ΚΑΘΕ ΧΡΟΝΟ ΕΧΟΥΝ την ίδια αγωνία όταν φτάνει η μέρα που ανοίγουν οι θέσεις με τους διορισμούς των εκπαιδευτικών. Είναι εκείνη η στιγμή που ενώ θα έπρεπε να χαίρονται που βλέπουν το όνομά τους στις λίστες των επιτυχόντων, τους πιάνει το άγχος επειδή συνειδητοποιούν ότι έχουν τοποθετηθεί σε σχολείο που βρίσκεται σε κάποιο δημοφιλή τουριστικό προορισμό και σκέφτονται τα πολλαπλά προβλήματα που έχουν να διαχειριστούν. Πού θα μείνω; Πόσα χρήματα θα χρειαστώ; Μήπως καταλήξω να κοιμάμαι σε κάποιο κάμπινγκ ή ακόμα και στο αυτοκίνητο; Το στεγαστικό πρόβλημα είναι το κυριότερο που αντιμετωπίζει ο κλάδος των εκπαιδευτικών και έχει λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Είναι δισεπίλυτο και αφορά ένα μεγάλο ποσοστό εκπαιδευτικών (αναπληρωτές, νεοδιόριστους και μόνιμους), οι οποίοι αναγκαστικά εργάζονται σε διαφορετικό τόπο από αυτόν της μόνιμης κατοικίας του. Κι όλα αυτά όταν ένας νεοδιόριστος εκπαιδευτικός ζει με 776 ευρώ τον μήνα, ενώ η εύρεση στέγης, οι υπέρογκες τιμές των ενοικίων, το κόστος διαβίωσης και τα πάγια έξοδα ξεπερνούν ακόμα και το 50% του μηνιαίου του εισοδήματος.
«Αντιμετωπίζεις δυσκολίες που δεν μπορείς να ελέγξεις. Αυτή η απουσία επιλογής, η αίσθηση ότι δεν ορίζεις ο ίδιος τη ζωή σου είναι το πρώτο φορτίο που κουβαλάς. Πέρσι, για παράδειγμα, έμαθα ότι ήμουν αναπληρωτής στη Σάμο την 1η Σεπτεμβρίου. Έπρεπε να παρουσιαστώ μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου στο σχολείο. Είχα δύο μέρες για να ετοιμάσω τα πράγματά μου, να πάρω το καράβι από Καβάλα, να αποχαιρετήσω τους πάντες. Δύο ώρες πριν φτάσω στη Σάμο και ενώ βρισκόμουν εν πλω, έμαθα σε ποιο σχολείο με είχαν τοποθετήσει. Κι όλα αυτά σε ένα νησί που δεν είναι μικρό σε έκταση. Επομένως, υπήρχε η πιθανότητα να είχα κλείσει σπίτι στην άλλη πλευρά του νησιού από εκείνη όπου τελικά θα διοριζόμουν», επισημαίνει στην αρχή της συνομιλίας μας ο αναπληρωτής εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας και υποψήφιος διδάκτορας Θεολογίας Σπύρος Κατσικαρώνης.
Δυστυχώς, το τουριστικό θαύμα της ανάπτυξης στην περιοχή των Κυκλάδων τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε εφιάλτη όχι μόνο για τους εκπαιδευτικούς αλλά και για γιατρούς, νοσηλευτές, εκαβίτες και πυροσβέστες που συχνά αναγκάζονται να κοιμηθούν στα αμάξια τους ή σε “παράγκες” που μισθώνονται για υπέρογκα ποσά, προκειμένου να καταφέρουν να παραμείνουν και να εργαστούν στο εκάστοτε νησί.
