«Sex Power»: ένα σπάνιο σάουντρακ του Βαγγέλη Παπαθανασίου

Μουσικές για μια γαλλική «χίπικη» ταινία του 1970, επηρεασμένη από το «ZabriskiePoint»

Φώντας Τρούσας UPDATED 1.7.2023 | 10:45

UPD 1.7.2023 | 10:45

Το «Sex Power» [Philips, 1970] είναι ένα θρυλικό soundtrack του Βαγγέλη Παπαθανασίου. Παρά ταύτα, ενώ είναι «θρυλικό» έχοντας κάνειμεγάλη φήμη τα τελευταία χρόνια, ελάχιστοι το γνώριζαν έως τα μέσα του ’90.

Προσωπικά, έμαθα για πρώτη φορά την ύπαρξή του στις αρχές εκείνης της δεκαετίας, όταν το είχα δει να πωλείται στον κατάλογο ενός γάλλου εμπόρου (δίσκων). Του είχα ζητήσει λοιπόν να μου αντιγράψει το άλμπουμ σε μια κασέτα (ήταν πανάκριβο) και να μου φωτοτυπήσει το εξώφυλλο, παίρνοντας θάρρος από το γεγονός πως ήμουν παλιός πελάτης του, λέγοντάς του πως ετοιμάζω κάποιο βιβλίο και τα λοιπά.... Και όντως.

Sex - Power» λεγόταν μια ταινία του HenryChapier γυρισμένη στο πρώτο μισό του 1970. Η ταινία ήταν επηρεασμένη από το «Zabriskie Point» του Antonioni και αναφερόταν στην περιπέτεια ενός νεαρού να εντοπίσει τη γυναίκα των ονείρων του, επιχειρώντας μια δύσκολη διαδρομή, βασανιστικά γεμάτη από... Σειρήνες. Ο Chapier κινηματογραφεί εντελώς ελεύθερα, χωρίς σεναριακή γραμμική συνοχή, ανακατεύοντας στοιχεία του χιπισμού εντάσσοντάς τα σ' ένα κάπως φολκλόρ μυστικιστικό περιβάλλον

Ο Γάλλος δεν είχε αρνηθεί κι έτσι είχα εγκαίρως το σχετικό υλικό, ώστε να γράψω μια πρώτη γνώμη για το «Sex Power» στο βιβλίο μου «Ραντεβού στο Κύτταρο» [Δελφίνι, 1996], δείχνοντας συγχρόνως και το εξώφυλλο (στο σχετικό section). Δεν γνωρίζω αν νωρίτερα είχε γραφεί κάτι σχετικό στην Ελλάδα, παρότι –κι αυτό είναι το εντυπωσιακό– είχε υπάρξει κάποια στιγμή στα seventies μία ελληνική εκτύπωσή του, την οποία ελάχιστοι πήραν χαμπάρι. Λόγω τίτλου, μάλλον, το άλμπουμ παρέπεσε και το ’φαγε το σκοτάδι…

Τον Σεπτέμβριο του 1997 ο Βρετανός Mark J.T. Griffin έγραψε στο #217 τεύχος του περιοδικού «Record Collector» ένα άρθρο για τον Βαγγέλη Παπαθανασίου κι εκεί ανέφερε το «Sex Power» (στη γαλλική και την ελληνική έκδοσή του), κάτι που είχε πράξει και στο βιβλίο του «V-A-N-G-E-L-I-S The Unknown Man», μιαν ανεξάρτητη σκωτσέζικη έκδοση του 1994, που τυπώθηκε εκ νέου το 1997.

Λίγα χρόνια αργότερα ξαναγράφω για το «Sex Power», αρχικά σ’ ένα άρθρο μου στο «Ποπ & Ροκ» (#252, 5/2000) και εν συνεχεία στο «Jazz & Τζαζ» (#115, 10/2002). Κι ενώ το δίκτυο αναπτυσσόταν ραγδαία θα σκάσουν σιγά-σιγα και τα sites των fans του Vangelis οπότε, και έκτοτε… ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον.

