ΤΑ ΖΩΑ ΜΠΟΡΟΥΝ να επικοινωνήσουν μαζί μας μόνο με άρρητους τρόπους: κουνώντας την ουρά, γαβγίζοντας, βγάζοντας νύχια, γουργουρίζοντας νωχελικά. Εκδηλώνουν έτσι τα συναισθήματά τους με άμεσο τρόπο, αλλά τι γίνεται όταν έχουν αρρωστήσει; Πώς θα μας πουν ότι κάτι πάει στραβά όταν η εξωτερική τους εικόνα δεν προδίδει τίποτα;
Η Βανέσα Φερλέ ζει με την αγαπημένη της γάτα την Ουλρίκε, και έμαθε πριν από μερικούς μήνες ότι το κατοικίδιό της πάσχει από διαβήτη. Όμως τα σημάδια ήταν εκεί πολύ νωρίτερα: ο διαβήτης είναι μια ύπουλη ασθένεια και η διάγνωση είναι δύσκολη ακόμα και όταν το ζώο φτάσει στο κτηνιατρείο, ειδικά αν πρόκειται για γάτα, όπως μας εξηγεί παρακάτω ο κτηνίατρος Νίκος Αναγνώστου. Πρώτα όμως, μας μιλά η Βανέσα για τη ζωή με ένα ασθενές κατοικίδιο που χρειάζεται έξτρα φροντίδα, καθημερινά, από την οποία κρίνεται αν θα ζει την επόμενη ημέρα.
Η στιγμή που άλλαξε η ζωή μου ήταν όταν πήρε εξιτήριο και μου έδωσαν στο νοσοκομείο μία κόλλα Α4 με τυπωμένες τις οδηγίες για διαβητικά ζώα. Εκεί έπαθα σοκ. Διότι από εκείνη τη μέρα και πέρα θα έπρεπε να μετράω τη γλυκόζη του αίματος της και να της κάνω ένεση ινσουλίνης 2 φορές ημερησίως, αυστηρά ανά 12ωρο... για πάντα. Αλλιώς η γάτα απλά θα πέθαινε.
—Πώς κατάλαβες ότι η γάτα σου έχει διαβήτη, ή ότι τέλος πάντων κάτι δεν πάει καλά;
Έξι μήνες πριν διαγνωστεί με διαβήτη, η γάτα μου, η Ουλρίκε, εμφάνισε μία ελαφριά κατατονία και μία αλλαγή στην ένταση του νιαουρίσματος της. Ήμασταν διακοπές, αλλά εγώ ως αγχώδης, την πήγα κατευθείαν σε έναν γειτονικό κτηνίατρο, ο οποίος μου είπε ότι είμαι «υπερβολική και τρελή», και ότι εφόσον το ζώο τρώει είναι μια χαρά.
Μου έδωσε μία τροφή ενδυνάμωσης και μία αντιβίωση «έτσι για να μου φύγει η ιδέα» και σιγά-σιγά η γάτα σα να συνήλθε. Δύο με τρεις μήνες πριν διαγνωστεί με διαβήτη, είχε μια σταδιακή και τελικά έντονη αλλαγή στην συμπεριφορά της, σε βαθμό που έφτασε να είναι τόσο υπερενεργητική που ξυπνούσε μες στο βράδυ και έκλαιγε μανιωδώς για φαγητό.
Αγνοώντας παντελώς τα σημάδια κινδύνου για διαβήτη και επειδή ήταν Νοέμβρης και μόλις είχαν αρχίσει τα κρύα, και είχα και το στίγμα της τρελής γατομάνας, θεώρησα ότι έχει ανάγκη από περισσότερες θερμίδες ή ότι απλά απορυθμίστηκε ο ύπνος της από το κρύο. Παράλληλα έκανα βέβαια πλάκα με τους συναδέλφους ότι πρέπει να κοιτάξω το θυρεοειδή της (μιας και γνωριζα για τις διαταραχές του θυρεοειδή από τη μητέρα μου). Τελικά, θεώρησα ότι είμαι υπερβολική και έκλεισα ραντεβού να την πάω στον κτηνίατρο τον Φεβρουάριο, όταν μία μέρα την ένιωσα λίγο κατατονική.
