O στολισμός στα αστραφτερά πολυκαταστήματα έκανε τη νύχτα μέρα. Στο παγοδρόμιο του Ροκφέλερ οι ουρές για μια selfie ήταν ατελείωτες. Στα πεζοδρόμια της 5ης Λεωφόρου χρειαζόταν αστυνομική επιτήρηση για να «τιθασεύσει» τους χιλιάδες πιστούς που κατέφθαναν ευλαβικά στην καρδιά του Μανχάταν.
Στα λαμπερά ξενοδοχεία του Μανχάταν (όπως το New York Palace και το Plaza) οι προτάσεις γάμου πλάι στα φορτωμένα Χριστουγεννιάτικα δέντρα σχεδόν αποκτούσαν διαστάσεις ιεροτελεστίας. Γύρω από τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης έχουν στηθεί περίπτερα με λιχουδιές που έστελναν μυρωδιές ως τους τελευταίους ορόφους των ουρανοξυστών.
Οι βιτρίνες των βιβλιοπωλείων ήταν γεμάτες με τα πιο βαθιά σημάδια της χρονιάς που φεύγει: τις απώλειες (αδύνατον να μην ξαναξεφυλλίσεις τη νέα εμπλουτισμένη εκδοχή του «Kitchen Confidential» του Αντονι Μπουρντέν), τις εξομολογήσεις (στοίβες παντού με τη βιογραφία της Μισέλ Ομπάμα), τις κατακτήσεις (όλοι οι φεμινιστικοί τίτλοι ξεσκονίστηκαν και ξαναμπήκαν στις βιτρίνες λόγω #metoo).
Ενώ οι Αμερικανοί υποκλίνονταν στα έργα του Ντελακρουά –μεταξύ αυτών και στον διάσημο πίνακά του «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου»–, πειραματικές παραστάσεις, ομιλίες, ενδιαφέρουσες εκθέσεις, εγκαταστάσεις καθώς και μια ποπ όπερα με έναν αβανγκάρντ Οιδίποδα πρόσθεταν ελληνικό χρώμα σε αυτό το σαρωτικό χριστουγεννιάτικο καρναβάλι.
Οι θερμοκρασίες που χάιδευαν πια τους 0 βαθμούς είχαν αρχίσει να ξεγυμνώνουν το Central Park, καθώς Ευγένιος Ντελακρουά και Αντι Γουόρχολ, από το βορινό Μητροπολιτικό Μουσείο ο ένας και από το νέο Whitney στο νότιο άκρο ο άλλος, εγκλώβιζαν αιώνες τέχνης στις αχανείς λεωφόρους της μαγικής πόλης. Κι ενώ οι Αμερικανοί υποκλίνονταν στα έργα του Γάλλου ρομαντικού –μεταξύ αυτών και στον διάσημο πίνακά του «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου»–, πειραματικές παραστάσεις, ομιλίες, ενδιαφέρουσες εκθέσεις, εγκαταστάσεις καθώς και μια ποπ όπερα με έναν αβανγκάρντ Οιδίποδα πρόσθεταν ελληνικό χρώμα σε αυτό το σαρωτικό χριστουγεννιάτικο καρναβάλι.
Το Ίδρυμα Ωνάση της Νέας Υόρκης με διαφορετική φιλοσοφία, στόχευση, νέα πρόσωπα, συνεργασίες που εκτοξεύουν το βαθμό πρόκλησης, συμμαχίες με ό,τι συνιστά πρωτοπορία σήμερα στο Μεγάλο Μήλο, φαίνεται πως γυρίζει σελίδα.
«Είμαστε εδώ για να παράσχουμε τα κατάλληλα εργαλεία σε όλους όσοι το χρειάζονται κατά την προάσπιση των δικών τους σκοπών και στόχων. Αλλά πώς ορίζεται ο "δίκαιος σκοπός"; Ποιος αποφασίζει τι σημαίνει και τι ακριβώς προασπίζεται; Οι στόχοι συνοψίζουν ευρύτερες έννοιες που περιγράφουν τη δράση μας: πολιτισμός, εκπαίδευση, υγεία και κοινωνική αλληλεγγύη. Προκειμένου να μη χάσουμε τo αληθινό τους νόημα, μπορεί απλώς κανείς να κοιτά στη λέξη που περικλείει τα πάντα: ανθρωπιά. Παρατηρώντας, λοιπόν, τις παραγωγές του Ιδρύματος της Νέας Υόρκης, διακρίνω πως στην ελληνική κουλτούρα συνδυάζεται μοναδικά ο στόχος με την καινοτομία» εξηγούσε στο πρόγραμμα για τις φθινοπωρινές εκδηλώσεις του Ιδρύματος ο πρόεδρός του, Αντώνης Παπαδημητρίου. Από μια πρωινή βόλτα στα ανανεωμένα γραφεία τους στην 5η Λεωφόρο άρχισε να ξετυλίγεται και για μας το κουβάρι.
