Τα έργα τέχνης του βραβευμένου με το βραβείο Turner 1996 καλλιτέχνη Ντάγκλας Γκόρντον θυμίζουν το τραγούδι «There Is A Light That Never Goes Out» των Smiths.
Ο 56χρονος σήμερα δημιουργός από τη Σκωτία και ένα από τα τρομερά παιδιά της βρετανικής σκηνής της δεκαετίας του '80 δεν έχει σταματήσει όχι μόνο να πειραματίζεται αλλά και να επιστρέφει σε μέσα όπως το νέον για να στείλει νέα μηνύματα, ανανεώνοντας τη φόρμα, τον λόγο και την τεχνική του.
Μια επιλογή από έργα του από νέον παρουσιάζει η γκαλερί Γκαγκόσιαν της Αθήνας στην έκθεση Neon Ark που θα διαρκέσει από τις 6 Απριλίου έως τις 20 Μαΐου 2023.
Τα έργα κατασκευάστηκαν από το εργαστήριο που το 2022 έστησε ο καλλιτέχνης επί τόπου στην έκθεσή του στην Gagosian της οδού Davies στο Λονδίνο, όπου τεχνίτες έγραφαν μικρά κείμενα με γυάλινους σωλήνες μουράνο.
Στις ταινίες του, στις προβολές, στις εγκαταστάσεις, στις φωτογραφίες, στις περφόρμανς και σε έργα που έχει δημιουργήσει με άλλα μέσα, ερευνά τη συλλογική μνήμη και την αίσθηση της ψυχολογικής μας ασφάλειας μέσα από ακραίες στρεβλώσεις του χρόνου και του χώρου, χρησιμοποιώντας συχνά ως πρώτη ύλη έργα δικά του αλλά και άλλων εικαστικών και κινηματογραφιστών.
Στις ταινίες του, στις προβολές, στις εγκαταστάσεις, στις φωτογραφίες, στις περφόρμανς και σε έργα που έχει δημιουργήσει με άλλα μέσα, ερευνά τη συλλογική μνήμη και την αίσθηση της ψυχολογικής μας ασφάλειας μέσα από ακραίες στρεβλώσεις του χρόνου και του χώρου, χρησιμοποιώντας συχνά ως πρώτη ύλη έργα δικά του αλλά και άλλων εικαστικών και κινηματογραφιστών.
Από τη δεκαετία του 1990 δημιουργεί έργα που έχουν ως βάση τους το κείμενο. Τα περισσότερα έχουν πάρει τη μορφή αποτυπώσεων από βινύλιο πάνω σε τοίχους, αλλά σε κάποια –το πρώτο εκ των οποίων είναι το Empire (Αυτοκρατορία), που τοποθετήθηκε το 1998 σ’ ένα δρομάκι έξω από μια παμπ της Γλασκώβης– έχει χρησιμοποιήσει σωλήνες νέον.
Τα έργα που ο Gordon έχει φτιάξει με νέον είναι αυτοβιογραφικά, ξυπνάνε όμως και τη νοσταλγία σε πολλούς θεατές που έχουν μεγαλώσει σε αντίστοιχους κύκλους. Επιπλέον, απηχούν τους τρόπους με τους οποίους γεννιούνται, μεγαλώνουν και αλληλοσυνδέονται ιδέες και τεχνικές:
«Επειδή είναι αέριο,» λέει μιλώντας για το νέον, «και επειδή δεν εφευρέθηκε αλλά ανακαλύφθηκε, έγινε γρήγορα συνώνυμο ή σύμβολο της ίδιας της ουσίας της ανακάλυψης». Έχοντας δει φωτεινές επιγραφές σε παλιές ταινίες και έχοντας παρατηρήσει το νέον στο Λονδίνο, στο Σόχο, γοητεύτηκε από τον τρόπο με τον οποίο συνενώνει το νεωτεριστικό με την αθέμιτη αίγλη.
