Μεγάλα έργα αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος στη Θεσσαλονίκη φιλοδοξούν να αλλάξουν το πρόσωπο της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Ελλάδας. Πρόκειται για πρότζεκτ που μεταμορφώνουν τη Θεσσαλονίκη και την καθιστούν όχι μόνο περισσότερο φιλική σε κατοίκους και επισκέπτες αλλά, κυρίως, της δίνουν τη δική της ευρωπαϊκή «εικόνα και φωνή».
Γιατί η Θεσσαλονίκη έχει δυνάμεις και το αποδεικνύει με κάθε ευκαιρία, αλλά πρέπει να συγκροτηθούν με τρόπο που να είναι αλληλένδετες και αλληλοεμπνεόμενες. Με έργα και αναπλάσεις που αναδεικνύουν τη μακρά και σπουδαία ιστορία της, εμπνέονται από αυτή για να ενισχύσουν τη βιώσιμη αστική κινητικότητα και έχουν το βλέμμα στραμμένο στη Θεσσαλονίκη του μέλλοντος – ένα οικονομικό, ακαδημαϊκό και τεχνολογικό hub που θα διατηρεί ταυτόχρονα αναλλοίωτο τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα του.
Το σχήμα του αντλεί την έμπνευσή του από τα οκταγωνικά μνημεία της Θεσσαλονίκης, όπως αυτό στα ρωμαιοβυζαντινά ερείπια του Γαλεριανού Συγκροτήματος, αλλά και από τον Πύργο των Ανέμων στη Ρωμαϊκή Αγορά, στην Αθήνα, έχοντας μέτωπο προς οκτώ κατευθύνσεις.
Το γραφείο Makridis Associates, μετά από σχεδόν πέντε δεκαετίες συνεχούς επιτυχημένης πορείας, διαθέτει πλέον ένα portfolio που μετρά εκατοντάδες έργα μεγάλης και μικρής κλίμακας, τα οποία ωστόσο μοιράζονται όλα τον ίδιο παρονομαστή: καταφέρνουν πάντα να λειτουργούν ως μικρά οικοσυστήματα. Πρόσφατες προσθήκες, το Μουσείο Ολοκαυτώματος, ο Μνημειακός Άξονας της Δ. Γούναρη με την πλατεία Φαναριωτών και το Thess INTEC, τρία φιλόδοξα πρότζεκτ που συνδέουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Θεσσαλονίκης και έρχονται να δώσουν νέα πνοή στη φυσιογνωμία της, αλλάζοντας άρδην τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών.
Μουσείο Ολοκαυτώματος Ελλάδος
Μια πολύτιμη κιβωτός ιστορικής μνήμης
Το 1943, από τον Μάρτιο ως τον Αύγουστο, περισσότεροι από 46.000 Εβραίοι εκτοπίστηκαν από τους ναζί και τους συνεργάτες τους από τη Θεσσαλονίκη και οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου το 96% αυτών εξοντώθηκε. Μια κοινότητα που είχε εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη πριν από τη χριστιανική εποχή αποδεκατίστηκε την περίοδο του Ολοκαυτώματος.
Το πολυαναμενόμενο Μουσείο Ολοκαυτώματος Ελλάδος σχεδιάστηκε ώστε να αναδείξει και να τιμήσει τη μνήμη όχι μόνο της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης αλλά και των 39 εβραϊκών κοινοτήτων που ήταν ενεργές στη χώρα πριν από τον πόλεμο. Πρόκειται για ένα μουσείο παγκόσμιας εμβέλειας, που θα φιλοξενεί μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις, ενώ πολύ σημαντική είναι η τοποθεσία του (κοντά στον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Θεσσαλονίκης), καθώς από εκεί εκτοπίστηκαν πάνω από 50.000 Έλληνες Εβραίοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς-Μπίρκεναου.
«Το Μουσείο, ο σχεδιασμός του οποίου ανατέθηκε στα γραφεία EK A Efrat-Kowalsky Architects, Heide & von Beckerath Architects και Makridis Associates, είναι ένα μνημείο που αναφέρεται στο Ολοκαύτωμα, στην εβραϊκή κοινότητα αλλά και στη διαρκή πολυπολιτισμική ζωή της πόλης, αποτελώντας έναν τόπο μνήμης που αφηγείται και θυμίζει την πολύπαθη εβραϊκή ιστορία της Θεσσαλονίκης, αναδεικνύοντας τη διαρκή πολυπολιτισμική ζωή της. Στόχος του είναι να προσφέρει όχι μόνο μια αναδρομή για τη συμφιλίωση με το παρελθόν αλλά και μια μακροπρόθεσμη προσδοκία για τη συγγραφή ενός συλλογικού και ελπιδοφόρου μέλλοντος», τονίζουν οι αρχιτέκτονες του έργου.
