Περίμενα μέχρι την τελευταία στιγμή τον Τζέιμς Κάμερον, αλλά το Avatar: the Way of Water μπαίνει μόνο στην κορυφή της λίστας με τις καλύτερες 3D ταινίες της δεκαετίας. Άλλωστε του χρόνου έρχεται «μεγάλο» σινεμά, Σκορσέζε και Νόλαν, Ιντιάνα και Spidey, διπλός Σαλαμέ στο Dune και το Wonka και ελπίζουμε δύο Λάνθιμοι (ο πρώτος πάει για Κάννες), Μπάρμπι κι Επικίνδυνες Αποστολές, καθώς κι ένας άλλος, Αμερικανός Maestro, με επίκεντρο τον Λέναρντ Μπερνστάιν και πρωταγωνιστή τον Μπράντλεϊ Κούπερ.
Το 2022 ήταν η χρονιά καλλιτεχνικότερων ταινιών (εντάξει, και του Τομ Κρουζ), μια εκλεκτική συλλογή από διαμαντάκια και φεστιβαλικά instant classics, απ’ το Aftersun και τον λιλιπούτειο Μαρσέλ, μέχρι τον άρχοντα Μπιλ Νάι στο Living και την ερωτική επιθυμία των υπόπτων του Παρκ Τσαν Γουκ, που ξεδιπλώνονται με χάρη και απολαυστική πολυπλοκότητα σε μια αξιοπρεπών διαστάσεων οθόνη, εκεί που δυστυχώς φτηνά φωτορομάντσα ανιαρής μίρλας, όπως ο Χάρι και η Μέγκαν, μονοπωλούν το ενδιαφέρον της μάζας.
Υπομονή: μέχρι να δούμε όλοι πόσο θα αντέξουν κλειδωμένοι στα σπίτια τους οι platformers, please Drive My Car.
22.
All Quiet Οn Τhe Western Front
Για την πρώτη, οσκαρική μεταφορά του πασίγνωστου αντιπολεμικού μυθιστορήματος του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ από τον Λιούις Μάιλστοουν, κάποτε στο προπολεμικό Χόλιγουντ η Πολίν Κέιελ είχε γράψει αναδρομικά πως ο πόλεμος πάντα φαντάζει τραγική σπατάλη από την οπτική γωνιά των ηττημένων.
Όχι ακριβώς: ο Έντβαρντ Μπέργκερ διασκευάζει έξυπνα το βιβλίο, κρατώντας ό,τι θεωρεί δραματικά πιο αγωνιώδες, για να συνθέσει την παράλληλη αγωνία ενός εξαντλημένου από τις αλλεπάλληλες μάχες στα χαρακώματα Γερμανού στρατιώτη και των φίλων του (τα άγουρα πατριωτάκια της συστηματικής πλύσης εγκεφάλου) κι ενός διπλωμάτη που πασχίζει να οδηγήσει τη Γερμανία στην ανακωχή, στα τελευταία στάδια του Μεγάλου Πολέμου.
Αν και δεν είναι ανώτερη από τα σπουδαία δείγματα του είδους, όπως τους Σταυρούς στο Μέτωπο ή το πρόσφατο 1917, το Ουδέν Νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο τεχνικά παίζει σπουδαία μπάλα στο λασπωμένο γήπεδο της απόγνωσης, και μεταφέρει επίκαιρα κι ατόφια το τραγικό συναίσθημα της μοναξιάς και της ματαιότητας.
21.
Top Gun: Maverick
Με μια ταινία όπως το εναέρια, δεξιοτεχνικά, ανελέητα παρακολουθήσιμο Top Gun: Maverick και σίγουρα με τις επόμενες Επικίνδυνες Αποστολές, που έχουν περιέλθει πλέον στη δική του δικαιοδοσία παραγωγής, ο Τομ Κρουζ μεταμορφώνεται στον σταρ-αιχμή του δόρατος που φροντίζει όλοι να κάνουν σωστά τη δουλειά τους και ανοίγει τον δρόμο για τους επόμενους.
Έχοντας μαθητεύσει υπομονετικά δίπλα στους καλύτερους, τον Πολ Νιούμαν, τον Ντάστιν Χόφμαν και τον Τζακ Νίκολσον, αλλά και τους Σκορσέζε, Σπίλμπεργκ και Κιούμπρικ, έφτιαξε κάτι παραπάνω από έναν γαλουχητή νεόφυτων, στήριξης συνοδοιπόρων όπως ο Βαλ Κίλμερ και μια περσόνα που του ταιριάζει: είναι μια φάμπρικα σύλληψης, υλοποίησης και ωρολογιακής εκτέλεσης ακριβής περιπέτειας παλαιάς κοπής με state of the art τεχνολογία και άρτιο στυλ, με φυσικό προορισμό τη μεγαλύτερη δυνατή οθόνη.
20.