Το ραντεβού ήταν προγραμματισμένο για τρεις μέρες μετά. Μέχρι την επόμενη μέρα, η Ουλρίκε είχε καταπέσει τελείως και δεν έφαγε το πρωινό της (κάτι που δεν είχε ξανασυμβεί ποτέ καθώς ήταν πάντα μία «βουλημικότατη» γάτα). Την πήγα άρον άρον σε μία άλλη κτηνίατρο. Της έκανε εξετάσεις αίματος και μερικές μέρες μετά με ενημέρωσε ότι η γάτα μου είναι διαβητική
—Επομένως ήταν τα έντονα συμπτώματα που σε οδήγησαν στην πόρτα του κτηνιατρείου;
Η αλλαγή στη συμπεριφορά, όπως προείπα, τόσο η αύξηση στην ενέργεια της και όσο και η μείωση. Εκ των υστέρων έμαθα, κάθε αλλαγή στη συμπεριφορά ενός κατοικιδίου, όταν δεν έχει αλλάξει κάτι στο περιβάλλον ή τη διατροφή της, πρέπει να σε οδηγεί στον κτηνίατρο για τσεκ απ. Επίσης, κάτι που δεν ήξερα, όπως και στους ανθρώπους, ένα βασικό σύμπτωμα του σακχαρώδη διαβήτη είναι η πολυδυψία και η πολυουρία, τα οποία εγώ δεν είχα παρατηρήσει ποτέ, καθώς της είχα μια τεράστια τουαλέτα με άμμο μέχρι πάνω, που την καθαρίζω κάθε μέρα, και ένα τεράστιο μπολ νερού που το γέμιζα κάθε μέρα. Χωρίς ποτέ να έχω σκεφτεί ότι έχει κάποια σημασία να παρατηρώ τις ποσότητες των υγρών που καταναλώνει ή ουρεί
—Έχει αλλάξει η ζωή της και η ζωή σου μετά τη διάγνωση;
Η Ουλρίκε διαγνώστηκε με διαβήτη την 1η Μαρτίου. Με πήρε η γιατρός να μου πει τα δυσάρεστα, πανικοβλήθηκα και κατευθείαν την πήγα στο νοσοκομείο. Εκεί της διέγνωσαν κετοξέωση, μία απειλητική για τη ζωή επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη, το οποίο σήμαινε ότι έπρεπε να νοσηλευτεί μέχρι να ρυθμιστεί το σάκχαρο της και να μηδενιστούν οι κετόνες στο αίμα της.
Η νοσηλεία, ήταν μία εφιαλτική εμπειρία. Για εμένα και σίγουρα και για τη γάτα μου. Μία γάτα μου άρρωστη, κλεισμένη σε ένα μικροσκοπικό κλουβί, σε έναν χώρο με άλλα άρρωστα ζώα που εκλαίγαν, με ορό στο ποδαράκι της και με άρνηση να φάει. Αλλά έπρεπε να γίνει, έγινε και περίμενα πώς και πώς να γίνει καλά και να επιτρέψει στο σπίτι της.
Η στιγμή που άλλαξε η ζωή μου ήταν όταν πήρε εξιτήριο και πήγα περιχαρής να την πάρω. Μου έδωσαν στο νοσοκομείο μία κόλλα Α4 με τυπωμένες τις οδηγίες για διαβητικά ζώα. Εκεί έπαθα σοκ. Διότι απο εκείνη τη μέρα και πέρα θα έπρεπε να μετράω τη γλυκόζη του αίματος της και να της κάνω ένεση ινσουλίνης 2 φορές ημερησίως, αυστηρά ανά 12ωρο... για πάντα. Αλλιώς η γάτα απλά θα πέθαινε. Βγήκα από το νοσοκομείο και έβαλα τα κλάμματα. Εκείνη τη στιγμή ανέλαβα μία ευθύνη που ποτέ δεν μου ‘χε περάσει απ’το μυαλό. Ένιωσα ότι μέσα σε μία στιγμή, μέσα από μία παράδοση ενός τυπωμένου Α4 με οδηγίες, απέκτησα ένα «παιδί» που η ζωή του εξαρτάται από την κάθε μου κίνηση
—Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στην καθημερινότητά σου;
Η μεγαλύτερη δυσκολία του να έχεις ένα διαβητικό κατοικίδιο και ειδικά μια γάτα, που δεν μπορείς να την παίρνεις παντού μαζί σου, είναι ότι έχεις ένα διαρκές στρες. Αυτού του τύπου το στρες, είναι πολύ μελετημένο στους ανθρώπους που φροντίζουν παιδιά ή ηλικιωμένους και ονομάζεται caregiver stress που μπορεί να οδηγήσει σε caregiver burnout.
