Οι δεκαετίες του ’60 και του ’70 ήταν οι πλέον καθοριστικές στην μουσική διαδρομή του Γιάννη Μαρκόπουλου. Μέσα σ’ αυτά τα 20 χρόνια ο Μαρκόπουλος, που ηλικιακά θα βρισκόταν από τα 21 του στα 41 του, θα παρουσίαζε το πιο αξιόλογο και αγαπητό από τον κόσμο έργο του, δίχως αυτό να σημαίνει πως και στις επόμενες δεκαετίες, από το 1980 και μετά δηλαδή, δεν θα πρότεινε, αυτός ο κορυφαίος συνθέτης-τραγουδοποιός, επίσης σημαντικά έργα.
Απλώς, μετά το 1980 το λεγόμενο «έντεχνο τραγούδι» θα περνούσε σταδιακά στο περιθώριο των μουσικών καταστάσεων στην χώρα, κάτι που δεν ήταν άμοιρο, φυσικά, και των ευρύτερων κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων.
Η δεκαετία του ’60 και ο κινηματογράφος
Η δεκαετία του ’60 τώρα, για τον Γιάννη Μαρκόπουλο σημαίνει, βασικά, κινηματογράφος. Έκανε και «κανονική», δηλαδή μη-κινηματογραφική δισκογραφία, τότε ο Μαρκόπουλος, αλλά αυτή ήταν και μικρότερη σε όγκο και όχι τόσο πολύ διαδεδομένη.
Πάντως εκείνο που είναι εντυπωσιακό, για την περίπτωσή του, και θα πρέπει να το τονίσουμε αυτό εξ αρχής, είναι πως ακόμη και από την πρώτη-πρώτη εμφάνισή του στην δισκογραφία ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα έδειχνε τον δικό του τρόπο.
Η δυσμένεια του καθεστώτος προς τον Μαρκόπουλο και κυρίως προς κάποια συγκεκριμένα τραγούδια του, μετά τα γεγονότα έξω από το Σπόρτιγκ, αλλά και από πιο πριν, ήταν εμφανής – βασικά σε σχέση με το πώς θα αντιμετωπιζόταν το έργο του από το κρατικό ραδιόφωνο και την τηλεόραση.
Λέμε για το δισκάκι με τα τραγούδια «Η βαγιά / Το κοριτσάκι» [Fidelity, 17 Οκτ. 1960], που θα τα απέδιδε ο παντελώς άγνωστος Γιάννης Βασιλούνης. Το δεύτερο απ’ αυτά τα τραγούδια ήταν ένας αναπάντεχος συνδυασμός καλαματιανού σκοπού και του ελαφρού της εποχής, που οπωσδήποτε έδειχνε κάτι. Πως από πολύ νεαρός ο Γιάννης Μαρκόπουλος είχε στο μυαλό του αυτό το πράγμα, που θα αποδεικνυόταν κεντρικό σε όλη την μετέπειτα διαδρομή του. Τον συνδυασμό, εννοούμε, των παραδοσιακών στοιχείων με τα πιο σύγχρονα (του καιρού του) μουσικά ιδιώματα.
Έτσι, και πάνω σ’ αυτό το μοτίβο θα βάσιζε όλη την δημιουργία του ο Γιάννης Μαρκόπουλος από το 1960 μέχρι εσχάτως. Και βεβαίως μια τόσο ξεκάθαρη και συνεπή άποψη, που θα επεκτεινόταν και θα βάθαινε τα επόμενα 60 χρόνια, δεν την συναντάς εύκολα – όχι μόνον στους ομοτέχνους του, μα και στους πάσης φύσεως δημιουργούς.
Κινηματογραφική βεβαίως ήταν και η πρώτη ανάδειξη της μουσικής του Γιάννη Μαρκόπουλου, όταν μόλις στα 24 χρόνια του, το 1963, κατακτά Βραβείο Μουσικής, στην 4η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου (Θεσσαλονίκη, 16-22 Σεπτ. 1963) για τα θέματά του στην ταινία του Νίκου Κούνδουρου «Μικρές Αφροδίτες».
Η μουσική ήταν καταπληκτική, εντελώς πρωτότυπη, ηχώντας αρχέγονα, με έξοχες ενορχηστρώσεις από άσκαυλο, κρουστά, σαντούρι (Τάσος Διακογιώργης), λαούτο-κιθάρα (Γεράσιμος Μηλιαρέσης) και φλάουτο (Νίκος Ρέγκιος), κάνοντας μεγάλη εντύπωση παντού όπου προβλήθηκε η ταινία, ακόμη και στην Ιαπωνία.
Παρότι ο Μαρκόπουλος θα έγραφε σάουντρακ από το ξεκίνημα σχεδόν της διαδρομής του (1960), ήταν μετά τον θρίαμβο των «μικρών Αφροδιτών», όταν θα γίνει περιζήτητος ο ίδιος, από το κύκλωμα, ηχογραφώντας δεκάδες σάουντρακ –όλα πολύ καλά και κάποια ανεπανάληπτα–, για όλων των ειδών τις ταινίες του ελληνικού σινεμά.
Έτσι, μουσικές του Γιάννη Μαρκόπουλου ακούμε μεταξύ άλλων στις ταινίες: «Ένας Ντελικανής» (1963) σκ. Μανώλης Σκουλούδης, «Διωγμός» (1964) σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου, «Οι Εληές» (1964) σκ. Δημήτρης Κολλάτος, «Οι Αδίστακτοι» (1965) σκ. Ντίνος Κατσουρίδης, «Η Μοίρα του Αθώου» (1965) σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου (επίσης τιμημένη με Βραβείο Μουσικής στην 6η Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου, 20-26 Σεπτ. 1965), «Όχι,.. Κύριε Τζόνσον» (1965) σκ. Γρηγόρης Γρηγορίου, «Διχασμός» (1965) σκ. Ερρίκος Ανδρέου, «Κατηγορώ τους Ανθρώπους» (1966) σκ. Ντίνος Δημόπουλος, «Ο Φόβος» (1966) σκ. Κώστας Μανουσάκης, «Ο Ψαρόγιαννος» (1966) σκ. Βασίλης Μαριόλης, «Ο Θάνατος του Αλέξανδρου» (1966) σκ. Δημήτρης Κολλάτος, «Ντάμα Σπαθί» (1966) σκ. Γιώργος Σκαλενάκης, «Η 7η Μέρα της Δημιουργίας» (1966) σκ. Βασίλης Γεωργιάδης, «Κοινωνία Ώρα μηδέν» (1966) σκ. Ντίνος Δημόπουλος, “Vortex / Το Πρόσωπο της Μέδουσας” (1966-1970) σκ. Νίκος Κούνδουρος, «Εκείνος κι Εκείνη» (1967) σκ. Ερρίκος Ανδρέου, «Το πιο Λαμπρό Αστέρι» (1967) σκ. Κώστας Καραγιάννης και «Επιχείρησις Απόλλων» (1968) σκ. Γιώργος Σκαλενάκης.