Στη συνέχεια περιγράφει όλα όσα έζησε σε Σάμο και Σύρο όπου έχει διοριστεί: «Αρχικά, το να είσαι αναπληρωτής είναι η πιο όμορφη αλλά και πιο γενναία απόφαση της ζωής σου. Στο ξεκίνημα κάθε σχολικής χρονιάς εύχεσαι τρία πράγματα: να σε καταλαβαίνουν, να μη χάσεις τον εαυτό σου και να γεμίσεις τη βαλίτσα της επιστροφής σου με πολλά χαμόγελα. Ίσως είναι και ο δικός μου τρόπος να μένω συγκεντρωμένος σε αυτό που αγαπάω, τα παιδιά. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί λόγοι να χάσει κάποιος αναπληρωτής τη συγκέντρωση ή την υπομονή του. Για αρχή, ζεις συνέχεια με άγχος και αβεβαιότητα, κάθε χρόνο ένα διαφορετικό μέρος και σχολείο, διαφορετικοί συνάδελφοι, μαθητές και γονείς. Ξεκινάς αφήνοντας πίσω την οικογένεια και τους φίλους σου για να κάνεις ένα βήμα προς το άγνωστο. Δεν είναι εύκολο να οργανώνεις τη ζωή σου από την αρχή».
Πλέον, ένα σημαντικό εργαλείο για τους εκπαιδευτικούς αποτελούν οι ομάδες που έχουν δημιουργήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ουσιαστικά, προσπαθούν να βρουν λύση μέσω της αυτοοργάνωσης. Ο Σπύρος Κατσικαρώνης εξηγεί: «Μόλις αποβιβάστηκα από το πλοίο στη Σάμο έπρεπε να βρω σπίτι. Είχα κάνει μια μικρή έρευνα από κάποιες σελίδες που υπάρχουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αυτές οι ομάδες που έχουμε φτιάξει οι αναπληρωτές για να είμαστε αλληλέγγυοι. Όταν νιώθεις ότι το κράτος σού θέτει συνεχώς εμπόδια, η αλληλεγγύη είναι η τελευταία γραμμή άμυνας και ανθρωπιάς. Είναι αρκετά δύσκολο να πρέπει να εναποθέτεις συνεχώς τις ελπίδες και την εμπιστοσύνη σου σε κόσμο που δεν ξέρεις. Έμπαινα στο ένα σπίτι και μου έλεγαν ότι είχε νοικιαστεί στο παιδί που μόλις είχε φύγει. Είναι σκληρή κατάσταση, αλλά δεν μπορείς να σταθείς σε μια κακοτυχία, πρέπει να συνεχίσεις. Αν είσαι τυχερός, θα χρειαστείς κάποιες μέρες. Έπειτα, συνήθως οι ιδιοκτήτες ακινήτων ζητάνε δύο ενοίκια εγγύηση, άλλοι ζητάνε να μην υπάρξει συμβόλαιο και ζεις με τον κίνδυνο μόλις αρχίσει η καλοκαιρινή σεζόν να σε πετάξουν έξω. Είναι κουραστικό να πρέπει να εξηγείς ότι όλα αυτά που ζητάνε, μαζί με όσα έχεις ξοδέψεις ήδη, είναι κοντά στα 1.500 ευρώ. Είναι ακόμα πιο κουραστικό να ξέρεις ότι θα πληρωθείς τον πρώτο μισθό μετά από περίπου 35 μέρες. Αρκετοί ζητούν δανεικά από την οικογένεια ή φίλους και τους ξεπληρώνουν, αν είναι τυχεροί, στο τέλος της χρονιάς».
Τι έπεται; «Όταν επιτέλους τακτοποιηθείς, ξεκινάει η σχολική χρονιά κι εσύ πρέπει με τα ρούχα στις βαλίτσες να κρατήσεις όρθιο και χαρούμενο τον εαυτό σου. Και τούτο διότι ένας χαρούμενος δάσκαλος μπορεί να δημιουργήσει ευτυχισμένους ανθρώπους, οι οποίοι θα λάμψουν. Γι’ αυτό η διδασκαλία είναι μια ανοιχτή αγκαλιά προς την ανθρωπιά. Ξέρεις, περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη να επιστρέψουμε στον άνθρωπο. Ο κύριος υπεύθυνος για τη μεγάλη ταλαιπωρία μας είναι πρώτα απ’ όλα το κράτος, η πολιτεία. Λειτουργεί βεβιασμένα και χωρίς σχέδιο. Για πάνω από δέκα χρόνια δεν έκανε διορισμούς μόνιμου προσωπικού. Ωστόσο, ακόμα και τώρα που διορίζει κόσμο, οι αναπληρωτές ξεπερνούν τους 50.000. Ο αναπληρωτής πρέπει να είναι έκτακτο προσωπικό και όχι μια πάγια τακτική. Αυτό φανερώνει ότι απλώς δεν ενδιαφερόμαστε για τον ανθρώπινο παράγοντα. Είναι λογικό να αλλάζουμε σχολεία κάθε χρόνο και οι μαθητές να αλλάζουν δασκάλους κάθε χρόνο; Είναι λογικό η προϋπηρεσία και το μεταπτυχιακό μου, ενώ έχουν αναγνωριστεί από το υπουργείο Παιδείας και υπάρχουν ψηφιακά, να πρέπει κάθε χρόνο να αναγνωρίζονται από την εκάστοτε πρωτοβάθμια, αλλιώς δεν θα πληρωθώ, όπως πραγματικά αξίζω; Είναι λογικό να είμαστε η πιο καταρτισμένη γενιά δασκάλων, με μεταπτυχιακά και διδακτορικά, και να περιμένουμε να διοριστούμε;» αναρωτιέται ο Σπύρος Κατσικαρώνης.
