Ο Tωm Unit είναι ένας 29χρονος ράπερ που αγαπά τα λογοπαίγνια και τους συνειρμούς. Συναντηθήκαμε στο Μοναστηράκι και ενώ ψηφιακά θυμίζει τον Άλεν Γκίνσμπεργκ, από κοντά μοιάζει εκπληκτικά με τον Σαββόπουλο στα νιάτα του.
Είναι ένας άνθρωπος που αφιερώνει πολύ χρόνο στην τέχνη του –όχι μόνο στο πρακτικό αλλά και στο θεωρητικό κομμάτι–, εντάσσοντάς τη σε ένα κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο. Δίνεται πολύ σοβαρά σε αυτά που κάνει και του τη σπάνε οι φασέοι, δηλαδή αυτοί που ασχολούνται πρόσκαιρα και επιδερμικά με κάποια θέματα, ακόμα κι αν τυχαίνει να είναι ιδεολογικά κοντά του. Είναι Ελευσίνιος και ενίοτε μυστήριος.
— Πότε ξεκίνησες; Πώς διάλεξες το όνομά σου;
Στο Spotify μου γράφω ότι ξεκίνησα το 2007, το 2011, το 2013 και το 2016. Κι αυτό γιατί το 2007 έβγαλα το πρώτο μου mp3. Ήμασταν στο σπίτι μου, γράψαμε στίχους δικούς μας, βάλαμε ένα μπιτ κ.λπ. Αλλά, για να μη μακρηγορώ, αυτό που έχω ως τωρινό μου era ξεκινάει από το 2016. Ως Tωm Unit, βέβαια, ξεκινάω από το 2011.
Το Tωm Unit βγαίνει από τη φράση «Tωm Unit Is Man As Us», όπως λέγεται το πρώτο μου CD. Άμα διαβάσεις στα ελληνικά τη φράση, θα πιάσεις το λογοπαίγνιο. Είχαμε ένα μπλογκ τρία παιδιά κάποια στιγμή, που ήταν μια μαλακιούλα βασικά. Κυρίως κράζαμε. Ε, και ένα βράδυ μου ήρθε η φράση, μου φάνηκε πολύ αστείο. Έστησα ένα άρθρο με αυτό ως τίτλο, άλλαξα το όνομά μου τότε στο blog κι όταν ήρθε η ώρα να βγάλω κομμάτια προς τα έξω, το κράτησα.
Kαθόμαστε συχνά και λέμε τις θεωρίες μας. Πόσο ανθρωπιστικό είναι αυτό, πόσο προοδευτικό είναι ή δεν είναι το άλλο. Στο διά ταύτα όμως: με τους φίλους σου πώς είσαι; Με τη σχέση σου; Είσαι μαλάκας; Δεν είσαι μαλάκας; Αν είσαι, κάνεις κάτι για να το φτιάξεις; Αν δεν τα 'χεις λύσει αυτά, τι κάθεσαι και μου τσαμπουνάς θεωρίες;
Στα '90s, στο χιπ-χοπ συχνά κρατούσαν τα ονόματα με τα οποία τους φώναζαν οι φίλοι τους. Αργότερα, όταν το ελληνικό ραπ πέρναγε μια λίγο κιτς περίοδο –κατά κανόνα κιτς περιόδους περνάει–, υπήρχαν πολύ κακόγουστα ονόματα. Με αυτό, φυσικά, δεν θέλω να κάνω calling out σε κάποιον, μια και έχω κατά νου άτομα που έκαναν όντως πολύ καλό ραπ. Αλλά αν έφερνες κάποιον άσχετο και άκουγε τα ονόματα, ασυναίσθητα θα του φαίνονταν αστεία. Το ίδιο ισχύει και για το δικό μου.
Αν ξεκίναγα σήμερα, για πολλούς λόγους δεν θα διάλεγα αυτό το όνομα. Και δεν θα έβαζα αυτό το ωμέγα ενδιάμεσα. Αλλά είναι κάτι δικές μου εμμονές με τη συμμετρία. Το «m» είναι το ανάποδο ωμέγα κι αυτό με τη σειρά του είναι ένα κωλαράκι. Το «u» είναι το ανάποδο «n» κ.λπ. Απλώς δεν νιώθω κιόλας ότι μπορώ να διαλέξω ένα όνομα και να το ταυτίσω με εμένα.