Από τους τίτλους και μόνον αντιλαμβάνεσαι αμέσως την κινηματογραφική διάσταση του έργου του Γιάννη Μαρκόπουλου, που πέρα από τις έξοχες γενικώς μουσικές περιλάμβανε και κάμποσα αθάνατα τραγούδια. Ας θυμίσουμε και ορισμένα από αυτά:
«Ποιος δρόμος είναι ανοικτός...» σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου από το σάουντρακ της ταινίας «Οι Αδίστακτοι», με Στέλιο Καζαντζίδη, Νίκο Κούρκουλο και Μαρινέλλα (συγκλονιστικό τραγούδι αυτό!), «Πέρα από τη θάλασσα» σε στίχους Ερρίκου Θαλασσινού από την ταινία «Κατηγορώ τους Ανθρώπους», με την Βίκυ Μοσχολιού, «Τα παλληκάρια» σε στίχους Άκου Δασκαλόπουλου από την ταινία «Όχι,.. Κύριε Τζόνσον», με την Μαρινέλλα, το θρυλικό «Ζαβαρα-κατρα-νέμια» από το σάουντρακ της ταινίας «Επιχείρησις Απόλλων» (τραγουδούσε ο ίδιος ο Μαρκόπουλος), ενώ αλησμόνητα μένουν και πολλά κινηματογραφικά θέματά του, όπως, για παράδειγμα, η επένδυση της τελευταίας σκηνής από τον «Φόβο» (επίσης συγκλονιστική μουσική!) και άλλα διάφορα.
Ποιος δρόμος είναι ανοιχτός - Καζαντζίδης | Μαρινέλλα | Νίκος Κούρκουλος
Να πούμε, επίσης, πως αρκετά απ’ αυτά τα σάουντρακ τυπώθηκαν σε δίσκους 45 στροφών και σε LP, στην εποχής τους, σε χρόνο πρώτο –πολλά εξ αυτών είναι σήμερα σκληρά collector’s items–, ενώ κάποια άλλα θα κυκλοφορούσαν κατόπιν εορτής, στις επόμενες δεκαετίες.
Θυμόμαστε, έτσι, το απίστευτα σπάνιο LP της Philips από το 1966, με την «προχωρημένη» μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου για την ταινία του Δημήτρη Κολλάτου «Ο Θάνατος του Αλέξανδρου», το LP «12 Λαϊκά Σχήματα» [Philips, 1965], που αποτελούσε το σάουντρακ τού «Όχι,.. Κύριε Τζόνσον», τα δισκάκια με τις μουσικές από τον «Ψαρόγιαννο» και την «Ντάμα Σπαθί» και άλλα διάφορα.
Γενικώς, ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι ένας καλά ντοκουμενταρισμένος κινηματογραφικός συνθέτης, σε σχέση με άλλους συναδέλφους του – αν και η απουσία του σάουντρακ του «Φόβου», από την δισκογραφία, θα είναι πάντα η πιο μεγάλη «τρύπα». Όπως είχε πει και ο ίδιος ο συνθέτης, για τις μουσικές του στο σινεμά (από το gatefold του σχετικού LP του, στην MINOS, το 1988):
«Πολλές από τις ταινίες του Ελληνικού Κινηματογράφου μου έδωσαν την ευκαιρία να πειραματιστώ πάνω στην ηχητική μπάντα και να ξεκαθαρίσω, στην πράξη πλέον, διάφορα θέματα που αφορούν τις σχέσεις εικόνας και ήχου και τον ρόλο του τραγουδιού ή τον ρόλο του χορού μέσα στο φιλμ, σαν ανεξάρτητα στοιχεία από το σενάριο, τη σκηνοθεσία, τις πλοκές, τον μύθο και την εποχή.(...) Διατηρώ στη μνήμη μου τα περίφημα ξενύχτια στα στούντιο, με το χρονόμετρο στο ένα χέρι και με τ’ άλλο να διευθύνω την ορχήστρα, ενώ τα μάτια ήταν καρφωμένα στην οθόνη, για τις αλλαγές και τους ιδιαίτερους τονισμούς. Ήταν η εποχή που είχαμε όλοι διαβάσει τις αναλύσεις του Αϊζενστάιν για τον Προκόφιεφ και την μουσική, στα περίφημα φιλμ του πρώτου Αλέξανδρος Νιέφσκυ και Ιβάν ο Τρομερός. Φευγαλέες επιρροές, που τις έσβηνε ο ρεαλισμός της εποχής και η κινηματογραφική κουλτούρα του Ιταλικού και Αμερικανικού Κινηματογράφου, που φιγουράριζε στις αίθουσες πρώτης προβολής».
Σε όλα αυτά τα σάουντρακ ο Γιάννης Μαρκόπουλος δεν παύει να εμπνέεται από την παράδοση και βεβαίως από το σύγχρονό του λαϊκό και «έντεχνο» τραγούδι (οι «τουριστικές» μουσικές του είναι επίσης απολαυστικές), οπωσδήποτε από το ροκ, στις διάφορες εκφάνσεις του (ακόμη και τις ψυχεδελικές) και βεβαίως από την avant-garde. Εδώ καθοριστική θα απέβαινε η γνωριμία του με τον Γιάννη Χρήστου. Όπως είχε πει ο ίδιος ο Γιάννης Μαρκόπουλος, σε μια συνέντευξή του στο περιοδικό «Μουσική» (τεύχος #46, Σεπτέμβρης ’81), στον Γιώργο Κυριαζίδη:
«Εκτιμούσα πάρα πολύ τον Γιάννη Χρήστου. Βοήθησε πάρα πολύ τη σκέψη και το όποιο ταλέντο μου με την κουβέντα του και με την αγάπη του στα πράγματα. Με τον Χρήστου με γνώρισε ο περίφημος μουσικός της Κρατικής Ορχήστρας, ο Ανδρέας Ροδουσάκης που παίζει κοντραμπάσο. Του είχε πάει τότε, το 1966, τη μουσική μου από τον “Θάνατο του Αλέξανδρου”, μουσική για το φιλμ του Δημήτρη Κολλάτου. Γνωριστήκαμε και ταξιδέψαμε μαζί στην Κρήτη. Εκείνη την εποχή τού είχα δείξει και μερικά τραγούδια μου, μεταξύ των οποίων και το “Ζάβαρα-κατρανέμια”, το οποίο ανήκει στον κύκλο “Ιδού ο Νυμφίος” (σ.σ. έργο βασισμένο σε κείμενα του Κ.Χ. Μύρη, που ξεκίνησε να συντίθεται το 1966 και με τα τραγούδια του να ακούγονται λίγο αργότερα στο “Χρονικό”)».
