ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΟΤΑΝ ΑΚΟΥΝΕ τη λέξη «κουτάβι» έχουν στο μυαλό τους τα χαριτωμένα σκυλάκια των φωτογραφιών ή των διαφημίσεων. Όμως, όσοι πραγματικά γνωρίζουν από σκυλιά, τότε στο άκουσμα αυτής της λέξης, απλώς κουνoύν το κεφάλι τους ως ένδειξη συμπαράστασης.
Αρκετοί συμβουλεύουν πως αν κάποιος δεν έχει εμπειρία από σκυλιά, τότε καλύτερα να επιλέξει να υιοθετήσει ένα ενήλικο καθώς η καθημερινότητα με έναν χαριτωμένο αλλά μικρό σε ηλικία σκύλο μπορεί να γίνει μία σωστή πρόκληση.
Όταν αποφάσισα πως είμαι έτοιμη να υιοθετήσω ένα σκυλάκι, έμελλε να είναι κουτάβι. Ήξερα από την αρχή πως το πρώτο που θα έκανα θα ήταν να το εκπαιδεύσω βρίσκοντας τον κατάλληλο εκπαιδευτή θετικής προσέγγισης.
Είναι λάθος να εμπιστευόμαστε ανθρώπους που δεν είναι εξειδικευμένοι στο αντικείμενο, που συχνά προτείνουν πνίχτη ώστε να μην (μας) τραβάει ο σκύλος μας στη βόλτα, και αυτό γιατί προκειμένου να κόψει τη συνήθεια αυτή, κάθε φορά που τραβάει πονάει, πνίγεται και κλείνει η τραχεία του.
Η θετική εκπαίδευση
Τι είναι όμως η λεγόμενη θετική εκπαίδευση; Ο εκπαιδευτής του Pawsitive Dog Training, Νίκος Μποφίλιος εξηγεί: «Πρόκειται για τις θετικά προσκείμενες τεχνικές με τις οπoίες οι τετράποδοι φίλοι μας μαθαίνουν ή αλλάζουν μία ανεπιθύμητη συμπεριφορά μέσω της επιβράβευσης χωρίς να χρησιμοποιείται κάποια μορφή βίας. Για να το πετύχουμε αυτό, χρησιμοποιούμε επιβραβεύσεις που φέρνουν όμορφα συναισθήματα ώστε να ενισχύσουμε επιτυχώς μία συμπεριφορά που εμείς θέλουμε.
εκπαιδευτής του Pawsitive Dogs
Τέτοια είναι οι λιχουδιές και το παιχνίδι. Έτσι, εφόσον ο σκύλος παίρνει κάτι που τον κάνει να νιώθει καλά, θέλει να υπακούει και να συνεργάζεται μαζί μας. Επίσης, αυτό ενισχύει πολύ το δεσμό μεταξύ του σκύλου και του κηδεμόνα καθώς η σχέση είναι ισότιμη και βασίζεται στον σεβασμό.
Με αυτή την προσέγγιση λύνονται αποτελεσματικά και πιο εύκολα προβλήματα συμπεριφοράς ή ψυχολογίας όπως οι φοβίες, η επιθετικότητα και το άγχος αποχωρισμού. Η έλλειψη τιμωρίας και βίας είναι αυτή που πρακτικά χτίζει και διαμορφώνει έναν εξαιρετικό χαρακτήρα σε έναν σκύλο. Έτσι, μαθαίνει από μόνος του να επιλέγει τις συμπεριφορές που τον επιβραβεύουν και να σκέφτεται ενεργά ώστε να κερδίσει αυτό που θέλει, και όχι να φοβάται και να αποφεύγει τον κηδεμόνα του ή τις πράξεις που οδηγούν σε χρήση βίας. Με αυτόν τον τρόπο, απλώς συγκαλύπτονται τα θέματα και δεν λύνονται αποτελεσματικά. Επιπλέον, χτίζεται μία σχέση φόβου με τον κηδεμόνα».