Right Clique: High Jumps
— Η επιλογή του ονόματος είχε να κάνει και με το ότι έκανες ραπ-παρωδία;
Καθαρή παρωδία έκανα πριν από το ’16. Αλλά ήταν λίγο άμυνα όλο αυτό. Διάλεγα ένα topic που το έκανα καλά –ήταν τέτοιο που μ' έπαιρνε κιόλας να μην το κάνω καλά–, για να αποφύγω την κριτική. Από το ’16 και μετά διατήρησα πολλά κωμικά στοιχεία, αλλά όσο περνάει ο καιρός, τα κάνω πλέον πιο διακριτικά. Μεγαλώνοντας αλλάζουν και τα αισθητικά κριτήρια. Κοιτάω τώρα πράγματα που έχω κάνει το ’16-’18, χαίρομαι γι’ αυτά, αλλά αισθητικά είμαι λίγο πιο «μεεχ».
Φουλ περίεργη και μεταφυσική ανάμνηση: είμαι δέκα χρονών και μόλις έχουμε μετακομίσει Ελευσίνα. Εγώ δεν νιώθω άνετα στη νέα τάξη μου στο σχολείο. Δεν μου κάνανε τίποτα κακό τα παιδιά, απλώς ήταν δεμένα μεταξύ τους επειδή ήταν τέσσερα χρόνια ήδη μαζί κι εγώ ήμουν ο ξένος.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά την ημέρα που είπα κάτι και έκανα τα υπόλοιπα παιδιά να γελάσουν. Κι εκείνη τη μέρα ξαναείπα κάτι με το οποίο γέλασαν. Επίσης, θυμάμαι πως όλη την εβδομάδα είχα ένα καλό σερί. Ήμουν και έξω με φίλους κ.λπ. Ήταν λες και ξεκλείδωσα το skill «κωμωδία» στα βιντεοπαιχνίδια.
Εμένα μ’ αρέσει κι εκείνο το χιούμορ, βέβαια, που δεν σε κάνει να γελάς κατευθείαν. Είναι σαν να σου γαργαλάει τον εγκέφαλο και να σε αφήνει εκεί. Πρακτικά, το χιούμορ είναι κάτι που χωράει παντού. Για μένα ίσως και να είναι απαραίτητο συστατικό, είτε λέγεσαι συγγραφέας, είτε λέγεσαι καλλιτέχνης, είτε ό,τι άλλο. Δεν λέω, φυσικά, να κάνεις τον καραγκιόζη.
Π.χ. μ’ αρέσει πολύ να διαβάζω Ραφαηλίδη. Λέει πολύ ωραία και μερικές φορές πολύ αστεία πράγματα. Είναι τέχνη το χιούμορ, μάλιστα, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, είναι ένα πολύ καλό εργαλείο για να φέρεις παραδείγματα και να κάνεις αναλογίες. Αρκεί να μην υπεραπλουστεύεις, όπως, κακά τα ψέματα, συμβαίνει συχνά.
— Τώρα πώς βλέπεις τις σχέσεις σου με τους άλλους;
Κάθε άνθρωπος είναι στο lane, στη λωρίδα του. Κάποια lanes συμβαδίζουν, κάποια όχι. Το δικό μου τυχαίνει να μη συμβαδίζει με πολλών, και δεν το λέω καθόλου ελιτίστικα.
— Εσύ σε ποιο lane είσαι;
Από μικρός είχα μια τάση να εξερευνώ πέρα από αυτό που μου έδιναν. Όταν είσαι μικρός, είναι λογικό να το κάνεις ατσούμπαλα. Μπορεί στην εφηβεία να βουτήξεις, ας πούμε, από το mainstream στο underground. Αλλά πολύ χύμα. Βρομάει; Καλό είναι, φέρ’ το! Μεγαλώνοντας, αρχίζεις να το ρυθμίζεις.