Φυσικά, το έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου στα σίξτις είχε και άλλες διαστάσεις, όπως θεατρικές, καθώς ακούμε τις μουσικές του από το περίφημο «Το Κορίτσι με το Κορδελάκι» (1964) του Νότη Περγιάλη (είχε ανεβεί από το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη), με τον Κώστα Χατζή να τραγουδάει μοναδικά το συγκινητικό «Γκρεμισμένα σπίτια» και με τον Γιώργο Ζαμπέτα να «ζωγραφίζει» με το μπουζούκι του, θυμόμαστε επίσης τις μουσικές και τα τραγούδια του από το χορόδραμα «Θησέας» [Philips, 1965], με την Μαίρη Δαλάκου ή το «Ήλιος ο Πρώτος» [Philips, 1969], σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, με την Μαρία Δημητριάδη στο κλασικό πλέον «Κάτω στης Μαργαρίτας το αλωνάκι» και βεβαίως εξακολουθούμε να απολαμβάνουμε σπάνιας ποιότητας άσματα σαν το «Δωσ’ μου» (στίχοι Δημήτρης Χριστοδούλου), με τον Πάνο Τζανετή...
Πάνος Τζανετής - Δως Μου (1965)
Το 1967 ο Γιάννης Μαρκόπουλος φεύγει από την Ελλάδα. Όπως είχε πει ο ίδιος στο περιοδικό «Φοιτητική Σκέψη» (τεύχος #1, Φλεβάρης 1973):
«Μέχρι το 1967 σπούδαζα μουσική (θεωρητικά, βιολί και πιάνο) στο Ωδείο Αθηνών. Είχα μια ευρωπαϊκή παιδεία που άρχισε από το 1961. Ήθελα να συνεχίσω την παιδεία αυτή, γνωρίζοντας από κοντά όλα τα μουσικά μοντέρνα ρεύματα. Ταυτόχρονα, και μέχρι το 1967, συνέθετα μουσική για θέατρο και κινηματογράφο, καθώς και πολλά τραγούδια. Τα βιώματά μου και το ένστικτό μου με οδηγούσαν στις γνήσιες θέσεις της μουσικής του τόπου. Μουσική γιομάτη τραγούδι και χορό από παμπάλαια ακούσματα μεταφερμένα από την Ασία και την Αφρική, και μετουσιωμένα στα πανηγύρια και τις εκκλησίες. Το 1967 βρίσκομαι στο καμίνι (αντι-πανεπιστήμια, Μαρκούζε, Τζίμι Χέντριξ, λαϊκά τραγούδια του κόσμου, κυριαρχία του σιτάρ, Μπιτλς, Μπομπ Ντίλαν και τέλος επαναστατημένη αμερικανική νεολαία, μέχρι και τα γεγονότα του Μάη). Σπουδάζω για λίγο και αμφισβητώ με τρέλα όλη την ευρωπαϊκή μουσική, ονομάζοντάς την, ίσως υπερβολικά, όμως με αλήθεια σαν βάση, κουρέλια της μουσικής μας. Γυρίζω πίσω με όνειρα να φτιάξω ορχήστρα με τα δικά μας όργανα, που τυχαίνει να ’ναι της Ανατολής. Να γράψω μουσική ψάχνοντας βαθιά μέσα μου, για να ξανασυνδεθώ με την παιδική κι ύστερα την εφηβική ηλικία μου, τότε που ήμουν γιομάτος σαν αφρισμένο καζάνι από νταούλια, λύρες, ριζίτικα, αφρικάνικους χορούς και μελίσματα της Ασίας. Ξαναβρίσκω το στίγμα μου. Τώρα είμαι, όπως όλη μας η μουσική, κι εγώ παράνομος. Από εδώ κι εμπρός έχω λοιπόν νέους παππούδες. Τον Ρωμανό τον Μελωδό, τον Ανδρέα Κρήτης, τον Ρούντα, τον Ροδινό. Έχω νέους συγγενείς στον Πόντο, στην Αραβία, στις Ινδίες και στο βαλκανικό αλώνι. Ψάχνω για καινούρια ειδωλολατρία αφήνοντας κατά μέρος της εβραϊκές θρησκευτικές ιστορίες, όπως το ίδιο έκανε το λαϊκό μας τραγούδι».
Οι θρυλικοί δίσκοι από την δεκαετία του ’70
Μέσα σ’ αυτές τις γραμμές περικλείεται όλη η φιλοσοφία της μουσικής του Γιάννη Μαρκόπουλου, όπως θα την κατανοήσουμε όλοι μας με τους μεγάλους δίσκους του (LP), στην δεκαετία του ’70 πια. Αυτές οι ιδέες μπαίνουν σε μια σειρά με το άλμπουμ «Ήλιος ο Πρώτος» (1969), αλλά αποκτούν το πλήρες νόημά τους με τους εκπληκτικούς δίσκους-έργα του Γ. Μαρκόπουλου στα σέβεντις πια.
Βασικά αναφερόμαστε στα LP: «Χρονικό» [Philips, 4 Δεκ. 1970], «Ριζίτικα» [Columbia, Σεπτ. 1971], «Ιθαγένεια» [His Master’s Voice, 1972], «Θητεία» [Columbia, Μαρ. 1974], «Μετανάστες» [Columbia, Σεπτ. 1974] και «Θεσσαλικός Κύκλος» [Columbia, Δεκ. 1974].
Και αυτό το λέμε, δίχως να υποτιμούμε τις υπόλοιπες ξεχωριστές δουλειές του Γιάννη Μαρκόπουλου από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’70, που συμπίπτουν, πάντα, με τo δεύτερο μισό της δικτατορίας, δηλαδή τα άλμπουμ: «Τα Τραγούδια του Νέου Πατέρα» [Polydor, 1972], «Διάλειμμα» [Columbia, 1972] και «Ο Στράτης Θαλασσινός Ανάμεσα στους Αγάπανθους... και Άλλα Τραγούδια» [Columbia, Φεβ. 1973].
Το βασικό μότο του Γιάννη Μαρκόπουλο είναι το «επιστροφή στις ρίζες», που όπως είχε πει ο ίδιος (στο booklet της CD-έκδοσης του «Χρονικού» από την εφημερίδα «Καθημερινή», το 2011), σήμαινε το εξής: «Σχεδιασμός του μέλλοντος με άφθαρτα στοιχεία από τη ζωντανή μας παράδοση, σε συνδυασμό με σύγχρονες επιλεγμένες πληροφορίες τέχνης».
