Ενώ τα έργα των Pieter Brueghel του νεότερου και Jan Brueghel του πρεσβύτερου βγαίνουν σε δημοπρασία στο Λονδίνο, η εξερεύνηση του μπερδεμένου όσο λίγα γενεαλογικού δέντρου μιας δυναστείας της τέχνης γίνεται ένα προκλητικό παιχνίδι. Πατέρας, γιος, αδέλφια, συνθέτουν μια οικογένεια καλλιτεχνών που καλύπτει σχεδόν 200 χρόνια από το 1525 και μετά, δημιουργώντας ένα αθάνατο brand name.
Οι χιονισμένες σκηνές και οι βιβλικές ή κλασικές εικόνες τους συχνά μεταφέρουν πολλαπλά νοήματα, αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα της ζωής στις Κάτω Χώρες, το σημερινό Βέλγιο και την Ολλανδία, κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, όταν η κυριαρχία της Καθολικής Αυτοκρατορίας των Αψβούργων κλονίστηκε από το σχίσμα της προτεσταντικής μεταρρύθμισης.
Το όραμα αυτής της δυναστείας καλλιτεχνών είναι τόσο ζωντανό και αναγνωρίσιμο που στο πέρασμα των χρόνων επηρέασε καλλιτέχνες από τον Peter Doig έως τον Jeff Koons και ενέπνευσε τους πάντες, από τον Ρώσο σκηνοθέτη Andrei Tarkovsky και τους ποιητές W.H. Auden και William Carlos Williams έως τον David Bowie.
Οι χιονισμένες σκηνές και οι βιβλικές ή κλασικές εικόνες τους συχνά μεταφέρουν πολλαπλά νοήματα, αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα της ζωής στις Κάτω Χώρες, το σημερινό Βέλγιο και την Ολλανδία, κατά τον 16ο και 17ο αιώνα, όταν η κυριαρχία της Καθολικής Αυτοκρατορίας των Αψβούργων κλονίστηκε από το σχίσμα της προτεσταντικής μεταρρύθμισης.
Όλα ξεκινούν με τον Pieter Brueghel τον πρεσβύτερο (περίπου 1525/30-1569), του οποίου την ταπεινή καταγωγή αποκαλύπτει το επώνυμό του που κυριολεκτικά σημαίνει «μικρό χωριό». Εξαιρετικό ταλέντο, μετακόμισε στις Βρυξέλλες ως έφηβος για να γίνει μαθητής του Coecke, του επίσημου καλλιτέχνη της αυλής των Αψβούργων.
Ο Coecke θα γινόταν πεθερός του Pieter, εξασφαλίζοντας έτσι τη συνέχιση της δουλειάς του καλύτερου μαθητή του. Από το 1559 εξέπεσε το «h» από το αρχικό επώνυμο (Brueghel) και άρχισε να υπογράφει τους πίνακές του ως Bruegel – σήμερα και οι δύο γραφές είναι αποδεκτές.
Έργα του όπως το «Γλέντι του γάμου των αγροτών» ή οι «Κυνηγοί στο χιόνι» –και τα δύο βρίσκονται σήμερα στο Kunsthistorisches Museum της Βιέννης– απεικονίζουν τη ζωή των αγροτών. Γενικά παρουσιάζει απλούς ανθρώπους παρέα με πολυμαθείς, συχνά κάνοντας ανατρεπτικές αναφορές στην ποίηση, στη φιλοσοφία, στην πολιτική και στη θρησκεία.
Ο Pieter Brueghel ο πρεσβύτερος ήταν επίσης ο πρώτος καλλιτέχνης που αποτύπωσε τη χιονόπτωση σε ελαιογραφίες. Η «Λατρεία των μάγων στο χιόνι» είναι μια θαυμάσια υπόμνηση χιονοθύελλας, ενώ η «Παγίδα για τα πουλιά», που δείχνει ένα παγωμένο τοπίο και σε πρώτο πλάνο μια παγίδα στημένη μπροστά σε ένα ανοιχτό παράθυρο, είναι μια μεταφορά για την ύπαρξη του θείου όπως την αντιλαμβάνεται ένας αόρατος παρατηρητής μέσα από το παράθυρο.
Ο Pieter Brueghel ο πρεσβύτερος πέθανε σε ηλικία 45 ετών, έχοντας δημιουργήσει ακριβώς 45 πίνακες.
Οι γιοι του –ο Pieter Brueghel ο νεότερος (1564/5-1637/8), που μερικές φορές αποκαλείται και Pieter Brueghel II, και ο Jan Brueghel ο πρεσβύτερος (1568-1625), που ονομάστηκε έτσι επειδή απέκτησε γιο με το ίδιο όνομα– ήταν και οι δύο κάτω των πέντε ετών όταν ο ίδιος πέθανε, αλλά έγιναν απίστευτα επιτυχημένοι καλλιτέχνες. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με το ποιος τους δίδαξε. Η αγαπημένη μου είναι ότι ήταν η Mayken Verhulst, η γιαγιά τους, η οποία ήταν μια εξαιρετικά ικανή μικρογράφος.
