Σάββατο βράδυ και το υπαίθριο θεατράκι της πλατείας Κουμουνδούρου σφύζει από ζωή, κάτι ασυνήθιστο λόγω της ζέστης του Ιουλίου. Στην επάνω πλευρά της πλατείας η ακουστική είναι καλή και με τον κόσμο γύρω μου, που είναι κάθε ηλικίας, έφηβοι, παιδιά, νέοι, γονείς και γείτονες, περιμένουμε να πέσει το φως και να ξεκινήσει η παράσταση της εφηβικής θεατρικής ομάδας «Εμείς Εμείς», που σαν ροκ μπάντα θα μας παρουσιάσει τη «Μήδεια» του Ευριπίδη.
Ο σκηνικός χώρος μοιάζει με αυτόν μιας συναυλίας, οι μεταλλικές τράσσες, οι βασικές κολόνες φωτισμού των συναυλιών, διαγράφουν τις πύλες, την πόλη και κάθε όριο αυτού του κόσμου, ενώ στο βάθος, μπροστά σε μια υπερυψωμένη σκηνή, είναι παραταγμένα τα flight cases που μεταφέρουν φώτα και κονσόλες· αργότερα από κει θα βγουν τα κρουστά, το μπάσο και μια ηλεκτρική κιθάρα που θα παίξουν στην παράσταση.
Δυο μικρά αγόρια παίζουν με τα πλαστικά φορτηγά τους, είναι τα δυο οκτάχρονα αγόρια που παίρνουν μέρος στην παράσταση ως τα παιδιά της Μήδειας. Θα φύγουν από τη σκηνή λίγο πριν αρχίσει η παράσταση για να εμφανιστούν ξανά, λέγοντας τις τελευταίες φράσεις του έργου για το απροσδόκητο που ξέρει ο θεός και συνέβη εδώ μπροστά μας.
Στη μιάμιση ώρα που κράτησε η παράσταση η καταπληκτική μετάφραση του Μίνου Βολανάκη έλιωνε στο στόμα των μαυροντυμένων κοριτσιών, έφτασε ατόφια στα αυτιά μας, όπως αξίζει σε αυτό το κείμενο, καθαρά, χωρίς συναισθηματισμούς περιττούς και άχρηστες κινήσεις.
Ο θίασος αποτελείται από εννιά κορίτσια από δέκα έως δεκατριών ετών, το νεότερο μέλος είναι οκτώ ετών, ενώ μια μικρή ηθοποιός που κάνει ένα πέρασμα στο πρώτο στάσιμο μόλις τριών. Όταν παίρνουν τις θέσεις τους στη σκηνή και η νεαρή μικρόσωμη Τροφός λέει καθαρά και δυνατά
Που να μην έσωνε να 'χε φανεί η Αργώ
ορθά φτερούγια τα κουπιά της
στ’ ακροθαλάσσι της Κολχίδας –
Συντρίμμια στις Συμπληγάδες τις νυχτόχρωμες,
ξεχνάς αμέσως τις ηλικίες των μαυροντυμένων κοριτσιών με τα σορτσάκια και τις επιγονατίδες. Η πανκ ροκ παρουσία τους, η ενέργεια και η δύναμή τους, ο τρόπος που μιλάνε αυτό το κείμενο χωρίς να παπαγαλίζουν ούτε συλλαβή είναι συναρπαστικός, διαπερνά κάθε θεατή με την ευθύτητα, την ειλικρίνεια και τελικά την καλή υποκριτική τους προσέγγιση.
Στη μιάμιση ώρα που κράτησε η παράσταση η καταπληκτική μετάφραση του Μίνου Βολανάκη έλιωνε στο στόμα τους, έφτασε ατόφια στα αυτιά μας, όπως αξίζει σε αυτό το κείμενο, καθαρά, χωρίς συναισθηματισμούς περιττούς και άχρηστες κινήσεις. Και όταν δυο κορίτσια σκαρφάλωσαν σε μια τράσσα για να πουν τον σπαρακτικό διάλογο μεταξύ της Μήδειας και του Ιάσονα, δυο ανθρώπων που αγαπήθηκαν πολύ και έφτασαν στο μίσος, ακούσαμε εφηβικές φωνές με απροσδόκητο βάθος, το ίδιο βάθος που αποκτά ο λόγος του Χορού στο πρώτο στάσιμο, ένα φεμινιστικό κείμενο-ύμνος στων γυναικών το γένος, που ζητά την αντιστροφή του δίκιου και της τάξης που έχει επιβάλει η πατριαρχία.
