Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ Εθνικού Συστήματος Υγείας που έχει βάλει σε εφαρμογή η κυβέρνηση δημιουργεί νέα δεδομένα, τα οποία μεταλλάσσουν τον δημόσιο χαρακτήρα του ΕΣΥ όπως τον ξέραμε. Το θέμα είναι αν θεραπεύει παθογένειες του συστήματος ή αν ανοίγει νέες πληγές.
Η μεταρρύθμιση συμπυκνώνεται σε τρεις αλλαγές: τα επί πληρωμή απογευματινά χειρουργεία που ήδη έχουν ξεκινήσει στα δημόσια νοσοκομεία, την απασχόληση των γιατρών του ΕΣΥ πέραν του ωραρίου τους στον ιδιωτικό τομέα και τη δυνατότητα των ιδιωτών γιατρών να διενεργούν ιατρικές πράξεις μέσα στα δημόσια νοσοκομεία.
Ποια είναι τα επιχειρήματα της κυβέρνησης γι’ αυτό το αμφίδρομο «μπες βγες» στη δημόσια υγεία, με το οποίο υποστηρίζει ότι θα την ισχυροποιήσει;
Η κυβερνητική δέσμευση για το «ελκυστικό» ΕΣΥ
Μ’ αυτές τις τρεις παρεμβάσεις η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι όχι μόνο θα κάνει πιο ελκυστικό το ΕΣΥ για το υπάρχον ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, αλλά ότι θα προσελκύσει και νέο δυναμικό. Υπόσχεται, επίσης, ότι θα μειώσει τις λίστες αναμονής στα πρωινά δωρεάν χειρουργεία των δημόσιων νοσοκομείων.
Τα επί πληρωμή απογευματινά χειρουργεία ξεκίνησαν τον περασμένο Μάρτιο, ενώ στις αρχές του μήνα υπογράφηκε η εφαρμοστική υπουργική απόφαση η οποία καθορίζει τις προϋποθέσεις για την άσκηση ιδιωτικού έργου από τους γιατρούς του ΕΣΥ, οι οποίοι μέχρι τώρα δούλευαν υπό το καθεστώς της πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης.
Μέρος της κριτικής που δέχεται από τις ενώσεις των γιατρών και των εργαζομένων στα νοσοκομεία το νέο μέτρο είναι ότι τα απογευματινά χειρουργεία δεν μειώνουν τις λίστες, καθώς, όπως λένε, η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών που χειρουργούνται το απόγευμα δεν προέρχεται από τις λίστες αναμονής: «Εάν είχαν τα χρήματα να δώσουν για να χειρουργηθούν, δεν θα περίμεναν», λένε.
Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι με τις θεσμικές αυτές αλλαγές θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το έλλειμμα του ανθρώπινου δυναμικού στα νοσοκομεία, η πλειοψηφία των οποίων λειτουργεί με το μισό προσωπικό, το οποίο συνεχώς βαίνει μειούμενο λόγω των αλλεπάλληλων παραιτήσεων, που έρχονται ως απόρροια των χαμηλών μισθών και της υπερεργασίας.
Με ποιον τρόπο όμως θα γίνει κάτι τέτοιο; Ο Άδωνις Γεωργιάδης, υπουργός Υγείας, ισχυρίζεται ότι τα επί πληρωμή απογευματινά χειρουργεία έγιναν «για να αυξήσουν το εισόδημα των γιατρών και των νοσηλευτών και να έχουν επιπλέον κίνητρα να παραμείνουν στο ΕΣΥ».
Ομοίως, και η δυνατότητα που δίνεται στους γιατρούς του Δημοσίου να βγουν στην ελεύθερη αγορά υγείας έχει την ίδια στόχευση: «Θα αξιοποιήσουν την κλινική εμπειρία τους και θα ενισχύσουν πραγματικά το εισόδημά τους».
Αντί δηλαδή για αύξηση μισθών, οι οποίοι βρίσκονται στην προτελευταία θέση της ευρωπαϊκής κατάταξης, οι γιατροί του ΕΣΥ θα συμπληρώσουν το εισόδημά τους με τους παραπάνω τρόπους.
Για να ολοκληρωθεί η τριπλέτα των αλλαγών, απομένει να μπει σε εφαρμογή και η είσοδος των ιδιωτών γιατρών στα δημόσια νοσοκομεία. Η ρύθμιση έχει ψηφιστεί, αλλά ακόμη δεν έχουν καθοριστεί επακριβώς οι προϋποθέσεις και οι όροι της εφαρμογής της.
