«Με καταγωγή από τη Μαριούπολη»: Η συγγραφέας Νατάσα Βοντίν αναζητά τη μητέρα της

Ειδήσεις από τη Μαριούπολη Facebook Twitter
Η Νατάσα Βοντίν το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της δεν ήξερε καν ότι ήταν παιδί αιχμαλώτων εργατών.
0

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ η Γερμανίδα, ουκρανικής καταγωγής, συγγραφέας και μεταφράστρια Νατάσα Βοντίν, που γεννήθηκε το 1945 σε στρατόπεδο εργασίας στη Γερμανία, άρχισε να ψάχνει τα ίχνη της μητέρας της και της ουκρανικής οικογένειάς της.

Δεν είχε κάποιο οργανωμένο σχέδιο, προετοιμασμένο από καιρό. Δεν είχε κάποια στοιχεία που θα λειτουργούσαν ως οδηγός. Ήταν περισσότερο μια παρόρμηση, μια ζαριά στην τύχη, ένα είδος επιφοίτησης που την οδήγησαν τελικά σε μια μεγάλη αποκάλυψη και σε ένα συνταρακτικό βιβλίο.

Η αναζήτηση, βέβαια, ίσως να μην ήταν και τυχαία. Γιατί η Νατάσα Βοντίν ήθελε τελικά να γράψει για τη ζωή της μητέρας της, για τη γυναίκα που υπήρξε πριν από τη δική της γέννηση κάπου στην Ουκρανία κι ύστερα σ’ ένα στρατόπεδο στη Γερμανία.

«Το μαύρο κουτί της ζωής μου είχε ανοίξει... Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που θεωρούσα πιθανό να μη βρίσκομαι εκτός της ιστορίας της ανθρωπότητας αλλά να ανήκω σ’ αυτήν, όπως κάθε άλλος». 

Ένα πρωί η Νατάσα Βοντίν πληκτρολόγησε το όνομα της μητέρας της στη μηχανή αναζήτησης του ρωσικού διαδικτύου: Ιβάστσενκο, Γεβγκένια Γιακόβλεβνα. Δεν πίστευε ότι θα έβγαζε τίποτα. Το έκανε, άλλωστε, ως παιχνίδι.

Έτσι κι αλλιώς, προηγούμενες αναζητήσεις μέσω του Ερυθρού Σταυρού, αναζητήσεις της σε ερευνητικά ιδρύματα, έρευνες σε καταλόγους θυμάτων δεν είχαν δώσει κανένα αποτέλεσμα σε σχέση με τη ζωή της μητέρας της και της οικογένειάς της στην Ουκρανία.

Το μόνο που ήξερε είναι ότι η μητέρα της είχε γεννηθεί το 1920 στη Μαριούπολη, ότι το 1943 είχε μεταφερθεί στη Γερμανία για καταναγκαστικά έργα, μαζί με τον σύζυγό της, ότι είχε εργαστεί για το εργοστάσιο όπλων του ομίλου Φλικ στη Λειψία και ότι έντεκα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου αυτοκτόνησε πέφτοντας σ’ ένα ποτάμι κοντά στον οικισμό «απάτριδων αλλοδαπών», όπου έμενε.

Γιατί είχε φύγει από τη Σοβιετική Ένωση; Μήπως ήταν συνεργάτιδα των ναζί; Το σίγουρο ήταν ότι η μητέρα της Νατάσα βρέθηκε «μέσα στην κρεατομηχανή δύο δικτατοριών, στην αρχή σ’ αυτήν του Στάλιν στην Ουκρανία και ύστερα σ’ αυτήν του Χίτλερ στη Γερμανία».  

ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗ
ΚΑΝΤΕ ΚΛΙΚ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΟ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ: Natascha Wodin, Με καταγωγή από τη Μαριούπολη, Μτφρ.: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδόσεις Gutenberg

Κι εκεί που δεν περίμενε τίποτα, καθώς εκατοντάδες Ουκρανές είχαν το ίδιο όνομα με τη μητέρα της, σε μια σελίδα με το παράξενο αγγλικό όνομα «Azov’s Greeks» βρήκε μια Γεβγκένια Γιακόβλεβνα που είχε γεννηθεί το 1920 στη Μαριούπολη, όπως και η μητέρα της. Δεν θα μπορούσε να ήταν σύμπτωση.