Είναι πολύ περίεργο και ώρες ώρες τρομερά διχαστικό γιατί είναι «η ζωή σου ή η ζωή μου». Ποιανού τη ζωή πρέπει να έχει προτεραιότητα και ποιά είναι η ισορροπία ώστε να παραμείνω κι εγώ υγιής, ώστε να μην εξαντληθώ και να μπορώ να συνεχίσω να φροντίζω τη γάτα μου;
Από τις 9 Απριλίου του 2022, έχω σταθερά 6 ξυπνητήρια κάθε μέρα, 3 για την πρωινή φροντίδα, 3 για την βραδυνή. Το πρώτο σετ για να της τρυπήσω το πατουσάκι να πάρω δείγμα αίματος και να μετρήσω τη γλυκόζη του αίματος, το δεύτερο είναι safety alarm, σε περίπτωση που δεν ακούσω το πρώτο και για να μην ξεχάσω να μετρήσω το νερό που ήπιε ενόσω της έχω βάλει να τρώει, και το τρίτο για να της κάνω την ένεση ινσουλίνης αφού βεβαιωθώ ότι έχει φάει.
Η ζωή μου είναι πλέον σε ένα στρατιωτικά αυστηρό πρόγραμμα, από το οποίο εξαρτάται η ζωή του πιο αγαπημένου μου έμβιου όντος στον κόσμο. Αν πάει 9 το πρωι και δεν θέλω να ξυπνήσω, ξέρω ότι πρέπει να ξυπνήσω γιατί αν καθυστερήσω επιβαρύνεται το πάγκρεας της. Αν είμαι έξω και περνάω καλά, πρέπει να σηκωθώ να φύγω και να πάω σπίτι γιατί στρεσάρεται ο οργανισμός της. Αν θέλω να πάω ταξίδι πρέπει να βεβαιωθώ ότι εκεί που θα πάω θα μπορεί να φιλοξενηθεί μία γάτα χωρίς να της προκαλεί κάποιος στρες.
Αλλά ένα επιπλέον στρες είναι και το ότι χειρίζεσαι καθημερινά μία ουσία, την ινσουλίνη, που είναι εν δυνάμει θανατηφόρα. Αν μπερδευτώ μία μέρα και της κάνω κατα λάθος μεγαλύτερη δόση ινσουλίνης από αυτή που πρέπει συμφωνα με τη μέτρηση που έχει προηγηθεί, υπάρχει πιθανότητα να κάνει υπογλυκαιμικό επεισόδιο και να πεθάνει. Οπότε κάθε πρωί και κάθε βράδυ, όσο νυσταγμένη ή κουρασμένη κι αν είμαι, την ώρα που της κάνω την ένεση πρέπει να είμαι απολύτως αλέρτ και συγκεντρωμένη για να μην κάνω λάθος
—Χρειάζεται να της μετράς πολλές φορές μέσα στην ημέρα το ζάχαρο, όπως συμβαίνει και τους διαβητικούς ανθρώπους;
Καθημερινά, το ιδανικό είναι 3 φορές, 1 πρωί, 1 βράδυ πριν της δώσω ινσουλίνη και μία ενδιάμεσα το μεσημέρι για να ελέγξεις ότι δεν κάνει κάποια υπογλυκαιμία ενδιάμεσα. Επίσης ανά τακτά χρονικά διαστήματα (στην αρχή μία φορά τη βδομάδα, τώρα πιο αραιά) πρέπει να της κάνεις καμπύλη γλυκόζης, δηλαδή να της παίρνεις μέτρηση γλυκόζης ανα 2 ώρες για ένα δωδεκάωρο, για να δεις πως ανταποκρίνεται ο οργανισμός του ζώου στην ινσουλίνη και εάν θα πρέπει να δοκιμάσεις να αυξήσεις ή να μειώσεις τη δόση ινσουλίνης.
—Τι αγωγή ακολουθεί;
Στη Ελλάδα η κλασική αγωγή για διαβητικές γάτες είναι η ινσουλίνη glargine, που χρησιμοποιείται και στους ανθρώπους, 2 φορές την ημέρα, πρωί και βράδυ, μετά από το φαγητό. Επιπλέον η τροφή της πρέπει να είναι κλινική τροφή για διαβητικές γάτες, ιδανικά σε υγρή μορφή, αλλιώς ξηρά.
—Άρα της κάνεις ενέσεις καθημερινά;
Ναι.
—Σε έχει τραυματίσει ποτέ ενώ προσπαθείς να της πάρεις δείγμα αίματος;
Όχι.