Το σχήμα του αντλεί την έμπνευσή του από τα οκταγωνικά μνημεία της Θεσσαλονίκης, όπως αυτό στα ρωμαιοβυζαντινά ερείπια του Γαλεριανού Συγκροτήματος, αλλά και από τον Πύργο των Ανέμων στη Ρωμαϊκή Αγορά, στην Αθήνα, έχοντας μέτωπο προς οκτώ κατευθύνσεις.
«Το κτίριο σχεδιάστηκε ως ένα περίοπτο, ανοικτό μνημείο που υποδέχεται τους επισκέπτες κατά τη διάρκεια της ημέρας, ακτινοβολώντας φως στο περιβάλλον του τη νύχτα. Το σχήμα του είναι οκταγωνικό με αναφορά στη μορφή σημαντικών ρωμαϊκών και βυζαντινών μνημείων. Οι έντονες τριγωνικές αποτμήσεις και εσοχές δίνουν στον κτιριακό όγκο μια πρόσθετη πλαστικότητα, ενώ επιτρέπουν στον επισκέπτη την πανοραμική θέαση στοχευμένων περιοχών της πόλης, που αποτελούν μέρος του μουσειολογικού αφηγήματος. Ενισχύεται με αυτόν τον τρόπο η ιδιαιτερότητα της σύνθεσης και το κτίριο μετατρέπεται σε κομμάτι της ιστορικής σημασίας του τόπου. Το κτίριο αποτελεί έναν περίβλεπτο, συμπαγή, αλλά λαξεμένο με έντονη πλαστικότητα, υπόλευκο μονόλιθο που στέκεται με χάρη στο αστικό τοπίο, περιβαλλόμενο από ένα αστικό άλσος», αναφέρουν.
«Μέσα από τον πρωταγωνιστικό ρόλο των φωτοσκιάσεων που δημιουργούνται και μέσα από την αλληγορία του φωτός και του σκότους ως βασικό εργαλείο νοηματοδότησης της αρχιτεκτονικής έκφρασης, οι αρχιτέκτονες στόχευσαν στη δημιουργία ενός κτιρίου που θα μπορεί να εκφράσει τη μεγάλη θυσία αλλά και την ιστορία της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη, στις θολές αλλά και στις φωτεινές της στιγμές», καταλήγουν.
Άξονας Δ. Γούναρη και Πλατεία Φαναριωτών
Η ανάπλαση που αναγέννησε μια ολόκληρη περιοχή
Το έργο ανάδειξης του μνημειακού άξονα της Δημητρίου Γούναρη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και η αποδέσμευση της πλατείας Φαναριωτών από τα αμέτρητα παρκαρισμένα οχήματα αποτελούσε μακροχρόνιο και διακαή πόθο των κατοίκων. Η ολοκλήρωση του έργου όχι μόνο έκανε την περιοχή το νέο αγαπημένο σημείο των Θεσσαλονικέων αλλά βραβεύτηκε επίσης στα Dezeen Awards 2020 – μπήκε στη λίστα των 30 καλύτερων έργων αρχιτεκτονικής τοπίου. Πλέον είναι υποψήφιο και για διεθνές βραβείο Mies van der Rohe. Πόσο εύκολο ήταν, όμως, για το γραφείο Makridis Associates να δημιουργήσει μια διαδρομή που θα αναδεικνύει και θα ενώνει τόσα διαφορετικά στυλ και χρονικές περιόδους σε μια αρχιτεκτονικά πλουραλιστική πόλη όπως η Θεσσαλονίκη;
«Μετά την καταστροφική πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης το 1917 ανατέθηκε στον Ernest Hébrard ο ανασχεδιασμός της πόλης. Με το νέο πολεοδοµικό σχέδιο της Θεσσαλονίκης, μεταξύ άλλων, αναδείχθηκε ουσιαστικά και ο µνηµειακός άξονας της οδού Δ. Γούναρη. Ο χειρισμός που έγινε στη συγκεκριμένη περιοχή στόχευε στην οπτική σύνδεση της Ροτόντας µε το παραλιακό µέτωπο και στην προβολή των σηµαντικών µνηµείων του Γαλεριανού Συγκροτήµατος που ήταν αναπτυγμένα εκατέρωθεν αυτού του άξονα», εξηγούν οι αρχιτέκτονες του έργου.
Το έργο αναβάθμισε δραστικά την περιοχή, που κατείχε ήδη ιδιαίτερα σημαντική θέση στον αστικό ιστό της Θεσσαλονίκης, καθώς βρίσκεται πάνω στον μνημειακό άξονα της Δημητρίου Γούναρη που συνδέει ορισμένα από τα σημαντικότερα μνημεία της πόλης με τον Λευκό Πύργο και τον Θερμαϊκό, καθιστώντας την εκ νέου επίκεντρο ενδιαφέροντος και ένα νέο τοπόσημο τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες.