Αλλά τι σχέση είχαν οι Έλληνες της Αζοφικής με την οικογένειά της; Και τι δουλειά είχαν οι Έλληνες στη Μαριούπολη, μια πόλη που επί Σοβιετικής Ένωσης ονομαζόταν Ζντάνοφ και για την οποία δεν ήξερε τίποτα;

Το κουβάρι άρχισε να ξετυλίγεται. Στην ιστοσελίδα των Ελλήνων του Αζόφ ένας Κονσταντίν με ελληνικό επίθετο ήταν πρόθυμος να τη βοηθήσει. Ουκρανός και ο ίδιος, αλλά με ελληνικές ρίζες, δεν ζούσε καν στη Μαριούπολη αλλά κάπου στη βόρεια Ρωσία, όπου εργαζόταν ως μηχανικός στη μεταλλουργία. Εκεί διηύθυνε μια λέσχη συζητήσεων για τους Έλληνες της Ουκρανίας, αλλά το πραγματικό πάθος του ήταν η γενεαλογία.

Η Νατάσα έπεσε πάνω στον σωστό άνθρωπο, που χωρίς κανένα αντάλλαγμα, μόνο και μόνο από το πάθος για τη γενεαλογία, αφιερώθηκε στο να τη βοηθήσει. Τα στοιχεία άρχισαν να έρχονται το ένα μετά το άλλο.

«Μου είχε συμβεί κάτι παράξενα θαυμαστό», γράφει η Νατάσα Βοντίν. «Το μαύρο κουτί της ζωής μου είχε ανοίξει... Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου που θεωρούσα πιθανό να μη βρίσκομαι εκτός της ιστορίας της ανθρωπότητας αλλά να ανήκω σ’ αυτήν, όπως κάθε άλλος». 

Δεν είναι υπερβολή αυτή η φράση της Νατάσα Βοντίν. Το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της δεν ήξερε καν ότι ήταν παιδί αιχμαλώτων εργατών. Μεγάλωνε σε διάφορα μεταπολεμικά γκέτο και δεν είχε ιδέα ποιοι ήταν όλοι αυτοί οι γείτονές της που μιλούσαν βουλγάρικα, ρουμανικά, τσέχικα, πολωνικά. Στα σχολεία όπου πήγαινε ήταν παρίας. Ήταν η Ρωσίδα, η βάρβαρη.

Σ’ αυτά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια οι μαθητές των γερμανικών σχολείων μάθαιναν ότι οι Ρώσοι είχαν επιτεθεί στη Γερμανία, είχαν καταστρέψει τα πάντα και είχαν πάρει από τους Γερμανούς τη μισή τους χώρα.

Η Νατάσα ήταν «η προσωποποίηση των κομμουνιστών και των μπολσεβίκων, των Σλάβων υπανθρώπων, η προσωποίηση του παγκόσμιου εχθρού που τους είχε νικήσει στον πόλεμο». Για να μπορέσει να επιβιώσει και να προστατευθεί κάπως από τη βία και το μπούλινγκ προφασιζόταν ότι καταγόταν από μια πλούσια οικογένεια και ότι οι γονείς της την είχαν βρει στον δρόμο κατά τη διάρκεια της φυγής τους από τη Ρωσία.

«Το μόνο που ήξερα», γράφει σπαρακτικά η Νατάσα Βοντίν, «ήταν ότι ανήκα σ’ ένα είδος ανθρώπινων απορριμμάτων, σ’ έναν σκουπιδότοπο που είχε απομείνει από τον πόλεμο».

Ειδήσεις από τη Μαριούπολη Facebook Twitter
Η Natascha Wodin (αριστερά) με τον πατέρα της στον τάφο της μητέρας της.