Ο Ά. Γεωργιάδης έχει περιγράψει τη νέα σχέση των ιδιωτών γιατρών με το ΕΣΥ με το εξής παράδειγμα: «Εάν ένας χειρουργός θέλει με την ομάδα του να κάνει χρήση της χειρουργικής αίθουσας ενός δημόσιου νοσοκομείου, θα πληρώνει για αυτήν τη χρήση».
Οι κλειστές αίθουσες και οι λίστες αναμονής
Σήμερα το 40% των χειρουργικών αιθουσών στα δημόσια νοσοκομεία είναι κλειστό, λόγω έλλειψης προσωπικού χειρουργείων, δηλαδή αναισθησιολόγων και νοσηλευτών. Το συντριπτικό αυτό ποσοστό των κλειστών χειρουργικών αιθουσών έχει δημοσιοποιηθεί από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων (ΠΟΕΔΗΝ) και δεν έχει αμφισβητηθεί ποτέ από το υπουργείο Υγείας. Αυτός είναι και ο λόγος που οι πολίτες περιμένουν μήνες, ακόμη και χρόνια για να χειρουργηθούν.
Για τις ενώσεις των γιατρών και των εργαζομένων στα δημόσια νοσοκομεία η ανάγνωση των νέων μέτρων είναι τελείως διαφορετική. Υποστηρίζουν ότι το μεταρρυθμιστικό αυτό πλαίσιο θέτει τις βάσεις «για την ιδιωτικοποίηση και την εμπορευματοποίηση του δημόσιου συστήματος υγείας», δημιουργώντας ασθενείς διαφορετικών ταχυτήτων, η μεταχείριση των οποίων θα γίνεται ανάλογα με το εισόδημά τους: «Οι έχοντες θα πληρώνουν για να λαμβάνουν εγκαίρως τις αναγκαίες για την υγεία τους ιατρικές υπηρεσίες, οι μη έχοντες θα είναι στην αναμονή».
Ισχυρίζονται ότι ο τρόπος για να μειωθούν οι λίστες αναμονής είναι οι προσλήψεις του αναγκαίου προσωπικού, ούτως ώστε να τεθούν σε λειτουργία όλες οι χειρουργικές αίθουσες: «Οι λίστες αναμονής δεν έπεσαν από τον ουρανό», λένε από την Ένωση Νοσοκομειακών Ιατρών Θεσσαλονίκης.
Προέκυψαν «από τη διαχρονική υποστελέχωση των νοσοκομείων. Ακόμα και τώρα είναι κλειστές 20-25 από τις 70 χειρουργικές αίθουσες στη Θεσσαλονίκη λόγω έλλειψης νοσηλευτών και γιατρών. Αν αυτές λειτουργούσαν, θα είχαμε επιπλέον 15.000 χειρουργεία τον χρόνο, όσα και η λίστα αναμονής σε όλη τη βόρεια Ελλάδα! Γιατί λοιπόν δεν γίνονται οι αναγκαίες προσλήψεις προσωπικού για την πλήρη λειτουργία των χειρουργείων, αλλά οδηγούν όποιον έχει λεφτά να χειρουργείται το απόγευμα στις ίδιες λειψές αίθουσες, από το ίδιο λειψό και κουρασμένο προσωπικό;», διερωτώνται.
Τα ρεκόρ αναμονής στις χειρουργικές λίστες
Η βόρεια Ελλάδα έχει το ρεκόρ αναμονής στις λίστες των τακτικών πρωινών χειρουργείων. Πάνω από 12 μήνες περιμένουν να χειρουργηθούν 13.897 πολίτες, ενώ για 14.060 ασθενείς η αναμονή για κάποιο χειρουργείο είναι από 4 έως 12 μήνες, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Υγείας.
Για το θέμα των κλειστών χειρουργικών αιθουσών μιλάει στη LiFO ο Απόστολος Καμπαρούδης, καθηγητής Χειρουργικής στην Ε΄ Χειρουργική Κλινική του ΑΠΘ στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο και πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας: «Το 70% των αιθουσών στο Ιπποκράτειο είναι κλειστό. Έχουμε περίπου 18 αίθουσες και οι 12 δεν δουλεύουν γιατί δεν έχουμε αναισθησιολόγους και νοσηλευτικό προσωπικό. Όλη η βόρειος Ελλάδα έχει το ίδιο πρόβλημα, αλλά στο Ιπποκράτειο το πρόβλημα είναι ακόμη πιο οξυμμένο. Έχει 27 οργανικές θέσεις αναισθησιολόγων. Κανονικά το νοσοκομείο χρειάζεται 35 με 40. Έχει οκτώ δικούς του αναισθησιολόγους και παίρνει και τέσσερις δανεικούς από εδώ και από εκεί. Έτσι, γίνονται 12 με 13 οι αναισθησιολόγοι, για να βγάλουμε τις εφημερίες και τα έκτακτα περιστατικά», λέει. Εξαιτίας των ελλείψεων προσωπικού «για όλο το δίμηνο Ιουλίου-Αυγούστου έχουν προγραμματιστεί έξι μέρες χειρουργείο. Για τις 60 ημέρες. Από αυτό και μόνο, βγάλτε συμπέρασμα».