Τις τελευταίες δεκαετίες, άλλωστε, η περιοχή είχε υποβαθμιστεί λόγω της άναρχης στάθμευσης, του κατακερματισμού των χώρων πράσινου και των τυχαίων φυτεύσεων που δεν επέτρεπαν την ανάδειξη του σημαντικού αυτού άξονα. Οπότε στόχος της αρχιτεκτονικής μελέτης ήταν η συνολική ανάπλαση, αναβάθμιση και ανάδειξή της, κάτι που σύμφωνα με τον Θοδωρή Μακρίδη επετεύχθη «μέσα από την ανάδειξη των ίδιων των μνημείων, την αποκατάσταση της συνέχειας των ιστορικών διαδρομών, τη δημιουργία ενός βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος, την έμφαση στην αστική κινητικότητα, την απόδοση των κοινόχρηστων χώρων στους κατοίκους της πόλης και τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής».
Thess INTEC
Το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο των Βαλκανίων
Η Θεσσαλονίκη βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε ψηφιακό fast forward, οπότε δεν είναι καθόλου τυχαίο που επιλέχθηκε για έδρα του πρώτου ευρωπαϊκού district καινοτομίας στην Ελλάδα. Το Κέντρο Καινοτομίας & Τεχνολογίας θα είναι ένα επιστημονικό και τεχνολογικό Πάρκο 4ης γενιάς που θα περιλαμβάνει βιομηχανικά εργαστήρια, μηχανήματα, εγκαταστάσεις υπολογιστών, ευέλικτους χώρους γραφείων, χώρους συνεργασίας και δικτύωσης, ένα συνεδριακό κέντρο και πολλές εγκαταστάσεις εκπαίδευσης και αναψυχής.
Στόχος είναι να χτιστούν 110.000 τετραγωνικά μέτρα που θα στεγάσουν ισραηλινές και διεθνείς εταιρείες, θερμοκοιτίδες, τοπικές επιχειρήσεις και start-up – το γραφείο Makridis Associates ανέλαβε και αυτόν τον ρόλο, θέτοντας πέντε βασικούς στόχους για τη δημιουργία του: ευελιξία και προσαρμοστικότητα – σύνδεση με την τοπική κοινότητα – βιώσιμη ανάπτυξη – καινοτόμο περιβάλλον – ζωντανοί χώροι συνεργασίας και κοινωνικοποίησης καθώς και πρόγραμμα μεικτών χρήσεων.
«Κεντρικός άξονας ήταν η δημιουργία ενός συστήματος ευέλικτων χώρων που έχουν τη δυνατότητα να μετασχηματίζονται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες και απαιτήσεις. Προκειμένου να προωθηθεί η άνθηση ιδεών και η καινοτομία, οι εργαζόμενοι μπορούν να δραστηριοποιούνται σε έναν νέο τύπο μη προγραμματισμένων χώρων εργαστηρίων και γραφείων, στους οποίους μπορούν να ορίζουν τους δικούς τους κανόνες και μεθόδους συνεργασίας. Τα κτίρια θα χρησιμεύουν ως πλαίσιο για τη δημιουργική διαδικασία, προσφέροντας χώρους διαφορετικού μεγέθους και αναλογίας, ανάμεσα στους οποίους οι χρήστες καλούνται να μετακινούνται ελεύθερα. Εσωτερικά, δημιουργούνται αίθρια που εξασφαλίζουν τον φυσικό φωτισμό όλων των χώρων, ενώ παράλληλα δίνουν τη δυνατότητα άμεσης, προγραμματισμένης ή τυχαίας επικοινωνίας εργαζόμενων του ίδιου ή διαφορετικών κλάδων για την ανταλλαγή απόψεων και την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών», σημειώνουν οι αρχιτέκτονες.
Επειδή, όμως, για το γραφείο Makridis Associates η αρχιτεκτονική δεν είναι θέμα συγκεκριμένης αισθητικής ή μορφής αλλά έχει να κάνει με την ενσωμάτωση στον τόπο και την προσαρμογή στις τοπικές συνθήκες, ο σχεδιασμός έγινε με γνώμονα και τις περιβαλλοντικές συνθήκες.
«Η ανάγκη διασφάλισης της μέγιστης ανθεκτικότητας της έκτασης έναντι μιας πιθανής μελλοντικής ανόδου της στάθμης της θάλασσας οδήγησε σε τοπογραφικές προσαρμογές, και πιο συγκεκριμένα στη δημιουργία ενός κοίλου, κεντρικού στοιχείου λίμνης και ενός πάρκου μετατοπισμένου στο πίσω μέρος της τοποθεσίας, γύρω από τα οποία αναπτύσσονται αμφιθεατρικά οι κτιριακοί όγκοι. Με τη δημιουργία της λίμνης επιτυγχάνεται όχι μόνο ένα οικονομικό σύστημα φυσικής αποστράγγισης αλλά και ένα ορόσημο, ισχυρό σημείο αναφοράς στο Thess Intec», προσθέτουν.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