Τελευταίοι Και Πρώτοι Άνθρωποι
Με ένα εβδομηντάλεπτο ταπεινών υλικών, χωρίς το δεκανίκι της τεχνητής νοημοσύνης και ίχνος εφέ, σοβαρό sci-fi που αψηφά τον κανόνα του είδους και ένα δεκαετές, συνεκτικό opus στο ανανεωτικό συμφωνικό ηχοτοπίο ως βιβλιοστάτες ενός σύγχρονου, σκεπτόμενου, αλλά προσβάσιμου κινηματογράφου, ο Γιόχαν Γιοχάνσον άφησε την προσωπική του υπογραφή, προτρέποντάς μας να ακούσουμε πιο προσεκτικά τις εικόνες.
Την επιστολή προς κάθε αποδέκτη, ως ύστατη διαθήκη πριν την έξοδό του από τα εγκόσμια, διαβάζει η Τίλντα Σουίντον, ξεκινώντας με την ευδιάκριτη, αυστηρή ορθοφωνία της, με σταθερότητα και αξιοπρέπεια, σχεδόν ρομποτικά, και σαν παλμογράφος που ξεδιπλώνει με υπομονή τις διακυμάνσεις από τη χαρά μέχρι την απογοήτευση καταλήγει στο αμφίσημο, συναισθηματικά φορτισμένο συμπέρασμα πως ο άνθρωπος έφτασε στο σημείο να αγαπήσει θριαμβευτικά το πεπρωμένο του.
19.
Χαμογέλα
Το Χαμογέλα, ένα από τα δυο αποτελεσματικότερα horror της χρονιάς μαζί με το Χ του Τάι Γουέστ, και σκηνοθετικό ντεμπούτο του Πάρκερ Φιν, βασίζεται στην ιδέα ότι η θέα μιας τελεσίδικης πράξης τόσο αποτρόπαιης έχει συνέχεια ‒ με ανεξήγητο και ίσως όχι και τόσο αυθαίρετο τρόπο μεταδίδεται σε όποιον γίνεται κοινωνός, περίπου όπως στο Σε Ακολουθεί του 2015, με γενναίες δόσεις από τη μεταφυσική του Ring στο μπερδεμένο μυαλό της Ρόουζ.
Η ταινία παίζει στο δίπολο του ψυχολογικού θρίλερ που, με μοντάζ καλά συντονισμένο με τη μουσική επένδυση, υπαινίσσεται την ψευδαίσθηση και τη βαθιά πληγή με τη φρίκη μιας κολλητικής κατάρας, από αυτές που όχι μόνο το περιβάλλον της διαρκώς κυνηγημένης ηρωίδας δυσκολεύεται να πιστέψει αλλά και η ίδια αργεί, ως κατά τα φαινόμενα σώφρων αλλά και γιατρός, να συνειδητοποιήσει.
Κι ενώ ο θεατής δραματουργικά υποβάλλεται στην αμφιβολία, είναι σίγουρο πως η Σόζι (κόρη του Κέβιν) Μπέικον παραλαμβάνει τον αρχικό κλονισμό της, τον εξελίσσει σε νευρική ανησυχία που ενοχοποιεί την κοινωνική της συμπεριφορά και πυροδοτεί τύψεις από το παρελθόν, και προς το φινάλε αντιλαμβάνεται τη μοναχικότητα της διαδρομής της. Εκτός από το πορτρέτο μιας γυναίκας που πασχίζει και πάσχει, και ταυτόχρονα χειροπιαστός εφιάλτης.
18.
Elvis
Χωρίς να αποφεύγει την κοιλιά ακριβώς στη μέση της βασικής ραχοκοκαλιάς του Elvis (εκεί όπου η ταινία προσπαθεί να αποδείξει πως ο μοναχικός ναρκομανής κάηκε πρόωρα γιατί αναζητούσε απεγνωσμένα την αγάπη από τη μάνα, την Πρισίλα και το κοινό του) και πάντα με τη μαγική συνωμοσία της Κάθριν Μάρτιν στα κοστούμια και στα σκηνικά, ο Μπαζ Λούρμαν παρασύρει και αποθεώνει, ακυρώνοντας τα χρονικά εμπόδια του μουσικού παρελθόντος με το cultural meta, χρησιμοποιώντας την πρακτική που μόνο εκείνος γνωρίζει να δοσολογεί και να χρονομετρά.
Στην μπαρόκ κονσόλα του, ο Έλβις μεταμορφώνεται σε μυθολογικό πλάσμα θηριώδους μελαγχολίας και η μουσική του διασταυρώνει μεθυστικά τις απαρχές του rock‘n’roll με το σημερινό χιπ-χοπ (και όχι μόνο, από Doja Cat, Pnau και Denzel Curry μέχρι Tame Impala, Maneskin και Casey Musgraves), με την ένταση στα κόκκινα.
17.
Μαγνητικά Πεδία
Είχαμε καιρό να δούμε μια ρομαντική κωμωδία που οι δύο έννοιες που τη συνιστούν εκλαμβάνονται κυριολεκτικά και ουσιαστικά. Αν λοιπόν ο ρομαντισμός είναι η πρόκληση του συναισθήματος έναντι της μονόπλευρης κυριαρχίας της λογικής, η Έλενα γίνεται ο κύριος εκφραστής της στα Μαγνητικά Πεδία του Γιώργου Γούση. Δραπετεύει από την εστία. Οδηγεί χωρίς εμφανή σκοπό. Αλλάζει πορεία, σε μια απόφαση της στιγμής. Μπαίνει σε ένα φέρι για ένα νησί. Συναντά τον Αντώνη. Μαζί του μοιράζεται το ασφυκτικό της πρόβλημα.