Εν τω μεταξύ έχει προϋπάρξει η γνωριμία με τον Νίκο Ξυλούρη (οι δυο τους γνωρίζονταν από το 1964), που θα ήταν η πιο μεγάλη αποκάλυψη, για το ελληνικό τραγούδι της εποχής και ο οποίος (Ξυλούρης) θα χριζόταν βασικός ερμηνευτής, ή ένας εκ των βασικών, στα άλμπουμ «Χρονικό», «Ριζίτικα», «Διάλειμμα», «Ιθαγένεια» και «Ο Στράτης Θαλασσινός...».
Έτσι, ο Γιάννης Μαρκόπουλος αναζητά έναν χώρο, προκειμένου να ανταποκριθεί στα νέα δεδομένα, που είναι όχι μόνο αισθητικά-καλλιτεχνικά, μα και κοινωνικοπολιτικά, και αυτόν τον βρίσκει στο Στούντιο Λήδρα ή απλώς Λήδρα, στην Πλάκα (Κέκροπος 12).
Η Λήδρα ανοίγει την σεζόν 1971-72, με τον Γιάννη Μαρκόπουλο να συνοδεύεται από την Μέμη Σπυράτου, την Δάφνη Ζούνη, τον Νίκο Ξυλούρη και τον Θέμη Ανδρεάδη, παρουσιάζοντας κάθε βράδυ τα τραγούδια τού «Χρονικού», τα «Ριζίτικα», μα και άλλα, δημιουργώντας μία από τις πρώτες μαζικές εστίες «αντίστασης», στην Πλάκα, σε μια εποχή όπου η τουριστικοποίησή της άρχιζε να ανεβαίνει με καλπασμούς.
Η Λήδρα γίνεται μεμιάς στέκι φοιτητών, αριστερών βασικά, υποψιασμένης νεολαίας, παιδιών της επαρχίας και διανοουμένων – τέλος πάντων ενός κοινού, που βλέπει επιφυλακτικά την άνοδο του ελληνικού ροκ (με Διονύση Σαββόπουλο στο Rodeo και αργότερα στο Κύτταρο) και που σπεύδει να υποστηρίξει, με νύχια και με δόντια, αυτό το κράμα σύγχρονων εντεχνολαϊκών ακουσμάτων και παράδοσης, που προτείνει ο Μαρκόπουλος.
Το 1972, εν τω μεταξύ, το φοιτητικό κίνημα αρχίζει να αναπτύσσεται ραγδαία, και κάπως έτσι τον Μάιο ο Μαρκόπουλος συμφωνεί με τους συμπατριώτες του τής Ένωσης Κρητών Φοιτητών να δοθεί μια μεγάλη συναυλία στο Σπόρτιγκ (15 Μαΐου 1972), στην οποία θα συμμετείχαν ο Νίκος Ξυλούρης (που είχε ήδη δισκογραφήσει το περίφημο ριζίτικο «Πότε θα κάνη ξαστεριά» στη διασκευή του Μαρκόπουλου, βάζοντας φωτιά στα φοιτητικά στέκια), η Μέμη Σπυράτου, ο Θέμης Ανδρεάδης και η Δάφνη Ζούνη.
Μετά το τέλος της συναυλίας, γύρω στις 11 η ώρα τη νύχτα, μερικές εκατοντάδες φοιτητές θα ξεχύνονταν στους δρόμους των Πατησίων, τραγουδώντας το «Πότε θα κάνη ξαστεριά» και φωνάζοντας αντιχουντικά συνθήματα! Η αστυνομία θα επενέβαινε και θα διέλυε την πορεία, ενώ το τότε Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως θα απαγόρευε, περαιτέρω, στην Ένωση Κρητών Φοιτητών να συμμετάσχει ακόμη και στις επικείμενες επετειακές εκδηλώσεις για την Μάχη της Κρήτης!
Με φωτογραφίες από τα γεγονότα στο Σπόρτιγκ, τυπωμένες στα εξώφυλλά τους, θα κυκλοφορούσαν, τότε, και τα δύο φοιτητικά περιοδικά των Κρητών, πρώτα η «Κρήνη» [τεύχος #2, Ιούνιος 1972] και μετά η «Ξαστεριά» [τεύχος #1, Γενάρης 1973].
Όμως από εκείνη τη στιγμή και μετά θα υπήρχαν συνέπειες και για τον ίδιο τον Γιάννη Μαρκόπουλο, ο οποίος εμποδίζεται λίγες μέρες αργότερα να δώσει συναυλία στην Θεσσαλονίκη. Έτσι σε ανακοίνωσή του, που είχε μοιραστεί στον Τύπο στις 27 Μαΐου 1972, διαβάζουμε:
«Από προχθές ευρίσκομαι στην πόλη της Θεσσαλονίκης με σκοπό να παρουσιάσω –το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου– μια σειρά συναυλιών με τα έργα μου “Χρονικό”, “Θητεία”, “Διάλειμμα” και “Ριζίτικα” σε μορφή λαϊκής λειτουργίας, έτσι όπως παρουσιάζονταν καθ’ όλη τη διάρκεια του χειμώνα στο στούντιο Λήδρα στην Αθήνα. Κατά σύμπτωση, για τεχνικούς λόγους, τα θέατρα αρνήθηκαν να φιλοξενήσουν εμένα και το συγκρότημα, που αποτελείται από τους Νίκο Ξυλούρη Μέμη Σπυράτου, Δάφνη Ζούνη, Θέμη Ανδρεάδη και από όργανα σαν τα λύρα κρητική, λύρα ποντιακή, σαντούρι, νταούλι, λαούτα, λαϊκό κλαρίνο κ.λπ. Γι’ αυτές τις δυσκολίες οι προγραμματισμένες συναυλίες δεν θα δοθούν ή αναβάλλονται. Τελευταία ελπίδα η σημερινή αίτηση στο Παλαί ντε Σπορ. Ευχαριστώ για την φιλοξενία».
Η δυσμένεια του καθεστώτος προς τον Μαρκόπουλο και κυρίως προς κάποια συγκεκριμένα τραγούδια του, μετά τα γεγονότα έξω από το Σπόρτιγκ, αλλά και από πιο πριν, ήταν εμφανής – βασικά σε σχέση με το πώς θα αντιμετωπιζόταν το έργο του από το κρατικό ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Ξεφυλλίσαμε, γι’ αυτό το λόγο, μερικά παλιά τεύχη του περιοδικού «Ραδιοτηλεόραση» κι ένα-δυο πρώτα συμπεράσματα είναι τα ακόλουθα:
Μαρκόπουλος κατ’ αρχάς πρέπει να ακούγεται στις πληρωμένες-διαφημιστικές εκπομπές των εταιρειών και δη της Columbia – κάτι ημίωρα, που μεταδίδονταν διάφορες ημέρες, τα απογεύματα. Σίγουρα εκεί θα μεταδίδονταν τα πιο «ανώδυνα» κομμάτια (ας τα αποκαλέσουμε έτσι) από το «Χρονικό», την «Ιθαγένεια» κ.λπ., ενώ σίγουρα μεταδίδονταν τα πιο λαϊκά και σατιρικά τραγούδια του, όπως το «Του άντρα του πολλά βαρύ» (που θα έκανε μεγάλη «τουριστική» πορεία) και βεβαίως ο περίφημος «Ταρζάν», που τον έλεγε ο Θέμης Ανδρεάδης στην Λήδρα, ήδη από το 1972 (γιατί στην δισκογραφία θα έβγαινε τον Μάρτη του ’73). Επίσης, στο ραδιόφωνο, ακουγόταν παλιός Μαρκόπουλος, και προδικτατορικός και επί δικτατορίας – αλλά κυρίως τα σάουντρακ, δηλαδή οι μουσικές του και όχι κατ’ ανάγκην τα τραγούδια του. Υπήρχε λοιπόν ένα θέμα...
