«Γατόπαρδος»: Μια εξαίσια νωπογραφία της παρακμής

Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα Facebook Twitter
Ο Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα λίγο πριν από το τέλος της ζωής του έγραφε το μυθιστόρημα που θα σημάδευε τη σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία, τον «Γατόπαρδο».
0

Στα τέλη του 1954 οι θαμώνες του μπαρ «Ματζάρα» στο Παλέρμο έβλεπαν σχεδόν σε καθημερινή βάση έναν κακοντυμένο και απόμακρο ηλικιωμένο κύριο να γεμίζει σελίδες επί σελίδων, σκυμμένος πάνω από το μικροσκοπικό τραπέζι του. Στο ίδιο μπαρ, τους επόμενους μήνες, κάποιοι προνομιούχοι φίλοι του είχαν την τύχη ν΄ ακούσουν από τα χείλη του το μεγαλύτερο μέρος όσων έγραφε.

Ο γηραιός κύριος ονομαζόταν Τζουζέπε Τομάζι. Ήταν δούκας της Πάρμας και πρίγκιπας της νήσου Λαμπεντούζα, γόνος ενός από τους πιο αριστοκρατικούς οίκους της Σικελίας. Παλιός πολεμιστής, επικεφαλής για ένα διάστημα του Ιταλικού Ερυθρού Σταυρού, ακάματος ταξιδευτής και πάνω απ’ όλα βιβλιοφάγος, λίγο πριν από το τέλος της ζωής του έγραφε το μυθιστόρημα που θα σημάδευε τη σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία, τον «Γατόπαρδο». Μια εξαίσια νωπογραφία της παρακμής, ένα έργο πολυεδρικό γεμάτο πικρία, όπου το βίωμα και η μνήμη συναντιώνται με την επινόηση και η πραγματικότητα με την αίσθηση της Ιστορίας.

Το μοναδικό μυθιστόρημα του Λαμπεντούζα –αυτό που μετέφερε στη μεγάλη οθόνη ο Λουκίνο Βισκόντι το 1963 με πρωταγωνιστές τους Μπαρτ Λάνγκαστερ, Κλαούντια Καρντινάλε και Αλέν Ντελόν–  πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1971 σε μετάφραση του Κοσμά Πολίτη (εκδ. Διογένης) και από το 1999 το βρίσκει κανείς σε μια πολύ φροντισμένη έκδοση των «Bell», όπου τη μετάφραση, την εισαγωγή και το εκτενές επίμετρο υπογράφει η Μαρία Σπυριδοπούλου.

«Γατόπαρδος»: Μια εξαίσια νωπογραφία της παρακμής Facebook Twitter
Σκηνή από τον «Γατόπαρδο» του Βισκόντι.

Ο «Γατόπαρδος», με το που κυκλοφόρησε στην Ιταλία, έγινε ανάρπαστος τόσο  από …ευαίσθητες κυρίες μιας κάποιας ηλικίας όσο και από οργισμένους νεολαίους ή μικροαστούς αναγνώστες λαϊκών περιοδικών.

Η δράση του «Γατόπαρδου» ξεκινά την άνοιξη του 1860 κι ολοκληρώνεται μισόν αιώνα αργότερα. Είναι η ιστορία του Ντον Φαμπρίτσιο, του πρίγκιπα ντι Σαλίνα, αρχηγού ακόμα μιας από τις ισχυρότερες οικογένειες της Σικελίας. Καθώς ο Γκαριμπάλντι ενώνει το νησί με την υπόλοιπη Ιταλία υπό το σκήπτρο ενός καινούριου βασιλιά, μια νέα τάξη, εύρωστη κι αχαλίνωτη, ετοιμάζεται να πάρει τη θέση της γερασμένης αριστοκρατίας.