Το αυτοκίνητό του μένει. Εκείνη τον βοηθά. Όχι μόνο γιατί δεν έχει μέσον αλλά και γιατί κουβαλά ένα μεταλλικό κουτί με τις στάχτες ενός αγαπημένου του προσώπου. Και διότι δεν ξέρει τι να το κάνει, πού να το θάψει κι αν τελικά θα του το επιτρέψουν.
16.
RRR
Αφού η καλύτερη ταινία πήγε στο Tar, το σενάριο στα Πνεύματα του Ινισέριν και τα βραβεία στους πρωταγωνιστές των ταινιών αυτών, δηλαδή την Κέιτ Μπλάνσετ και τον Κόλιν Φάρελ, οι κριτικοί της Νέας Υόρκης επιφύλαξαν τη μεγάλη τους έκπληξη στην κατηγορία της σκηνοθεσίας. Έδωσαν την τιμητική τους διάκριση στον κύριο S.S. Ρατζαμούλι για το RRR, που μπορείτε άνετα να δείτε στο Netflix για να μην ψάχνεστε.
Κι όταν λέμε άνετα, κυριολεκτούμε. Θα γελάσετε, θα κλάψετε, θα μείνετε με το στόμα ανοιχτό με όσα συμβαίνουν σε τρεισήμισι ώρες, δεν θα το πιστεύετε, θα σας φύγει το σκαλπ με την τεχνική δεινότητα της πιο ακριβής ινδικής ταινίας στα χρονικά, που μην ξαφνιαστείτε αν τη δείτε και στα Όσκαρ.
Είναι Τόλιγουντ, δηλαδή κάτι σαν Μπόλιγουντ στην ακόμη πιο περιφερειακή διάλεκτο τελούγκου, έχει αστρονομικές σκηνές δράσης με άγρια ζώα και αγριεμένες μοτοσικλέτες, μουσικοχορευτικό νούμερο ολκής με τιράντες στη μέση του χαμού, ρεβιζιονιστική υπόθεση με αγωνιστές που θέλουν πάση θυσία να βάλουν μπουρλότο σε απεχθείς Βρετανούς αποικιοκράτες στο Δελχί του 1920 και να πάρουν πίσω μια απαχθείσα, ανήλικη, ορφανεμένη χωριατοπούλα, φιλία και προδοσία, μελό και αφέλεια, πάθος που στάζει δάκρυα και ιδρώτα σε κάθε καρέ, ασταμάτητο action και χορογραφημένες σεκάνς που ξεσκονίζουν τα κινηματογραφικά λεξικά και ζογκλάρουν όλα τα σύγχρονα εφέ.
Να φανταστείτε πως οι τίτλοι αρχής κυλούν στο τεσσαρακοστό λεπτό, όταν έχει ήδη ολοκληρωθεί η πρώτη από τις πολλές ταινίες μικρού μήκους που συναποτελούν το «rise, roar, revolt», που είναι το ακρωνύμιο του μυστηριώδους τίτλου. Να το πω αλλιώς: είναι η ταινία που δεν τόλμησε να κάνει ο Ταραντίνο, και δεν είναι ικανός να γυρίσει ο Γουατίτι, η ιστορική αναθεώρηση με ξέφρενο σινεφίλ fun.
Και γιατί νομίζω πως την επέλεξαν οι σνομπ θεωρητικοί του Μεγάλου Μήλου; Με αυτόν τον τρόπο απάντησαν στη Marvel και την DC, λέγοντας πως ένας ψυχωμένος Ινδός τεχνίτης δεν χρειάστηκε να καταφύγει σε κόμικς και μετασύμπαντα για να κατασκευάσει ένα υπερθέαμα κι αν πρέπει να διαλέξουμε ένα σινεμά εντυπώσεων, ας βρούμε κάτι που δεν κρύβει κανένα πασχαλινό αυγό, τα λέει όλα εμφατικά και αθώα, ξέρει από σινεμά, που λένε, και σίγουρα δεν έχει κουραστεί, αφού δεν έχει όμοιό του, και μάλλον δεν θα επαναληφθεί – αν και για το τελευταίο δεν ορκίζομαι…
15.
Κορσές
Ο Κορσές ανοίγει διαλόγους ανάμεσα στη διασημότητα και το προνόμιο, στη θέση μιας γυναίκας που όλοι κοιτάζουν σαν είδωλο όσον αφορά τον τρόπο που ερμηνεύει την ελεύθερη ζωή αλλά και στην πρακτικότητα της ομορφιάς όταν τα περιθώρια λιγοστεύουν, καθώς ξεκινάει από τα κρίσιμα τεσσαρακοστά της γενέθλια και την ακολουθεί στις ευρωπαϊκές εκδρομές και στις επισκέψεις σε φίλους και παλιούς εραστές, έχοντας ως πυξίδα την αιθέρια, βραβευμένη στο τμήμα «Ένα Κάποιο Βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών και την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου για την ερμηνεία της Βίκι Κριπς.