Έμαθε πολλά. Για τη μητέρα της, για τα αδέλφια της μητέρας της, τα ανίψια της, τους συγγενείς. Οι περισσότεροι είχαν πεθάνει. Αλλά βρήκε ακόμα κάποιους ζωντανούς που τη βοήθησαν να ξαναβρεί την ιστορία.

Τελικά, το ψέμα που είχε επινοήσει για να μετριάσει τη βία των Γερμανών συμμαθητών της, δηλαδή ότι ήταν γόνος πλούσιας οικογένειας, δεν ήταν ψέμα. Η Νατάσα είχε πίσω της μια πολυεθνική καταγωγή, ένα απίθανο γενεαλογικό δέντρο, που ταυτόχρονα αποτυπώνει τις μετακινήσεις και τις σχέσεις ατόμων και πληθυσμών μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Οι γονείς της μητέρας της ήταν η Ματίλντα, κόρη ενός Ιταλού εξαγωγέα, και ο Γιακόβ, γιος ενός Ουκρανού εφοπλιστή. Η οικογένεια του Ιταλού προπάππου της εμπορευόταν το ουκρανικό σιτάρι και τον άνθρακα της λεκάνης του Ντονέτσκ. Ο Ουκρανός προπάππος της Επιφάν ήταν εφοπλιστής και τα καράβια του μετέφεραν τον άνθρακα του Ιταλού. 

Η Νατάσα Βοντίν ανασυνέθεσε τη ζωή της μητέρας της, της οικογένειάς της αλλά και τη δική της ζωή στη μεταπολεμική Γερμανία. Το βιβλίο της δεν είναι απλώς χρονικό ή μαρτυρία. Είναι τελικά λογοτεχνία υψηλού επιπέδου. Μου θυμίζει πολύ τους «Χαμένους» του Ντάνιελ Μέντελσον αλλά και τα μυθιστορήματα του Ζέμπαλντ, πολύ περισσότερο που η Βοντίν εντάσσει στην αφήγησή της τη φωτογραφία.

Όταν η Βοντίν άρχισε να αναζητά τη μητέρα της, η έρευνά της συνέπεσε με τις πρώτες σεισμικές δονήσεις μιας νέας στρατιωτικής σύγκρουσης στην Ουκρανία. «Η βία σύντομα θα έφτανε στη Μαριούπολη και πρώτο πρώτο θα καιγόταν εκείνο το κτίριο το οποίο κάποτε φιλοξένησε το γυμνάσιο θηλέων που είχε ιδρύσει η θεία μου Βαλεντίνα», γράφει.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε στη Γερμανία το 2017. Αλλά η σύμπτωση της ελληνικής έκδοσής του με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία (θαυμάσια η μετάφραση της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, που έχει γράψει και έναν κατατοπιστικό πρόλογο) μας βοηθάει να δούμε και τα θέματα της ουκρανικής ταυτότητας, που τόσο έχει αμφισβητηθεί.

Θα κρατήσω, τέλος, μια υπέροχη εικόνα της Μαριούπολης, αυτής της πόλης με το ήπιο κλίμα, ένα λιμάνι της Αζοφικής Θάλασσας, της πιο ακύμαντης και ζεστής θάλασσας του κόσμου, στεφανωμένη από αμπελώνες και αχανείς εκτάσεις με ηλιοτρόπια.

ΑΓΟΡΑΣΤΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΔΩ

Βιβλίο
0

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

emil szittya

Βιβλίο / Μακαρόνια με ζάχαρη: 27 όνειρα Ευρωπαίων στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

Πώς ονειρευόμαστε τον πόλεμο; Ο Ούγγρος νομάς Εμίλ Ζιτιά κατέγραψε τα όνειρα Ευρωπαίων στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα σε αυτά και το όνειρο ενός Έλληνα συγγραφέα, που εικάζεται πως είναι ο Νίκος Καζαντζάκης.
ΝΙΚΟΣ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ
ΛΑ - dev