Οι έφηβες ηθοποιοί εδώ είναι σαν να κραυγάζουν από πολύ νωρίς τη θέση τους – αυτές είναι οι αυριανές γυναίκες που θα διεκδικήσουν και θα κατορθώσουν τις αλλαγές που είναι σε εκκρεμότητα εδώ και αιώνες. Δεν παίζουν, απλώς λένε τα λόγια με τέτοιο τρόπο που νιώθουν και εκείνες και εμείς, οι θεατές, τη δύναμή τους.
Οι ίδιες παίζουν τα μουσικά όργανα της παράστασης μέσα στο ηχητικό τοπίο που έχουν δημιουργήσει ο Στέφανος Σκουλικάρης και ο Νίκος Πατεράκης, μουσικές με τέκνο, ροκ και πανκ επιρροές. Τραγουδάνε σαν γνήσιο πανκ συγκρότημα το «Wanna fall in love» του Chris Isaak στη διασκευή της Pipilotti Rist, μίας από τις πιο πρωτοποριακές εικαστικούς της εποχής μας, γνωστής για τη δημιουργία πειραματικής μουσικής και βίντεο εγκαταστάσεων.
Τη σκηνή που η Γλαύκη φορά το πέπλο της, ένα μαλακό νάιλον πολλών μέτρων, τυλίγεται σε αυτό με τον τρόπο του γιαπωνέζικου θεάτρου και προσπαθεί στη συνέχεια να ξεφύγει από το γαμήλιο σάβανο θα τη ζήλευαν πολλοί επαγγελματίες ερμηνευτικά, όπως και τη σκηνή όπου τα μεταλλικά στοιχεία, τα οποία νωρίτερα δημιουργούσαν έναν χώρο εγκλεισμού, στη συνέχεια γίνονται τείχος προστασίας για τη Μήδεια.
Έχουν σβήσει τα φώτα, το μεγάλο και θερμό χειροκρότημα έχει σκορπίσει στο ελαφρύ αεράκι, οι νεαρές ηθοποιοί κάθονται παρέα σε μια κερκίδα, αγκαλιά. Μια ομάδα που έχει να πει τα δικά της μυστικά, στα οποία δεν χωρά κανένας άλλος. Είναι βέβαιο ότι αυτή η έντονη εμπειρία τις συνέδεσε με τρόπο που δεν θα ξεχάσουν ποτέ. Στα χορικά, που είναι ομαδικά, το βλέπει κάποιος αυτό στο σώμα τους και στον τρόπο που οι φωνές τους γίνονται ένα με τρόπο συγκινητικό.
Πηγαίνω να βρω την Αλίκη Δανέζη Κνούτσεν που συναντώ πρώτη φορά, πολύ περίεργη να μάθω πώς κατάφερε αυτό το τόσο προκλητικό εγχείρημα.
Βέβαια, ο μικρός αυτός θίασος έχει μια ιστορία αξιόλογη. Η πρώτη παράσταση που ανέβασαν ήταν ο «Οιδίπους Τύραννος», όταν έξι από αυτά τα παιδιά ήταν οκτώ χρονών. Έκαναν την πρώτη παράσταση στο ίδιο θέατρο της Κουμουνδούρου και μετά στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη.
Η Αλίκη κάνει θέατρο με παιδιά εδώ και πέντε χρόνια και αφότου πέρσι το καλοκαίρι σκηνοθέτησε τη «Μήδεια» στο Φεστιβάλ Αρχαίου Δράματος στην Κύπρο με επαγγελματίες ηθοποιούς θέλησε να την ανεβάσει με νέα κορίτσια που θα έκαναν τόσο τους ανδρικούς όσο και τους γυναικείους ρόλους.
Μετά το πρώτο lockdown τον Μάιο του 2020 μάζεψε παιδιά που ήθελαν να βρεθούν μαζί και να εκφραστούν και άρχισε να κάνει θέατρο και κινηματογράφο. Πριν από έναν χρόνο, με προτροπή της έφηβης κόρης της Φοίβης, που την αποκαλεί «συνένοχό της στο έγκλημα», άρχισαν να προετοιμάζουν τη «Μήδεια».