Το πορτρέτο της Ελισάβετ της Αυστρίας από τη Μαρί Κρόιτσερ διατηρεί αβίαστα το κλίμα της εποχής με θεσπέσιες συνθέσεις, παρεμβαίνει σε προσωπικές στιγμές με κάμερα στο χέρι, και δημιουργεί μια πλήρως ισορροπημένη, συναρπαστική ποπ πλατφόρμα διάθεσης ‒ ιδανική συνοδευτική αντίστιξη στο κομφετί moodboard της Σοφία Κόπολα και τη δική της εκδοχή της Μαρίας Αντουανέτας.
14.
Marcel The Shell With Shoes On
Στην περίοδο του Covid, η ηθοποιός Τζένι Σλέιτ, που δεν είχε κάτι καλύτερο να κάνει, όπως οι περισσότεροι από εμάς, δημιούργησε μαζί με τον φίλο της, σκηνοθέτη Ντιν Φλάισερ Καμπ, τον ασυνήθιστο χαρακτήρα του Μαρσέλ, ενός μικροσκοπικού κοχυλιού, δάνεισε τη χαρακτηριστική παιδική φωνή της, του φόρεσε παπούτσια αλά Σαρλό, και έκανε τεράστια αίσθηση με ένα μικρού μήκους stop motion animation και ένα bestseller βιβλίο.
Στην πρώτη του εξόρμηση στα απαιτητικά μεγάλου μήκους χωράφια, ο μικρός που μένει με τη γιαγιά του αναρωτιέται τι απέγιναν τα υπόλοιπα όστρακα, που εξαφανίστηκαν από μια μυστηριώδη τραγωδία. Ένας σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ ανακαλύπτει την περίπτωσή του και την εκτοξεύει σε viral επίπεδα.
Μπορεί το Πάντα στο Κόκκινο να είναι μια επιμορφωτικά διασκεδαστική εμπειρία, και ο Πινόκιο του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο να έδωσε άλλη διάσταση, μουσικοχορευτικά σκοτεινή, στο αιώνιο ταξίδι του ξύλινου αγοριού προς τη λυτρωτική ενηλικίωσή του, αλλά αυτός εδώ ο αξιαγάπητος πιτσιρικάς είναι ο πιο αναπάντεχος ήρωας της χρονιάς, και το Marcel the Shell with Shoes on της Α24 μια υβριδική απόλαυση mockumentary με κινούμενο σχέδιο τόσο αφομοιωμένο, που οι δημιουργοί έπρεπε να αποδείξουν πως ανήκει στη συγκεκριμένη κατηγορία με ποσοστό πάνω από 75%, για να διαγωνιστεί στα βραβεία της σεζόν.
13.
Σπένσερ
Η ταινία ανήκει στην Κρίστεν Στιούαρτ, ολοκληρωτικά και αξέχαστα. Ας προσπεράσουμε τις μέχρι τούδε ενσαρκώσεις της Νταϊάνα σε μικρή και μεγάλη οθόνη, από το φιάσκο της Ναόμι Γουότς και τη συμπαθή μίμηση της Έμα Κόριν μέχρι την ειλικρινά πονεμένη αμηχανία της Ελίζαμπεθ Ντεμπίκι στο φετινό «The Crown».
Όχι μόνο κατάφερε να αφομοιώσει την αμήχανη στάση και το χαρακτηριστικό περπάτημα της χαριτωμένης καμηλοπάρδαλης, τα πεταχτά χαμόγελα και την ανάγκη για επικοινωνία και κατανόηση μέσα από το μπλόκο των συμβάσεων που την περιβάλλουν, αλλά ψήλωσε μαγικά, και χρησιμοποίησε τη γνώριμη συστολή της ως αντίδοτο για την εχθρότητα της Νταϊάνα στο σύμπαν που την απειλεί.
Τα όρια της ατίθασης, ερμητικής, ευάλωτης Κρίστεν Στιούαρτ που έχουμε δει στο σινεμά με την Νταϊάνα που γνωρίζουμε από τα χιλιάδες αποσπάσματα συγχέονται συνεχώς, και το αποτέλεσμα είναι μια καινούρια περσόνα, η Σπένσερ που αγνοούσαμε τόσα χρόνια, και που πιστεύαμε πως κανείς δεν μπορεί να ξεθάψει από το μαυσωλείο της αδικημένης πριγκίπισσας και μαζί την πάγια εικόνα του συμπαθούς «θύματος».
Ο Χιλιανός Πάμπλο Λαραΐν διέκρινε μια μεσοαστή γαλαζοαίματη που έχει κάνει ένα μεγάλο, παρατεταμένο και πικρό λάθος και βρήκε τρόπο να συμπτύξει δραματικά το ψυχικό της κόστος, με αίσθηση του επείγοντος και ένα εντελώς δικό του στυλ ιμπρεσιονιστικής, αλλά όχι αυθαίρετης αφήγησης που έχει κατακτήσει με το Νερούντα και την Τζάκι στο παρελθόν.