Πρωινό στο Ίδρυμα
Ανάμεσα σε βραβεία που της παρέδωσε ο Μπαράκ Ομπάμα, φωτογραφίες με τη Χίλαρι Κλίντον, μια κορνίζα με ιδιόχειρη αφιέρωση του Ρόμπερτ Ρέντφορντ, ένα υπέροχο αντίγραφο της Νίκης της Σαμοθράκης να κοντράρεται δίπλα στα παράθυρα με τη θέα στην 5η Λεωφόρο και μπόλικη αυτοπεποίθηση που της χαρίζουν τα 36 χρόνια που παρέμεινε στο τιμόνι του BAM (Brooklyn Academy of Music), η Κάρεν Μπρουκς Χόπκινς, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, καταρτίζει με την υπόλοιπη ομάδα τη στρατηγική για την ελληνική καλλιτεχνική επέλαση.
Τον Σεπτέμβριο το «Gospel at Colonus», εμπνευσμένο από τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ», γέμισε το ανοιχτό Delacorte Theatre του Σέντραλ Παρκ σε μια «υπέροχη βραδιά, με όλη την καλλιτεχνική κοινότητα παρούσα και δύο χιλιάδες κοινού σε μια πραγματική έκσταση», μας λέει η επιδραστική Νεοϋορκέζα για τη ημέρα που ο λόγος του Σοφοκλή, η γκόσπελ μουσική και τα πολύχρωμα κοστούμια των ερμηνευτών κατέκλυσαν το πάρκο.
Εκείνη η βραδιά είναι η πυξίδα. Ωστόσο, την εκκίνηση όλης αυτής της συλλογικής προσπάθειας η Κάρεν Μπρουκς Χόπκινς την τοποθετεί νωρίτερα. «Τα "Πουλιά" και ό,τι δημιουργήθηκε γύρω από αυτά ήταν μια πολύ σημαντική αρχή κι απέδειξαν πόσα πολλά έχει να δώσει η σύγχρονη ελληνική παραγωγή. Ήταν κομβικό ότι είχαμε τους Έλληνες καλλιτέχνες εδώ στη Νέα Υόρκη γιατί ήταν και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να δει το αμερικανικό κοινό ό,τι πιο κοντινό έχουμε σε αρχαίο θέατρο, σε avant garde ανέβασμα», λέει για τους «Όρνιθες» του Νίκου Καραθάνου που πέταξαν τον Μάιο πάνω από τη Γέφυρα του Μπρούκλιν και σήκωσαν τόση σκόνη που ακόμα δεν έχει κατακάτσει. Διόλου τυχαία το Vulture (πολιτιστικό τμήμα του New York Magazine) συμπεριέλαβε την παράσταση στη 10άδα των πιο ξεχωριστών παραγωγών που παίχτηκαν στην Αμερική το 2018.
«Η εκδοχή του Νίκου Καραθάνου για την αριστοφανική κωμωδία ήταν μια ψυχεδελική, ξεδιάντροπη/αδίσταχτη απόλαυση, μια καταϊδρωμένη γιορτή, που έκλεινε σατιρικά το μάτι στο διεφθαρμένο κυνήγι του ανθρώπου για την ευτυχία μέσα στο πανηγύρι. Έφυγα νιώθοντας πραγματικά ζαλισμένη, κάτι απολύτως φυσικό μετά από μια επίσκεψη στη χώρα της Νεφελοκοκκυγίας», ανέφερε η κριτικός θεάτρου Sara Holdren.
Η Κάρεν Μπρουκς Χόπκινς, από τους πρώτους ανθρώπους που πίστεψαν στους «Όρνιθες», αν μη τι άλλο έχει το ένστικτο να εντοπίζει τις παραγωγές που θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον των Νεοϋορκέζων. Άλλωστε υπήρξε κι αυτή από τα πρόσωπα που συνέβαλαν στην αναγέννηση της ευρύτερης περιοχής του Μπρούκλιν, διοικώντας έναν οργανισμό που επί δεκαετίες αποτέλεσε μοναδική εστία καλλιτεχνικής πρωτοπορίας.