Είναι το lane του ανθρώπου που δεν θέλει να έχει προβλήματα, δεν θέλει να προκαλεί προβλήματα. Αν είσαι ρεαλιστής, ξέρεις ότι τα προβλήματα που θα προκαλέσεις είναι πιθανό να σου 'ρθουν. Δεν θα το πάω στο κάρμα αλλά στο πολύ απλό ότι δεν ξέρω από πού θα μου έρθει μετά από σένα ή από όποιον άλλον έχω επηρεάσει με την ενέργειά μου. Αλλά και πέραν αυτών είναι και το κομμάτι των τύψεων. Γιατί να θες να κουβαλάς μέσα σου το ότι έκανες κακό σε κάποιον;
Φυσικά, υπάρχουν περιπτώσεις που πρέπει να δημιουργείς πρόβλημα εκεί που υπάρχει ήδη, μπας και το μειώσεις. Οπότε εκεί παρεμβαίνει η προσωπική κρίση. Και μετά πρέπει να επανεξετάζεις και την ίδια σου την κρίση, να μην την παίρνεις ως δεδομένα σωστή.
RIGHT CLIQUE: ACAB DRIVER
— «Σέβομαι την Eκκλησία στον αρχαίο της ορισμό, κατά τ' αλλά επιθυμώ τον κρατικό διαχωρισμό. Όποτε έλα να κάνουμε συνέλευση στην Πνύκα, κατάληψη στον Παρθενώνα, φασίστα φάε τρίγκα», λες στο «Acab Driver». Τα τελευταία χρόνια σαν να έγινε πιο πολιτικός ο στίχος σου.
Τα τελευταία δυο-τρία χρόνια έψαξα αρκετά τη νεότερη ιστορία της Ελλάδας, κυρίως μετά τον Εμφύλιο. Αυτό που ανακάλυψα –και ένιωσα και λίγο συνωμοσιολόγος για τον τρόπο που το ανακάλυψα, κάνοντας αυτό το κινηματογραφικό «connecting the dots»– ήταν ότι τουλάχιστον από το ’49 μέχρι το ’81 υπήρξε μια δεξιά ηγεμονία που μόνο προσωρινά επέτρεπε ακόμα και στο Κέντρο να έχει την εξουσία.
Όλο αυτό –και μέσω της παιδείας– διευκόλυνε τη δεξιά να ρίχνει τον κόσμο στα θρησκευτικά και στα εθνικά ζητήματα και να τον κάνει να αγνοεί τα υπόλοιπα. Είναι δυνατό να ακούω στον δρόμο πρώτα για τα ελληνοτουρκικά και μετά για τα φάρμακα;
Ως προς την τέχνη όμως, μου αρέσει που έχω ψιλοκαταφέρει τελευταία να μη χρωματίζω πολιτικά ένα κομμάτι. Πολιτικά στοιχεία είχαν τα κομμάτια μου και το ’16-’18, με τον καιρό όλο και πιο συνειδητοποιημένα. Το να βγάλω ένα κομμάτι και να 'ναι λες και διαβάζω στίχους από συνθήματα στους τοίχους δεν λέει κάτι. Καλλιτεχνικά δεν έχει κανένα ενδιαφέρον.
Ήθελα κάποια στιγμή να πω αυτό που ένιωθα εγώ πολιτικά και το έκανα στο «Πολεμικές τέχνες για μπερδεμέvoυς». Το έκανα επίσης στο «Year of the dox» που, ας πούμε, είναι το κρυφό μου release, μια και δεν το έχω ανεβάσει στο Spotify. Μετά όμως, όταν γύρισα πίσω και το κοίταξα, είπα «ντάξει, ρε φίλε, δεν χρειάζεται να είσαι ο πολιτικός ντελάλης».
Μου αρέσει πολύ περισσότερο όπως έχει μπει το πολιτικό ζήτημα απλώς ως μέρος του κομματιού στο «Acab Driver» από το άλμπουμ «Right Clique: Save» –το Right Clique είναι ένα γκρουπ που αποτελείται από τον Deltah, εμένα και τον Taxi G– ή στο κομμάτι «Yo-Yo» από «Το κάπνισμα είναι μαγκιά». Για μένα αυτή είναι και η πραγματική πρόκληση για όποιον ασχολείται με την οποιαδήποτε τέχνη, να μπορεί όλα τα θετικά του χαρακτηριστικά να τα αξιοποιήσει συνδυαστικά.
