Η ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ για τον αποκλεισμό του νεοναζιστικού κόμματος προκάλεσε την αντίδραση του αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου Χρήστου Τζανερίκου, που θα έκρινε την τύχη του κόμματος Κασιδιάρη, ο οποίος τελικά παραιτήθηκε μετά από την κατακραυγή που προκάλεσε η δημόσια τοποθέτησή του κατά της τροπολογίας.
Λίγες ώρες πριν, ο Ευάγγελος Βενιζέλος είχε χαρακτηρίσει «αδιανόητο θεσμικά» τον διάλογο που ξεκίνησε μετά από την παρέμβαση του αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου και είχε καλέσει τον κ. Τζενερίκο να απέχει από τα καθήκοντά του, λόγω της δημόσιας τοποθέτησής του στην νομοθετική ρύθμιση για την εκδίκαση της υπόθεσης για το κόμμα του Ηλία Κασιδιάρη.
Ο κ. Τζανερίκος είναι ο αρεοπαγίτης του οποίου το όνομα έπαιζε κατά τις περσινές δικαστικές κρίσεις για τη θέση του προέδρου του Αρείου Πάγου. Πρόκειται για τη θέση που πήρε όμως στη συνέχεια ο Ισίδωρος Ντογιάκος, κατόπιν σχετικής απόφασης του υπουργείου Δικαιοσύνης και του υπουργικού συμβουλίου.
Ο ανώτατος δικαστής κατηγόρησε την κυβέρνηση για ευθεία παρέμβαση στην κρίση του Αρείου Πάγου. Χαρακτήρισε φωτογραφική την υπό ψήφιση διάταξη, που προβλέπει ότι η απόφαση για τη συμμετοχή των κομμάτων στις εκλογές του Μαΐου θα ληφθεί από το σύνολο των δικαστών του Α' τμήματος του Αρείου Πάγου και όχι από τους πέντε δικαστές του συγκεκριμένου τμήματος.
Το συγκρουσιακό σκηνικό αναδεικνύει τις λεπτές νομικές ισορροπίες, την εύθραυστη συνταγματικότητα των νέων ρυθμίσεων που αφορούν τον αποκλεισμό του νεοναζιστικού κόμματος από τις εκλογές και την έλλειψη ασφαλούς πρόβλεψης, όπως επισημαίνουν στη LiFO συνταγματολόγοι, για το πώς αυτές θα εφαρμοστούν. Παράλληλα όμως δημιουργούν επικοινωνιακό χώρο στον καταδικασμένο Ηλία Κασιδιάρη για να καλλιεργεί ένα αντισυστημικό προφίλ και να ενισχύει τη ροή ψηφοφόρων στο κόμμα του.
Για την ανάληψη της προεδρίας του κόμματος Κασιδιάρη από επίτιμο αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ο κ. Χρυσόγονος αναφέρει ότι «αναβιώνει δυστυχώς τις μνήμες από το 1967 και την ανάληψη τότε της προεδρίας της πρώτης κυβέρνησης της χούντας των Συνταγματαρχών από τον τότε εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Κόλλια».
Σερί νομοθετικών ρυθμίσεων
Το σερί των νομοθετικών ρυθμίσεων τον Φεβρουάριο και τώρα που προσπαθεί να βάλει φραγμό στο κόμμα Κασιδιάρη θα ήταν αχρείαστο, αν αυτός έχει καταδικαστεί τελεσίδικα. Γιατί ο Ηλίας Κασιδιάρης είναι μεν καταδικασμένος ως διευθυντής εγκληματικής οργάνωσης, αλλά σε πρώτο βαθμό.
Με δεδομένο ότι το ελληνικό Σύνταγμα προβλέπει στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων μετά από αμετάκλητη καταδίκη, το 2021 ψηφίστηκε ο νόμος 4804 με τον οποίο απαγορεύεται η υποβολή συνδυασμών από κόμμα στην ηγεσία του οποίου υπάρχουν πρόσωπα καταδικασμένα σε πρώτο βαθμό για μία σειρά αδικημάτων, δηλαδή σύσταση εγκληματικής οργάνωσης, εσχάτη προδοσία και συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση.