—Στην Ελλάδα υπάρχουν οι υποδομές όπου μπορεί να δεχθεί φροντίδα ένα διαβητικό ζώο, αλλά και να μην εξαντληθεί ο φροντιστής ενός διαβητικού ζώου;
Δυστυχώς στην Ελλάδα εάν το ζώο σου διαγνωστεί με ένα τέτοιο σοβαρό και χρόνιο πρόβλημα υγείας η κατάσταση είναι απελπιστική. Πέραν του κόστους (νοσοκομείο, εξετάσεις, ινσουλίνη, αναλώσιμα διαβήτη, τροφή, βιταμίνες κ.λπ) τα οποία είναι σημαντικά, το κυριότερο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει καμία δομή που να αναλαμβάνει να φροντίσει ένα ζώο σε συνθήκες που να μην του προκαλούν στρες.
Και ειδικά για τις γάτες που είναι μοναχικά ζώα, ιδιαιτέρως ευάλωτα στο στρες και ειδικά στο διαβήτη που επηρεάζεται άμεσα από το στρες. Το να αφήσεις τη γάτα σου σε έναν απ’ τους χώρους φιλοξενίας που τουλάχιστον εγώ γνωρίζω είναι συναισθηματικά σχεδόν απαγορευτικό για μένα. Επιπλέον δεν υπάρχουν νοσηλευτές κατοικίδιων κατ οίκων.
Έχω ψάξει και έχω ρωτήσει παντού να βρώ έναν εξειδικευμένο επαγγελματία που να μπορεί να έρχεται, έστω και για ένα τριήμερο στο σπίτι για να της κάνει την «διαβητική ρουτίνα» και είναι αδύνατον να βρω.
Το ζήτημα υγείας των κατοικίδιων είναι συχνό και δυστυχώς παραμελημένο. Συμπεριλαμβάνω και τον εαυτό μου, που είχα άγνοια για τον διαβήτη στις γάτες, και δεν κατάφερα να υποψιαστώ νωρίτερα ότι η γάτα μου ήταν άρρωστη. Μία έγκαιρη διάγνωση σε προδιαβητικό στάδιο, μπορεί να σε γλιτώσει από όλη την ταλαιπωρία με τις ινσουλίνες και να αρκεί μόνο μία αλλαγή στη διατροφή.»
Η γνώμη του ειδικού: Δύσκολη η διάγνωση ακόμα και για τον κτηνίατρο
«Είναι ένα θέμα που πονάει ο διαβήτης στις γάτες», μας εξηγεί ο κτηνίατρος Νίκος Αναγνώστου. «Στα αιλουροειδή ιδιαίτερα, στα πρώτα στάδια, τα υποκλινικά όπως λέμε, τα συμπτώματα δεν είναι έκδηλα.
— Ποια είναι όμως αυτά τα πρώτα συμπτώματα;
«Πολυουρία, πολυδιψία, πολυφαγία, τα ζωάκια πίνουν και τρώνε περισσότερο. Το ότι ουρεί πολύ μια γάτα δεν μπορεί να το καταλάβει εύκολα ο ιδιοκτήτης γιατί η αμμοδόχος απλά υγραίνεται περισσότερο. Η γάτα δεν είναι όπως ο σκύλος που μπορείς να τον βγάλεις βόλτα και να δεις πόση ώρα ουρεί. Είναι αυτόνομη στην τουαλέτα της, οπότε πολλές φορές μπερδεύονται τα συμπτώματα ή δεν υπάρχουν και καθόλου, στα πρώιμα στάδια».
— Και στη συνέχεια τι συμβαίνει; Όταν προχωρά η νόσος;
Στα επόμενα στάδια, όταν αρχίσει η νόσος και γίνεται κλινική, το ζώο αρχίζει και χάνει την ενεργητικότητα του. Δηλαδή γίνεται νωχελικό, υποτονικό και παρότι τρώει αρκετά, δεν παχαίνει. Αδυνατίζει. Δείχνει άρρωστο. Το υποκλινικό στάδιο όμως μπορεί να κρατήσει πολύ καιρό.
— Δηλαδή πόσο καιρό μπορεί τελικά η γάτας μας να πάσχει από διαβήτη και εμείς να μην έχουμε καταλάβει τίποτα;
Πολλούς μήνες.
— Και αυτό φυσικά έχει συνέπειες στην υγεία του ζώου;
Έχει συνέπειες και εδώ θέλω να διευκρινίσω κάτι: ότι οι γατούλες, επειδή είναι ζώα αιλουροειδή που φοβούνται, παρουσιάζουν μία τεχνική δυσκολία στον κτηνίατρο που προσπαθεί να τους κάνει αιμοληψία. Δηλαδή η αιμοληψία είτε είναι στρεσογόνος για το ζώο, είτε απαιτεί νάρκωση. Όμως η νάρκωση σε επίπεδο ρουτίνας δεν γίνεται εύκολα, δηλαδή δεν παίρνεις εύκολα την απόφαση για ένα ζωό, ακόμα και αν υποπτεύεσαι κάτι εξαιτίας μιας ήπιας συμπτωματολογίας. Είναι μία δύσκολη απόφαση για τον κτηνίατρο και για τον ιδιοκτήτη που προσκομίζει το ζώο βέβαια.