«Το ΒΑΜ υπήρξε το κέντρο της ζωής μου επί 36 χρόνια. Πλέον είμαι ευτυχής που μπορώ να συνεχίζω να εργάζομαι σε ένα διεπιστημονικό πεδίο τεχνών. Νιώθω άνετα στην καλλιτεχνική κοινότητα και μπορώ να ανακαλύπτω την ελληνική τέχνη. Έχω μια σχετική εμπειρία από το θέατρο αλλά με τους υπόλοιπους τομείς γνωρίζομαι σιγά σιγά. Το ελληνικό σύμπαν με ιντριγκάρει πολύ: είναι πιο διεθνές και πατά σε ένα ιστορικό πλαίσιο που απέχει από το αμερικανικό παρελθόν».
Προφανώς, όμως, η στόχευση δείχνει προς το μέλλον. «Η σύγχρονη τέχνη και η εναλλακτική ματιά σε αιώνια θέματα ή ελληνικά έργα μας ενδιαφέρουν πολύ. Όχι μόνο για τον τρόπο που εσείς τα αντιμετωπίζετε αλλά και για το πώς συνομιλούν άλλοι λαοί μαζί τους. Σε διαρκή επικοινωνία με τη Στέγη θα συνεχίσουμε να φέρνουμε Έλληνες καλλιτέχνες στην Αμερική –άλλωστε έχετε πολλούς ενδιαφέροντες– και μάλιστα ενταγμένους σε φεστιβάλ με προσέγγιση διαφορετική, να κάνουμε συμπαραγωγές, να κρατάμε το νήμα με το παρελθόν, να χτίσουμε ένα παγκόσμιο πρόγραμμα, να γίνει το Ίδρυμα πιο ζωντανό και δραστήριο, να μην περιορίζεται μόνο στις αρχαιολογικές εκθέσεις».
Τα απογεύματα στο Μπρούκλιν
Μια δημιουργική σύνθεση αρχαίου μύθου και λονδρέζικης ποπ κουλτούρας ήταν το «Greek». Σε ένα γεμάτο BAM, o μοντέρνος «Οιδίποδας Τύραννος» σε μεταγραφή και μουσική Μαρκ Αντονι Τουρνάτζ διαδραματιζόταν στο ανήσυχο Λονδίνο της δεκαετίας του '80 κι έμοιαζε περισσότερο με σχόλιο πάνω στους οικογενειακούς δεσμούς: ο πρωταγωνιστής φορούσε φόρμες adidas, δούλευε σε ένα συνοικιακό καφέ, αντιμετώπιζε με την παρέα του την αστυνομική βία και τον ρατσισμό της εποχής, χόρευε υπό τους πανκ-ροκ ήχους (εξαιρετική η μουσική που έγραψε για το ιδιαίτερο μιούζικαλ ο Τουρνάτζ), ονειρευόταν μια καλύτερη ζωή σε ένα αδίστακτο κοινωνικό περιβάλλον. Αλλά τα όσα του εξομολογήθηκε ένα μέντιουμ επιβεβαιώθηκαν κι έτσι κατέληξε κι αυτός ο cockney Οιδίποδας στο κρεβάτι της μητέρας του...
Ξέρει το BAM να ανατρέπει τα δεδομένα και να χαρίζει έμπνευση για νέες αναγνώσεις. Μια τέτοια επιχείρησε –σε μια άλλη γωνιά του οργανισμού– η Ελληνίδα καλλιτέχνις Ιωάννα Πανταζοπούλου, στήνοντας τη δική της δημιουργική, ποπ, τρελή εγκατάσταση που βάφτισε «A.M.T.P. (A Mad Tea Party)». Αξιοποιώντας τα χαρακτηριστικά πολύχρωμα φτερά ξεσκονίσματος, καρέκλες, τσαγιερά, φλυτζάνια από καρύδες –και όχι πορσελάνες– και μερικές ακόμα «τροπικές» λεπτομέρειες, δημιούργησε αντικείμενα που κρεμασμένα από το ταβάνι μοιάζουν να ισορροπούν μαγικά, ενώ τα κομμάτια από καθρέφτες που υπήρχαν σε όλα τα γλυπτά μεγέθυναν το αίνιγμα.
«Είναι ένα ζωντανό παραμύθι που δένει με τον πολυεθνικό χαρακτήρα της περιοχής, την επικρατούσα διαφορετικότητα και το παρελθόν του χώρου» μας είπε η ίδια όσο το βλέμμα μας περιεργαζόταν το τρελό, upside down πάρτι που είχε στήσει στην καρδιά του Μπρούκλιν να ίπταται πάνω από τα κεφάλια μας, δημιουργώντας ένα πολύχρωμο στροβίλισμα στον κόσμο της «Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων».
