Η ΓΕΝΙΑ Z ΠΑΙΡΝΕΙ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ. Στον ανεπτυγμένο κόσμο υπάρχουν τουλάχιστον 250 εκατομμύρια άνθρωποι που γεννήθηκαν μεταξύ 1997-2012. Περίπου οι μισοί από αυτούς εργάζονται σήμερα. Στον μέσο αμερικανικό εργασιακό χώρο, ο αριθμός των Gen Zers (γνωστοί και ως «Zoomers») που εργάζονται με πλήρη απασχόληση πρόκειται να ξεπεράσει τον αριθμό των αντίστοιχων Baby-boomers, των γεννημένων δηλαδή μεταξύ 1945-1964, των οποίων η καριέρα ολοκληρώνεται. Οι ΗΠΑ έχουν πλέον περισσότερους από 6.000 διευθύνοντες συμβούλους Zoomers και 1.000 πολιτικούς. Καθώς η γενιά αυτή αποκτά μεγαλύτερη επιρροή, οι εταιρείες, οι κυβερνήσεις και οι επενδυτές οφείλουν να την κατανοήσουν.
Πολλά γράφονται για τη «φουρνιά» αυτή από διάφορους ειδήμονες, περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά. Πρόσφατη «έρευνα» από τη Frito-Lay, μια εταιρεία που παράγει πατατάκια, διαπιστώνει ότι οι Gen Zers δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στα «σνακ που αφήνουν υπολείμματα στα δάχτυλα», όπως η σκόνη τυριού. Ωστόσο, οι διαφορετικές γενιές εμφανίζουν βαθύτερες διαφορές στην προσωπικότητά τους, εν μέρει λόγω του οικονομικού πλαισίου στο οποίο μεγαλώνουν. Οι Γερμανοί που ενηλικιώθηκαν στη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 με τον υψηλό πληθωρισμό απεχθάνονταν την αύξηση των τιμών. Οι Αμερικανοί που έζησαν τη Μεγάλη Ύφεση έτειναν να αποφεύγουν τις επενδύσεις στο Χρηματιστήριο.
Πολλοί κοιτάνε να σπουδάσουν αντικείμενα που θα τους βοηθήσουν περισσότερο να βρουν εργασία. Στη Βρετανία και την Αμερική οι Gen Zers αποφεύγουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες και επιλέγουν πιο αποδοτικές σπουδές, όπως τα Οικονομικά και η Μηχανική.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η γενιά Z διακατέχεται από άγχος. Σε αυτούς τους ανησυχούντες συγκαταλέγεται ο Jonathan Haidt, κοινωνικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, του οποίου το νέο βιβλίο «Η αγχωμένη γενιά» προκαλεί αίσθηση. Από ορισμένες απόψεις, οι Gen Zers είναι ασυνήθιστοι για την ηλικία τους. Οι σημερινοί νέοι έχουν λιγότερες πιθανότητες να συνάψουν σχέσεις από ό,τι οι νέοι του παρελθόντος. Είναι πιο πιθανό να έχουν κατάθλιψη ή να λένε ότι τους αποδόθηκε λάθος φύλο κατά τη γέννηση. Είναι λιγότερο πιθανό να πίνουν, να κάνουν σεξ, να έχουν σχέση, να κάνουν οτιδήποτε συναρπαστικό. Οι Αμερικανοί ηλικίας μεταξύ 15 και 24 ετών ξοδεύουν μόλις 38΄ την ημέρα κατά μέσο όρο για προσωπικές συναναστροφές, από σχεδόν μία ώρα τη δεκαετία του 2000, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Ο J. Haidt επιρρίπτει την ευθύνη στα smartphones και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το βιβλίο του προκάλεσε τεράστιες αντιδράσεις. Στις 10 Απριλίου η Sarah Huckabee Sanders, κυβερνήτης του Άρκανσας, επανέλαβε τα επιχειρήματα του Haidt περιγράφοντας μέτρα για τη ρύθμιση της χρήσης των smartphones και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα παιδιά. Η κυβέρνηση της Βρετανίας εξετάζει παρόμοια μέτρα. Αλλά δεν συμφωνούν όλοι με τη θέση του Haidt. Οι συζητήσεις για το άγχος της γενιάς Z έχουν επιπλέον επισκιάσει έναν άλλο τρόπο με τον οποίο η «φουρνιά» αυτή ξεχωρίζει. Διότι από οικονομικής άποψης, η Gen Z τα πάει εξαιρετικά καλά. Αυτό, με τη σειρά του, αλλάζει τη σχέση της γενιάς αυτής με την εργασία.