«Sex - Power» (προσέξτε την παύλα στη μέση) λεγόταν μια ταινία του Henry Chapier γυρισμένη στο πρώτο μισό του 1970 (επίσημη πρεμιέρα: Παρίσι, 17/6/1970). Η ταινία ήταν καταφανώς επηρεασμένη από το «Zabriskie Point» του Michelangelo Antonioni (που είχε βγει στις αίθουσες νωρίτερα, την 9/2/1970) και αναφερόταν στην περιπέτεια ενός νεαρού (Alain Noury) να εντοπίσει τη γυναίκα των ονείρων του (Jane Birkin), επιχειρώντας μια δύσκολη διαδρομή, βασανιστικά γεμάτη από… Σειρήνες (Bernadette Lafont, Juliette Villard, Elga Andersen…). Ο Chapier κινηματογραφεί εντελώς ελεύθερα, χωρίς σεναριακή γραμμική συνοχή, ανακατεύοντας στοιχεία του χιπισμού (στην Αμερική είχε ήδη σβήσει η «ιδέα» –υπήρχαν εστίες–, αλλά στην Ευρώπη βρισκόταν στην ακμή της), εντάσσοντάς τα σ’ ένα κάπως φολκλόρ μυστικιστικό περιβάλλον. Η ταινία έχει ενδιαφέρον, ως προϊόν της εποχής της αρχικά, παρότι υπολείπεται τόσο του «Zabriskie Point», όσο και του «El Topo» του Alejandro Jodorowsky, που θ’ ακολουθούσε. Γι’ αυτή λοιπόν την ταινία κλήθηκε να γράψει μουσική ο Βαγγέλης Παπαθανασίου.

Είναι η εποχή της… ψιλοδιάλυσης των Aphrodite’s Child. Το συγκρότημα (τέλη ’69-αρχές ’70) είναι σε περιοδεία στο νότο της Ευρώπης, με τον Παπαθανασίου να μην ακολουθεί, μένοντας στο Παρίσι και ασχολούμενος με τα δικά του. Το σάουντρακ του «Sex - Power» φαίνεται πως ήταν το παρθενικό (γαλλικό) προσωπικό του σχέδιο…

Είναι η εποχή της... ψιλοδιάλυσης των Aphrodite's Child. Το συγκρότημα (τέλη '69-αρχές '70) είναι σε περιοδεία στο νότο της Ευρώπης, με τον Παπαθανασίου να μην ακολουθεί, μένοντας στο Παρίσι και ασχολούμενος με τα δικά του. Το σάουντρακ του «Sex - Power» φαίνεται πως ήταν το παρθενικό (γαλλικό) προσωπικό του σχέδιο...

Η πρώτη πλευρά του άλμπουμ αποτελείται από 6 tracks (άνευ τίτλων) συνολικής διάρκειας 17 λεπτών. Μετά την ολίγων δευτερολέπτων εισαγωγή, περνάμε στο πρώτο κατ’ ουσίαν θέμα. Στηριγμένο στα κρουστά, στα πλήκτρα και βασικά στα χορωδιακά φωνητικά, το κομμάτι αυτό διακρίνεται για τη μελωδική στόφα του. Θα μπορούσε να γράψει κάποιος για μια συνέχεια του ήχου τoυ «In Concert & in the Studio» του Γιώργου Ρωμανού, με μιαν αίσθηση... chariots of fire – με τα πάντα να μεγαλύνονται από την ηχογράφηση-παραγωγή.

Το επόμενο θέμα έχει ακουστικό ήχο και είναι ενοργανωμένο για κιθάρα. Κάποιοι off ήχοι από το φιλμ, του δίνουν έναν πρόδηλο cinematique αέρα. Ακολουθεί ένα track που ξεκινά, συνεχίζει και ολοκληρώνεται στηριζόμενο στα κρουστά (υποθέτω πως όλα τα κρουστά τα χειρίζεται ο Vangelis). Είναι κάπως ραφιναρισμένο. Δεν έχει π.χ. την «άγρια ομορφιά» αναλόγων θεμάτων από τον ελληνικό κινηματογράφο – του Γιάννη Μαρκόπουλου φερ’ ειπείν.