Ο Παναγιώτης Ιωάννου είναι δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο Γενναδίου της Ρόδου από πέρσι. Όπως θα μου πει, φέτος έζησε τον δικό του γολγοθά, αφού έψαχνε μια γκαρσονιέρα στο Γεννάδι μέχρι 300 ευρώ. Για δύο εβδομάδες χρειάστηκε να κοιμηθεί στο αυτοκίνητο, ενώ έκανε μπάνιο στις ντουζιέρες των παραλιών του νησιού. Κι όλα αυτά επειδή του ζητούσαν 400 ευρώ για ένα στούντιο και αδυνατούσε να διαθέσει αυτό το ποσό. Η περιπέτειά του είχε αίσιο τέλος χάρη στην κινητοποίηση της τοπικής κοινωνίας, που έσπευσε να βοηθήσει ώστε να βρει σπίτι. «Είναι αλήθεια ότι στο τέλος Οκτωβρίου μπορεί κάποιος να βρει σπίτι με σχετικά χαμηλό ενοίκιο επειδή τότε λήγει η τουριστική περίοδος. Ωστόσο, οι καθηγητές και οι δάσκαλοι πρέπει να παρουσιάζονται από τις αρχές Σεπτεμβρίου στα σχολεία».
Φυσικά, τα προβλήματα γίνονται ακόμα πιο έντονα και η κατάσταση απελπιστική όταν διορίζεσαι σε σχολείο των Κυκλάδων, αφού η τουριστική κίνηση έχει εκτοξεύσει στα ύψη τις τιμές των ενοικίων. Έτσι, αρκετοί εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να διαμένουν σε εστίες και σε δωμάτια που ενοικιάζονται από τον δήμο, άλλοι πληρώνουν ξενοδοχείο και κάποιοι φιλοξενούνται σε συναδέλφους τους. «Είναι προφανές ότι οι συνθήκες που αφορούν το ζήτημα της στέγασης των εκπαιδευτικών, και βέβαια των υπόλοιπων εργαζόμενων στις Κυκλάδες, προετοιμάζουν όσους διαμένουν ήδη στα τουριστικά και υπερτουριστικά νησιά των Κυκλάδων αλλά και όσους θα κληθούν να εργαστούν τον επόμενο χρόνο ή και τα επόμενα χρόνια στην περιοχή για καταστάσεις ακόμα πιο δυσοίωνο. Και ενώ μέχρι και πριν από λίγο καιρό τα νησιά που αντιμετώπιζαν το μεγαλύτερο στεγαστικό πρόβλημα ήταν τα υπερτουριστικά κυκλαδονήσια (κυρίως Μύκονος, Πάρος, Σαντορίνη), πλέον το πρόβλημα διογκώνεται και επεκτείνεται επικίνδυνα σταδιακά και στα υπόλοιπα νησιά», επισημαίνει από τη Μύκονο ο εκπαιδευτικός και πρόεδρος της Α’ ΕΛΜΕ Κυκλάδων, Δημήτρης Παπαδημητρίου. Και προσθέτει: «Οι νέες μεγάλες “επενδύσεις” που υλοποιούνται με τη μορφή τεράστιων ξενοδοχειακών μονάδων υποδηλώνουν περισσότερο προσωπικό, του οποίου τη στέγαση θα κληθούν να διασφαλίσουν πρώτιστα οι εργοδότες. Όταν σε ένα νησί ο κορεσμός, η ακρίβεια και η αισχροκέρδεια στην αναζήτηση στέγης έχουν χτυπήσει ήδη “κόκκινο”, τον Σεπτέμβρη που θα κληθούν να βρουν στέγη σε αυτό περισσότεροι από 100 εκπαιδευτικοί, η κατάσταση θα γίνει από χαώδης μέχρι εκρηκτική. Την ίδια