Οι πρακτικές που είναι διαδεδομένες αλλά όχι αποδεκτές
Μέσω της συζήτησης με τον Νίκο Μποφίλιο, κατάλαβα πως πρακτικές που θεωρούνταν πιο «αθώες» τελικά δεν είναι και τόσο: ο πνίχτης στον λαιμό, ο πνίχτης με τα καρφιά, το κολάρο ρεύματος, το ψέκασμα στα μάτια ή το να βάζει κάποιος πιπέρι σε κρέας και να το αφήνει κάτω ώστε ο σκύλος να «καεί» και να μην το ξανακάνει. Συχνά, αυτά αναφέρονται και ως «θετικές τιμωρίες», όμως είναι επίπονες για τον σκύλο και γι’ αυτό δεν έχουν καμία θέση στην θετική εκπαίδευση. Το ίδιο ισχύει και για το δέσιμό του ως μορφή τιμωρίας, ή ο τιμωρητικός εγκλεισμός σε crate κ.ά.
Σίγουρα υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από τη συμπεριφορά και τη ψυχολογία του πιο πιστού φίλου του ανθρώπου, αλλά και για τους εκπαιδευτές. Αν απλώς χρησιμοποιεί κάποιος λιχουδιές, αλλά ταυτόχρονα τιμωρεί, αυτό δεν είναι θετική εκπαίδευση.
«Ο θετικός εκπαιδευτής είναι εκείνος που γνωρίζει το σύνολο των θετικά προσκείμενων τεχνικών, οι οποίες είναι ικανές να τροποποιήσουν και να μάθουν μία νέα συμπεριφορά», αναφέρει ο Νίκος Μποφίλιος.
Μέσα από τη συζήτησή μας μου εξήγησε πως είναι λάθος να εμπιστευόμαστε ανθρώπους που δεν είναι εξειδικευμένοι στο αντικείμενο, όπως για παράδειγμα υπαλλήλους petshop που συχνά προτείνουν πνίχτη ώστε να μην (μας) τραβάει ο σκύλος μας στη βόλτα, και αυτό γιατί προκειμένου να κόψει τη συνήθεια αυτή, κάθε φορά που τραβάει πονάει, πνίγεται και κλείνει η τραχεία του.
Ακόμα ένας διαδεδομένος μύθος είναι αυτός της κυριαρχίας και της ιεραρχίας μέσα σε ένα σπίτι. «Αυτό είναι από τις πιο διαδεδομένες λανθασμένες αντιλήψεις», εξηγεί και συνεχίζει:
«Ο David Mech, ο επιστήμονας ο οποίος διατύπωσε αυτή την θεωρία το 1970, την κατέρριψε ο ίδιος λίγο καιρό μετά και για το υπόλοιπο της ζωής του προσπαθούσε να διαδώσει πως η αρχική του θεωρία βασίζεται σε λανθασμένες παρατηρήσεις άρα και λανθασμένα αποτελέσματα. Για αυτό και εμείς, ως εκπαιδευτές, προσπαθούμε να αλλάξουμε αυτή την αντίληψη και να επιμορφώσουμε ξεχωριστά τον κάθε κηδεμόνα ώστε ακόμη κι αν έκανε κάποια λάθη ή είχε αυτές τις πεποιθήσεις, μετά τη συμβολή ενός επαγγελματία θετικού εκπαιδευτή να γνωρίζει τον σωστό τρόπο διαχείρισης του σκύλου του χωρίς να βασίζεται σε απαρχαιωμένες τεχνικές ή θεωρίες που έχουν καταρριφθεί έπειτα από την πληθώρα επιστημονικών αποδείξεων που τις διέψευσαν».
Όπως μου εξήγησε, επίσης λάθος είναι να βρίσκουμε αυτοαποκαλούμενους εκπαιδευτές που απλώς έχουν δει κάποια παραπάνω video ή φίλους που ισχυρίζονται πως εκπαίδευσαν μόνοι τους τον σκύλο τους και άρα μπορούν να βοηθήσουν».