12.
Το Γεγονός
Όταν το Γεγονός της Οντρέ Ντιγουάν αποκαλύφθηκε στο περσινό Φεστιβάλ Βενετίας, οι ανατριχιαστικές εξελίξεις των νόμων εναντίον των αμβλώσεων στο Τέξας συνέδεαν την ταινία με τη θλιβερή πραγματικότητα. Η διαρροή των αποφάσεων του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για την ανατροπή του κεκτημένου Roe vs Wade, ενός νομικού ορόσημου της γυναικείας χειραφέτησης, του φεμινισμού και του διαχωρισμού της Εκκλησίας από την οικουμενική κοινωνία, κάνει επιτακτική την αγωνιώδη εμπειρία της κινηματογραφικής μεταφοράς του αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος της νομπελίστας Ανί Ερνό.
Το Γεγονός είναι ένα ανθρώπινο θρίλερ που αντιτείνει ομορφιά και γενναιότητα στον αντιδραστικό νεοσυντηρητισμό και απέσπασε τον Χρυσό Λέοντα και το βραβείο της διεθνούς κριτικής στη Βενετία, καθώς και το Σεζάρ ερμηνείας για τη συναρπαστική Γαλλορουμάνα ηθοποιό Αναμαρία Βαρτολομέι ‒ η Ανά Μουγκλαλίς, στην καλύτερη κινηματογραφική της εμφάνιση, κάνει την έκπληξη.
11.
Βαγόνι Αριθμός 6
Το σασπένς αυτού του βραδυφλεγούς, υπέροχα φωτογραφημένου road movie κλειστού χώρου στη μεγαλύτερη διάρκειά του έγκειται στο αν αυτοί οι δύο ερημωμένοι ταξιδιώτες μπορούν να γίνουν εραστές του αρκτικού κύκλου ή απλώς θα πρέπει να ανεχτούν ο ένας τον άλλον με τις λιγότερες δυνατές απώλειες μέχρι το ραντεβού με το φυσικό ιστορικό μνημείο.
Στην καρδιά του Βαγονιού αριθμός 6 που απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της κριτικής επιτροπής του Φεστιβάλ Καννών το 2021 για τον Φινλανδό Γιούχα Κοουσμάνεν έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι τόσο το τι λένε ο αποσπασματικός, θυμωμένος και συχνά προσβλητικός μεταλλωρύχος Λιόκα και η κολλημένη με το παρελθόν, αρχαιολόγος Λόρα, αλλά τι πραγματικά εννοούν.
10.
All That Breathes
Η υπομονετική προσπάθεια ζωής και ουσιαστικός λόγος ύπαρξης δυο αδελφών και του πιστού συνεργάτη τους να σώσουν όσα περισσότερα άρρωστα πτηνά μπορούν από την ατμοσφαιρική ρύπανση και την αστική αμέλεια στο σύγχρονο Δελχί είναι το ποιητικό υλικό του υπέροχου ντοκιμαντέρ All That Breathes του Σόνακ Σεν, μια μαρτυρία γεμάτη αγάπη και συγκίνηση, ένα από τα καλύτερα της χρονιάς, που ενδέχεται να κονταροχτυπηθεί στα επερχόμενα Όσκαρ της κατηγορίας του με το Fire of Love και το Όλη η Ομορφιά και η Αιματοχυσία – χωρίς να παραγνωρίζεται η αφαιρετική ανασύνθεση του Άντριου Ρόσι στη σφίγγα της μοντέρνας multimedia τέχνης (στο docuseries The Andy Warhol Diaries).
9.
Ο Χειρότερος Άνθρωπος Στον Κόσμο
Παράλληλα με το κινηματογραφικό πορτρέτο μιας παράξενα μοιραίας γυναίκας, ο δημιουργός του Όσλο θίγει μελαγχολικά, ενίοτε σατιρικά, και μέσα από το αιχμηρό, απρόβλεπτο βλέμμα της Τζούλι, χιουμοριστικά και ανατρεπτικά, το πρόβλημα/ζήτημα της φεμινιστικής ουτοπίας σε μια καθ’ όλα απελευθερωμένη κοινωνία, ακριβώς εκεί που πάλλεται με ζωντάνια, στη μεσαία τάξη ‒ αυτό το φινάλε παραμένει ανοιχτό.
Η Annie Hall της Σκανδιναβίας (όντως, το πνεύμα της ταινίας κινείται στο σύμπαν του Γούντι Άλεν με ένα άγγιγμα γαλλικής nouvelle vague) Ρενάτε Ρέινσβε κέρδισε επάξια το βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ Καννών του 2021 για τον αξέχαστο, όχι πάντα συμπαθή ρόλο της Τζούλι, και ο Χοακίν Τρίερ βρέθηκε υποψήφιος στα φετινά Όσκαρ Διεθνούς Ταινίας και Σεναρίου, εξασφαλίζοντας τη διάκριση των κριτικών της Νέας Υόρκης.
8.