Δεν το ανέφερα τυχαία το όνομα του Μαρκόπουλου. Έχω την αίσθηση πως αποτελεί μία πρώιμη (ελληνική) επιρροή του Βαγγέλη Παπαθανασίου, πράγμα που φαίνεται στο επόμενο κομμάτι. Μία πολύ ωραία κάπως trad μελωδία, που ανακαλεί στη μνήμη μου το soundtrack της ταινίας του Γιώργου Σκαλενάκη «Επιχείρησις Απόλλων» – στην οποία είχε γράψει μουσική ο Μαρκόπουλος, με τον Παπαθανασίου να συνθέτει το «Εκδρομικό τραγούδι» σε στίχους Γιώργου Παπαστεφάνου (το θυμόσαστε – απέδιδαν η Έλενα Ναθαναήλ και ο Thomas Fritsch).

Η πλευρά θα ολοκληρωθεί μ’ ένα ακόμη «ήσυχο» μελωδικό κομμάτι, παιγμένο στο πιάνο.

Η δεύτερη πλευρά έχει διάρκεια 17:27 και περιλαμβάνει πέντε θέματα. Το πρώτο έχει ένα ημι-ηλεκτρονικό κάπως στυλ, αλλά τα διαρκή κρουστά και το φλάουτο το μετατοπίζουν σε πιο folk περιοχές.

Ακολουθεί ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θέματα του LP, και περαιτέρω το μεγαλύτερο σε διάρκεια. Κι εδώ κάποια πρώιμα ηλεκτρονικά δηλώνουν παρόν, όπως και τα κρουστά και ακόμη τα βυζαντινά chorus vocals (πιθανώς να είχε κάτι από τότε στο μυαλό του ο Vangelis – σε σχέση με το «666» εννοώ). Η ανάπτυξη μοιάζει αυτοσχεδιαστική, ενώ έχει πέσει και η σχετική στουντιακή επεξεργασία. Αν μου έλεγε κάποιος πως αυτός που ακούγεται να ψέλνει προς το τέλος, στο συγκεκριμένο track, είναι ο Ντέμης Ρούσσος θα το πίστευα… (Το λέω επειδή δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό στο άλμπουμ).

Early… κιμπορντικός και μεγαλοπρεπής Vangelis στο επόμενο θέμα, με κάτι από το ύφος των αναγνωρισμένων mid-seventies δουλειών του. Κομμάτι οδηγός. Όπως και το επόμενο, που κινείται σ’ ένα πιο σκοτεινό και κάπως πειραματικό στυλ με υπόκωφους θριλερικούς ήχους, πειραγμένα φωνητικά (στο στυλ της Edda Dell'Orso – δεν αποκλείω να είναι και πάλι ο Ντέμης Ρούσσος!) και cool γενικώς ατμόσφαιρα (θα ταίριαζε σε ταινία του Argento).

Το κλείσιμο της πλευράς και του άλμπουμ αναλαμβάνει το πιάνο. Αποδίδει μία ολίγων δευτερολέπτων απλή μελωδία, που σβήνει με fade out.

Το «Sex Power» είναι σπάνιο στην original έκδοση βινυλίου (γαλλική ή ελληνική). Η τιμή του πριν λίγα χρόνια ξεπερνούσε τα 500 ευρώ, τώρα όμως φαίνεται πως έχει πέσει στα μισά (η «κρίση» γαρ). Υπάρχει όμως και η πρόσφατη (2013) άψογη ελληνική επανέκδοσή του στην Missing Vinyl, που ξεκινάει (στο discogs) από τα 18 ευρώ, οπότε δεν γεννάται ζήτημα…