Ο Α. Καμπαρούδης μάς εξηγεί ότι εξαιτίας των λιγοστών χειρουργείων δεν εκτινάσσονται μόνο οι λίστες αναμονής αλλά μένει πίσω και η σημαντική αποστολή της πανεπιστημιακής κλινικής να εκπαιδεύσει φοιτητές και ειδικευόμενους. «Δεν υπάρχει δομημένη εκπαίδευση, όπως παλιά. Στην πραγματικότητα δεν εκπαιδεύονται, παρά μόνο μέσω των έκτακτων και επειγόντων περιστατικών».
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Υγείας, στις αρχές του χρόνου 102.634 πολίτες σε όλη την Ελλάδα περίμεναν να χειρουργηθούν σε ένα από τα 126 δημόσια νοσοκομεία. Από αυτούς, 26.221 βρίσκονται στην αναμονή για περισσότερο από έναν χρόνο και 31.954 πολίτες περιμένουν για χειρουργείο από 4 έως 12 μήνες.
Η διπλή «μετάφραση» της σκοπιμότητας των απογευματινών χειρουργείων
Τα απογευματινά χειρουργεία ξεκίνησαν τον περασμένο Μάρτιο. Το συνολικό νούμερο των απογευματινών χειρουργείων που έχουν γίνει μέχρι σήμερα δεν έχει ανακοινωθεί από το υπουργείο Υγείας και η LiFO, που απευθύνθηκε στο υπουργείο για να μάθει τον ακριβή αριθμό, δεν έλαβε απάντηση.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Μιχάλη Γιαννάκου, προέδρου της ΠΟΕΔΗΝ, μέχρι σήμερα πρέπει να έχουν διενεργηθεί περίπου 3.000 απογευματινά χειρουργεία σε όλη την Ελλάδα. «Πρόκειται για ένα αμελητέο νούμερο, εάν σκεφθεί κανείς ότι μόνο η λίστα του “Παπαγεωργίου” στη Θεσσαλονίκη αριθμεί 9.000 ασθενείς που αναμένουν να χειρουργηθούν», μας λέει.
Στον Ευαγγελισμό οι εκτιμήσεις που μας μεταφέρει ο Γιώργος Φερεντίνος, καρδιολόγος και πρόεδρος των εργαζομένων του νοσοκομείου, είναι ότι «διενεργούνται 7 με 8 χειρουργεία, ενώ αν λειτουργούσαν όλες οι κλειστές αίθουσες του νοσοκομείου, θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται 70 με 75 ακόμη δωρεάν πρωινά χειρουργεία».
Από την άλλη πλευρά, το υπουργείο Υγείας υποστηρίζει ότι τα απογευματινά χειρουργεία θα αποσυμφορήσουν τις λίστες αναμονής.
Με ποιον τρόπο; Επειδή θα αφαιρούνται από τη λίστα εκείνοι που θα θέλουν να χειρουργηθούν το απόγευμα, αναλαμβάνοντας το κόστος, λένε.
Σ’ αυτό το επιχείρημα ο Πάνος Παπανικολάου, νευροχειρουργός και γενικός γραμματέας της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών Ελλάδος (ΟΕΝΓΕ), αντιτάσσει το παράδειγμα του Γενικού Νοσοκομείου Νίκαιας, όπου ο ίδιος είναι διευθυντής κλινικής: «Είμαστε το νοσοκομείο με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα εκτάκτων περιστατικών, παρά τα χίλια δυο προβλήματα και τις μεγάλες ελλείψεις. Είμαστε το μεγάλο νοσοκομείο της χώρας που δεν έχει καταδεχτεί να κάνει ούτε ένα απογευματινό επ’ αμοιβή χειρουργείο και ταυτόχρονα το μοναδικό μεγάλο νοσοκομείο που έχει μειώσει δραματικά τη λίστα αναμονής. Να μας πει ο Άδωνις Γεωργιάδης πώς έχει γίνει αυτό το θαύμα. Έγινε με την αυτοθυσία του προσωπικού. Αποδείξαμε στην πράξη ότι απογευματινά πληρωτικά χειρουργεία δεν μειώνουν τις λίστες αναμονής», λέει.