Κάθε έργο της έκθεσης έχει και έναν «σύντροφο» (δεν εκτίθεται) που συμπληρώνει μια γνωστή φράση από κάποια ταινία ή τραγούδι. Το I second that emotion (Συμφωνώ με αυτό το συναίσθημα) είναι στίχος τραγουδιού του Smokey Robinson που τη δεκαετία του 1980 ερμηνεύτηκε από το συγκρότημα του αγγλικού νέου κύματος Japan και ακούστηκε πολύ όταν ο καλλιτέχνης ήταν στο σχολείο. Το I don’t care I don’t care (Δεν με νοιάζει, δεν με νοιάζει) έχει διπλή αναφορά. Πρόκειται για στίχο που εμφανίζεται στο There Is a Light That Never Goes Out των Smiths και στο Cut Your Hair των Pavement.
Η έκθεση αναγνωρίζει την αλλαγή στη θέση του νέον, που από μια κοινή πλατφόρμα για εμπορικές επιγραφές αναβαθμίστηκε σε ευγενή τεχνολογία που παραγκώνισε η ψηφιακή οθόνη. Ο υπαινικτικός χαρακτήρας των κειμένων του Γκόρντον συντονίζεται με την αλχημική φύση του νέον και τη θέση του στην ιστορία του μοντερνισμού: το μέσο φέρει μια μακρά και διακεκριμένη παράδοση καθώς έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς καλλιτέχνες, μεταξύ των οποίων οι Dan Flavin, Bruce Nauman και Joseph Kosuth.
«Με ενδιαφέρει η λεπτή γραμμή μεταξύ των προθέσεών μου και των αντιλήψεων των άλλων – εκείνη η στιγμή που κάποιος συναντά κάτι και συνειδητοποιεί ότι υπάρχει κάτι περισσότερο από αυτό που φαίνεται με το μάτι» λέει.
Με τη δουλειά του και χρησιμοποιώντας πολλά μέσα διερευνά ηθικά και δεοντολογικά ζητήματα, ψυχικές και σωματικές καταστάσεις, καθώς και τη συλλογική μνήμη και την προσωπικότητα. Χρησιμοποιώντας λογοτεχνία, λαογραφία και εμβληματικές ταινίες του Χόλιγουντ, εκτός από το δικό του υλικό, σχέδια και γραπτά, παραμορφώνει τον χρόνο και τη γλώσσα με σκοπό να αποπροσανατολίσει και να προκαλέσει.
Ο Γκόρντον γεννήθηκε στη Γλασκώβη της Σκωτίας το 1966 και σπούδασε γλυπτική και περιβαλλοντική τέχνη στο Glasgow School of Art (1984-88). Μετά την αποφοίτησή του, φοίτησε στο Slade School of Fine Art του Λονδίνου (1988-90), όπου άρχισε να εξερευνά βαθύτερα τα ενδιαφέροντά του για τον κινηματογράφο και το φιλμ. Το 1990 επέστρεψε στη Γλασκώβη και ασχολήθηκε με την Transmission Gallery, έναν καλλιτεχνικό χώρο που φιλοξενούσε εκθέσεις και λειτουργούσε ως στούντιο και κοινωνικός κόμβος.
Δύο χρόνια αργότερα παρουσίασε το 24 Hour Psycho (1993), ένα έργο που τον έκανε σταρ στο Tramway της Γλασκώβης. Το έργο επεκτείνει τη διάρκεια της ταινίας Ψυχώ (1960) του Άλφρεντ Χίτσκοκ από τα αρχικά 110 λεπτά της σε είκοσι τέσσερις ώρες – το επεξεργασμένο υλικό αναπαραγόταν σε μια μεγάλη κρεμαστή οθόνη σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, η οποία επέτρεπε στους επισκέπτες να βλέπουν την προβολή από μπροστά ή από πίσω.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 μετακόμισε στην Κολωνία της Γερμανίας, όπου δημιούργησε το From God to Nothing (1996), ένα έργο κειμένου που εκτείνεται σε τέσσερις τοίχους, το Three Inches Black (1997), μια σειρά φωτογραφιών στις οποίες τρεις ίντσες ενός δακτύλου είναι τατουάζ με μαύρο χρώμα –το υπονοούμενο σε αυτή την περίπτωση είναι ότι οι τρεις ίντσες είναι το ζωτικό μήκος που θα έπρεπε να έχει μια λεπίδα για να προκαλέσει μια θανατηφόρα πληγή–, και Between Darkness and Light (after William Blake) (1997), μια μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση βίντεο που συνδυάζει μια ταινία για τη θεία αποκάλυψη με μια άλλη για τη σατανική κατοχή, η οποία εκτέθηκε σε μια υπόγεια διάβαση στο πλαίσιο του Skulptur Projekte Münster το 1997.