Βιβλίο / Λέσχη Ανάγνωσης: 27 βιβλία για την Ευρώπη

Εμβληματικά βιβλία που αποκαλύπτουν νέες πτυχές για την ιστορία της Ευρώπης, λογοτεχνία και ποίηση που εμπνεύστηκαν από τις περιπέτειες των ανθρώπων της, δοκίμια και ιδέες που γεννήθηκαν στη Γηραιά Ήπειρο. Ένα ταξίδι ανάγνωσης από τον Έρικ Χομπσμπάουμ και τον Μαρκ Μαζάουερ μέχρι τα συγκλονιστικά βιβλία του Πρίμο Λέβι και του Τσέλαν.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Σερζ Τισερόν «Οικογενειακά μυστικά»

Το Πίσω Ράφι / «Το να κρατάμε ένα μυστικό είναι ό,τι πιο πολύτιμο και επικίνδυνο έχουμε»

Μελετώντας τις σκοτεινές γωνιές των οικογενειακών μυστικών, ο ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Σερζ Τισερόν αποκαλύπτει τη δύναμη και τον κίνδυνο που κρύβουν καθώς μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη.
ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ
Το ηθικό ζήτημα με τις μεταθανάτιες εκδόσεις με αφορμή το ημερολόγιο της Τζόαν Ντίντιον

Βιβλίο / Μεταθανάτιες εκδόσεις και ηθικά διλήμματα: Η Τζόαν Ντίντιον στο επίκεντρο

Σύντομα θα κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τις προσφάτως ανακαλυφθείσες «ψυχιατρικές» σημειώσεις της αείμνηστης συγγραφέως, προκαλώντας ερωτήματα σχετικά με τη δεοντολογία της μεταθανάτιας δημοσίευσης έργων ενός συγγραφέα χωρίς την επίσημη έγκρισή του.
THE LIFO TEAM
Στα «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος

Ηχητικά Άρθρα / Γιάννης Τσαρούχης: «Η ζωγραφική μου θρέφεται από τη μοναξιά και τη σιωπή»

Στα εκπληκτικά «Μαθήματα Ζωγραφικής» του Γιάννη Τσαρούχη αποκαλύπτεται όλος ο ελληνικός κόσμος, από τις μινωικές τοιχογραφίες έως τα λαϊκά δημιουργήματα του Θεόφιλου.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
George Le Nonce: «Εκτός από τα φέικ νιουζ, υπάρχει η φέικ λογοτεχνία και η φέικ ποίηση»

Ποίηση / George Le Nonce: «Εκτός από τα fake news, υπάρχει η fake λογοτεχνία και ποίηση»

Με αφορμή την έκδοση του τέταρτου ποιητικού του βιβλίου, με τίτλο «Μαντείο», ο Εξαρχειώτης ποιητής μιλά για την πορεία του, την ποίηση –queer και μη–, και για την εποχή του Web 2.0, αποφεύγοντας την boomer-ίστικη νοοτροπία.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Βιβλίο / Χατζιδάκις, Ιωάννου, Χιόνης, Βακαλόπουλος, Κοντός: 5 βιβλία τους κυκλοφορούν ξανά

Μια σειρά από επανεκδόσεις αλλά και νέες εκδόσεις, που αφορούν ποιητές και λογοτέχνες που έχουν φύγει από τη ζωή μάς θυμίζουν γιατί επιστρέφουμε σε αυτούς, διαπιστώνοντας ότι παραμένουν, εν πολλοίς, αναντικατάστατοι.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός.