Ο Pieter Brueghel ο νεότερος κληρονόμησε την οικογενειακή επιχείρηση και ζωγράφισε επαναλήψεις των πιο διάσημων πινάκων του πατέρα του. Έτσι υπάρχουν περισσότερα από 40 αντίγραφα του έργου «Η παγίδα των πουλιών», που έχουν αντιγραφεί από τον ίδιο. Έζησε μέχρι τα εβδομήντα του χρόνια και δημιούργησε συνολικά σχεδόν 1.000 γνωστούς πίνακες.
Καθώς προχωρούσε η καριέρα του, παρήγε όλο και περισσότερες δικές του πρωτότυπες συνθέσεις, αναπτύσσοντας περαιτέρω τα αγροτικά θέματα και τοπία, συχνά συμπεριλαμβάνοντας σε αυτά ανατρεπτικά στοιχεία.
Στο έργο του «Οι φλαμανδικές παροιμίες», που βασίζεται στην ομώνυμη σύνθεση του πατέρα του του 1559, έχει αναπαραστήσει την απόδοση περισσότερων από 100 παροιμίες σε μια σκηνή γεμάτη φιγούρες. Μεταξύ των παράλογων και συχνά ανόητων χαρακτήρων είναι κάποιος που χτυπάει το κεφάλι του σε έναν τοίχο από τούβλα, κάποιος άλλος που πετάει φτερά στον άνεμο και ένας τυφλός που οδηγεί έναν άλλο τυφλό.
Μία από τις καλύτερες πρωτότυπες συνθέσεις του, ο «Κακός βοσκός», είναι μια αμφίσημη εκδοχή της διάσημης ιστορίας της Βίβλου – συμπάσχεις με τον άπιστο βοσκό που εγκαταλείπει το πόστο του, παρόλο που υποτίθεται ότι δεν πρέπει.
Αν ο Pieter Brueghel ο νεότερος είναι ο υπεύθυνος γιος, ο Jan Brueghel ο πρεσβύτερος είναι ο επαναστάτης. Πήγε στην Ιταλία για σχεδόν επτά χρόνια και έγινε φίλος με πολλούς κορυφαίους καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένου του μετέπειτα συνεργάτη του, Peter Paul Rubens.
Ο Jan Brueghel ο πρεσβύτερος επέστρεψε στην Αμβέρσα το 1600 και βρισκόταν στην αιχμή του δόρατος όσον αφορά τις εξελίξεις στην τέχνη. Ήταν ένας από τους πρώτους ζωγράφους νεκρών φύσεων, ιδιαίτερα των λουλουδιών, και κληρονόμησε από τον πατέρα του, ίσως και από τη γιαγιά του, την ικανότητα να δημιουργεί απίστευτες λεπτομέρειες σε μικρή κλίμακα.
Το «Δασικό τοπίο» του Jan Brueghel του πρεσβύτερου από το 1610 αναδεικνύει την ικανότητά του να ζωγραφίζει πανοραμικές απόψεις. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα που εκτέλεσε ποτέ σε χαλκό, γεγονός που προσδίδει στο χρώμα μια φωτεινή ποιότητα, και φιλοτεχνήθηκε ενώ ήταν ο ζωγράφος της αυλής των κυβερνητών των νότιων Κάτω Χωρών.
Υπήρξε καινοτόμος, επινοώντας νέα είδη ζωγραφικής, όπως πίνακες με γιρλάντες λουλουδιών και παραδεισένια τοπία, και αντιπροσώπευε τον τύπο του pictor doctus, του πολυμαθούς ζωγράφου, τα έργα του οποίου προέρχονται από τα θρησκευτικά μοτίβα και τις φιλοδοξίες της καθολικής αντιμεταρρύθμισης, καθώς και από την επιστημονική επανάσταση και το ενδιαφέρον της για την ακριβή περιγραφή και ταξινόμηση.
Ο καλλιτέχνης είχε τα παρατσούκλια «Velvet» Brueghel, «Flower» Brueghel και «Paradise» Brueghel. Το πρώτο πιστεύεται ότι του δόθηκε λόγω της μαεστρίας του στην απόδοση των υφασμάτων στα έργα του.
Ο Jan Breughel ο νεότερος (1601-78), που μερικές φορές αποκαλούνταν Jan Breughel II, μιμήθηκε τον πατέρα του και ενώ ορισμένα από τα έργα του είναι εξαιρετικά, είχε πολλούς βοηθούς και η παραγωγή του είναι απίστευτα μπερδεμένη. Οι επόμενες γενιές, Jan Pieter Breughel (1628 έως μετά το 1682), Jan Baptist Breughel (1647-1710) και Ambrosius Breughel (1617-75), είναι σχεδόν εντελώς άγνωστες.