Όπως ένα άλλο θέμα υπήρχε και με την λογοκρισία, που δεν δημιουργούσε προβλήματα μόνο στα τραγούδια του Μαρκόπουλου εννοείται (δηλαδή στους στιχουργούς του). Υπάρχει κάτι και επ’ αυτού, για το οποίο αξίζει να γίνει λόγος...
Το τραγούδι «1940 (Πόσα χρόνια δίσεχτα)» σε στίχους Κ.Χ. Μύρη από το «Χρονικό» είναι ένα καταπληκτικό, από κάθε άποψη, τραγούδι, με πολύ δυνατά λόγια. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει ένα δίστιχο, που λέει… «μέρα αναστάσιμη κι ο λαός θα παίζει / τα πολλά τραγούδια του για τη λευτεριά» και που ακούγεται κάπως «χοντρό» για περίοδο χούντας. Πώς το αφήσανε και πέρασε αυτό; O Μαρκόπουλος είχε πει το εξής παράξενο παλιά (η αφήγησή του υπάρχει στην CD-έκδοση του «Χρονικού», της «Καθημερινής») και την μεταφέρουμε κι εδώ με δικά μας λόγια.
Λέει ο Μαρκόπουλος, λοιπόν, πως οι στίχοι, που είχαν σταλεί στη λογοκρισία, ήταν περισσότεροι, του στυλ... «κι ο λαός μέσα στη μαύρη κατοχή θα αντισταθεί στους Γερμανούς και θα ’ρθει μια μέρα αναστάσιμη που θα τους διώξει και τότε θα παίζει τα πολλά τραγούδια του για τη λευτεριά». Οι στίχοι αυτοί θα περνούσαν φυσικά, αλλά, όταν ηχογραφήθηκαν, ο Ξυλούρης τραγούδησε τους κανονικούς (που ακούμε στον δίσκο) και όχι εκείνους που είχαν περάσει από τη λογοκρισία.
Λέει, δηλαδή, ο Μαρκόπουλος πως οι λογοκριτές σού απαγόρευαν να προσθέσεις κάτι από τη στιγμή που σου έδιναν την έγκριση, αλλά δεν σου απαγόρευαν να αφαιρέσεις λέξεις από εκείνο που είχε περάσει! Και κάπως έτσι θα σβήνονταν κάποιες λέξεις από εκείνο που είχε εγκριθεί, για να μείνει τελικά ό,τι ακούμε στον δίσκο! Τι να πει κανείς; Απίστευτα πράγματα σκαρφίζονταν οι άνθρωποι, για να ξεπεράσουν τα λογοκριτικά εμπόδια...
Νίκος Ξυλούρης, Πόσα χρόνια δίσεκτα
Τις σεζόν 1972-73 και 1973-74 ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι πάντα στην Λήδρα παρουσιάζοντας νέα προγράμματα, με παλιά και καινούρια τραγούδια και με νέους (αλλά και παλαιότερους) ερμηνευτές.
Τον Οκτώβριο του ’73, ένα μήνα πριν από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ο Μαρκόπουλος έχει έτοιμους ή σχεδόν έτοιμους τους «Μετανάστες» σε στίχους Γιώργου Σκούρτη, που θα γίνονταν δίσκος τον Σεπτέμβρη του ’74, όπως και τον περίφημο «Θεσσαλικό Κύκλο» σε στίχους Κώστα Βίρβου (δίσκος από τον Δεκέμβριο του ’74).
Επίσης θα ακούγονταν, τότε, στη Λήδρα, και πολλά παλαιότερα τραγούδια του από ένα νεοφερμένο όνομα, τον Χαράλαμπο Γαργανουράκη (που κατά βάση έπαιρνε τη θέση του Ξυλούρη στο πρόγραμμα) και ακόμη από τον Λάκη Χαλκιά (είχε ακουστεί στον «Στράτη Θαλασσινό»), την Μέμη Σπυράτου, τον Χρήστο Λεττονό και την Τάνια Τσανακλίδου, ενώ στην ορχήστρα συναντά κανείς πολύ βαριά ονόματα, σαν τον Αριστείδη Μόσχο (σαντούρι), τον Γιάννη Ζουγανέλη (τούμπα), τον Νίκο Κεχαγιά (κοντραμπάσο), τον Γεράσιμο Πυλαρινό (κιθάρα) και ακόμη, ανάμεσα σε άλλους, την τελείως άγνωστη τότε Λένα Πλάτωνος στο πιάνο. Έλεγε χαρακτηριστικά ο Γιάννης Μαρκόπουλος (από συνέντευξη στο περιοδικό «Ο Ταχυδρόμος», 19 Οκτ. 1973):
«Θέλουμε να κάνουμε πάλι κάτι σωστό. Η συναυλία στο Σπόρτιγκ, πέρυσι, χάραξε ένα δρόμο και θέλω να μείνω μέσα σ’ αυτόν, απαιτώντας όλο και περισσότερα από τον εαυτό μου. Είναι η τρίτη σεζόν φέτος στη Λήδρα (...). Παλεύουμε τελείως μόνοι. Χωρίς καμιά βοήθεια. Κομμένοι από τηλεόραση και ραδιόφωνο. Μοναδική συμπαράσταση τα ιδιωτικά μέσα ενημερώσεως. Πέρασαν από ’δω μέσα έως τώρα κάπου 85 χιλιάδες νέοι. Η Λήδρα και το Κύτταρο του Σαββόπουλου ήταν τα δύο μαγαζιά που έκλεισαν σ’ ένδειξη διαμαρτυρίας, για τα φοιτητικά γεγονότα (σ.σ. προφανώς αναφέρεται στην κατάληψη της Νομικής, τον Φλεβάρη του ’73). Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που οι αιτήσεις μου για συναυλίες δεν ξεσκαλώνουν ποτέ, απ’ τα γραφειοκρατικά γρανάζια. Εδώ μέσα ανατράφηκε μια ολόκληρη γενιά νέων ανθρώπων με το “Χρονικό”, το “Ήλιος ο Πρώτος”, τα “Ριζίτικα”, τον “Στράτη Θαλασσινό”. Από δω μέσα ξεκίνησαν δύο τραγούδια, που ψυχαγώγησαν ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα, ο “Άντρας ο πολλά βαρύς” και ο “Ταρζάν”. Η Λήδρα είναι το μοναδικό πατάρι, που έδωσε δύναμη ποιότητος».