Βιβλίο / Οβίδιος: Η νέα μετάφραση των «Μεταμορφώσεων» είναι ένας άθλος και εκδοτικό γεγονός

Ο κορυφαίος μελετητής του ρωμαϊκού κόσμου Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής ολοκλήρωσε την απόδοση στα ελληνικά των 12.000 στίχων του έργου του Οβίδιου, εκφράζοντας ταυτόχρονα τον άκρως μοντέρνο χαρακτήρα του ποιητή.
ΤΙΝΑ ΜΑΝΔΗΛΑΡΑ
«Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Βιβλίο / «Τροχιές»: Η Samantha Harvey κέρδισε πανάξια το Booker

Με θέμα την καθημερινότητα έξι αστροναυτών σε έναν διεθνή διαστημικό σταθμό, το μυθιστόρημα που κέρδισε το Booker 2024 μόλις μεταφράστηκε στα ελληνικά, είναι ένα ποίημα για τον πλανήτη Γη και μας καλεί να τον εκτιμήσουμε ξανά.
ΕΙΡΗΝΗ ΓΙΑΝΝΑΚΗ
2000 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του, ένα βιβλίο για τους Ρωμαίους αυτοκράτορες γίνεται μπεστ-σέλερ

Βιβλίο / Ο Σουητώνιος του 69 μ.Χ. γίνεται ξανά μπεστ-σέλερ

Οι «Βίοι των Καισάρων», το εξόχως κουτσομπολίστικο βιβλίο που είχε γράψει ο Σουητώνιος για τον βίο και την πολιτεία της πρώτης σειράς των Ρωμαίων αυτοκρατόρων, κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση και μπήκε στη λίστα με τα ευπώλητα των Sunday Times.
THE LIFO TEAM
«Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Βιβλίο / «Αν δεν μας αρέσουν οι ηγέτες που ψηφίζουμε, ας κατηγορήσουμε τον εαυτό μας»

Ο «ροκ σταρ ιστορικός των ημερών», ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και βραβευμένος συγγραφέας Peter Frankopan, μιλά στη LIFO για τους κινδύνους που απειλούν την Ευρώπη, τη Γάζα και την άνοδο της ακροδεξιάς.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Daily / Πένθος και ανάνηψη: Ο δικός μας Σαββόπουλος

Μια εικοσαετία μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, κυκλοφορεί ξανά σε αναθεωρημένη μορφή, η ενθουσιώδης, στοχαστική, λυρική μελέτη του έργου του σπουδαίου όσο και «πολωτικού» Έλληνα τραγουδοποιού από τον Δημήτρη Καράμπελα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Ο Γιάννης και η φασολιά

Guest Editors / Ο Γιάννης και η φασολιά

Τέλη ’70, Αθήνα. Ένας νεαρός βουτάει στην ποίηση στη βιβλιοθήκη της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Οι στίχοι του Γιάννη Κοντού τον αγγίζουν. Χρόνια μετά, ως συγγραφέας πια, δημιουργεί μια λογοτεχνική σχέση που κρατά δεκαετίες, ανάμεσα σε εκδοτικούς οίκους, ταβέρνες και πρωινά τηλεφωνήματα.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ευκλείδης Τσακαλώτος: Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές, ακόμα κι αν αυτό ακούγεται σαν τετραγωνισμός του κύκλου!

Βιβλίο / Ευκλείδης Τσακαλώτος: «Οφείλουμε να είμαστε πιο ριζοσπάστες και ταυτόχρονα πιο ρεαλιστές στην αριστερά»

Μια πολιτική κουβέντα «εφ’ όλης της ύλης» με τον βουλευτή της Νέας Αριστεράς, πανεπιστημιακό και πρώην υπουργό Οικονομικών στο στούντιο της LiFO με αφορμή το «Μανιφέστο για μια βιώσιμη κοινωνία», το τρίτο του συγγραφικό πόνημα τα τελευταία χρόνια.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Έχει πέσει στα χέρια σας καμπίσιο κόμικ;

Βιβλίο / Έχει πέσει στα χέρια σας καμπίσιο κόμικ;

Όταν υπάρχει θέληση, πείσμα και μεράκι, η περιφέρεια «τα σπάει». Ο Μέλανδρος Γκανάς, «ψυχή» των Εκδόσεων του Κάμπου, μιλά για το σπιρτόζικο εκδοτικό πολυ-εγχείρημα από τη Λάρισα που αγαπά τα κόμικς και ό,τι σχετίζεται με αυτά, με αφορμή την επέτειο των 15 χρόνων τους.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