«Θέλω να φεύγει κάποιος από εδώ κρατώντας μια μικρή αισιόδοξη σκέψη» είπε καθώς μας αποχαιρετούσε χαμογελαστούς στην παραμυθένια vintage σκάλα του Harvey Theater.
Στην άλλη άκρη του Μπρούκλιν το σκηνικό άλλαζε εντελώς: Διαφορετικά υλικά, άλλες αναφορές, ιδιαίτερη χρήση τεχνολογίας και φωτογραφικούς συνδυασμούς διέκρινε κανείς στην εγκατάσταση μιας άλλη Ελληνίδας της Μαρίας Αντελμαν, που εκείνες τις μέρες παρουσίαζε στο υπέροχο βιομηχανικό χώρο Pioneer Works μια σειρά γλυπτών με τίτλο «Disassembler». Χωρισμένα σε δύο ορόφους τα έργα (βίντεο που προκύπτουν από κολάζ) είχαν αναφορές που ξεκινούσαν από την αμερικανική Δύση, την τεχνολογική έκρηξη και το animation κι έφταναν ως τις πρώιμες αναγνωριστικές πτήσεις στο διάστημα.
Ένα βράδυ στην κλειστή Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης
Με οδοιπορικό σε έναν μυθιστορηματικό κόσμο, όμως, έμοιαζε και η ξενάγηση που μας επιφύλασσε ο Πολ Χόλντενγκραμπερ στα άδυτα της Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Νέας Υόρκης. Πολύτιμος συνομιλητής, διανοούμενος, δεινός interviewer, ο επί 14 χρόνια επικεφαλής των παράλληλων εκδηλώσεων και υπεύθυνος για την περίφημη σειρά συνεντεύξεων στον ιστορικό χώρο αποχαιρέτησε την περασμένη εβδομάδα μια σπάνια καριέρα που τον ανέδειξε σε περσόνα των γραμμάτων, καθώς τα νέα του καθήκοντα στο Ίδρυμα Ωνάση τον θέλουν πια στη Δυτική Όχθη ...
Λίγο πριν κλείσει για τελευταία φορά την πόρτα της βιβλιοθήκης πίσω του, μας ξενάγησε στα απόκρυφά της. Το κοινό αποχωρούσε γιατί είχε πια νυχτώσει, στον επιβλητικό χώρο κυριαρχούσε η σιωπή κι η μυρωδιά από τους χιλιάδες τόμους βιβλίων και η διαδρομή μας ξεκινούσε με την πιο λαμπρή, απρόσμενη συντροφιά: τη Λόρι Αντερσον που με αφοσίωση άκουγε τις ιστορίες κι απαθανάτιζε τους θησαυρούς της πόλης που την ανέδειξε σε εκκεντρική ιέρεια της αβανγκάρντ μουσικής, τον πρόεδρο και τα μέλη του Ιδρύματος Ωνάση, την ποιήτρια Αν Κάρσον που λίγο μετά θα μάγευε το κοινό με μια ομιλία που έπλεκε προσωπικά της βιώματα με τον μύθο του Οδυσσέα, τον Αριστοτέλη και τον Σοφοκλή, τον Μπέκετ και τον Μπόρχες.
Με σκόρπιες γαλλικές λέξεις να σπάνε πού και πού τη νεοϋορκέζικη προφορά του (το Παρίσι της δεκαετίας του '70 όπου σπούδασε προφανώς έχει καθορίσει την φιλοσοφική του σκέψη), ο Πολ Χόλντενγκραμπερ μας έδειξε μυστικές πόρτες, μας άνοιξε απόκρυφες αίθουσες, μας άπλωσε πάνω στα ξύλινα τραπέζια μερικά από τα πιο σπάνια τους εκθέματα: μια πρώτη εκδόσεις της Έρημης Χώρας του Τ.Σ. Έλιοτ με τις χειρόγραφες διορθώσεις του πλάι στο κείμενο, μια τούφα από τα μαλλιά της Έμιλι Μπροντέ, το ξύλινο βαλιτσάκι με τις προσωπικές της κάρτες και τα σημειωματάρια, ένα γράμμα της Βιρτζίνια Γουλφ, μια από τις πρώτες εκδόσεις της Οδύσσειας...
Η Οδύσσεια στην αμερικανική πόλη για το Ίδρυμα Ωνάση είναι φανερό πως έχει ακόμα πολλά κεφάλαια να μας χαρίσει.
σχόλια