Μέρος της κριτικής που δέχεται από τις ενώσεις των γιατρών και των εργαζομένων στα νοσοκομεία το νέο μέτρο είναι ότι τα απογευματινά χειρουργεία δεν μειώνουν τις λίστες, καθώς, όπως λένε, η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών που χειρουργούνται το απόγευμα δεν προέρχεται από τις λίστες αναμονής: «Εάν είχαν τα χρήματα να δώσουν για να χειρουργηθούν, δεν θα περίμεναν», λένε.
Από το υπουργείο Υγείας, πάλι, αναφέρουν ότι «το εγχείρημα χρειάζεται ένα διάνυσμα χρόνου για να αποδώσει». Υποστηρίζουν ακόμη ότι οι λίστες θα μειωθούν γιατί θα γίνουν δωρεάν 50.000 απογευματινά χειρουργεία με χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ασθενείς δηλαδή που περιμένουν πάρα πολύ καιρό και δεν έχουν να δώσουν για να χειρουργηθούν το απόγευμα θα καλυφθούν με χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης.
Αυτό θα γίνει με αυστηρή σειρά προτεραιότητας, όπως έχουν πει, ξεκινώντας από τα περιστατικά που έχουν τους μεγαλύτερους χρόνους αναμονής. Το μέτρο ανακοινώθηκε τον Μάρτιο, μέχρι σήμερα δεν έχει προχωρήσει και πρόσφατα ο υπουργός Υγείας δήλωσε ότι η δωρεάν διενέργεια απογευματινών χειρουργείων με τα λεφτά του Ταμείου Ανάκαμψης θα ξεκινήσει τον Σεπτέμβριο.
Για την κυβέρνηση τα απογευματινά ιατρεία εξυπηρετούν ένα διπλό στόχο: «Να χειρουργηθούν γρηγορότερα οι άνθρωποι που έχουν να ξοδέψουν κάποια χρήματα, αλλά δεν μπορούν να πληρώσουν το κόστος ενός ιδιωτικού νοσοκομείου» και παράλληλα να δοθεί η δυνατότητα να αυξηθούν οι αμοιβές του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού.
Πόσο εφικτό όμως είναι για το προσωπικό που υπερεργάζεται να κάνει και απογευματινά χειρουργεία; «Κάποιοι το πρωί θα ρίξουν τους ρυθμούς της δουλειάς για να μπορούν να αντέχουν. Άνθρωποι είναι, δεν είναι μηχανές. Άρα το δωρεάν, το αυτονόητο, θα πέσει», λέει στη LiFO χειρουργός με μεγάλη εμπειρία.
Το υπουργείο λέει ότι θα παρακολουθεί την παραγωγή των πρωινών χειρουργείων και αν πέσει κάτω από το όριο που είχε πριν από την έναρξη των απογευματινών, τότε η κλινική θα χάνει την άδεια να διενεργεί απογευματινά χειρουργεία. Βεβαίως, οι έλεγχοι αυτοί μένει να φανεί αν και πώς θα γίνονται, αφού γενικά η ελληνική διοικητική μηχανή ανέκαθεν έπασχε στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Επιπλέον, το ηλεκτρονικό εργαλείο που μπορεί να παρακολουθεί σε real time την πραγματική εικόνα των λιστών αναμονής για τα προγραμματισμένα χειρουργεία σε όλη τη χώρα ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Πρόκειται για την ενιαία λίστα χειρουργείων του ΕΣΥ, στην οποία θα μεταφερθούν όλες οι εγγραφές των προγραμματισμένων χειρουργείων από όλα τα νοσοκομεία της χώρας, οι οποίες σήμερα βρίσκονται σε ξεχωριστές λίστες που διατηρεί το κάθε νοσοκομείο.
«Μια μεταρρύθμιση χωρίς προετοιμασία»
Ο Α. Καμπαρούδης υποστηρίζει ότι το υπουργείο έβαλε σε εφαρμογή τα απογευματινά χειρουργεία χωρίς καμία προετοιμασία: «Δεν είμαι θερμός θιασώτης του μέτρου. Αλλά ενδεχομένως σε κάποιους να έδινε μια διαφορετική δυνατότητα. Δυστυχώς, όμως, είναι ένα μέτρο που προχώρησε χωρίς καμία προετοιμασία. Τουλάχιστον ας κοιτούσαν πώς λειτουργεί σε άλλα κράτη. Γιατί μ’ αυτό το μέτρο δεν κομίζουν γλαύκα εις Αθήνας, ούτε ανακαλύπτουν την Αμερική του Κολόμβου».
