Σολάνζ: Μμμμ, χαρά στην καλοσύνη! Εύκολο πράγμα να 'σαι καλή άμα είσαι πλούσια κι όμορφη. Αμα είσαι δούλα – τότε να δούμε! Αμα κάνεις όλη μέρα περίπατο από την πιατοθήκη ως την κρεβατοκάμαρα, κι άμα είναι η βεντάλια σου ένα φτερό από το ξεσκονιστήρι, κι είναι η τουαλέτα σου μια μουσαμαδένια ποδιά! Τότε να δούμε. Εκτός πια κι αν βγαίνεις τις νύχτες όπως η αφεντιά σου, να κόβεις βόλτες μες στα σαλόνια και να παρασταίνεις τη Μεγάλη Δούκισσα
Λε Μαν, 2 Φεβρουαρίου 1933: δύο υπηρέτριες, οι αδελφές Κριστίν και Λέα Παπέν, σκοτώνουν την εργοδότρια τους, Μαντάμ Λανσελέν, και την κόρη της, Ζενεβιέβ. Στο δικαστήριο δεν ζήτησαν κανένα ελαφρυντικό. Το μόνο που τις ενδιέφερε ήταν να μοιραστούν απόλυτα την ευθύνη της πράξης τους.
Ο Ζενέ διάβασε στις εφημερίδες της εποχής για το έγκλημα και περίπου δέκα χρόνια αργότερα βρήκε στο πρόσωπο των δύο αδελφών τις ιδανικές ηρωίδες για να διαδεχθούν τους φυλακισμένους ήρωες της «Υψηλής Εποπτείας". Ο ασφυκτικά κλειστός χώρος του κελιού μεταμορφώθηκε σε υπνοδωμάτιο αστικού σπιτιού, όπου οι αδελφές Κλερ και Σολάνζ ζουν μια καθημερινότητα που μοιράζεται ανάμεσα στο μίσος και στην αγάπη, στον θαυμασμό και στον φθόνο για την Κυρία.
Ο Ζενέ έπλασε τη Σολάνζ και την Κλαιρ που παρασύρονται σε ένα παιχνίδι εξουσίας και φαντασιώσεων εναλλάσσοντας τους ρόλους της υπηρέτριας και της κυρίας, μέχρι το τραγικό φινάλε. «Οι Δούλες» είναι το μοναδικό έργο του με ηρωίδες γυναίκες: ο ίδιος άλλωστε επιθυμούσε να παίζονται οι ρόλοι τους από νεαρούς άνδρες και δύο πανό (αριστερά και δεξιά της σκηνής) να δηλώνουν ότι πρόκειται για γυναικείους ρόλους.
Οι «Δούλες» του Ζαν Ζενέ ανέβηκαν για πρώτη φορά στο θέατρο de l'Athénée στο Παρίσι το 1947 σε σκηνοθεσία Louis Jouvet.
Οι «Δούλες» είναι ένα από τα πιο δημοφιλή έργα του. Στον Ζενέ άρεσε πάντα να σοκάρει. Τα σχόλια για το ανέβασμα του έργου του ήταν εχθρικά. Τον υπερασπίστηκαν οι Γάλλοι διανοούμενοι, ο Κοκτώ και ο Σαρτρ.
Στην Βρετανία οι Δούλες ανέβηκαν για πρώτη φορά σε σκηνοθεσία Peter Zadek το 1952. Η παράσταση ανέβηκε στα γαλλικά, ενώ το 1956, ο Peter Zadek με τις σκηνοθεσίες του των έργων του Ζενέ προκάλεσε σάλο. Ο ίδιος ο Ζενέ ήταν τόσο εξοργισμένος από την πρεμιέρα του Μπαλκονιού πάλι σε σκηνοθεσία Ζάντεκ, που αγόρασε ένα πιστόλι για να σκοτώσει τον σκηνοθέτη.
Το 2000 ο Κλοντ Βεντουρά κάνει ένα ντοκιμαντέρ για τις αδερφές Παπέν. Στο ντοκιμαντέρ μέσα από την έρευνα που έκανε ο Πασκάλ Τιρόντ, αναβίωσε τη συναρπαστική ιστορία των αδελφών δολοφόνων.
Από το 1947 μέχρι σήμερα, το έργο ανέβηκε εκατοντάδες φορές σε μεγάλες και μικρές θεατρικές σκηνές σε ολόκληρο τον κόσμο.