Πότε να ξεκινήσω την εκπαίδευση
Όλοι οι θετικοί εκπαιδευτές συμφωνούν πως δεν χρειάζεται το κουτάβι να φτάσει τους έξι μήνες προκειμένου να εκπαιδευτεί. Μάλιστα, κάτι τέτοιο αντενδείκνυται καθώς θα έχει ήδη υιοθετήσει κάποιες ανεπιθύμητες συμπεριφορές και μπορεί να αναπτύξει φοβίες που θα μπορούσαμε να έχουμε προλάβει. Το καλύτερο είναι να ξεκινήσουμε εκπαίδευση με το που έρθει στο σπίτι.
Προσωπικά, η εκπαίδευσή του από τους τρεις μήνες μάς βοήθησε να αναπτύξουμε έναν δικό μας κώδικα επικοινωνίας, να τον μάθω και να με μάθει, αλλά και να προλάβω φοβίες ή ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Το κουτάβι είναι όπως ένα παιδί, χρειάζεται όρια τα οποία και δοκιμάζει συνεχώς. Όμως, με τη θετική προσέγγιση εκπαίδευσης κατάφερα να τον κατανοήσω και να μάθω περισσότερα για τα στάδια ανάπτυξης αλλά και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του.
Συγκεκριμένα, ο εκπαιδευτής μού είχε εξηγήσει πως γύρω στους έξι μήνες αρχίζουν να αποκτούνται οι πρώτες φοβίες. Όταν, σε εκείνο το διάστημα, ξεκίνησε μία δυνατή κακοκαιρία με κεραυνούς και βροντές, άρχισε να γαβγίζει από τον φόβο του. Με τις μεθόδους που μας είχε μάθει ώστε να συνηθίζει σε νέους ήχους, κατάφερε να συνηθίσει γρήγορα και να μην τους φοβάται.
Επίσης, πηγαίνοντας καθημερινά σε πάρκο σκύλων ώστε να κοινωνικοποιείται, να εκτονώνεται και να παίζει, συνάντησα πολλούς κηδεμόνες που ξεκίνησαν από πολύ νωρίς θετική εκπαίδευση και συζητάμε για το πώς άλλαξε τον σκύλο μας αλλά και τη σχέση μας μαζί του.
εκπαιδευτής του Fantastic Dogs
Ρώτησα τον εκπαιδευτή του Fantastic Dogs, Αχιλλέα Καλαμπάκα, πού πιστεύει πως οφείλεται η ολοένα και αυξανόμενη δημοτικότητα αυτής της μορφής εκπαίδευσης: «Ο κόσμος πλέον αλλάζει και θεωρεί τον σκύλο κάτι περισσότερο από ένα απλό κατοικίδιο. Τον θεωρεί ισότιμο μέλος της οικογένειάς του και έτσι βάναυσες μέθοδοι όπως τα χτυπήματα και οι τιμωρίες δεν έχουν πλέον θέση».
Από ποια ηλικία, λοιπόν, μπορούμε να ξεκινήσουμε την εκπαίδευση; Ο Αχιλλέας Καλαμπάκας αναφέρει πως «η εκπαίδευση μπορεί να ξεκινήσει από πολύ νωρίς. Είναι καλό ο κόσμος να επιλέξει τον εκπαιδευτή πριν το κουτάβι ή πριν ο σκύλος να έρθει στο σπίτι, ώστε να είναι προετοιμασμένοι κατάλληλα οι κηδεμόνες και να αποφευχθούν τυχόν λάθη, λόγω άγνοιας. Άλλωστε, η εκπαίδευση δεν αφορά μόνο τον σκύλο αλλά και τον κηδεμόνα του».