Ο καθηγητής και πρόεδρος της Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας μάς μεταφέρει την εμπειρία του από τη Μ. Βρετανία: «Εκεί όντως υπήρχαν τα ιδιωτικά χειρουργεία σε ώρες που δεν δούλευε το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Υπήρχε όμως ξεχωριστή πτέρυγα γι’ αυτά τα περιστατικά, ξεχωριστό προσωπικό χειρουργών και αναισθησιολόγων που ασχολούνταν και αμειβόταν μόνο γι’ αυτά τα χειρουργεία. Και κυρίως κάλυπτε, από ό,τι φαινόταν, ασθενείς που είχαν ιδιωτική ασφάλεια και μπορούσε η ασφάλειά τους να πληρώσει τα νοσήλιά τους και τις αμοιβές των γιατρών. Ήταν όλα ξεχωριστά. Και είναι λογικό αυτό, γιατί μπορεί να δημιουργηθεί πρόβλημα μεταξύ δύο ασθενών που είναι στον ίδιο θάλαμο και ο ένας μπορεί να έχει χειρουργηθεί στα απογευματινά και ο άλλος μπορεί να είναι από την αναμονή στα πρωινά χειρουργεία. Πρόβλημα μπορεί να δημιουργηθεί με το νοσηλευτικό προσωπικό, αλλά και με τους συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων που ενδεχομένως να κληθούν να δούνε κάποιο άλλο ζήτημα που μπορεί να προκύψει στον ασθενή αυτό. Όλα αυτά θα έπρεπε να είχαν προβλεφθεί πριν ξεκινήσει η λειτουργία των απογευματινών χειρουργείων. Όταν φέρνεις ένα καινούργιο μέτρο, πρέπει να το σχεδιάσεις από το άλφα ως το ωμέγα. Δεν το κάνεις μόνο για να φανεί ότι κάτι έχεις ξεκινήσει».
Οι γιατροί του ΕΣΥ στην ελεύθερη αγορά στον ελεύθερο χρόνο τους
Εδώ και μερικές μέρες, οι γιατροί του ΕΣΥ μπορούν να ιδιωτεύουν. Η υπουργική απόφαση που δίνει τις εφαρμοστικές κατευθύνσεις αναφέρει ότι οι γιατροί του Δημοσίου θα μπορούν να ασκούν ιδιωτικό έργο σε χρόνο εκτός του τακτικού ωραρίου τους και των εφημεριών τους, τα οποία είναι υποχρεωμένοι να εκτελούν. Θα ελέγχεται η παραγωγικότητά τους στο δημόσιο νοσοκομείο και το ιδιωτικό τους έργο δεν θα πρέπει να επιβαρύνει τη λειτουργία της κλινικής στην οποία εργάζονται, ενώ θα απαγορεύεται να εξετάζουν ιδιωτικά ασθενείς που βρίσκονται στις λίστες των τακτικών πρωινών και δωρεάν ιατρείων.
Με απλά λόγια, όπως το έχει πει ο Ά. Γεωργιάδης, ο γιατρός του ΕΣΥ «θα μπορεί στον ελεύθερο χρόνο του να έχει οποιαδήποτε άλλη ιδιωτική εργασιακή σχέση θέλει. Αυτό μπορεί να είναι από το ιδιωτικό ιατρείο έως και μια συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Εμένα δεν με ενοχλεί, εάν ένας γιατρός είναι εντάξει στις υποχρεώσεις του στο ΕΣΥ, να βγάζει ένα επιπλέον εισόδημα από μια ιδιωτική σχέση».
Ο Αθανάσιος Εξαδάκτυλος, πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, λέει στη LiFO ότι πρόκειται για ένα μέτρο που δεν θα αποδώσει, γιατί δεν υπάρχει επαρκής αριθμός γιατρών για να γίνει αυτός ο συνδυασμός που επιχειρείται: «Η απασχόληση των γιατρών του ΕΣΥ στον ελεύθερο χρόνο τους είναι το έλασσον ζήτημα. Το μείζον ζήτημα είναι τι θα μπορούσαν να προσφέρουν στον εργάσιμο τακτικό χρόνο τους, όταν εξαιτίας της ελλιπούς στελέχωσης το 40% των χειρουργικών αιθουσών παραμένει κλειστό».
