Ο «σερ» του ελληνικού τραγουδιού πεθαίνει σαν σήμερα το 2005

Στη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση υποκλίθηκαν οι σπουδαιότεροι συνθέτες

Ο «σερ» του ελληνικού τραγουδιού γεννιέται σαν σήμερα το 1922 στο Περιστέρι — Ο Δημήτρης Ψαθάς έγραψε ένα χρονογράφημα για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στη στήλη του στην εφημερίδα Τα Νέα και τον χαρακτήριζε «σερ Μπιθί», ένας τίτλος που έμελλε να τον συνοδεύσει σε ολόκληρη τη μετέπειτα πορεία του...

LIFOTEAM 11.12.2017 | 09:00

11.12.2017 | 09:00

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης γεννήθηκε το 1922. Το σπίτι της οικογένειας ήταν στο Περιστέρι. Εκεί μεγάλωσε, ανάμεσα σε μεγάλη φτώχεια κι ανάλογη αγάπη. Παιδί οκταμελούς οικογένειας, έμεινε πίσω όταν τα αδέρφια του έφυγαν για το αλβανικό μέτωπο.

Έμαθε νωρίς την τέχνη του υδραυλικού κι όπως ο ίδιος θα εξομολογηθεί στην συνέντευξη που παραχώρησε στον Θανάση Λάλα, τα όνειρα των γονιών του ήταν διαφορετικά. «Ναι, ήμουν υδραυλικός, και μάλιστα καλός τεχνίτης. Από το σπίτι βέβαια θέλαν να με μορφώσουν... τ' αδέρφια μου, ο πατέρας μου, η μάνα μου... επειδή εγώ ήμουν ο τελευταίος. Από τ' αδέρφια μου κανένας δεν πέρασε στα γράμματα, πήγαν όλοι σε τέχνες, και θέλαν εμένα να με κάνουν να μάθω γράμματα, να πάω παραπέρα απ' το δημοτικό. Εγώ εν τω μεταξύ από μικρός, από εφτά-οχτώ χρονών, παίζω κιθάρα κι έχω μέσα μου κάτι».

Η κιθάρα του αδερφού του έγινε για τον μικρό Γρηγόρη το αντικείμενο του πόθου του. Την έπαιρνε κρυφά και σκαρφιζόταν μελωδίες όταν όλοι έλειπαν. Κάποια μέρα ο αδερφός του, που του είχε απαγορεύσει να την αγγίζει, θα τον ακούσει. Θα συγκινηθεί από το παίξιμο του Γρηγόρη και θα του την χαρίσει την ίδια στιγμή.

Μπιθικώτσης - Θεοδωράκης, Ρωμιοσύνη

Η κιθάρα του αδερφού του έγινε για τον μικρό Γρηγόρη το αντικείμενο του πόθου του. Την έπαιρνε κρυφά και σκαρφιζόταν μελωδίες όταν όλοι έλειπαν. Κάποια μέρα ο αδερφός του, που του είχε απαγορεύσει να την αγγίζει, θα τον ακούσει. Θα συγκινηθεί από το παίξιμο του Γρηγόρη και θα του τη χαρίσει την ίδια στιγμή.

Το 1937 κι ενώ ήδη τραγουδούσε μοντέρνα τραγούδια σε ένα μικρό κέντρο, πήγε ν' ακούσει τρεις μουσικούς που έπαιζαν με τα μπουζούκια τους σ' ένα κουτούκι. Ήταν ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Μανώλης Χιώτης και ο Στράτος Παγιουμτζής. Ενθουσιάστηκε τόσο πολύ με τους ήχους και τις ρεμπέτικες μελωδίες, που έκτοτε δεν ασχολήθηκε ξανά με την ευρωπαϊκή μουσική.

Χωρίς ποτέ να δηλώσει αριστερός, εξορίστηκε στη Μακρόνησο. «Δεν ήμουνα σε πολλά, αλλά εν πάση περιπτώσει Κατοχή ήτανε, μια κιθαρίτσα έπαιζα, κάποιος έβαφε στο ντουβάρι, κάπου με είχανε γράψει... Δεν είχα κάνει και πολλά» θα εκμυστηρευτεί.

Εκεί έπαιζε τα βράδια στη λέσχη αξιωματικών και ζητούσε χάρες από τους στρατιωτικούς για τους φίλους του. Τότε ήταν και η εποχή που ξεκίνησε να γράφει τα πρώτα του τραγούδια. Στα 27 του θα μπει στη δισκογραφία με το τραγούδι «Το καντήλι τρεμοσβήνει» σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη.

Ο Μπιθικώτσης συνέθεσε περισσότερα από 200 τραγούδια, πολλά από τα οποία έγιναν μεγάλες επιτυχίες, όπως τα «Του Βοτανικού ο μάγκας», «Σε τούτο το στενό», «Επίσημη αγαπημένη», «Τρελοκόριτσο», «Στου Μπελαμή το ουζερί», «Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα» και πολλά άλλα.

