Μακρόν, ένας άνθρωπος "που τον μέθυσε η εξουσία του"
"Κάθε βράδυ στο Παρίσι (αλλά και σε όλη τη Γαλλία): "Οι άγριες διαδηλώσεις [manifs sauvages -σ.σ.] είναι μια ιδιοφυής μορφή του κινήματος". Μετά την αναγγελία του άρθρου 49-3, οι διαδηλωτές συναντιούνται σε "άγριες" κινητοποιήσεις που αποπροσανατολίζουν και εξαντλούν τις δυνάμεις της τάξης". (Mediapart)
Απέναντι στη νέα τακτική της γαλλικής αστυνομίας που συνίσταται στην παγίδευση μέσα σε ένα "δίχτυ" (nasse) ολόκληρων τμημάτων μιας πορείας, οι διαδηλωτές απαντούν τελευταία με αυθόρμητες, "άγριες", σκόρπιες και απρόβλεπτες διαδηλώσεις - μέσω διαδικτυακών ραντεβού συνήθως- που ούτε ανακοινώνονται, ούτε ζητούν άδεια.
Συνέντευξη με την Barbara Stiegler
Η Barbara Stiegler (γεννημένη το 1971) είναι Γαλλίδα φιλόσοφος και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Bordeaux-Montaigne, καθώς και μέλος του Institut universitaire de France.
Hugo Boursier
Politis - 21 Μαρτίου 2023
Από ένα λύκειο του Μπορντό, τη Δευτέρα 20 Μαρτίου, απευθείας από την απεργιακή περιφρούρηση των επιτηρητών του μπακαλορεά, η φιλόσοφος Barbara Stiegler απαντά στις ερωτήσεις μας. Δραστηριοποιείται συνειδητά στο κοινωνικό κίνημα. Για εκείνη, ο καλύτερος τρόπος να κατανοήσουμε "αυτή τη στιγμή της ιστορικής επιτάχυνσης" δεν είναι να την παρακολουθούμε από μακριά ή από ψηλά, αλλά να συμμετέχουμε σε αυτήν.
Από τη στιγμή που να αρνείται να ακούσει την κοινωνική διαμαρτυρία, ποια είναι η αντίληψη του Εμανουέλ Μακρόν για τη δημοκρατία;
Barbara Stiegler: Δεν νομίζω ότι έχει "αντίληψη", με την έννοια ότι ένας πολιτικός άνδρας θα είχε μια ιστορική κατανόηση των γεγονότων. Συμπεριφέρεται περισσότερο σαν παίκτης του καζίνο, ο οποίος έχει σίγουρα πετύχει κάποια καλά κόλπα (οικονομικά, μιντιακά κ.λπ.), αλλά τελικά μέθυσε από την εξουσία του, σε σημείο που να βυθίζει ολόκληρη τη χώρα σε μια κρίση χωρίς επιστροφή.
Για να απαντήσω στο ερώτημά σας, πρέπει λοιπόν να δούμε πέρα από το άτομο Μακρόν και τα προβλήματα προσωπικότητάς του, και να ενδιαφερθούμε γι αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε "Μακρονία": μια νέα νοητική ήπειρο, που το φαντασιακό της πανδημίας βοήθησε να θριαμβεύσει. Στη Μακρονία, η δημοκρατία αντικαθίσταται από ένα εκλογικό καθεστώς, όπου ο λαός, επειδή θεωρείται παράλογος και ανίκανος να αυτοκυβερνηθεί, πρέπει να παραχωρήσει (μέσω εκλογών) όλη του την εξουσία.
Αυτή η σύγχυση μεταξύ δημοκρατίας και εκλογών φαίνεται ξεκάθαρα σ' αυτά που δήλωσε ο Bruno Le Maire [υπουργός Οικονομικών στη γαλλική κυβέρνηση -σ.σ.], στις 20 Μαρτίου στο τηλεοπτικό κανάλι BFM, όπου λέει επί της ουσίας: Είμαι δημοκράτης γιατί εκλέχτηκα, άρα ξέρω για τι πράγμα μιλάω, ξέρω τον λαό. Η ιδεολογία σύμφωνα με την οποία οι εκλογές θα όριζαν τους καλύτερους είναι παλιά. Αναπτύχθηκε μέσα από τη θεωρία της αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης (στα τέλη του 18ου αιώνα), ενάντια στην ίδια τη δημοκρατική ιδέα.
Σε αυτό το ιδεολογικό πλαίσιο, που εξακολουθεί να υφίσταται, ο εκλεγμένος δεν μπορεί να είναι μέρος του λαού. Ο "λαός" είναι οι μάζες των κατώτερων τάξεων, οι αμόρφωτοι, τους οποίους οι εκλεγμένοι καθοδηγούν με παιδαγωγικότητα. Αλλά αν βρισκόμασταν σε μια πραγματική δημοκρατία, ο Bruno Le Maire θα ανακάλυπτε έκπληκτος ότι είναι ο ίδιος μέρος του λαού! Αλλά για να αφομοιώσει μία τέτοια αντίληψη, θα έπρεπε να είμαστε σε θέση να ενωθούμε όλοι μαζί και αυτός θα έπρεπε να ενωθεί μαζί μας.
Αυτό εξηγεί τη μανία με την οποία η Μακρονία επιχειρεί να υποβαθμίσει τις διαδηλώσεις;
Ναι, φυσικά. Ο νέος αυταρχικός φιλελευθερισμός, που γεννήθηκε στη δεκαετία του 1930, επιβάλλει μια υποτιθέμενη "δημοκρατία", όπου ο "δήμος" συγχέεται με μια μάζα ατόμων που πρέπει να επιμορφωθούν. Αυτό είναι το θέμα της κατασκευής της συναίνεσης από τις πολιτιστικές βιομηχανίες. Το ζητούμενο ήταν να αποφευχθεί η ένοπλη βία (των ολοκληρωτικών καθεστώτων της εποχής) υπέρ του ήπιου δρόμου της πολιτιστικής ηγεμονίας, η οποία θα επιβληθεί σχεδόν παντού από τη δεκαετία του 1970 και μετά.