Εξαίρεση αποτελεί ο γιος του Jan Breughel του νεότερου, ο εκπληκτικός ζωγράφος νεκρών φύσεων Abraham Brueghel (1631-1680), και ο εξαιρετικά επιτυχημένος David Teniers ο νεότερος (1610-90), ο οποίος εντάχθηκε στη δυναστεία όταν παντρεύτηκε μία από τις κόρες του Jan Breughel του πρεσβύτερου.
O Abraham Brueghel γεννήθηκε στην Αμβέρσα και μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής του κατάρτισης προήλθε από τον πατέρα του, τον Jan Breughel τον νεότερο. Άρχισε να γίνεται γνωστός ζωγράφος στα εφηβικά του χρόνια. Ο πατέρας του πούλησε μία από τις ανθισμένες νεκρές φύσεις του όταν ήταν μόλις 15 ετών.
Το 1649, σε ηλικία 18 ετών, πήγε στην Ιταλία για να ολοκληρώσει μια παραγγελία για τον πρίγκιπα Antonio Ruffo στη Σικελία. Ήταν η πρώτη από τις πολλές στις οποίες επέδειξε την ικανότητά στη σχεδίαση νεκρών φύσεων με φυτά. Ήδη το 1649 σε μια απογραφή του προστάτη του πλέον πρίγκιπα Antonio Ruffo τού αποδόθηκαν εννέα πίνακες με λουλούδια.
Δέκα χρόνια αργότερα, το 1659, μετακόμισε στη Ρώμη όπου παντρεύτηκε μια Ιταλίδα, ενώ εντάχθηκε στους Bentvueghels, μια ένωση κυρίως Ολλανδών και Φλαμανδών καλλιτεχνών που εργάζονταν στη Ρώμη. Από τότε υπέγραφε ως Abraham Breughel. Μετακόμισε στη Νάπολη και παρέμεινε εκεί μέχρι τον θάνατό του.
Απέκτησε φήμη για τις νεκρές φύσεις του, ειδικότερα για τις νεκρές φύσεις με λουλούδια στα οποία επέμεινε σε όλη τη διάρκεια της καλλιτεχνικής του διαδρομής. Οι ολοένα πιο πλούσιες νεκρές φύσεις των Φλαμανδών ζωγράφων Frans Snyders, Jan Fyt και Pieter Boel, οι οποίοι είχαν επίσης εργαστεί στην Ιταλία, αποτέλεσαν τις κύριες επιρροές του.
Στα έργα του συνδύασε τη φλαμανδική προτίμηση στη διακοσμητική αφθονία με τη σαρωτική κίνηση του υψηλού μπαρόκ των Ιταλών συγχρόνων του, όπως ο Μικέλε Πάτσε ντελ Καμπίντολιο και ο Μιχαήλ Άγγελος Τσερκότσι.
Ο David Teniers ο νεότερος, σύζυγος της Anna Brueghel, κόρης του Jan Breughel του πρεσβύτερου, ήταν Φλαμανδός καλλιτέχνης, από τους επιφανείς εκπροσώπους της Σχολής της Αμβέρσας την εποχή του βορειοευρωπαϊκού μπαρόκ στο Βέλγιο. Μαθήτευσε για μεγάλο χρονικό διάστημα στο εργαστήριο του πατέρα του, που ήταν επηρεασμένος από τους ζωγράφους της Αμβέρσας, Jakob Jordens, Peter Paul Rubens και Anthony van Dyck. Ο διάσημος και σεβάσμιος Rubens ήταν κηδεμόνας της γυναίκας του μετά τον θάνατο του πατέρα της.
Το 1651 ο Teniers μετακόμισε στις Βρυξέλλες, όπου διετέλεσε ζωγράφος της αυλής του αρχιδούκα Λεοπόλδου Γουλιέλμου και υπεύθυνος για τη συλλογή του με έργα τέχνης. Ίδρυσε το 1663 στις Βρυξέλλες την Ακαδημία Καλών Τεχνών και το 1665 την Ακαδημία της Αμβέρσας. Διακρίθηκε για την απόδοση πολυπρόσωπων σκηνών, π.χ. στα χωριάτικα πανηγύρια του, και τοπογραφικών συνθέσεων, ενώ οι νεκρές φύσεις, οι θρησκευτικές σκηνές και οι προσωπογραφίες του διακρίνονταν για την ακρίβεια στις λεπτομέρειες.
Ένα αριστουργηματικό έργο του είναι η περίφημη ελαιογραφία με τον τίτλο «Ο αρχιδούκας Λεοπόλδος Γουλιέλμος στην Πινακοθήκη του στις Βρυξέλλες» (1651, Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη), όπου εικονίζονται 51 έργα τέχνης από τις συλλογές της πλούσιας πινακοθήκης του αρχιδούκα.