Σε κάθε περίπτωση από τα βασικά LP του Γιάννη Μαρκόπουλου που κυκλοφορούν εκείνη την εποχή, πριν πέσει η χούντα εννοούμε, βγαίνουν προς τα έξω φοβερά τραγούδια, σαν τα «1922 (Στους δρόμους της καταστροφής)» (Μαρία Δημητριάδη), «1940 (Πόσα χρόνια δίσεχτα)», «Πότε θα κάνη ξαστεριά», «Αγρίμια κι αγριμάκια μου», «Γεννήθηκα», «Χίλια μύρια κύματα μακρυά τ’ Αϊβαλί» (όλα με τον Νίκο Ξυλούρη) «Την εικόνα σου» (Γιάννης Μαρκόπουλος), «Ο τόπος μας είναι κλειστός» (χορωδία), «Τα λόγια και τα χρόνια» (Χαράλαμπος Γαργανουράκης), «Μαλαματένια λόγια» (Λάκης Χαλκιάς, Χ. Γαργανουράκης, Τάνια Τσανακλίδου), «Κι είδα γυναίκες» (Λάκης Χαλκιάς) κ.λπ.
Ολόκληρο το «Τα λόγια και τα χρόνια». Σπάνιο ιστορικό βίντεο
Τους τελευταίους μήνες του ’74, επί μεταπολίτευσης πια, κυκλοφορούν οι «Μετανάστες» και ο «Θεσσαλικός Κύκλος», όπως είπαμε. Τα τραγούδια των δίσκων αυτών ήταν ήδη γνωστά σε όσους πήγαιναν στην Λήδρα, αλλά τώρα έχει πλέον την ευκαιρία να τ’ ακούσει όλη η Ελλάδα. Ν’ ακούσει δηλαδή τα «Η Αντάρα, το Λενάκι κι η Ρηνιώ», «Μιλώ για τα παιδιά μου», «Ο αρκουδιάρης» (όλα με την Βίκυ Μοσχολιού), «Η φάμπρικα», «Εδώ στην ξένη χώρα», «Ο δάσκαλος» (όλα με τον Λάκη Χαλκιά), «Το παζάρι» (Λιζέττα Νικολάου) και όλα τα υπόλοιπα. Προφανώς όλα αυτά τα καταπληκτικά τραγούδια, όπως και άλλα ακόμη, θα ακούγονταν στο νέο πρόγραμμα του Μαρκόπουλου στο Κύτταρο πλέον (σεζόν 1974-75), τον χώρο, δηλαδή, που έχει αφήσει ο Σαββόπουλος.
Λάκης Χαλκιάς - Η φάμπρικα
Το 1975 κυκλοφορούν ακόμη δύο δίσκοι του Γιάννη Μαρκόπουλου. Ο ένας, το «Αφιέρωμα» [Columbia], θα περνούσε κάπως απαρατήρητος, ενώ ο άλλος, τα «Ανεξάρτητα» [Columbia] θα περιείχε διάφορα κλασικά σήμερα τραγούδια, όπως το «Η Ρόζα η ναζιάρα» (Βίκυ Μοσχολιού), ξανά «Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα» (χωρίς την αρχική εισαγωγή), το «Στη δική μας πλάτη» και το καταπληκτικό ζεϊμπέκικο «Κελαηδίσματα» (Λάκης Χαλκιάς), τα «Οι οχθροί» και «Ζάβαρα-κάτρα-νέμια» (Νίκος Ξυλούρης), το «Η Ελλάδα (Λέγκω)» (Γιάννης Μαρκόπουλος, από ζωντανή ηχογράφηση στο Παλαί Ντε Σπορ τον Ιανουάριο του ’75) ή ακόμη και το «Τούμπου-τούμπου-ζα» (με τους Λάκη Χαλκιά και Παύλο Σιδηρόπουλο).
Φυσικά, όλα αυτά, θα ακούγονταν ξανά στο Κύτταρο, την περίοδο 1975-76, εκεί όπου ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα παρουσίαζε το πρόγραμμα «Οροπέδιο» (με Λάκη Χαλκιά, Χ. Γαργανουράκη, Λιζέττα Νικολάου, Παύλο Σιδηρόπουλο και Βασιλική Λαβίνα).
«Οροπέδιο» [ΕΜΙ / Columbia, 1976] λεγόταν εξάλλου και ο πιο νέος, τότε, δίσκος του, που ήταν στηριγμένος σε ποίηση Μιχάλη Κατσαρού (και τραγουδούσαν σ’ αυτόν ακριβώς οι ίδιοι τραγουδιστές που συμμετείχαν και στο Κύτταρο). Ο δίσκος αυτός δεν θα έβγαζε κάποια μεγάλη επιτυχία (η συγκεκριμένη ποίηση του Κατσαρού δεν βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση), αλλά είναι ο πιο compact, προχωρημένος και ροκ (δίσκος) του Γιάννη Μαρκόπουλου μέχρι τότε, με παράξενες ενορχηστρώσεις (υπάρχουν σύνθια εδώ και ηλεκτρικές κιθάρες, όπως και αφγανικό σαρόντ!) και με τον Παύλο Σιδηρόπουλο να τραγουδά, ανάμεσα σε άλλα, κι ένα ιδιόμορφο folk-prog τραγούδι, το «Δεν ήρθα σαν ξένος».
Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’70 ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα δώσει κι άλλους ακόμη δίσκους, που έκαναν μεγάλη εντύπωση. Ανάμεσα σ’ αυτούς το σύνθετο 2LP «Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Διονυσίου Σολωμού» [EMI / Columbia, 1977], με Νίκο Ξυλούρη, Ειρήνη Παπά, Λάκη Χαλκιά, Ηλία Κλωναρίδη, όπως και το πασίγνωστο «Σεργιάνι στον Κόσμο» [MINOS, 1979] με τον Γιώργο Νταλάρα («Παραπονεμένα λόγια», «Η μάνα του Αλέξανδρου», «Αν ήταν άστρα τα φιλιά σου», «Της ορφάνιας γυιός» κ.λπ.). Είχαν προηγηθεί οι εμφανίσεις στην μπουάτ Διαγώνιος, στην Πλάκα (Αδριανού 111), που θα άνοιγε τον Νοέμβρη του ’78 με Γ. Νταλάρα, Ελένη Βιτάλη, Γλυκερία (Γ. Κωστούλα / Κοτσούλα) και Δημήτρη Κατοίκο.