Εδώ και κάποιον καιρό σκέφτομαι επίσης ότι καθόμαστε συχνά και λέμε τις θεωρίες μας, πόσο ανθρωπιστικό είναι αυτό, πόσο προοδευτικό ή όχι είναι το άλλο. Στο διά ταύτα όμως: με τους φίλους σου πώς είσαι; Με τη σχέση σου; Είσαι μαλάκας; Δεν είσαι μαλάκας; Αν είσαι, κάνεις κάτι για να το φτιάξεις; Αν δεν τα 'χεις λύσει αυτά, τι κάθεσαι και μου τσαμπουνάς θεωρίες;
Το τελευταίο διάστημα είμαι σε μια φάση που λέω ότι αν φερόμουν καλύτερα στον εαυτό μου, σωματικά και ψυχικά, θα φερόμουν καλύτερα και στους άλλους ανθρώπους.
Tωm Unit × Zetel - Μουσική Καβουροπάτη
— Παρ' όλα αυτά, χρησιμοποιείς στη μουσική σου σεξιστικά κάποιους όρους, π.χ. τη λέξη «μουνί».
Κάποιες φορές εμφανίζονται κάποια προβλήματα σε επίπεδο σημασίας. Δεν είναι όλες οι χρήσεις μιας λέξης το ίδιο κακές. Το να λες «τα κάναμε μουνί» δεν είναι το ίδιο με αυτό που λέει ένας –ας μην τον κατονομάσω, για να μην αναπαράγω στερεότυπα– σε μια καφετέρια «και το μουνί καμιά φορά θέλει ένα χέρι ξύλο». Προσωπικά, και το πρώτο το αναγνωρίζω ως σεξιστική φράση. Όπως το ζυγίζω όμως, θεωρώ ότι η αρνητική επίδραση είναι τόσο μικρή, που αξίζει το αντάλλαγμα της διευκόλυνσης της επικοινωνίας μας.
Αυτή η ανταλλαγή προσφέρει μια αμεσότητα, γιατί καταλαβαίνεις έτσι τι θέλω να πω, πράγμα που εξυπηρετεί το μέσο που υπηρετώ, την τέχνη μου, πολύ περισσότερο απ' ό,τι διαιωνίζει ένα στερεότυπο.
Πριν από δυο χρόνια θα αναπαρήγα κάποιες μικρότητες του τύπου ότι το ισοφαρίζω λέγοντας π.χ. «είσαι αρχίδια γιατρός». Δεν θέλω να το πάω εκεί. Κράζω τον σεξιστή και τον ομοφοβικό εδώ και χρόνια.
Πλέον, όμως, έχω πρόβλημα με οποιονδήποτε θα προσπαθήσει να προσβάλει κάποιον, αποδίδοντάς του αρνητικά μια γενική ταυτότητα, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και τα ζώδια. Δεν το καταλαβαίνω αυτό που συμβαίνει με τα ζώδια, κι ακούω διάφορους να λένε «ε, μωρέ, για πλάκα». Τι σημαίνει για πλάκα, ρε φίλε;
Είμαι της άποψης ότι τα άτομα που αναπαράγουν στερεότυπα ανήκουν και τα ίδια σε στερεοτυπικές ομάδες ατόμων. Ο τύπος που θα πει «οι γυναίκες είναι πουτάνες» εμπίπτει σε ένα πατριαρχικό στερεότυπο. Ίσως, βέβαια, όλοι σε κάποιον βαθμό να είμαστε έρμαια των στερεοτύπων και ο καθένας να δίνει τον δικό του αγώνα.