Με την τροπολογία του Φεβρουαρίου ο νόμος επεκτάθηκε και στον αποκλεισμό κομμάτων με παρένθετη ηγεσία. Αυτό σημαίνει ότι εάν πρόσωπο που πρωτοδίκως έχει καταδικαστεί για ένα ή όλα τα παραπάνω εγκλήματα, ακόμη κι αν δεν συμμετάσχει στον εκλογικό συνδυασμό του κόμματος, αλλά κριθεί από τους δικαστές του Α’ τμήματος του Αρείου Πάγου ότι ασκεί την πραγματική ηγεσία του κόμματος, τότε το κόμμα αποκλείεται από τις εκλογές.
Με τη νέα τροπολογία η απόφαση για τη συμμετοχή στις εκλογές του Μαΐου θα ληφθεί από την πλήρη εντεκαμελή σύνθεση του αρμόδιου τμήματος του Αρείου Πάγου και όχι μόνο από την πενταμελή που θα όριζε ο κ. Τζανερίκος.
Γιατί κατατέθηκε η τροπολογία
Μετά την εμφάνιση του συνταξιούχου ανωτάτου δικαστικού Αναστάσιου Κανελλόπουλου στη βιτρίνα του κόμματος Κασιδιάρη, η κυβέρνηση έσπευσε να καταθέσει τη δεύτερη τροπολογία για να εξασφαλίσει το δικαστικό μπλόκο στο κόμμα του καταδικασμένου σε πολυετή κάθειρξη πρώην χρυσαυγίτη.
Η διάταξη κατατέθηκε στο τελευταίο νομοθέτημα που θα ψηφιστεί αυτή την εβδομάδα πριν από τη διάλυση της Βουλής για τις εκλογές. Προκάλεσε όμως τη σφοδρή αντίδραση του Χρήστου Τζανερίκου, αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου, που θα έκρινε την τύχη του κόμματος Κασιδιάρη, ο οποίος κατηγόρησε τον Μάκη Βορίδη για ευθεία παρέμβαση στην κρίση του Αρείου Πάγου. Χαρακτήρισε την υπό ψήφιση διάταξη φωτογραφική, δίνοντας στον Τύπο μία αιχμηρή ανακοίνωση για το ζήτημα, με τον Μάκη Βορίδη να απαντά ότι «σε δημοκρατικά πολιτεύματα η νομοθέτηση ανήκει στην αρμοδιότητα της Βουλής και όχι στην επιλογή του κάθε δικαστή».
Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κώστας Χρυσόγονος λέει στη LiFO ότι «η τελευταία τροπολογία επιφέρει μία οριακή μεταβολή σε σχέση με τη σύνθεση του Α’ τμήματος του Αρείου Πάγου που είναι αρμόδιο για την αποδοχή ή την απόρριψη των δηλώσεων συνδυασμών των κομμάτων».
Με τη νέα διάταξη δηλαδή που θα ψηφιστεί, η απόφαση για τη συμμετοχή των κομμάτων στις εκλογές του Μαΐου θα ληφθεί από το σύνολο των δικαστών του Α’ τμήματος, δηλαδή από 11 αρεοπαγίτες μαζί με τον πρόεδρο, και όχι μόνο από πέντε δικαστές του συγκεκριμένου τμήματος, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, τους οποίους επιλέγει ο πρόεδρος του τμήματος κ. Τζανερίκος. Γι' αυτό και ο ίδιος ανέφερε ότι «αποτυπώνει φωτογραφικά τη δυσπιστία και την έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπό μου, εκ μέρους της Κυβέρνησης, που είχε τη σχετική νομοθετική πρωτοβουλία, αναφορικά με την άσκηση της διακριτικής μου ευχέρειας να ορίζω την (πενταμελή) σύνθεση του τμήματος του οποίου είμαι πρόεδρος».
Ο κ. Βορίδης ανταπάντησε ότι «η θέση της Κυβέρνησης είναι απλή: περισσότερα μάτια, εγκυρότερη κρίση, χωρίς καμία εξαίρεση δικαστή του αρμόδιου τμήματος από τη σύνθεση».
Προς τι όμως «τα περισσότερα μάτια και η εγκυρότερη κρίση» που επικαλείται η Κυβέρνηση και πώς επιτυγχάνεται αυτό με την υπό ψήφιση τροπολογία; Η νέα νομοθετική ρύθμιση ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση λίγες μέρες μετά την ανακήρυξη του συνταξιούχου αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Αναστάσιου Κανελλόπουλου ως επικεφαλής του κόμματος Κασιδιάρη. Κι όπως επισημαίνουν νομικοί κύκλοι, «φαίνεται πως έπαιξε ρόλο για να εξοπλιστεί με πολύ περισσότερες εγγυήσεις αυτή την απόφαση και να αποφευχθεί ο κίνδυνος ατυχήματος».