Επίσης δεν πρέπει να λησμονηθεί το σάουντρακ, που θα έγραφε ο Γιάννης Μαρκόπουλος για την τηλεοπτική σειρά του BBC2 “Who pays the ferryman?” (1977), με το θέμα να φθάνει μέχρι την θέση 11 του βρετανικού Top-40 (17 Δεκ. 1977) (πολύ μεγάλη επιτυχία), συμβάλλοντας (σειρά και μουσική) και στην ενδυνάμωση της τουριστικής κίνησης, από Βρετανία προς Ελλάδα, στα τέλη των 70s.
Το καλοκαίρι του 1979 (24-30 Ιουλίου) ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα δώσει σειρά συναυλιών στο Θέατρο Λυκαβηττού, με τρία διαφορετικά προγράμματα, με τα έργα / τμήματα: «Αναμνήσεις από το Ωδείο Αθηνών», «Πυρρίχιοι Α.Β.», «Ποιος Πληρώνει το Βαρκάρη;», «Ανεξάρτητα», «Εργάτες», «Δελτίον Καιρού» (σε στίχους Μήτσου Κασόλα), «Χρονικό», «Θεσσαλικός Κύκλος», «Μετανάστες», «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», «Αναδρομή» (σε στίχους Γιάννη Μαρκόπουλου, Θωμά Γκόρπα), «Αφιέρωμα», «Ιθαγένεια», «Ριζίτικα», «Αυτοσχεδιασμός με Λαϊκή Ορχήστρα», «Σεργιάνι στον Κόσμο» κ.λπ. Στις συναυλίες εκείνες, που είχαν μεγάλη επιτυχία, είχαν συμμετάσχει, από διάφορες θέσεις, οι: Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Βασιλική Λαβίνα, Ηλίας Κλωναρίδης, Δημήτρης Κατοίκος, Γιούλη Τσίρου, Μαρία Δημητριάδη, Ευγενία Συριώτη, Χορωδία «Αρμονία» Πρεβέζης, Νίκη Τριανταφυλλίδη, Τίμος Περλέγκας και Γιώργος Νταλάρας.
Ακόμη, στην δεκαετία του ’70 ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα έγραφε σάουντρακ και για άλλες ταινίες (όχι βεβαίως με τον καταιγιστικό ρυθμό των σίξτις), όπως για την “The Beloved” (1971) του George P. Kosmatos, με την Raquel Welch, για την οποία έχουμε ήδη γράψει ξεχωριστό άρθρο (με την Μαρία Φαραντούρη να τραγουδά, εκεί, το «Ζάβαρα-κάτρα-νέμια»), την «Βαρθολομαίος» (1973) του Μανούσου Μανουσάκη (με τον Νίκο Ξυλούρη να ακούγεται στο «Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί»), την τηλεοπτική «Γυφτοπούλα» (1974-75), την παραγωγή του ΕΟΤ «Κυκλάδες» (1975) σε σκηνοθεσία Φράνσις Κάραμποτ, όπως και για την «Κραυγή Γυναικών» (1978) του Jules Dassin.
Από τη δεκαετία του ’80 μέχρι σήμερα
Η δεκαετία του ’80 είναι μια άλλη δεκαετία, από πάσης πλευράς. Η άνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία σταδιακά δρα καταλυτικά, πάνω στα ήθη της κοινωνίας, με αποτέλεσμα το τραγούδι που υπηρετούσαν οι «έντεχνοι» συνθέτες να περάσει και αυτό, σταδιακά, στο περιθώριο. Όσοι μπόρεσαν να αλλάξουν, όπως ο Δήμος Μούτσης, εξακολουθούσαν να γνωρίζουν επιτυχίες, αλλά οι περισσότεροι υποχώρησαν. Όχι όμως και ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο οποίος στην δεκαετία του ’80 κυκλοφορεί πάνω από δέκα δίσκους(!), δίνοντας πολλές συναυλίες και κρατώντας πάντα το ενδιαφέρον του κόσμου και σε σχέση με το έργο του, και σε σχέση με αυτά που έλεγε. Έτσι, τον ακούμε να μιλάει για το ροκ, στην «Μουσική» (τεύχος #46, Σεπτ. 1981), λίγο πριν από τις εκλογές της «αλλαγής»:
«Το ροκ είναι μια έντεχνη μουσική που ξεπήδησε απ’ το μπλουζ και την τζαζ. Υπάρχουν ροκ και ροκ, και οπωσδήποτε υπάρχουν καλά και κακά πράγματα σ’ αυτές τις καταστάσεις. Μην ξεχνάμε, όμως, ότι σε μια λεωφόρο για τη διαφήμιση των ηχητικών προϊόντων μας, ο τρόπος με τον οποίον διαφημίζονται τα ξένα προϊόντα είναι πολύ πιο ισχυρός. Έτσι πολλές φορές ο δικός τους ήχος καπελώνει το δικό μας, με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται το μουσικό κίνημα της χώρας και να χάνει τον προσανατολισμό του. Ψύχραιμα, όμως, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το ξένο προϊόν με βάση την ποιότητα και τις ανάγκες που ξεκινάνε από το χάος, που γέννησε αυτή τη μουσική, και τι αντανακλάται, τι άνοιγμα δίνουμε και σε τι αποσκοπούμε. Εγώ πιστεύω ότι μια χώρα που καθυποτάσσεται σε ξένη κουλτούρα χάνει το παιγνίδι, και ύστερα υποτάσσεται και στο πολιτικό παιγνίδι αυτής της χώρας. Εμένα οι ροκάδες μ’ αγαπάνε, άσχετα αν γνώρισαν και χόρεψαν με τους ήχους μου, που κλέψανε διάφορα ροκ συγκροτήματα. Πολλές φορές ακούω ροκ. Μ’ αρέσουν οι Socrates. Εκείνος ο Σπάθας είναι φοβερός».
Το 1984, όμως, σε μιαν άλλη συνέντευξή του στο καλό περιοδικό «Πολιτιστική» [τεύχος #2, Φεβ. 1984], ο Γιάννης Μαρκόπουλος θα επαναφέρει εκείνο το παλιό μότο του, επί χούντας, περί «επιστροφής στις ρίζες», δίνοντάς του όμως ένα νέο νόημα, τώρα, καθώς ο μέσος Έλληνας έχει αποκτήσει κοινωνική άνεση και οικονομική δύναμη, που αμβλύνουν τις αντιστάσεις του, καθιστώντας τον ευάλωτο στις ευτελείς προκλήσεις.