Ο Α. Εξαδάκτυλος υποστηρίζει ότι «για να μπορέσουν να καλυφθούν με ποιοτικές υπηρεσίες υγείας οι πολίτες» θα πρέπει «η πολιτεία να αυξήσει σημαντικά τους μισθούς, προκειμένου να στελεχωθούν οι δημόσιες δομές υγείας με επαρκή αριθμό προσλήψεων».
Ο Ά. Γεωργιάδης έχει πει ότι το δημοσιονομικό κόστος από τον διπλασιασμό των μισθών που του έχει προταθεί από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των γιατρών είναι δυσβάστακτο: «Ο διπλασιασμός των λειτουργικών του ΕΣΥ θα σήμαινε να θεσπίσουμε έναν επιπλέον ΕΝΦΙΑ τουλάχιστον, και κάτι ακόμα, για όλους τους Έλληνες».
Οι γιατροί υποστηρίζουν, από την άλλη πλευρά, ότι στο σύνολό της η τακτική μισθοδοσία των γιατρών του ΕΣΥ για το 2024 είναι περίπου 700 εκατ. ευρώ. Λένε ακόμη ότι το καθαρό δημοσιονομικό αποτύπωμα, δηλαδή το καθαρό κόστος για το κράτος, είναι λιγότερα από 500 εκατ. ευρώ τον χρόνο, εάν αφαιρεθούν οι φόροι που επιστρέφονται στα κρατικά ταμεία. Βεβαίως από την εξίσωση των αυξήσεων δεν μπορεί να εξαιρέσει κανείς το νοσηλευτικό προσωπικό και τους υπόλοιπους υγειονομικούς. Από την άλλη πλευρά, όμως, σε χώρες με χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, όπως η Ρουμανία, οι γιατροί παίρνουν διπλάσιους μισθούς από τους γιατρούς που εργάζονται στην Ελλάδα.
Γιατί η έξοδος των γιατρών στην αγορά θα αποδιοργανώσει το ΕΣΥ
Αλλά και στην Πορτογαλία, μια χώρα φτωχή σαν την Ελλάδα, όπως λέει στη LiFO o Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, πρώην πρύτανης και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, οι μισθοί των γιατρών είναι σχεδόν διπλάσιοι σε σχέση με τις απολαβές των γιατρών του ΕΣΥ.
Για το μέτρο που βγάζει τους γιατρούς στην ελεύθερη αγορά, πιστεύει ότι δεν θα αποδώσει τα αναμενόμενα, καθώς για έναν γιατρό που θα πρέπει να συντηρήσει ένα ιατρείο αλλάζουν οι προτεραιότητες: «Εγώ διευθύνω μια πανεπιστημιακή κλινική με πάρα πολύ κόσμο, την οποία ίδρυσα κιόλας, καθώς δεν υπήρχε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Κάνω απογευματινό ιατρείο μία με δύο φορές την εβδομάδα, με αρκετό κόσμο. Σχεδόν κάθε μέρα κάνω δύο με τρεις ώρες μάθημα και ταυτόχρονα εξετάζω κάθε μέρα περίπου 40 με 100 ασθενείς. Σκεφτείτε λοιπόν εμένα: παρόλο που είχα και από πριν το δικαίωμα να έχω ιατρείο έξω, δεν το κάνω, γιατί δεν υπάρχει πραγματικά χρόνος και επιπροσθέτως, με τα καθήκοντα που έχω, δεν αποτελεί προτεραιότητά μου».
Από την άλλη πλευρά, όπως λέει, «η λειτουργία μιας κλινικής είναι μια ομαδική δουλειά. Η προτεραιότητα ενός γιατρού που θα έρθει για λίγο ή, το ανάποδο, ενός πανεπιστημιακού που θα βγαίνει να κάνει ιατρείο έξω ουσιαστικά δεν είναι προσανατολισμένη στη λειτουργία της ομάδας. Είναι κάτι άλλο. Η λογική είναι “περνάω, κάνω τη δουλειά μου και φεύγω”, χωρίς προσήλωση και προσοχή».
Έχοντας κάνει μια μελέτη που είχε στο επίκεντρο την επιστροφή των γιατρών που έφυγαν από την Ελλάδα τα χρόνια των μνημονίων, ο Κ. Γουργουλιάνος μας λέει ότι «η πλειοψηφία των γιατρών για να επιστρέψει στην Ελλάδα αποζητά καλές συνθήκες εργασίας, οικονομικές απολαβές που να πλησιάζουν τα ευρωπαϊκά στάνταρ και αξιοκρατικές επιλογές. Κανένας δεν δηλώνει ότι θέλει να έρθει στην Ελλάδα για να κάνει επάγγελμα και στο νοσοκομείο και έξω. Αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας θέλουν, και όχι να πάνε, για παράδειγμα, στην Κω ή την Αλόννησο και να εφημερεύουν κάθε μέρα».