Πολλοί έχουν αποδώσει τη συνεχή ενασχόληση του Γκόρντον με τα αντίθετα στο ενδιαφέρον του για τη σκωτσέζικη λογοτεχνική ιστορία, στην οποία η ένταση μεταξύ καλού και κακού αποτελεί κυρίαρχο θέμα.
Στο έργο Tale of a Justified Sinner (1995) κάνει άμεση αναφορά στο εμβληματικό μυθιστόρημα του Robert Louis Stevenson «The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde» (Η παράξενη υπόθεση του Δρ Τζέκιλ και του κ. Χάιντ) του 1886, προσαρμόζοντας σκηνές από την κινηματογραφική εκδοχή της ιστορίας του 1932. Οι σκηνές καθρεφτίζονται, επιβραδύνονται και εναλλάσσονται μεταξύ θετικών και αρνητικών, προκειμένου να τονιστεί η εναλλαγή των προσωπικοτήτων των χαρακτήρων.
Στο Déjà-Vu (2000), που αποτελείται από πλάνα από το νουάρ «D.O.A.» (1949) του Rudolph Maté, ο πρωταγωνιστής μετακινείται μεταξύ ζωής και θανάτου μέσα από μια σειρά αλληλοεπικαλυπτόμενων αναδρομών και χρονικών αποκλίσεων.
Το 2000 ο Γκόρντον είχε την πρώτη του έκθεση στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Tate Liverpool, και από τότε έχει εκθέσει στα μεγαλύτερα μουσεία σε όλο τον κόσμο.
Τα θέματα της ταυτότητας, της εικόνας του εαυτού, των πορτρέτων και της θνησιμότητας συνεχίζονται στα πιο πρόσφατα γλυπτά, έργα κειμένου, νέον και έργα ταινιών και βίντεο του Γκόρντον. Όταν η Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων της Σκωτίας τον κάλεσε να δημιουργήσει ένα έργο πορτρέτου για το Διεθνές Φεστιβάλ το 2017, η απάντησή του ήταν να φτιάξει έναν σωσία του διάσημου μαρμάρινου αγάλματός τους του εμβληματικού Σκωτσέζου ποιητή Ρόμπερτ Μπερνς. Το Black Burns (2017) είναι ένα ακριβές αντίγραφο του αγάλματος από μαύρο μάρμαρο (αντί για λευκό Carrara), το οποίο ο Gordon έσπασε σε λίγα κομμάτια και τοποθέτησε στους πρόποδες του βικτοριανού πρωτοτύπου.
Ο Γκόρντον που ανάμεσα σε άλλα εκπροσώπησε τη Βρετανία στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1997, ανήκει σε μια γενιά που εκπαιδεύτηκε στον στρουκτουραλισμό, την αποδόμηση και τη σημειωτική θεωρία και στα έργα νεο-ποπ καλλιτεχνών όπως ο Jack Goldstein και η Cindy Sherman, και έμαθε να βλέπει τις mainstream ταινίες του Χόλιγουντ ως κάτι πολύ πιο σημαντικό από τη μαζική ψυχαγωγία. Όχι μόνο μπορούσαν να είναι σπουδαία έργα τέχνης, αλλά διαπιστώθηκε ότι ήταν επίσης γεμάτα με τις ιδεολογικές αποσκευές –καπιταλιστικές, σεξιστικές, ρατσιστικές και άλλες– του δυτικού πολιτισμού.
Όπως έκαναν οι καλλιτέχνες τη δεκαετία του 1990, χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες βίντεο και, αργότερα, ψηφιακές τεχνολογίες, ο Γκόρντον χρησιμοποιεί ξανά την τέχνη της κατασκευής επιγραφών νέον, που είναι μια τέχνη που πεθαίνει, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ρίχνοντας ένα εκθαμβωτικό και παρηγορητικό φως σε μια νέα πραγματικότητα.
Douglas Gordon: Neon Ark
Πέμπτη 6 Απριλίου έως 20 Μαΐου 2023
Gagosian, Αναπήρων Πολέμου 22