Σκεφτείτε την πληθυσμιακή ομάδα που προηγήθηκε της γενιάς Ζ: τους Millennials, οι οποίοι γεννήθηκαν μεταξύ 1981 και 1996. Πολλοί από αυτούς εισήλθαν στο εργατικό δυναμικό σε μια εποχή που ο κόσμος ταλανιζόταν από την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2007-09, κατά την οποία οι νέοι υπέφεραν δυσανάλογα. Το 2012-14 περισσότεροι από τους μισούς Ισπανούς νέους που ήθελαν δουλειά δεν μπορούσαν να βρουν. Το ποσοστό ανεργίας των νέων στην Ελλάδα ήταν ακόμη υψηλότερο. Το «Work Bitch» της Britney Spears, ένα δημοφιλές τραγούδι που κυκλοφόρησε το 2013, περιείχε ένα σαφές μήνυμα για τους νέους της δεύτερης χιλιετίας: αν θέλετε να προκόψετε, πρέπει να κοπιάσετε πολύ.
Η γενιά Z που έχει εγκαταλείψει την εκπαίδευση αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικές συνθήκες. Η ανεργία των νέων σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο –περίπου στο 13%– δεν έχει βρεθεί τόσο χαμηλά από το 1991. Το ποσοστό ανεργίας των νέων στην Ελλάδα έχει μειωθεί κατά το ήμισυ από την κορύφωσή του. Οι ξενοδόχοι στην Καλαμάτα, έναν δημοφιλή τουριστικό προορισμό, διαμαρτύρονται για έλλειψη εργατικού δυναμικού, κάτι αδιανόητο πριν από λίγα χρόνια. Οι μεγάλες μουσικές επιτυχίες αντανακλούν το πνεύμα της εποχής. Το 2022 η ηρωίδα ενός τραγουδιού της Beyoncé καυχιόταν: «Μόλις παραιτήθηκα από τη δουλειά μου». Η Olivia Rodrigo, μια 21χρονη τραγουδίστρια δημοφιλής στους Αμερικανούς Gen Zers, παραπονιέται ότι η καριέρα ενός προσώπου για το οποίο ενδιαφερόταν ερωτικά «απογειώνεται πραγματικά».
Πολλοί κοιτάνε να σπουδάσουν αντικείμενα που θα τους βοηθήσουν περισσότερο να βρουν εργασία. Στη Βρετανία και την Αμερική οι Gen Zers αποφεύγουν τις ανθρωπιστικές επιστήμες και επιλέγουν πιο αποδοτικές σπουδές, όπως τα Οικονομικά και η Μηχανική. Μεταξύ εκείνων που δεν φοιτούν σε πανεπιστήμιο, τα προσόντα της επαγγελματικής εκπαίδευσης γίνονται όλο και πιο περιζήτητα. Στη συνέχεια επωφελούνται από τη στενότητα της αγοράς εργασίας. Οι νέοι, ακολουθώντας την ηρωίδα της Beyoncé, μπορούν να παραιτηθούν από τη δουλειά τους και να βρουν άλλη, αν θέλουν περισσότερα χρήματα.
Στις ΗΠΑ η αύξηση των ωριαίων αμοιβών για τους εργαζόμενους από 16 έως 24 ετών έφτασε πρόσφατα το 13% σε ετήσια βάση, συγκριτικά με το 6% για τους εργαζόμενους ηλικίας 25 έως 54 ετών. Αυτό ήταν το υψηλότερο ασφάλιστρο για τους νέους αφότου άρχισαν να υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία. Στη Βρετανία, όπου η αμοιβή των νέων μετριέται διαφορετικά, πέρυσι οι άνθρωποι ηλικίας 18 έως 21 ετών είδαν τη μέση ωριαία αμοιβή τους να αυξάνεται κατά ένα εντυπωσιακό 15%, ξεπερνώντας την αύξηση των αμοιβών μεταξύ των άλλων ηλικιών με ασυνήθιστα μεγάλο περιθώριο. Στη Νέα Ζηλανδία η μέση ωριαία αμοιβή των ατόμων ηλικίας 20 έως 24 ετών αυξήθηκε κατά 10%, έναντι 6% του μέσου όρου.