Αισθάνομαι Ζωντανός
Όπως και το Benediction του Τέρενς Ντέιβις που είδαμε φέτος, το Αισθάνομαι Ζωντανός (Living) του Όλιβερ Χερμάνους είναι έργο με βαθύ λυρισμό και συναισθηματική ακρίβεια, δηλωτικό μιας πολύ βρετανικής έκφανσης της συναισθηματικής μοναξιάς.
Κι όμως, πρόκειται για διασκευή του παραγνωρισμένου (έναντι άλλων στη φιλμογραφία του, κι όχι τόσο επειδή αδικήθηκε στην εποχή του) αριστουργήματος του Ακίρα Κουροσάβα Ikiru, από το 1952, που με τη σειρά του ήταν μεταφορά του Θανάτου του Ιβάν Ίλιτς.
Διαδραματίζεται στο Λονδίνο της δεκαετίας του '50 και φιλοτεχνήθηκε αριστοτεχνικά από τον Καζούο Ισιγκούρο και, σε ένα συνεχές παιχνίδι με τη δυαδικότητα, περιγράφει το τελευταίο στάδιο στη ζωή ενός αφοσιωμένου γραφειοκράτη και απογοητευμένου άνδρα.
Η συγκινητική τρίτη πράξη συνοψίζει και απογειώνει τις πραγματικές, αν και απωθημένες προθέσεις του κυρίου Γουίλιαμς, ενώ το ταξίδι στον χρόνο διασχίζει συγκλονιστικά ο Μπιλ Νάι, σε έναν μεγαλειώδη ρόλο που επιτέλους αναδεικνύει τη ραφιναρισμένη τελειότητα του μοναδικού του ταλέντου να κάνει τον θεατή να ταυτίζεται με έναν αξιαγάπητο άνθρωπο που κρύβεται πίσω από ένα ψυχρό προσωπείο, σε ένα αξεδιάλυτο μείγμα ιαπωνικής λακωνικότητας και αγγλικής αξιοπρέπειας – ο Ισιγκούρο το έχει ξαναπετύχει, με τον κύριο Στίβενς του Άντονι Χόπκινς, στα Απομεινάρια μιας Μέρας του Τζέιμς Άιβορι.
Η μάχη του πρώτου ρόλου στα επερχόμενα Όσκαρ ίσως δοθεί ανάμεσα στον Κόλιν Φάρελ για τα Πνεύματα του Ινισέριν και τον Μπρένταν Φρέιζερ για τη Φάλαινα, αλλά αυτή εδώ είναι μακράν η πιο ολοκληρωμένη ανδρική ερμηνεία της χρονιάς.
7.
The Fabelmans
Έπρεπε να πατήσει τα εβδομήντα πέντε του, να φύγουν από τη ζωή η μητέρα και ο πατέρας του, αμφότεροι σε πολύ προχωρημένη ηλικία (κοντά στα 100 έκαστος!), να διαγράψει μια μυθική καριέρα μισού αιώνα, περνώντας απ’ όλα τα πιθανά και απίθανα είδη αλλά και να διασκευάσει πέρσι ένα έργο που σημάδεψε την παιδική του ηλικία, ως η πρώτη μουσική που τον συνάρπασε και την άκουγε μανιωδώς στο σπιτικό όπου μεγάλωσε (το West Side Story), για να καταπιαστεί με την οικογένειά του και να διηγηθεί με τον τρόπο που γνωρίζει καλύτερα, οπτικοακουστικά και φορτισμένα, τη θεαματική απαρχή και τη βαθύτερη έμπνευση της μεγάλης αγάπης του για τον κινηματογράφο, που τόσο ανάγλυφα έχει εκφράσει σε όλες τις ταινίες του.
Στο Fabelmans, την ταινία της ζωής του, που συγκαταλέγεται στις καλύτερες της καριέρας του, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ ανοίγει τα εν οίκω στο μεγάλο κοινό με μια ιδιωτική πανδαισία, πολύ μικρή για τα τεράστια τεχνικά κυβικά που μας έχει συνηθίσει και αθροιστικά βαριά σε συγκινησιακό φορτίο. Αλλάζοντας το επώνυμό του σε Fabelman, ουσιαστικά μετουσιώνει σε ανθρώπους του παραμυθιού τον σκληρό πυρήνα της οικογένειάς του.
6.
Πίτσα Γλυκόριζα
Η σωματικότητα του Licorice Pizza, που πήρε το όνομά του από ένα αληθινό δισκάδικο των προαστίων του Λος Άντζελες, είναι ο αέναος συντελεστής μιας κινηματογραφικής συνθήκης όπου όλοι περπατούν ασταμάτητα ή τρέχουν για να φτάσουν στον προορισμό τους, όταν δεν συνεννoούνται αναγκαστικά και αποκλειστικά από τηλεφώνου.