«Μιλήσαμε για όλα ανοιχτά και πολύ συγκεκριμένα, για τη σχέση του Ιάσονα με τη Μήδεια, την απιστία, τον φόνο των παιδιών, αλλά περισσότερο για την αποδόμηση μιας πατριαρχικής κοινωνίας και την αναδόμησή της με άλλες παραμέτρους, όπου η γυναίκα θα έχει άλλη θέση και θα αναγνωρίζεται αλλιώς η δύναμή της», λέει η Αλίκη.
«Τα κορίτσια αυτά βρίσκονται σε μια ηλικία που έχουν ξεκινήσει να έχουν αρκετούς προβληματισμούς πάνω σε αυτό το θέμα, κάνουν συζητήσεις, έχουν ερεθίσματα και νομίζω πως είναι μια πολύ σωστή στιγμή για να αρχίσουν να βλέπουν πώς μπορούν να το διαχειριστούν και να διαμορφώσουν ζητήματα που τις αφορούν τώρα και θα τις αφορούν και στο μέλλον. Η δική μου κατεύθυνση ως προς το κείμενο ήταν να υπάρχει μια απλή και λιτή σχέση με αυτό, γιατί αξίζει να κατανοούν τα λόγια που μας απευθύνουν και έτσι μόνο αυτό το σπουδαίο νόημα αποκτά αξία».
Βλέποντάς τα κορίτσια να βγαίνουν με τόση αυτοπεποίθηση μπροστά στο κοινό και να λένε το κείμενο, τη ρωτώ αν άλλαξαν μέσα από αυτήν τη διαδικασία και μου εξηγεί ότι ένιωσαν πιο ενδυναμωμένες, πιο δυνατές, πιο σίγουρες για τον εαυτό τους.
«Άλλαξαν τα παιδιά, δεν μπορώ καν να περιγράψω τη μετακίνησή τους από την αρχή μέχρι σήμερα. Είχα κορίτσια που δεν μπορούσαν καν να σταθούν και να κάνουν ένα σταθερό αργό βήμα μπροστά. Τα είδα να βρίσκουν την εσωτερική τους δύναμη, τη δύναμη του λόγου, της εκφοράς, του νοήματος αυτών που λένε. Όταν τις είδα να βγαίνουν μπροστά σε εκατοντάδες άτομα και να λένε το κείμενο δεν το πίστευα», λέει η Αλίκη.
Έχω αποχαιρετήσει τη σκηνοθέτρια και βαδίζω στους έρημους δρόμους της Κουμουνδούρου. Στα μάτια μου έρχεται ξανά η ίδια εικόνα, αυτές οι νεαρές γυναίκες που κοίταζαν κατάματα, άφοβα, καθαρά, ευθύβολα, χωρίς συναισθηματικές υπερβολές και άρθρωναν τις λέξεις του κειμένου που συντονισμένα και αρμονικά έφτανε σαν ένα μεγάλο ποίημα στα αυτιά μου, με μια ρέουσα αφήγηση, σαν ένα νέο μανιφέστο για το μέλλον των γυναικών.
Ο στόχος και η ευχή της Αλίκης Δανέζη Κνούτσεν για την ομάδα είναι να παίξουν ξανά, να γίνουν κι άλλες παραστάσεις, ώστε τα κορίτσια που έκαναν αυτήν τη δουλειά να έχουν τη ευκαιρία να ζήσουν πάλι την εμπειρία αυτής της παράστασης και να τη μοιραστούν τόσο με συνομηλίκους τους όσο και με μεγαλύτερους ανθρώπους. Αν αυτό το πείραμα ζωντανέψει ξανά, μην το χάσετε, είναι μια βουτιά σε γάργαρα, καθαρά νερά. Και ένας άλλος τρόπος να ανακαλύψετε τη «Μήδεια». Φοίβη, Πολυδώρα, Νικολέτα, Αντιγόνη, Λυδία, Ιωάννα, Ναταλία, Φωτεινή, Μελίνα, Φίλιππε και Ιάσονα, ο αιώνας σάς ανήκει.
Η παράσταση εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος «Όλη η Αθήνα μια Σκηνή» που επιμελείται ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ).
Σκηνοθεσία: Αλίκη Δανέζη Knutsen
Σκηνικά: Νατάσσα Χρυσαφίνη - Κική Πίττα
Κοστούμια: Ανδρέας Αντωνίου
Κίνηση: Παναγιώτης Τοφή
Μουσική: Στέφανος Σκουλικάρης / Νίκος Πατεράκης
Μουσική διδασκαλία: Ευαγγελία Βελλή-Κοσμά