Στη σύγκρουση παρενέβη και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος χαρακτήρισε «θεσμικά αδιανόητο» τον δημόσιο διάλογο του αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου με τον υπουργό Εσωτερικών. Ο ίδιος πρότεινε να νομοθετηθεί η αρμοδιότητα της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου για να αποφανθεί για την υπόθεση. «Θεωρώ αυτονόητο ότι ο κ. αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου θα προβεί σε δήλωση αποχής από οποιαδήποτε σχετική διαδικασία», σημείωσε ο κ. Βενιζέλος.
Χρυσόγονος: «Να αποφασίσει το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο»
Ο Κώστας Χρυσόγονος λέει ότι η κρίσιμη αυτή απόφαση θα μπορούσε να ληφθεί και από ένα ακόμη πιο διευρυμένο όργανο: «Θα μπορούσε εδώ να υπάρχει πρόβλεψη για ανάθεση της αρμοδιότητας αυτής σε δικαστήριο με ευρύτερη και πιο αντιπροσωπευτική σύνθεση, όπως είναι το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 100 του Συντάγματος, με τη συμμετοχή δηλαδή δικαστικών λειτουργών και από τα τρία ανώτατα δικαστήρια, τον Άρειο Πάγο, το Συμβούλιο της Επικρατείας και το Ελεγκτικό Συνέδριο, όπως και καθηγητών Νομικής».
Ο συνταγματολόγος εξηγεί πως «το άρθρο 29 του Συντάγματος δεν προβλέπει ρητά τον θεσμό της απαγόρευσης του πολιτικού κόμματος σε αντίθεση προς άλλα ευρωπαϊκά Συντάγματα. Παρόλα αυτά ο εκλογικός νομοθέτης εισήγαγε τον θεσμό το 2021 και το 2023 έχουμε δύο νεότερες τροποποιήσεις. Θα δούμε πώς θα εφαρμοστεί το νομοθετικό αυτό καθεστώς. Και θα δούμε κατά πόσο θα χρειαστεί τελικά στο μέλλον να υπάρξει συνταγματική αναθεώρηση, ούτως ώστε να επικυρωθεί και να επιβεβαιωθεί η νέα αυτή νομοθετική ρύθμιση. Η συνταγματική αναθεώρηση θα παρείχε μία πιο ασφαλή βάση για νομοθετικές ρυθμίσεις, εφόσον θα βρεθεί η ευρεία κοινοβουλευτική συναίνεση που απαιτείται, δηλαδή η πλειοψηφία των 3/5 του όλου του αριθμού των βουλευτών».
Η περίπτωση του αντιεισαγγελέα και οι μνήμες της χούντας
Για την ανάληψη της προεδρίας του κόμματος Κασιδιάρη από επίτιμο αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου, ο κ. Χρυσόγονος αναφέρει ότι «αναβιώνει δυστυχώς τις μνήμες από το 1967 και την ανάληψη τότε της προεδρίας της πρώτης κυβέρνησης της χούντας των Συνταγματαρχών από τον τότε εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Κόλλια».
Ο Αναστάσιος Κανελλόπουλος υπηρέτησε από νευραλγικές θέσεις τη Δικαιοσύνη. Υπήρξε αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου και προέρχεται από πολύ γνωστή νομική οικογένεια. Ο ένας εκ των τριών αδελφών του, ο Θόδωρος Κανελλόπουλος, είναι εν ενεργεία αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου, ο δεύτερος, ο Δημήτριος Κανελλόπουλος, είναι επίτιμος αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου και ο τρίτος αδελφός του, Αθανάσιος Κανελλόπουλος, είναι δικηγόρος στον Άρειο Πάγο.
Η νομική οικογένεια του συνταξιούχου ανώτατου δικαστή αποκήρυξε τις πολιτικές επιλογές του αδελφού της, υπογράφοντας μάλιστα κοινή επιστολή: «Οι δημοκρατικές μας πεποιθήσεις, τα πιστεύω μας και η μακρόχρονη, θετική και επωφελής διαδρομή μας στην κοινωνία είναι γνωστό σε όλους όσοι γνωρίζουν τις δημόσια εκπεφρασμένες θέσεις και απόψεις μας ότι δεν έχουν καμία σχέση με τις πρόσφατες πολιτικές πρωτοβουλίες και επιλογές του αδερφού μας», ανέφεραν μεταξύ άλλων.