Η ουσία της ταινίας βρίσκεται στις εκστατικές ή όχι και τόσο υπέροχες λεπτομέρειες (σαν τις ειλικρινείς αναμνήσεις που επιφυλάσσουμε μόνο για το ιδιωτικό μας λεύκωμα) και ο Πολ Τόμας Άντερσον, ως άλλος lo fi ενισχυτής, είναι μάστορας στον σκηνικό σχεδιασμό και τη δραματική μουσική υπόκρουση, από την επιλογή τραγουδιών όπως η ροκ ελεγεία της αποξένωσης «Life on Mars» του Μπόουι, το ερωτικά εξομολογητικό «Let me Roll it» των Wings, το παραγνωρισμένο διαμάντι «Softly Whispering I Love you» των Congregation και οι μουσικές γέφυρες του εκλεκτικού συγγενή του, Τζόνι Γκρίνγουντ. Και όπως αναμενόταν, αναδεικνύει τους πρωταγωνιστές του, Κούπερ Χόφμαν και Αλάνα Χάϊμ, μοναδικά.
5.
Φυγή
Στη Φυγή του Δανού Γιόνας Πόερ Ράσμουσεν ο πρωταγωνιστής είναι Αφγανός πρόσφυγας, έχει ξεκινήσει απ’ την αρχή τη ζωή του στη Δανία και εξομολογείται μύχια και ανατριχιαστικά το παρελθόν που ακόμη βασανίζει την ψυχή του σε μια κατάθεση πόνου και λύτρωσης. Στοιχειωτική και συγκινητική, η αντιπαράθεση της τραυματικής παιδικής ηλικίας με το ήρεμο περιβάλλον της νέας εστίας του εξελίσσεται σε μια περιπέτεια της μνήμης, ένα ταξίδι που παρασύρει τον θεατή στην απέλπιδα προσπάθεια ενός ανθρώπου να ξορκίσει τους υπαρκτούς δαίμονες, να συγχωρέσει και να επουλώσει τις πληγές του.
Η ταινία κατάφερε κάτι πρωτοφανές στην ιστορία των Όσκαρ: ήταν υποψήφια σε τρεις κατηγορίες, για καλύτερο ντοκιμαντέρ, καλύτερη διεθνή ταινία και καλύτερη ταινία κινουμένων σχεδίων μεγάλου μήκους. Δεν κέρδισε, αλλά το επίτευγμα παραμένει σπουδαίο και η δόξα που το συνοδεύει ατόφια και μοναδική, μαζί με την παγκόσμια αναγνώριση.
Αποδεικνύοντας ταυτόχρονα πως το είδος του ντοκιμαντέρ μπορεί να γίνει συναρπαστικό με εμπνευσμένο χειρισμό και πως το animation παραμένει μια ελεύθερη και δημιουργική φόρμα στα κατάλληλα χέρια, το Flee είναι μία από τις πρωτότυπες και βαθιές σε νόημα ταινίες των τελευταίων ετών.
4.
Moonage Daydream
Στο συναρπαστικό ντοκιμαντέρ του Μόργκεν το εναλλασσόμενο σύμπαν του Μπόουι διαχέεται σε ένα αυτόνομο έργο που μας προσκαλεί να διασκεδάσουμε με την ψυχή μας, να μάθουμε όσα χρειάζεται για τον άνθρωπο σε μια α-τυπική σειρά, να ασπαστούμε το κινούμενο ψηφιδωτό του κορυφαίου εικονίσματος, αν τον έχουμε τοποθετήσει σε ένα ψηλό βάθρο, να διακρίνουμε τις ανασφάλειες και τις αντιφάσεις του (σαν να προσπαθούμε να μαντέψουμε ποιο από τα δυο του μάτια λέει την αλήθεια!) και κυρίως να κατανοήσουμε, στις ασταμάτητες απόπειρές του να υπερβεί εαυτόν και μέντορες, σαν να τον κυνηγούσε ο Χάρος της αδράνειας, τι ήθελε να πετύχει ‒ περίπου, γιατί το χάος δεν συλλαμβάνεται ακριβώς με στενούς όρους, πολύχρωμο μακιγιάζ και ενδιαφέρουσες ατάκες.
Το κάτι παραπάνω που ήταν ο Μπόουι βρίσκεται στην καρδιά του Moonage Daydream, αιωρούμενο και όσο χρειάζεται αινιγματικό – ένα ανήσυχο rock'n'roll ταξίδι στην εξεύρεση ταυτότητας.
3.
Aftersun
Ανάμεσα σε επώδυνα ιδιωτική συλλογή από αναμνήσεις και προσωπικό οπτικοακουστικό ημερολόγιο, το Aftersun μοιάζει σε πρώτο επίπεδο με τις ανέμελες διακοπές που μοιράζονται με τους θεατές πατέρας με κόρη, ωστόσο καταφέρνει να διακόπτει τη βιντεο-αναδρομή στο καλοκαιρινό τους ταξίδι στην Τουρκία των '90s για να ανασύρει μια βαθύτερη ανησυχία, ένα τραύμα εξαιρετικά δύσκολο να ανιχνευθεί, σαν φάντασμα που εξακολουθεί να στοιχειώνει την ενήλικη πλέον Σόφι.