Για τους γιατρούς που ήδη είναι αντιμέτωποι με υπερεργασία και υπερεφημέρευση, η επαγγελματική δραστηριότητα εκτός ΕΣΥ είναι αδύνατη: «Πώς μπορείς να κρατάς ένα ιατρείο έξω, όταν πρέπει να κάνεις 10 και 11 εφημερίες τον μήνα;», αναρωτιέται ένας από τους γιατρούς με τους οποίους μιλήσαμε. Και προσθέτει: «Ένα ιατρείο για όσους στραφούν σ’ αυτήν τη λύση, η οποία μπορεί να είναι ακόμη και συστέγαση με κάποιον άλλο συνάδελφο, περιλαμβάνει έξοδα ενοικίου, λογαριασμούς, γραμματέα. Με όλα αυτά, πού νομίζετε ότι ο γιατρός θα δώσει τελικά βάρος; Στο έξω ή στο μέσα; Είναι αυταπόδεικτο ότι η έξοδος αυτή θα αποδιοργανώσει πλήρως το ΕΣΥ».
Πολλοί γιατροί που μας μίλησαν είναι εξοργισμένοι. «Οι περισσότεροι δεν έχουμε να κερδίσουμε», λένε, «καθώς η εντατικοποίηση της εργασίας στα νοσοκομεία δεν μας αφήνει και πολλά περιθώρια». Υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι «το μέτρο αυτό βολεύει μια μειοψηφία, οι οποίοι και να διπλασιαστούν οι μισθοί δεν τους αφορά. Είναι η μειοψηφία των φακελάκηδων, που θέλουν να ασπρίσουν μερικά μαύρα, και τώρα τους δίνεται μια πρώτης τάξεως ευκαιρία».
Στην κόψη του ξυραφιού
Εν τω μεταξύ, «η κατάσταση στη δημόσια υγεία», όπως λέει ο καθηγητής στην Ε΄ Χειρουργική Κλινική του ΑΠΘ στο Ιπποκράτειο, «είναι στην κόψη του ξυραφιού. Εάν είχε δημιουργηθεί αντίστοιχη κατάσταση σε ένα άλλο δυτικοευρωπαϊκό κράτος, στη Γερμανία, τη Γαλλία ή την Αγγλία, το σύστημα θα είχε καταρρεύσει ήδη. Απλώς εδώ υπάρχει φιλότιμο και όσοι δουλεύουν μέσα στο ΕΣΥ κινούνται για να μπορέσει να κρατηθεί το σύστημα. Αν πηγαίναμε με τις τυπικότητες των Δυτικοευρωπαίων, μέχρι τώρα δεν θα άντεχε, θα είχε καταρρεύσει. Αλλά επειδή ως Έλληνες έχουμε μάθε να ελισσόμεθα αλλιώς μέσα στο ΕΣΥ, τρέχουμε από εδώ, τρέχουμε από εκεί, κάνουμε και κάτι παραπάνω και έτσι μπορεί και λειτουργεί ακόμη το σύστημα. Έχουμε όμως φτάσει στο τέλμα. Εάν δεν ληφθούν μέτρα και δεν γίνουν αλλαγές, θα είναι ακόμη πιο δύσκολη η συνέχεια», λέει.
Μια πρόταση για ευρεία μεταρρύθμιση
Ο Κυριάκος Σουλιώτης, καθηγητής Πολιτικής Υγείας και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, λέει στη LiFO ότι υπάρχει «ανάγκη για μια ευρεία μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας». Περιγράφοντας την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί, μας εξηγεί ότι «το τελευταίο διάστημα, κάτω από την πίεση που ασκεί η αυξημένη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας σε κάποιες περιοχές, έχει αναδειχθεί το πρόβλημα της στελέχωσης των δομών του Εθνικού Συστήματος Υγείας, το οποίο προκαλεί σημαντικές δυσλειτουργίες και θέτει εν αμφιβόλω την κάλυψη των αναγκών υγείας των πολιτών».