Στις γάτες το στρές μπορεί να ανεβάσει πλασματικά τις τιμές του ζαχάρου και αυτό προκαλεί επιπλέον διαγνωστικά προβλήματα. Οπότε ο κτηνίατρος βλέπει το ζάχαρο ανεβασμένο μετά από μία «βίαιη» συγκράτηση της γατούλας και δεν ξέρει αν οφείλεται σε διαβήτη ή στο στρεσάρισμα του ζώου κατά την εξέταση και την αιμοληψία.
— Επομένως δεν είναι δύσκολο μόνο για τους ιδιοκτήτες αλλά ακόμα και για τους κτηνιάτρους να διαγνώσουν το πρόβλημα σε πρώτη φάση...
Αρκετές φορές δεν το καταλαβαίνει ούτε ο γιατρός. Γιατί είναι νόσος που απαιτεί αιματολογική εξέταση που, ειδικά για τις γατούλες, δεν είναι διαδικασία ρουτίνας.
— Δεδομένου ότι η διάγνωση αργεί και τα ζώα νοσούν χωρίς αγωγή για μήνες. Επηρεάζεται το προσδόκιμο ζωής αυτών των κατοικιδίων; Κινδυνεύουν να ζήσουν λιγότερο;
Ε βέβαια γιατί ο διαβήτης είναι η σκουριά του οργανισμού. Είναι μία κατάσταση ενδοκρινολογική που φθείρει όλα τα όργανα, όλα τα συστήματα. Σαφώς και μειώνει το προσδόκιμο ζωής και προκαλεί επιβαρύνσεις σε διάφορα συστήματα και όργανα ανάλογα με το που θα «χτυπήσει».
— Και από τη στιγμή που είτε από τύχη, είτε από επιμονή, γίνει η διάγνωση, πώς μπορούμε να κάνουμε τη ζωή αυτών των τετράποδων πιο εύκολη;
Να τις πηγαίνουμε για αιματολογικό έλεγχο, ακτινογραφία και αν κριθεί από το γιατρό και υπερηχογράφημα. Επίσης σημαντικότατο ρόλο παίζει και η διατροφή. Πρέπει να συστήνεται από τον κτηνίατρο κάποια κλινική δίαιτα από τις πολλές που κυκλοφορούν στο εμπόριο. Καλό είναι στο ξεκίνημα της ζωής τους, όταν είναι 1,5 - 2 ετών, να τους γίνεται ένας γενικός έλεγχος για να ξέρουμε πού βαδίζουμε.
Αν διαγνωστεί με διαβήτη μια γατούλα, θα πρέπει να εξοικειωθεί ο ιδιοκτήτης με το να παίρνει αίμα μία με δύο φορές την ημέρα και να κάνει μετρήσεις, και να εκπαιδευτεί από τον κτηνίατρο και με την αρωγή και την συνεργασία του να ρυθμίζει την δοσολογία της ινσουλίνης που θα χορηγεί στο ζώο.
Το καλό νέο για τις γατούλες είναι ότι μερικές φορές ιάται ο διαβήτης των γατιών - και οι γάτες είναι μοναδικές σε αυτό. Για αυτό και θέλει μεγάλη προσοχή, να μην πάει «τυφλοσούρτης» ότι κάνουμε μία συγκεκριμένη δόση ινσουλίνης στον «αυτόματο πιλότο.» Γιατί κάποια στιγμή μπορεί να σταματήσει η γάτα να χρειάζεται ινσουλίνη και εκεί η υπερδοσολογία ινσουλίνης μπορεί να κάνει πολύ μεγαλύτερη ζημιά, να προκαλέσει υπογλυκαιμικό σοκ και αυτός είναι και ο φόβος γενικά στην θεραπεία με χορήγηση ινσουλίνης.
Φυσικά είναι απαραίτητες οι τακτικές επισκέψεις στον κτηνίατρο για να παρακολουθείται το ζώο, κάθε τρεις με έξι μήνες γιατί όσο κι αν αγαπάμε τα κατοικίδιά μας, δεν μπορούμε να υποκαταστήσουμε τον γιατρό.