Πνευματικό παιδί της σωματικής αφής της Άντρεα Άρνολντ και της διάχυτης μελαγχολίας του Μπάρι Τζένκινς, ο οποίος είναι παραγωγός της ταινίας, κάτι που φαίνεται στην εμπνευσμένη σεκάνς του χορού, όπου το «Under Pressure» των Μπόουι και Μέρκιουρι μιξάρεται και επιμηκύνεται για να γεφυρώσει τον χρόνο σαν ηχητική διάθλαση, η Σκωτσέζα Σάρλοτ Γουέλς φτιάχνει ένα πορτρέτο της υποκειμενικής αλήθειας με μέτρο και υπομονή.
Κλείνει με ένα μεγάλο ερώτημα για το μέλλον, μιλώντας για το παρελθόν σε ένα έργο εντελώς παρόν, στιγμών και ατμόσφαιρας πιο σημαντικών από τις αναμενόμενες δραματικές εντάσεις, μοντέρνο και παλλόμενο. Τρομεροί οι Πολ Μεσκάλ και Φράνκι Κόριο.
2.
Απόφαση Φυγής
Συμβαίνουν τόσο πολλά σε κάθε κάδρο του master της στυλιζαρισμένης εκδίκησης, που ένα και μόνο βλέμμα αρκεί για να δώσει τη σκυτάλη στο επόμενο πλάνο ‒ ό,τι κοιτάζει ο ήρωας το εκπληρώνει ο Παρκ, είτε «τηλεμεταφέροντας» τους πρωταγωνιστές σε κοινούς χώρους είτε ενώνοντας σχεδόν μεταφυσικά τις επιθυμίες τους, χωρίς ποτέ να ξεφύγει από την πλοκή και το σενάριο, που αποτελείται από δύο μέρη και ενισχύεται από ηθοποιούς αφοσιωμένους στους ρόλους τους ‒ μαγνητική η Τανγκ Γουέι.
Έχει σημασία, σε επίπεδο εγκληματολογικό, πότε συμβαίνουν όλες οι πράξεις που ενδεχομένως θα ενοχοποιήσουν τη Seo-rae. Απ’ την άλλη, οι χρονομετρημένες λεπτομέρειες λειτουργούν ως παραπλανητικό άλλοθι στον Παρκ, για να ανοίξει τον χρόνο που μεσολαβεί μεταξύ της γνωριμίας του αστυνομικού και της χήρας και της συνειδητοποίησης των αληθινών προθέσεων.
Η Απόφαση Φυγής τιμά τον τίτλο της: είναι ένα σοβαρό παιχνίδι του χρόνου και του χειρισμού του, ανάλογα με το θάρρος και την ενσυναίσθηση καθενός από τους εμπλεκόμενους. Το μπαρόκ κυνηγητό που συνθέτει με κλασικά «αστυνομικά» υλικά, μια αινιγματική γυναίκα, ένα πτώμα που φωτογραφίζει θολά τον ένοχο και έναν ερωτοχτυπημένο διώκτη του εγκλήματος, μεταμορφώνει την επίμονη αναζήτηση του «γιατί» ενός ακόμη detective story σε λαβύρινθο των παθών, πλημμυρισμένο με ζωηρή κινηματογραφική φαντασία και εικόνες εικαστικής ομορφιάς και συναισθηματικής συντριβής.
1.
Drive My Car
Με υπαινιγμούς που αξιοποιεί συνεχώς ο Χαμαγκούτσι στο περιθώριο των διαλόγων, τη ζωτική επανάληψη που προσφέρουν οι πρόβες στο κείμενο του Τσέχοφ και χειρονομίες όπως το αξέχαστο κάπνισμα με τα χέρια πάνω από την οροφή του ανοιχτού αυτοκινήτου ‒ένα δείγμα ευγένειας και αρμονίας‒, το Drive my car, που ήθελε να τιμήσει το ομώνυμο τραγούδι των Beatles, δεν απέκτησε ποτέ τα δικαιώματα και στράφηκε στον Μπετόβεν με εξαίσιο αποτέλεσμα, δικαιώνει συγκινητικά τις τρεις ώρες της διάρκειάς του και μας δίνει μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να θαυμάσουμε έναν δημιουργό που, ενώ σέβεται μέχρι κεραίας όχι ένα αλλά δύο κείμενα, του Τσέχοφ και του Μουρακάμι, ενδιαφέρεται για την πλοκή και νοιάζεται για τη δυναμική και την «αποθεραπεία» των δυο κεντρικών χαρακτήρων, αποδεσμεύει μαγικά τους ήρωές του από το άχθος των λέξεων τις κατάλληλες στιγμές και τοποθετεί την κάμερα δίπλα τους, παρηγορώντας τους ευεργετικά.
Όπως οι μεγάλοι σκηνοθέτες, ο Χαμαγκούτσι συνθέτει εικαστικά δηλωτικές συνθέσεις (τα κάδρα του είναι άψογα, τα χρώματα συμπληρωματικά του τόπου και των διαθέσεων) χωρίς να τις επιβάλλει, και αφήνει χώρο και χρόνο να συναισθανθεί ο θεατής τις διεκδικήσεις των πρωταγωνιστών, κυρίως από τις λεπτομέρειες, αντί να τις προκαταβάλλει.