Ο Κ. Σουλιώτης υποστηρίζει ότι πρόκειται για «ένα πρόβλημα, το οποίο μεν αντιμετωπίζουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο στη χώρα μας είναι οξύτερο ως αποτέλεσμα μιας σειράς παραγόντων, όπως η επίδραση της οικονομικής και της πανδημικής κρίσης στην υγεία και τις υπηρεσίες υγείας, οι χαμηλές αμοιβές σε σύγκριση με αυτές του ιδιωτικού τομέα ή άλλων χωρών, καθώς και η αδράνεια σε επίπεδο σχεδιασμού, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την αβεβαιότητα όσον αφορά τις πραγματικές ανάγκες κάθε περιοχής και δομής ανά κατηγορία προσωπικού, εξειδίκευσης κ.λπ.».
Ανεξάρτητα από την αποτελεσματικότητα των νέων μέτρων της κυβέρνησης, όπως λέει, ο καθηγητής του Δημοκρίτειου πιστεύει ότι «η διασφάλιση ενός βιώσιμου τρόπου λειτουργίας του ΕΣΥ θα καταστεί εφικτή μόνο εάν υλοποιηθεί μια ευρεία παρέμβαση στο σύστημα υγείας, το οποίο έχει συμπληρώσει τέσσερις δεκαετίες λειτουργίας με τα βασικά δομικά και λειτουργικά του χαρακτηριστικά να παραμένουν ίδια».
Σε αντίθεση με τους προηγούμενους συνομιλητές μας, ο Κ. Σουλιώτης υποστηρίζει ότι «οι ανελαστικές σχέσεις εργασίας, οι οποίες διαμορφώνουν ένα υπόδειγμα περιορισμένων αμοιβών −ακόμα και για τις δομές και τους εργαζόμενους που καταγράφουν υψηλή παραγωγικότητα και θετικές εκβάσεις για τους ασθενείς− δεν ευνοούν, όχι μόνο την προσέλκυση νέων επιστημόνων, αλλά και τη συγκράτηση των υφιστάμενων εντός του ΕΣΥ. Η νομική προσωπικότητα των δομών του ΕΣΥ, επίσης, δεν επιτρέπει την έμπρακτη αναγνώριση του έργου των απασχολούμενων σε αυτές, ενώ προκαλεί και μια σειρά από άλλα προβλήματα, π.χ. στην απόκτηση και ανανέωση του εξοπλισμού, απόρροια του γραφειοκρατικού τρόπου λειτουργίας και λήψης αποφάσεων. Υπό αυτές δε τις συνθήκες, η διοίκηση των δομών δεν έχει σημαντικά περιθώρια δράσης, καθώς το σύστημα διέπεται από μια συγκεντρωτική λειτουργία και μια λογική επίλυσης των όποιων προβλημάτων σε απόλυτα κεντρικό-πολιτικό επίπεδο».
Για τον καθηγητή, η απάντηση στα προβλήματα που παρέθεσε παραπάνω «είναι επανίδρυση του ΕΣΥ ως Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και η λειτουργία του ως ανεξάρτητου δημόσιου οργανισμού». Πρόκειται για μία επιλογή η οποία, όπως λέει, «θα επιτρέψει αφενός την τεκμηριωμένη λήψη αποφάσεων οργάνωσης και διοίκησής του χωρίς παρεμβάσεις πολιτικής προέλευσης και λογικής, και αφετέρου την αναβάθμιση του στρατηγικού ρόλου του υπουργείου Υγείας, το οποίο θα επιλέγει τις πολιτικές και θα θέτει τις προτεραιότητες στην οργάνωση και λειτουργία του ΕΣΥ, χωρίς όμως να ασκεί τη διοίκηση και τη διαχείρισή του». Η πρόταση που μας ανέφερε στηρίζεται στις δύο μελέτες/προτάσεις πολιτικής για το «Νέο ΕΣΥ», που δημοσιεύθηκαν με πρωτοβουλία της διαΝΕΟσις. Ο Κ. Σουλιώτης είναι ένας από τους συγγραφείς αυτών των προτάσεων.
Η πυξίδα για το Νέο ΕΣΥ που σχεδιάζει η κυβέρνηση είναι «η μεγαλύτερη συνέργεια δημόσιου και ιδιωτικού τομέα». Ο Ά. Γεωργιάδης πολλές φορές έχει αναφέρει ότι δεν υπάρχει η πολυτέλεια ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας στο πεδίο της υγείας «να είναι δύο παράλληλοι δρόμοι που ουδέποτε συναντιούνται, πρέπει να γίνουν δύο ευθείες που τέμνονται».
Μένει να φανεί αν τα νέα μέτρα θα είναι ένα ανάχωμα στην πανθομολογούμενη κατάρρευση του ΕΣΥ ή αν το δημόσιο σύστημα με όλες του τις ατέλειες και τις παθογένειες θα μπει σε αχαρτογράφητα νερά με άγνωστες συνέπειες.