Καμία ασφαλής πρόβλεψη για την εφαρμογή της διάταξης
Με βάση τον πρόσφατο νόμο, ο οποίος συμπληρώνεται με τη διάταξη που η κυβέρνηση επιμένει να κατεβάσει προς ψήφιση για τη συμμετοχή του συνόλου των δικαστών του αρμόδιου τμήματος, το κόμμα του Ηλία Κασιδιάρη, με όποιο όνομα κι αν κατέβει και με όποιον παρένθετο αρχηγό, μπορεί να αποκλειστεί από τις εκλογές, κατόπιν της δικαστικής κρίσης για δύο λόγους: αν συμμετέχει ο ίδιος ως υποψήφιος, όπως έχει δηλώσει, ενώ το κόμμα γίνεται να αποκλειστεί επίσης στην περίπτωση που ο πρώην αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου πραγματοποιήσει την εκλογική του κάθοδο ως αρχηγός του ναζιστικού κόμματος, όπως ο ίδιος έχει δηλώσει, και οι δικαστές του Α’ τμήματος του Αρείου Πάγου αποφανθούν ότι αποτελεί αχυράνθρωπο, δείχνοντας ως πραγματικό αρχηγό του κόμματος τον Ηλία Κασιδιάρη.
Ο κ. Χρυσόγονος, ωστόσο, εξηγεί ότι δεν «υπάρχει ασφαλής πρόβλεψη για το πώς θα εφαρμοστεί η διάταξη αυτή»: «Η ρύθμιση για την απαγόρευση κόμματος στην ηγεσία του οποίου συμπεριλαμβάνονται κόμματα καταδικασμένα για συγκεκριμένα ποινικά αδικήματα, όπως σύσταση εγκληματικής οργάνωσης και άλλα, είναι μία καινοτομία στην ελληνική συνταγματική ιστορία –τουλάχιστον για την περίοδο της μεταπολίτευσης– και είναι δύσκολο να γίνει ασφαλής πρόβλεψη για το πώς θα εφαρμοστεί η διάταξη αυτή» αναφέρει.
Πως τροφοδοτείται το δήθεν αντισυστημικό προφίλ Κασιδιάρη
Κανείς δεν ξέρει ποια είναι η στόχευση Κασιδιάρη. Κι αυτό γιατί η υποψηφιότητά του, που ανακοινώθηκε από τον ίδιο στις 5 Απριλίου, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τον πρόσφατο νόμο και δυνητικά θα μπορούσε εύκολα το κόμμα του να αποκλειστεί από τις εκλογές.
Ωστόσο, νομικοί επισημαίνουν στη LiFO ότι «το νεοναζιστικό κόμμα, μέσω του συνταξιούχου ανωτάτου δικαστή, ο οποίος εδώ και 40 χρόνια είναι στον χώρο της Δικαιοσύνης, ετοιμάζεται για το μεγάλο τέστ αντισυνταγματκότητας του νέου νόμου, καθώς ο συνταξιούχος δικαστής Αναστάσιος Κανελλόπουλος φέρεται να υποστηρίζει ότι ο Αρειος Πάγος ποτέ δεν απέρριψε αίτηση κόμματος και δεν πρόκειται να το κάνει’».
Σημειώνεται ότι ο Αναστάσιος Κανελλόπουλος είχε «έτοιμη λύση», αφού είχε ιδρύσει τον Φεβρουάριο του 2022 δικό του κόμμα, το ΕΑΝ, με σύνθημα «η χώρα χρειάζεται έναν εισαγγελέα». «Ο παρένθετος αρχηγός φαίνεται ότι θα λειτουργήσει –ως λαγός– στα σχέδια Κασιδιάρη, για να υποδυθεί δυναμικά τον αποκλεισμένο ήρωα».
Αν λοιπόν η υποψηφιότητα Κασιδιάρη διευκολύνει τη δικαστική κρίση για τον αποκλεισμό του κόμματός του, φαίνεται ότι ο καταδικασθείς χρυσαυγίτης πάει για διπλή επικοινωνιακή ρελάνς. Με την επιστράτευση του συνταξιούχου δικαστικού προσδίδει στο κόμμα του μία υποτιθέμενη θεσμικότητα. Ενώ με τον αποκλεισμό του θα επιδιώξει να ενισχύσει ακόμη περισσότερο το δήθεν αντισυστημικό προφίλ του και να αναδείξει την «αδικία» που του επεφύλαξε το «καθεστώς πολιτικής διαφθοράς», όπως συχνά λέει.