Η εμφανής αύξηση των μισθών ενισχύει τα οικογενειακά εισοδήματα. Ένα νέο έγγραφο του Kevin Corinth του American Enterprise Institute, μιας δεξαμενής σκέψης, και του Jeff Larrimore της Ομοσπονδιακής Τράπεζας εκτιμά το εισόδημα των νοικοκυριών των Αμερικανών ανά γενιά, αφού ληφθούν υπόψη οι φόροι, οι κρατικές μεταβιβάσεις και ο πληθωρισμός. Οι Millennials ήταν κάπως καλύτερα από τη γενιά Χ –αυτούς που γεννήθηκαν μεταξύ 1965 και 1980– όταν ήταν στην ίδια ηλικία. Οι Zoomers, ωστόσο, είναι πολύ καλύτερα από τους Millennials στην ίδια ηλικία. Ο μέσος 25χρονος Gen Zer έχει ετήσιο οικογενειακό εισόδημα άνω των 40.000 δολαρίων, περισσότερο από 50% πάνω από τον μέσο όρο των Baby-boomers της ίδιας ηλικίας.
Η οικονομική δύναμη της Gen Z φάνηκε σε μια πρόσφατη συναυλία της Olivia Rodrigo στη Νέα Υόρκη. Οι έφηβοι και οι εικοσάρηδες που παρευρίσκονταν –κυρίως κορίτσια– είχαν πληρώσει εκατοντάδες δολάρια για ένα εισιτήριο. Υπήρχαν επίσης ουρές στους πάγκους με τα εμπορεύματα γύρω από την αρένα, όπου πωλούνταν t-shirts των 50 δολαρίων. Η Olivia Rodrigo δεν θα έχει κανένα πρόβλημα να μεταφέρει το εμπόρευμα και σε άλλα μέρη του κόσμου, καθώς η περιοδεία της κινείται πέρα από τον Ατλαντικό. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι Gen Zers που έχουν εισέλθει στην αγορά εργασίας κερδίζουν καλά χρήματα σε ολόκληρο τον ανεπτυγμένο κόσμο. Το 2007 το μέσο καθαρό εισόδημα των Γάλλων ηλικίας 16 έως 24 ετών ήταν 87% του συνολικού μέσου όρου. Τώρα είναι ίσο με 92%. Σε μερικά μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Κροατίας και της Σλοβενίας, οι Gen Zers βγάζουν τώρα τόσα χρήματα όσα και ο μέσος όρος.
Κάποιοι Gen Zers διαμαρτύρονται ότι τα υψηλότερα εισοδήματα είναι μια οφθαλμαπάτη, καθώς δεν υπολογίζεται το εκρηκτικό κόστος των σπουδών και της στέγασης. Το κόστος στέγασης βρίσκεται πράγματι κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και οι απόφοιτοι έχουν περισσότερα χρέη από ό,τι πριν. Στην πραγματικότητα, όμως, οι Gen Zers τα βγάζουν πέρα ακριβώς επειδή κερδίζουν πολλά. Το 2022 οι Αμερικανοί κάτω των 25 ετών δαπάνησαν το 43% του εισοδήματός τους μετά τη φορολογία για στέγαση και εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένων των τόκων για χρέη από το κολέγιο – λίγο κάτω από τον μέσο όρο για τους νέους κάτω των 25 ετών από το 1989 έως το 2019. Τα ποσοστά ιδιόκτητης κατοικίας είναι υψηλότερα από τα ποσοστά των Millennials στην ίδια ηλικία. Αποταμιεύουν επίσης περισσότερο εισόδημα από ό,τι οι νέοι στις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Είναι, κοντολογίς, σε καλύτερη κατάσταση.
Τι σημαίνει αυτός ο πλούτος; Μπορεί να φαίνεται ότι οι Millennials μεγάλωσαν πιστεύοντας ότι η δουλειά είναι προνόμιο και ενήργησαν ανάλογα. Είναι υποχωρητικοί απέναντι στα αφεντικά και πρόθυμοι να τα ευχαριστήσουν. Οι Zoomers, αντίθετα, έχουν μεγαλώσει πιστεύοντας ότι μια δουλειά είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, πράγμα που σημαίνει ότι έχουν διαφορετική στάση απέναντι στην εργασία. Πέρυσι οι Gen Zers καυχήθηκαν για την «αθόρυβη παραίτηση», όπου καταβάλλουν οριακά όση προσπάθεια απαιτείται ώστε να μην απολυθούν. Άλλοι μιλούν για την «ελάχιστη δυνατή Δευτέρα». Το αρχέτυπο του «girlboss», που επιδιώκει να αποσπάσει τον εταιρικό έλεγχο από τους κυριαρχικούς άνδρες, απευθύνεται στις γυναίκες της δεύτερης χιλιετίας. Αυτές της γενιάς Z είναι πιο πιθανό να συζητήσουν την ιδέα του να είναι «κορίτσια-σαλιγκάρια», που παίρνουν τα πράγματα αργά και δίνουν προτεραιότητα στη φροντίδα του εαυτού τους.