Μπιθικώτσης- Της δικαιοσύνης ήλιε νόητε

Η δωρική φωνή του και η μοναδική του ερμηνεία έκανε τους σπουδαιότερους συνθέτες να υποκλιθούν μπροστά του: Μίκης Θεοδωράκης (Της δικαιοσύνης, Ένα το χελιδόνι, Στο περιγιάλι το κρυφό, Βράχο-βράχο, Γωνιά-γωνιά), Μάνος Χατζιδάκις (Ειμ' αϊτός χωρίς φτερά, Πάει ο καιρός, Στο Λαύριο γίνεται χορός, Μίλησέ μου), Βασίλης Τσιτσάνης κ.ά. Εμφανίσθηκε στα κοσμικότερα κέντρα των Αθηνών κι ένιωσε τη χαρά της ανακάλυψης νέων, πολλά υποσχόμενων φωνών, ανάμεσά τους η Βίκυ Μοσχολιού και η Πόλυ Πάνου.

Για τον Ρίτσο θα πει: «Οχι, δεν τον γνώριζα τον είχα ακουστά. Ο μόνος Έλληνας ποιητής που είχα ακούσει ήταν ο Ρίτσος ο Γιάννης, τίποτ' άλλο. Είχα ακούσει και Βάρναλη, αλλά από τους μεταγενέστερους είχα κοντά μου το Γιάννη το Ρίτσο. Εντάξει, με τον "Επιτάφιο" κάπου είναι δίπλα τα πράγματα. Αλλά όταν μου 'φερε τη "Ρωμιοσύνη", που λέει "τραβήξανε ψηλά, πολύ ψηλά, δύσκολο πια να χαμηλώσουν, δύσκολο και να δουν το μπόι τους... " ή "αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό, αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτω απ' τα ξένα βήματα", εμένα μου 'ρθαν αμέσως στο μυαλό οι Γερμανοί και η Κατοχή.

Αλλά επειδή δεν μπορούσα να μπω και στο νόημα απολύτως, έπιασα το Μίκη, που ήξερε πιο πολλά γράμματα, για να του κάνω συζήτηση και να μπω καλύτερα στο θέμα. Γιατί άμα δεν μπεις μες στο θέμα τι να πεις απ' αυτά τα τραγούδια; Δε μιλάμε για ένα τραγούδι όπως αυτά που λέμε σήμερα. Αυτά είναι το κάτι άλλο, τέτοιου είδους τραγούδια κινούνται γύρω από το Σύμπαν και -αν μη τι άλλο- θα μείνουν στους αιώνες.

Είπα του Μίκη: "Εντάξει... Άσε με να μπω πρώτα στο νόημα και θα τα πούμε". Αλλά, γαμώ τη μάνα του, είχαν περάσει τρεις μήνες και δεν είχα κάνει ούτε "α". Και όλο τράβαγα το κουπί. Κάθε βράδυ που σχόλναγα απ' τη δουλειά ξανά και ξανά. Κάτι οι μνήμες απ' την Κατοχή και τους Γερμανούς, κάτι Μακρονήσια, κάτι τα βάσανα και τα λοιπά, συν το ότι έπαιζα όργανο και ήμουν γεννημένος για τραγουδιστής, ήρθε κάποια στιγμή και κόλλησε. Μου φάνηκε όμως πολύ δύσκολο. Μετά είπα το "Αξιον Εστί". Για μένα δεν μπορεί να το πει κανένας αυτό το τραγούδι - όχι επειδή δεν το ξέρουν, το ξέρουν, αλλά ντρέπονται να το αγγίξουν. Είναι επιστήμη».

Ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα

Τον Ιανουάριο του 2003 τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα, καθώς και με το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλης των Αθηνών. Τον Ιούνιο του 1997 οργανώθηκε λαϊκή συναυλία για να τιμηθούν τα 50 χρόνια προσφοράς του στο λαϊκό τραγούδι, ενώ σημαντική είναι η συναυλία που διοργανώθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού στις 11 Μαρτίου 2002 στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, με πρωτοβουλία του Γιώργου Νταλάρα και τη συμμετοχή δεκάδων σημαντικών καλλιτεχνών.

Ο Δημήτρης Ψαθάς έγραψε ένα χρονογράφημα για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση στη στήλη του στην εφημερίδα «Τα Νέα» και τον χαρακτήριζε «σερ Μπιθί», ένας τίτλος που έμελλε να τον συνοδεύσει σε ολόκληρη τη μετέπειτα πορεία του. O Γρηγόρης Μπιθικώτσης πέθανε στις 7 Απριλίου του 2005.