Ο ήρωας του Λαμπεντούζα –μυθιστορηματική εκδοχή ενός αληθινού προγόνου του συγγραφέα– βρίσκεται διχασμένος ανάμεσα σε αντίθετες τάσεις. Είναι ένας πλούσιος φεουδάρχης που όμως αδυνατεί να εμποδίσει τη λεηλασία της περιουσίας του από τους τοκογλύφους και τους ανερχόμενους αστούς, όντας ταυτόχρονα μάρτυρας του έρωτα που γεννιέται ανάμεσα στον αγαπημένο του ανιψιό και μια ζάμπλουτη άλλα άξεστη χωριατοπούλα.

Ο Γατόπαρδος
Τζουζέπε Τομάζι ντι Λαμπεντούζα, Ο Γατόπαρδος, εκδόσεις Bell

Πιστός στις παραδόσεις, υπερήφανος για την καταγωγή του αλλά και κρυφός θαυμαστής του Διαφωτισμού, αυτός ο ερασιτέχνης αστρονόμος δεν τρέφει αυταπάτες. Ξέρει ότι τα προνόμια της τάξης του δεν μπορεί να διαρκέσουν για πάντα. Ο Ντον Φαμπρίτσιο παρακολουθεί τον αργό θάνατο του κόσμου στον οποίο ανήκει και αποδέχεται την πραγματικότητα με τη φινέτσα ενός αληθινού ευγενούς, απίστευτα στωικού, είρωνα και σνομπ.

Ο Λαμπεντούζα δεν ευτύχησε να δει το έργο του τυπωμένο. Τον Ιούλιο του ΄57, λίγες μέρες αφότου έλαβε αρνητική επιστολή από τον Έλιο Βιτορίνι, συγγραφέα και στέλεχος των εκδόσεων Εϊνάουντι, άφησε την τελευταία του πνοή, στα εξήντα του, χτυπημένος από καρκίνο των πνευμόνων.

Ο «Γατόπαρδος» κυκλοφόρησε έναν χρόνο αργότερα από τις εκδόσεις Φελτρινέλι, καθώς εκεί, ο Τζιόρτζιο Μπασάνι που είχε μόλις στρατολογηθεί για να διευθύνει τη σειρά σύγχρονων συγγραφέων, εκτίμησε δεόντως «το εύρος της ιστορικής άποψης», τα «τέλεια, ενίοτε μαγευτικά, εκφραστικά μέσα», την «υπέροχη αίσθηση του χιούμορ» και τον «γνήσιο λυρισμό» του Λαμπεντούζα, αποφαινόμενος πως το μυθιστόρημά του «είναι από εκείνα τα έργα για τα οποία δουλεύει ή για τα οποία προετοιμάζεται κανείς μια ολόκληρη ζωή».

Ο «Γατόπαρδος», με το που κυκλοφόρησε στην Ιταλία, έγινε ανάρπαστος τόσο από… ευαίσθητες κυρίες μιας κάποιας ηλικίας όσο και από οργισμένους νεολαίους ή μικροαστούς αναγνώστες λαϊκών περιοδικών. Την ίδια περίοδο, στους κόλπους των κριτικών η συζήτηση περιστράφηκε κυρίως γύρω από το αν πρόκειται για έργο «δεξιό» ή «αριστερό», με τους διανοούμενους να παλινδρομούν ανάμεσα στον πειρασμό να το θαυμάσουν ως αριστούργημα ή να το απορρίψουν ως παρωχημένο και αντιδραστικό.

Γεγονός είναι ότι, από την εποχή της Αναγέννησης, κανένας άλλος καρπός της ιταλικής κουλτούρας δεν είχε τόσο πλατιά απήχηση στο εξωτερικό.  

Βιβλίο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φοίβος Οικονομίδης

Βιβλίο / Φοίβος Οικονομίδης: «Είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να σπάσουμε σε χίλια κομμάτια»

Με αφορμή το νέο του βιβλίο «Γιακαράντες», ο Φοίβος Οικονομίδης, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς συγγραφείς της νεότερης γενιάς, μιλά για τη διάσπαση προσοχής, την αυτοβελτίωση, τα κοινωνικά δίκτυα, το βύθισμα στα ναρκωτικά και τα άγχη της γενιάς του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