Ωστόσο, μετά την απόρριψη της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης το 2005, αυτή η μέθοδος δεν θα λειτουργεί πλέον, και αυτό είναι που θα ωθήσει τον νεοφιλελευθερισμό να ασκήσει απροκάλυπτη βία. Στην κρυφή οικονομική βία θα προστεθεί η ψυχολογική βία (με τον εκφοβισμό) και στη συνέχεια η σωματική βία (με την αστυνομική καταστολή), με στόχο την απομόνωση των ατόμων και τη διάλυση κάθε μορφής συλλογικότητας.
Η στιγμή που διανύουμε αποκαλύπτει ένα νέο στάδιο μετάλλαξης του νεοφιλελευθερισμού: ένα μίσος για τη δημοκρατία που δεν διστάζει πλέον να επιβάλει την "τάξη" μέσω της αστυνομικής βίας και που, με τον τρόπο αυτό, σπέρνει το χάος σε όλη τη χώρα.
Η αμφισβήτηση της νεοφιλελεύθερης πολιτιστικής ηγεμονίας δεν κινδυνεύει να οδηγήσει σε μια εθνικιστική εξουσία;
Ναι, βέβαια, αλλά πρέπει να βγούμε από την παγίδα αυτού του διλήμματος. Γιατί μπορεί επίσης να μας οδηγήσει σε μια δημοκρατική άνοιξη, στραμμένη προς τη χειραφέτηση και την κοινωνική πρόοδο. Όλες αυτές οι αντιφατικές ιστορικές δυνατότητες είναι ξεκάθαρα μπροστά μας, είναι ακόμη και μέσα σε όλους μας, και γι' αυτό οι άνθρωποι συγκεντρώνονται.
Σε αυτό το πλαίσιο, η απεργία είναι η διαρκής εφεύρεση μέσων δράσης. Αυτό που πρωτεύει είναι να συμπορευθούμε και να αποφασίσουμε μαζί για το μέλλον μας. Να δράσουμε σε ένα ιστορικό κίνημα που εφευρίσκεται κάθε μέρα και του οποίου η έκβαση είναι άγνωστη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Μακρονία είναι φοβική απέναντι στο λαό και την ικανότητά του να ενωθεί.
Μόλις οι άνθρωποι βρουν το χρόνο να βρεθούν ο ένας απέναντι στον άλλον, στα ίδια μέρη, μπορεί να προκύψει κάτι παρόμοιο με αυτό που οι Αθηναίοι αποκαλούν "δήμο". Σε μια δημοκρατία, δεν είναι ούτε ένα υποκείμενο που υπόκειται στους κυβερνώντες, ούτε μια αντιεξουσία που πρέπει να γίνεται σεβαστή. Είναι αυτός, και μόνο αυτός, που ασκεί την εξουσία.
Μα πώς λοιπόν, θα μπορούσε, στη Μακρόνια, να ανακύψει κάτι σαν τον λαό;
Αρκεί να κοιτάξουμε πίσω μας. Υπάρχουν στιγμές που ο λαός επιβάλλει ξαφνικά την παρουσία του. Αυτό μας διηγείται τόσο θαυμάσια το βιβλίο του Eric Vuillard, 14 Ιουλίου. Αποκαθιστώντας μέσω της λογοτεχνίας τη δύναμη της άλωσης της Βαστίλης, περιγράφει τη στιγμή που μια ομάδα κινητοποιημένων ανδρών και γυναικών γίνεται ο λαός.
Είναι αλήθεια ότι δεν ήταν όλος ο γαλλικός λαός εκείνο το βράδυ στην πλατεία της Βαστίλης· αλλά όσοι ήταν εκεί ήταν πράγματι εκπρόσωποι ολόκληρου του λαού. Κάτι παρόμοιο ίσως να συνέβη στις 16 Μαρτίου στην Place de la Concorde. Θα χρειαστεί χρόνος για να το μάθουμε, αλλά αυτό είναι το ερώτημα που έχει τεθεί.
Αναφέρεται το σημερινό κοινωνικό κίνημα, όπως τα κίτρινα γιλέκα, στη Γαλλική Επανάσταση;
Ναι, εν μέρει. Μπορούμε μάλιστα να το δούμε ως ένα νέο στάδιο των κίτρινων γιλέκων, με την αναφορά στο 1789, τη γαλλική σημαία, την έννοια της λαϊκής κυριαρχίας, την υπεράσπιση του κοινωνικού κράτους και των δημόσιων υπηρεσιών. Το 2018, ήταν το φωσφορίζον κίτρινο των κίτρινων γιλέκων που έλαμπε σε μια σκοτεινή νύχτα. Σήμερα, στα γιλέκα και τις σημαίες, είναι μια έκρηξη χρωμάτων. Ακόμη και αν δεν ξέρουμε πού θα μας οδηγήσουν όλα αυτά, είναι ήδη τα χρώματα της δημοκρατίας.
Δείτε επίσης στο Αλμανάκ:
Ψάχνεις για ιδέες, Μακρόν; Ρώτα την εργατική τάξη.
Η συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση, σύμβολο μιας καθεστωτικής κρίσης
Η συμβολική της κρεμάλας... ή της γκιγιοτίνας στη γαλλική εκδοχή