Οι «δύσκολες περιπτώσεις»
Δεν είναι, όμως, λίγες οι περιπτώσεις που έχω ακούσει για επιθετικές συμπεριφορές ή «δύσκολα σκυλιά». Υπάρχουν, άραγε, περιπτώσεις που η θετική εκπαίδευση δεν θα βοηθήσει;
Ο Αχιλλέας Καλαμπάκας είναι ξεκάθαρος: «Όλες οι περιπτώσεις βελτιώνονται αν βρεθούν στα σωστά χέρια. Σε ακραίες καταστάσεις πρέπει ο κόσμος να κατανοήσει πως ο σκύλος αυτό που χρειάζεται είναι να τον θεραπεύσουν και όχι να τον εκπαιδεύσουν . Είναι σημαντικό εκτός από το αποτέλεσμα, ένας εκπαιδευτής να μπορεί να αναγνωρίσει και τα συναισθήματα καθώς παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο στο πώς φέρεται ένας σκύλος. Πίσω από την επιθετικότητα μπορεί να κρύβονται πολλά άλλα, όπως ενέργεια που δεν εκτονώνεται, καταπίεση, φόβος κ.λπ. Αυτά δεν λύνονται μαθαίνοντας του απλά να κάθεται και να μένει σε ένα σημείο, ίσα-ίσα μπορεί να το κάνουν χειρότερα».
Φυσικά, κατά τη διάρκεια του δικού μου ταξιδιού με ένα κουτάβι, δεν λείψανε και οι φωνές «έλα μωρέ, δεν μπορείς και μόνη σου;». Η αλήθεια –και η απάντηση– είναι πως όχι, δεν μπορείς να αναλάβεις μία εκπαίδευση απλώς βλέποντας κάποια βίντεο ή διαβάζοντας άρθρα στο διαδίκτυο.
«Ο εκπαιδευτής θα δει παραπάνω πράγματα από έναν κηδεμόνα. Ξέρει από νευροεπιστήμη, ψυχολογία, νευροψυλογία, διατροφολογία κ.λπ. Οπότε, δεν μπορεί να το κάνει κάποιος που δεν ξέρει πού να ψάξει, πού να βρει βιβλιογραφία αλλά και να διασταυρώσει πηγές», καταλήγει ο Αχιλλέας Καλαμπάκας.
Τα οφέλη της εκπαίδευσης ως προς τη συμπεριφορά του σκύλου είναι πολλά. Ένας εκπαιδευμένος σκύλος είναι ήρεμος και δεν στρεσάρεται στον κτηνίατρο ή ακόμα και κατά τη διάρκεια της βόλτας. Θυμάμαι ακόμα εκείνη την πρώτη επίσκεψη στο ιατρείο, με ένα κουτάβι (το οποίο 3 μηνών ζύγιζε ήδη 10 κιλά) που άρχισε να γρυλίζει απειλητικά μόλις είδε τον κτηνίατρο. Θέσαμε το θέμα επί τάπητος με τον εκπαιδευτή μας και ήδη από την επόμενη επίσκεψη ήταν πιο ήρεμο και πλέον ανεβαίνει μόνος του στο εξεταστικό τραπέζι. Είναι σημαντικό όταν εισάγουμε τον σκύλο μας σε μία άγνωστη για εκείνον συνθήκη να γίνει με τον σωστό τρόπο ώστε να δημιουργηθεί μία θετική σύνδεση.
Πώς ωφελεί τη συνολική υγεία του σκύλου
Μιλώντας με τον κτηνίατρο Λάζαρο Καρανάσιο, τον ρωτήσαμε πώς μπορεί η εκπαίδευση να ωφελήσει και τη συνολική υγεία.