Το 1974 έγινε ταινία, ενώ ο Σουηδός συνθέτης Peter Bengtson την μετέφερε ως όπερα δωματίου το 1994. Στην Βρετανία οι Δούλες ανέβηκαν για πρώτη φορά σε σκηνοθεσία Peter Zadek το 1952. Η παράσταση ανέβηκε στα γαλλικά, ενώ το 1956, ο Peter Zadek με τις σκηνοθεσίες του των έργων του Ζενέ προκάλεσε σάλο. Ο ίδιος ο Ζενέ ήταν τόσο εξοργισμένος από την πρεμιέρα του Μπαλκονιού πάλι σε σκηνοθεσία Ζάντεκ, που αγόρασε ένα πιστόλι για να σκοτώσει τον σκηνοθέτη. O Μίνως Βολανάκης σκηνοθέτησε την παράσταση το 1963 στο Oxford Playhouse.
Το 1955 η αμερικανική πρεμιέρα στο θέατρο Tempo στο East Village ήταν εξίσου διχαστική. Ένας κριτικός αποκάλεσε την παράσταση "ένα μαρτύριο», αν και παραδέχτηκε ότι εξέτασε «τις πληγές του σύγχρονου πνεύματος».
Ο Μάρτιν Έσλιν, το 1961, στο βιβλίο του «Το Θέατρο του Παραλόγου» ύμνησε τις Δούλες παρόλο που σημείωσε τον μηδενιστικό χαρακτήρα του έργου. To 1965 η παράσταση ανεβαίνει στο La Μamma Νέα Υόρκη και την ίδια χρονιά στο Living Theatre στο Βερολίνο. Στην Ισπανία το σκηνοθετεί ο Αργεντίνος συγγραφέας Victor Garcia το 1969 στη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη με τις Nuria Espert και Juletta Serano.
Το 1967-1968, ο Δημήτρης Χατζημάρκος σκηνοθετεί τις Δούλες στο θέατρο Τέχνης με την Εκάλη Σώκου, τη Ρένη Πιττακή και τη Μαρία Γεωργίου σε μετάφραση Οδυσσέα Ελύτη.
Τρεις κυρίες της ελληνικής θεατρικής σκηνής συναντιούνται στο Εθνικό θέατρο, το 1991 στην παράσταση που σκηνοθετεί ο Κοραής Δαμάτης. Η Βέρα Ζαβιτσιάνου και η Αντιγόνη Βαλάκου στους ρόλους της Κλερ και της Σολάνζ, ενώ η Κατερίνα Χέλμη υποδύεται την Κυρία.
Η παράσταση ανεβαίνει το 2005, στο θέατρο της οδού Κεφαλληνίας, από τον Λευτέρη Βογιατζή με πρωταγωνίστριες την Μάγια Λυμπεροπούλου και την Αννέζα Παπαδοπούλου στην επανάληψη της παράστασης, την Ρένη Πιττακή και την Μπέτυ Αρβανίτη.
Το 1973 στο Greenwich Theatre ανεβαίνουν οι Δούλες με τις Vivien Merchant ως Μαντάμ την, Glenda Jackson ως Σολάνζ και την Susannah York ως Κλέρ. Η παράσταση κινηματογραφήθηκε και βγήκε στις αίθουσες, σε σκηνοθεσία Christopher Miles.
Το 1992, η παράσταση ανέβηκε στη Μόσχα μόνο με άντρες δημιουργώντας μια νέα οπτική στο ρώσικο θέατρο.
Την υπόθεση Παπέν επαναφέρει στη γαλλική φιλμογραφία ο ανατόμος της αστικής τάξης Κλοντ Σαμπρόλ. Η «Τελετή» με τις Σαντρίν Μπονέρ, Ιζαμπέλ Ιπέρ, Ζακλίν Μπισέ βασίζεται ταυτόχρονα στο μυθιστόρημα της Ρουθ Ρέντελ «Τυφλή Ετυμηγορία» και επιχειρεί να αναδημιουργήσει τη διαδρομή από μια φαινομενικά ήσυχη ρουτίνα προς ένα «αναπάντεχο» λουτρό αίματος.
Τελευταίο διάσημο ανέβασμα της παράστασης, αυτό στο Σίδνεϊ, σε σκηνοθεσία Benedict Andrews με τις Cate Blanchett, Isabelle Huppert και Elizabeth Debicki το 2013.
Η παράσταση του έργου του Ζαν Ζενέ ανεβαίνει ξανά από το Εθνικό θέατρο στις 6 Μαρτίου, σε σκηνοθεσία του Μπρους Μάγιερς, συγγραφέα, ηθοποιού και διανοητή, ο οποίος για περισσότερα από 30 χρόνια μετέχει στον πυρήνατ ης θεατρικής ομάδας του Πήτερ Μπρουκ.Την Κλαίρη θα υποδυθεί η Μαρία Κίτσου, τη Σολάνζ η Ραφίκα Σαουίς και την Κυρία η Λένα Παπαληγούρα.
σχόλια