Τα δεδομένα υποστηρίζουν τα memes. Το 2022 οι Αμερικανοί ηλικίας 15 έως 24 ετών αφιέρωσαν 25% λιγότερο χρόνο σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την εργασία από ό,τι το 2007. Ένα νέο έγγραφο που δημοσίευσε το ΔΝΤ αναλύει τον αριθμό των ωρών που οι άνθρωποι λένε ότι θα ήθελαν να εργάζονται. Πριν από λίγο καιρό, οι νέοι ήθελαν να εργάζονται πολύ περισσότερο από τους μεγαλύτερους σε ηλικία. Πλέον όμως προτιμούν να εργάζονται λιγότερο. Σύμφωνα με την ανάλυση της Jean Twenge του San Diego State University, το ποσοστό των Αμερικανών μαθητών της 12ης τάξης (ηλικίας 17 ή 18 ετών) που βλέπουν την εργασία ως κεντρικό κομμάτι της ζωής τους έχει μειωθεί απότομα.
Μια άλλη συνέπεια είναι ότι οι Gen Zers είναι λιγότερο πιθανό να είναι επιχειρηματίες. Εκτιμούμε ότι μόλις το 1,1% των 20άρηδων στην Ε.Ε. διευθύνει μια επιχείρηση που απασχολεί κάποιον άλλο – και τα τελευταία χρόνια το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, περισσότερο από το 1% των δισεκατομμυριούχων του κόσμου, όπως μετρήθηκε από το περιοδικό «Forbes», ήταν Millennials. Τότε οι ειδήμονες είχαν εμμονή με τους εξαιρετικά νεαρούς ιδρυτές τεχνολογίας, όπως ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ (Facebook), ο Πάτρικ Κόλισον (Stripe) και ο Έβαν Σπίγκελ (Snapchat). Σήμερα, αντίθετα, λιγότερο από το 0,5% της λίστας «Forbes» είναι Zoomers. Ποιος μπορεί να αναφέρει έστω έναν διάσημο ιδρυτή νεοφυούς επιχείρησης της γενιάς Z;
Οι Gen Zers προβαίνουν επίσης σε λιγότερες καινοτομίες. Σύμφωνα με τον Russell Funk του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, οι νέοι σήμερα είναι λιγότερο πιθανό να καταθέσουν διπλώματα ευρεσιτεχνίας από ό,τι στο πρόσφατο παρελθόν. Ή σκεφτείτε το Billboard Hot 100 που δημοσιεύει τα πιο δημοφιλή τραγούδια της Αμερικής. Το 2008, το 42% των επιτυχιών τραγουδήθηκε από Millennials – 15 χρόνια αργότερα, μόνο το 29% τραγουδήθηκε από Gen Zers. Η Taylor Swift, η δημοφιλέστερη τραγουδοποιός στον κόσμο, ονόμασε το πιο διάσημο άλμπουμ της «1989», από το έτος γέννησής της. Ο κόσμος εξακολουθεί να περιμένει κάποιον να κυκλοφορήσει το άλμπουμ «2004».
Πόσο θα διαρκέσει το οικονομικό πλεονέκτημα της γενιάς Ζ; Μια νέα ύφεση σίγουρα θα έπληττε τους νέους περισσότερο, όπως συμβαίνει πάντα. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε επίσης να αποσταθεροποιήσει την παγκόσμια οικονομία, ακόμη και αν οι νέοι μπορεί με τον καιρό να είναι σε καλύτερη θέση για να επωφεληθούν από την αναστάτωση. Προς το παρόν, όμως, η γενιά Ζ έχει πολλούς λόγους να χαίρεται. Στο Madison Square Garden, η Olivia Rodrigo κάθεται στο πιάνο και συμβουλεύει τους θαυμαστές της να είναι ευγνώμονες για όλα όσα έχουν. «Το να μεγαλώνεις είναι γαμάτο», λέει. «Έχεις όλο το χρόνο να κάνεις όλα τα πράγματα που θέλεις να κάνεις». Τον χρόνο ΚΑΙ τα χρήματα.
Με στοιχεία από τον Economist