Στο κτίσιμο του προφίλ του συγκαταλέγεται και η υπεράσπιση του Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς ήταν το μοναδικό κόμμα που υποστήριξε ανοιχτά την εισβολή της Ουκρανίας στη Ρωσία, με τον ίδιο να κατηγορεί τον πρωθυπουργό για την αποστολή οπλισμού στην Ουκρανία.
Πάντως ο συνταξιούχος εισαγγελέας έχει δηλώσει δημόσια ότι είναι πια ο αρχηγός του κόμματος: «Χρειάζονται κάποιες καταστατικές διαδικασίες, να γίνουν κάποιες τροποποιήσεις, και εν συνεχεία, αφού καταθέσω το καταστατικό στον αρμόδιο εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, θα είμαι πρόεδρος».
Ο ίδιος μάλιστα υποστηρίζει ότι δεν είχε καμία προσωπική επαφή με τον Ηλία Κασιδιάρη, αλλά τον προσέγγισαν οπαδοί του και τον έπεισαν με «καφενειολογικές συζητήσεις» να αναλάβει το κόμμα. Πρόκειται για διευκρινίσεις βέβαια που δεν πείθουν κανέναν, αλλά το γεγονός αυτό λίγη σημασία έχει από ό,τι φαίνεται.
Ερωτώμενος ο συνταγματολόγος Κώστας Μποτόπουλος για το ποιο πιστεύει ότι θα είναι το πιο σοβαρό επιχείρημα που μπορεί να προβάλει ο κ. Αναστάσιος Κανελλόπουλος, που όπως φαίνεται θα αναλάβει την προεδρία του κόμματος, σε πρόσφατη παρέμβασή του στην ΕΡΤ1 ανέφερε:
«Η επιλογή αντανακλά στο πρόσωπό του. Δείχνει κάτι. Αν κάποιος αναλάβει κόμμα στο οποίο υποψήφιος είναι ο κ. Κασιδιάρης, δείχνει κάτι και για το πρόσωπο και για το κόμμα. Δεύτερον, το επιχείρημα που μπορεί να είναι η δημοκρατική λειτουργία του πολιτεύματος, δηλαδή ότι το πολίτευμά μας επιτρέπει τα κόμματα να λαμβάνουν μέρος για να εκφράζεται ο λαός –πράγματι υπαρκτό επιχείρημα–, δεν ισχύει από τη στιγμή που έχει ψηφιστεί η διάταξη».
Προσθέτει, ότι «καλώς ή κακώς, επί της θεωρίας αρκετοί συνταγματολόγοι είχαμε ένα προβληματισμό αν μπορεί να μπει, αλλά πάντως στην πραγματική νομική ζωή, όπως λέμε, από τη στιγμή που ψήφισε η Βουλή τη συγκεκριμένη διάταξη, αυτή η αξιολόγηση, πριν κριθεί από τα δικαστήρια, είναι αυτή στην οποία θα βασιστεί ο Άρειος Πάγος».
«Η γνώμη μου είναι ότι πλέον είναι καθήκον των δικαστών του πρώτου τμήματος του Αρείου Πάγου, εφόσον υπάρχει συμμετοχή στους συνδυασμούς του κόμματος του συγκεκριμένου υποψηφίου (Ηλία Κασιδιάρη), έστω και αν δεν είναι πρόεδρος. Ο νόμος έχει ειδική διάταξη για υποψήφιους βουλευτές. Κατά τη γνώμη μου λοιπόν πρέπει να απαγορευθεί να κατέλθει αυτός ο συνδυασμός στις εκλογές. Είναι καθήκον του Αρείου Πάγου σε αυτή την περίπτωση να αποκλειστούν οι συνδυασμοί, άρα ολόκληρο το κόμμα».
Το θέμα του αποκλεισμού ή όχι του καταδικασμένου Χρυσαυγίτη στις εκλογές που έρχονται παραμένει ανοιχτό. Μένει να δούμε τι θα αποφασίσει ο Αρειος Πάγος και πώς ο καταδικασθείς σε πολυετή κάθειρξη θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία.