RIGHT CLIQUE: KAZE-R
— Πώς σου φαίνεται η cancel culture;
Σιχαίνομαι την προσωπολατρία. Γι’ αυτό είμαι οk με τις αποκαθηλώσεις των σπουδαίων ανθρώπων, όταν πρέπει. Αλλά, αν εξαιρέσουμε το κομμάτι του κέρδους και ότι δεν θες να στηρίζεις οικονομικά άτομα που λένε μαλακίες, πρέπει να σκεφτούμε όλο το ζήτημα της cancel culture πάνω σε κάποια ερωτήματα:
Γιατί τιμωρείς κάποιον; Αν τον τιμωρείς, τι ανθρώπινα δικαιώματα θες να του στερηθούν; Θες να του στερηθεί το δικαίωμα της συντήρησης; Πρακτικά αυτό δεν ζητάς; Και θα 'ρθει ο άλλος να πει «μα ας μην κάνει αυτή την εργασία, δεν με νοιάζει».
Φαίνεται λογικό να κόβονται τα ρατσιστικά κόμικ του Τεν-Τεν ή κάτι ρατσιστικά στερεότυπα στα Λούνι Τουνς, γιατί επηρεάζουν τα παιδιά. Εγώ προτιμώ να μπει ένα disclaimer ή ν’ αλλάξει το rating.
Ας μην το δει ένα πεντάχρονο, αλλά γιατί να μην μπορεί να το δει ένας δεκαοκτάχρονος που έχει την αντιληπτική ικανότητα να καταλάβει το context; Γιατί, αλλιώς, θα έπρεπε να λογοκρίνουμε τα αρχαία ελληνικά κείμενα στα σημεία που έχουν «κακές» αντιλήψεις.
Το έργο τέχνης δεν πρέπει να το στερείς από την ανθρωπότητα επειδή ο δημιουργός του είναι μαλάκας. Αυτό που πρέπει να κάνεις δεν είναι να κανσελάρεις τα έργα τέχνης αλλά να αποκαθηλώσεις τον καλλιτέχνη. Εγώ σιχαίνομαι την προσωπολατρία γιατί πιστεύω βαθιά στη θνητότητα του ανθρώπου. Και πιστεύω ότι κανείς δεν πρέπει να λατρεύεται ως κάτι παραπάνω. Μη λατρεύεις, λοιπόν, τον καλλιτέχνη. Κρίνε όμως το έργο του γι’ αυτό που είναι!
Και για να το πάω και ένα βήμα παραπέρα, όλα τα έργα, ακόμα και των χειρότερων ανθρώπων, ακόμα κι εκείνων με τις χειρότερες προθέσεις και τις χειρότερες απόψεις, πρέπει να έχεις τη δυνατότητα να τα δεις, γιατί τελικά παραμένουν ένα ιστορικό γεγονός που αναρωτιέμαι γιατί να μην έχεις τη δυνατότητα να το μελετήσεις.
Σε σχέση με αυτό που λέγαμε πριν για τις λέξεις, υπάρχουν εκφράσεις που ξέρω ότι κάποια στιγμή θα πάψουν να χρησιμοποιούνται, όπως έπαψε να χρησιμοποιείται και η φράση «τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς». Κανείς δεν το λέει πια. Αλλά αυτό δεν έγινε μετά από ένα συνειδητό denial. Κάποιες συμπεριφορές φθίνουν ασυνείδητα, ξεχνιούνται.
Tωm Unit & Knite - 07. YO-YO #ΤΚΕΜ
— Υπάρχει κάποιος καλλιτέχνης που άκουσες πρόσφατα και σου άρεσε;
Η Λένα Πλάτωνος είναι αγαπημένη μου. Χτες ακούγαμε με την κοπέλα μου Σαβίνα Γιαννάτου, που τη θεωρώ μια υπερβολικά υποτιμημένη φωνή. Η συνεργασία Πλάτωνος - Γιαννάτου στη διασκευή του «Ο ταχυδρόμος πέθανε» είναι ακραία.
— Πότε θα παρουσιάσεις νέα σου δουλειά;
Μες στον Γενάρη βγάζουμε το «Right Clique:Save 2» από το TRADE, όπως βγήκε και το πρώτο, όπως βγήκαν και οι τελευταίες δουλειές μου από το ’21 και μετά.
Ακολουθήστε τον Tωm Unit στο Instagram
Και στο Spotify εδώ.