«Αυτό που θέλω να πω» λέει ο Γιάννης Μαρκόπουλος «είναι ότι πρέπει να έχουμε παιδεία. Δυστυχώς, εκείνο που βλέπω είναι ότι σήμερα υποτιμάμε τη γνώση, αν και είμαστε ένας λαός που δεν έχει ξεχάσει τίποτα από την τέχνη του. Το σύνθημα λοιπόν “επιστροφή στις ρίζες” δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά επιστροφή στην παιδεία. Όταν έπεσε αυτό το σύνθημα επί δικτατορίας, δημιουργώντας ένα μουσικό κίνημα, υπήρχαν πολλές σειρήνες, που τώρα έχουν άλλο πρόσωπο. Πώς θα μπορούσε ένας λαός να αντισταθεί, και να αντιστέκεται ακόμα, μέσα σ’ έναν πνευματικό ιμπεριαλισμό, που συνοδεύει ή και προηγείται καμιά φορά του στρατιωτικο-πολιτικού; Είναι λοιπόν αντίδραση αυτό; Και τότε τι είναι προοδευτικό; Δεν λέω, υπάρχουν πολλές αναγνώσεις στο θέμα “επιστροφή στις ρίζες” ή μάλλον δύο. Την παράδοση μπορεί να την δει κανείς από την πλευρά τού μέλλοντος και να αφομοιώσει ό,τι πιο ζωντανό και προοδευτικό –και αυτή είναι η δική μου ανάγνωση– ή να την δει σαν συντήρηση και να πέσει στη φτηνή μίμηση προτύπων, τρόπων έκφρασης, μορφών και συμπεριφοράς, που δεν πηγάζουν από καμιά ανάγκη, ούτε από ένα βαθύτερο περιεχόμενο, καθώς επιβάλλονται με ποικίλους τρόπους και μέσα. Από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, μέχρι από μια απλή συναναστροφή ή μια “αθώα” συζήτηση».
Για να καταλήξει ο Γιάννης Μακόπουλος: «Ο σημερινός καλλιτέχνης, για να δει από μια νέα οπτική γωνία τα πράγματα στο έργο του, θα υποφέρει όλες εκείνες τις αντιξοότητες που δημιουργούν τα κυκλώματα, οι νόμοι συμφερόντων, οι αντιλήψεις του κατεστημένου, οι δημόσιες σχέσεις, ενώ από τα μπαλκόνια οι μικροεξουσιαστές θα του πετάνε όλες τους τις ενοχές. Η εποχή είναι σκληρή».
Ο Μαρκόπουλος δεν θα βάλει νερό στο κρασί του κυκλοφορώντας και στην δεκαετία του ’80 αξιόλογους δίσκους, σαν τους «Ρίζες» (1980), «Ορίζοντες» (1981), «Βαριά Λαϊκά» (1982), «Παράθυρο στη Μεσόγειο» (1983), «Σειρήνες» (1983), «Ρεπορτάζ» (1985), «Τολμηρή Επικοινωνία» (1987) και «Παιχνίδι με το Χρόνο» (1988), προτιμώντας συχνά για τα εξώφυλλά του πίνακες του Δημήτρη Μυταρά (όπως και στα σέβεντις εξάλλου). Επίσης θα συνεχίσει να γράφει για οθόνες (κινηματογραφικές ή τηλεοπτικές), καθώς στα 80s θα ακούγαμε μουσικές του στα σίριαλ «Το Φως του Αυγερινού» (1980) και «Χαίρε Τάσο Καρατάσο» (1985), στο παιδικό «Ντενεκεδούπολη» (1983) και ακόμη στην ταινία του Νίκου Τζίμα «Τα Χρόνια της Θύελλας» (1984). Επίσης τότε (1987) ιδρύει και την ορχήστρα Παλίντονος Αρμονία «με πρωτότυπη σύνθεση και μη μόνιμη συγκρότηση, που μπορεί, μετασχηματιζόμενη, να ερμηνεύει ένα ευρύ φάσμα ελληνικών κυρίως έργων».
Στα επόμενα 15 χρόνια, από το ’90 μέχρι τα μέσα των 00s, υπάρχει μια πληθώρα κυκλοφοριών με έργα, μουσικές και τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου, που υπαγορεύεται, βασικά, από την άνοδο του CD (ως μέσο αποτύπωσης και προϊόν). Οι παλιές δουλειές κυκλοφορούν στη νέα φόρμα, μαζί με τις νεότερες που είναι, τώρα, πιο σύνθετες (λειτουργίες, παραστάσεις, καντάτες, όπερες κ.λπ.), ενώ συμβαίνει κι ένα άλμπουμ-φόρος τιμής, το 2000, το «Δεκαοκτώ / Tribute στον Γιάννη Μαρκόπουλο» [Μercury], εκεί όπου παλαιότεροι και νεότεροι ερμηνευτές θα έφερναν και πάλι στην επικαιρότητα τα αθάνατα τραγούδια του κρητικού συνθέτη (πολύ καλός ο Τζίμης Πανούσης στο «Την εικόνα σου» ή αλλιώς «Χρώματα κι αρώματα», σε ποίηση Μιχάλη Κατσαρού).
Τζίμης Πανούσης - Χρώματα κι αρώματα
Φυσικά, αυτή την 15ετία θα αραίωναν, ανάμεσα σε άλλα, και οι μουσικές του Μαρκόπουλου για τις οθόνες, αν και, εδώ, θα πρέπει να εξάρουμε το σάουντρακ για την ταινία του Νίκου Κούνδουρου «Μπάυρον / Η μπαλάντα ενός δαιμονισμένου» (1992), που έγινε και δίσκος, αναφέροντας και το ανάλογο για την ταινία του Δημήτρη Κολλάτου «Κόκκινο Τριαντάφυλλο σου Έκοψα» (1993).
Την τελευταία 15ετία, χοντρικά από το 2005 έως και σήμερα, οι μουσικές του Γιάννη Μαρκόπουλου δεν θα σταματήσουν να ακούγονται, καθώς και ο ίδιος δεν θα σταματήσει να τις παρουσιάζει «ζωντανά» (έως τα πιο πρόσφατα χρόνια), χωρίς να ξεχνάμε και τις διασκευές νεοτέρων σε live και δισκογραφία (ο Παύλος Παυλίδης επιχείρησε εσχάτως, ως γνωστόν, πάνω στο έργο του συνθέτη, μέσω του άλμπουμ του «Πέρα από τη Θάλασσα»),
Μάλιστα, ο Μαρκόπουλος θα υπογράψει και δύο νέα άλμπουμ, το «Εντεύθεν» [People Entertainment Group, 2015] με Γιώργο Νταλάρα, Vassilikos και άλλους, και το «Κρητικός Ορίζοντας» [Feelgood Records, 2016] με τον νέο τραγουδιστή και λυράρη Γιώργο Νικηφόρου Ζερβάκη. Και οι δυο αυτοί δίσκοι είχαν πράγματα να πουν, ιδίως ο δεύτερος, ασχέτως αν δεν ακούστηκαν όσο θα άξιζε.
Τρία λεπτά σιγή, για τον μέγα συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο...
Μιλώ για τα παιδιά μου