κτηνίατρος
«Ήδη από τις πρώτες ημέρες της ζωή ενός κουταβιού, η μητέρα αρχίζει να το εκπαιδεύει με τον δικό της τρόπο. Έτσι, καταλαβαίνουμε πως η σωστή εκπαίδευση είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής ενός σκύλου και αυτό συντελεί και στη γενικότερη υγεία του. Ένας εκπαιδευμένος σκύλος δεν γαβγίζει ανεξέλεγκτα, δεν φοβάται, είναι ήρεμος και συνεργάσιμος σε όλες τις συνθήκες, είτε μιλάμε για βόλτα, είτε για ταξίδι με το αυτοκίνητο. Μπορεί να αθλείται, να κοινωνικοποιείται και όλα αυτά ωφελούν τη συνολική υγεία του. Επιπλέον, όταν στο ιατρείο μας είναι ήρεμος και ακούει τον κηδεμόνα του, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να γίνουν όλες οι εξετάσεις που χρειάζεται».
Άραγε, φαίνεται αν ένας σκύλος έχει εκπαιδευτεί; «Πολλές φορές το καταλαβαίνω ακόμα και από το τηλεφώνημα για ραντεβού. Διότι, για παράδειγμα, μπορεί κάποιος ζητήσει να είναι το τελευταίο ραντεβού για να μη συναντηθεί ο σκύλος με κάποιον άλλον στην έξοδο. Επιπλέον, ένας γιατρός το αντιλαμβάνεται από την πρώτη στιγμή, εξαιτίας της στάσης του σώματος που εκπέμπει μηνύματα αν ο σκύλος είναι αγχωμένος, ήρεμος ή φοβισμένος.Υπάρχουν σκυλιά που δεν αφήνουν, όχι μόνο εμάς, αλλά ούτε τους κηδεμόνες τους να τα αγγίξουν όταν είναι μέσα στο ιατρείο. Υπάρχουν όμως και οι σκύλοι που περιμένουν ήρεμοι να έρθει η σειρά τους, εμπιστεύονται τους κηδεμόνες τους και κάνουν πολύ εύκολη τη διαδικασία της εξέτασής», μας εξηγεί ο Λάζαρος Καρανάσιος.
Έχω την αίσθηση, από το περιβάλλον μου αλλά και από άλλους κηδεμόνες, πως πλέον οι νεότεροι σε ηλικία ασχολούνται περισσότερο με την ευζωία των κατοικίδιων τους. Ήδη σε μία βόλτα σε φυσικά και ηλεκτρονικά καταστήματα μπορούμε να βρούμε δεκάδες προϊόντα, παιχνίδια αλλά και gadgets που απλώς, όταν δεν έχεις κατοικίδιο, δεν έχεις σκεφτεί καν πως υπάρχουν.
Ένα από αυτά, είναι το δοχείο που γεμίζοντάς το με νερό καθαρίζει τις πατούσες του σκύλου μετά τη βόλτα. Εδώ, πρέπει να σημειώσω, πως το συγκεκριμένο το έψαχνα για αρκετές εβδομάδες μέχρι να το αγοράσω και νομίζω πως δεν είμαι η μόνη.
«Όντως οι νεότεροι κηδεμόνες είναι πιο προσεκτικοί και διαβασμένοι. Κάνουν περισσότερες ερωτήσεις ήδη από το πρώτο εμβόλιο και οι ερωτήσεις δεν αφορούν μόνο την υγεία του σκύλου αλλά και τη γενικότερη ευζωία του. Αν η εκπαίδευση ξεκινήσει από νωρίς, συμβάλλει καθοριστικά στο χτίσιμο μίας σωστής σχέσης κηδεμόνα-σκύλου και χτίζει τον χαρακτήρα του. Όπως ένας κηδεμόνας αναλαμβάνει τα ιατρικά θέματα, το τάισμα και τη βόλτα του, έτσι πρέπει να αναλάβει και τη θετική εκπαίδευσή του ώστε να εξασφαλίσουμε πως θα ζήσουμε αρμονικά όλα τα χρόνια που θα είμαστε μαζί του».
Νίκος Μποφίλιος: Pawsitive Dog Training Academy