στιγμή, βέβαια, στο νησί η τιμή για μια γκαρσονιέρα ξεκινάει από τα 400 ευρώ αν κάποιος σταθεί τυχερός, ενώ η τιμή για ένα σπίτι με δύο υπνοδωμάτια δύσκολα πέφτει κάτω από τα 600 ευρώ. Βέβαια, μιλάμε πάντα για τους δέκα μήνες που αφορούν τη χειμερινή σεζόν στο νησί, δηλαδή από Σεπτέμβρη μέχρι τέλος Ιουνίου. Τα τελευταία χρόνια είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να ξεσπιτώνονται οι συνάδελφοι Μάη ή Ιούνη και να αναζητούν δωμάτια για κάποιες βδομάδες ή ημέρες, προκειμένου να παραμείνουν στο νησί για να εργαστούν. Αντίστοιχη με τη Μύκονο είναι η κατάσταση στην Πάρο και τη Σαντορίνη».
Για τον κ. Παπαδημητρίου το ζήτημα είναι ότι τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια το στεγαστικό πρόβλημα έχει επεκταθεί ταχύτατα και επικίνδυνα και στα υπόλοιπα κυκλαδονήσια, στα οποία μέχρι πρότινος δεν υπήρχαν αντίστοιχα προβλήματα. «Στη Σύρο πολύ δύσκολα θα βρεθεί πλέον σπίτι με δύο υπνοδωμάτια μέσα ή και λίγο έξω από την Ερμούπολη με λιγότερο από 600 ευρώ. Στην Τήνο δεν υπάρχει γκαρσονιέρα κάτω από 350 ευρώ μέσα στη Χώρα ή πλησίον της, στην Τζια επικρατεί αντίστοιχη κατάσταση, ενώ στη Μήλο πολύ λίγα δωμάτια ή σπίτια είναι διαθέσιμα από Σεπτέμβρη μέχρι 30 Ιουνίου (κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής χρονιάς δηλαδή), και από αυτά που υπάρχουν πολύ δύσκολα θα βρεθεί μια γκαρσονιέρα κάτω από 400 ευρώ. Παρόμοια κατάσταση παρατηρείται και στη Σίφνο, ενώ στα μικρότερα νησιά των Κυκλάδων, όπως η Σέριφος και η Κίμωλος, η κατάσταση κατευθύνεται με ταχύτητα προς την ίδια κατεύθυνση. Πάντα, βέβαια, πρέπει να θεωρείται αυτονόητο ότι η παραπάνω κατάσταση αφορά τη χειμερινή σεζόν, από Σεπτέμβρη μέχρι 30 Ιούνη, καθώς είναι πλέον σχεδόν αδύνατο να κρατήσει ένας εργαζόμενος σπίτι για όλο τον χρόνο, εκτός βέβαια αν είναι σε θέση να διαθέσει ένα ποσό τεράστιο για τα δεδομένα του. Να σας θυμίσω ότι στα πιο τουριστικά νησιά μια γκαρσονιέρα στοιχίζει 8-9.000 ευρώ για όλο τον χρόνο και ένα δυάρι 10-12.000 ευρώ. Το γεγονός αυτό στερεί αυτομάτως από μια οικογένεια τη δυνατότητα να παραμείνει σε ένα από τα κυκλαδονήσια για κάποια χρόνια, σε περίπτωση που οι γονείς είναι υποχρεωμένοι λόγω διορισμού να εργαστούν εκεί, και δημιουργεί ασύμμετρες και ιδιαίτερα προβληματικές συνθήκες ζωής και διαβίωσης. Εδώ θα πρέπει να συνυπολογιστεί πως το κόστος διαβίωσης στα κυκλαδονήσια είναι υπερδιπλάσιο και πολλαπλάσιο σε πολλές περιπτώσεις του αντίστοιχου στην ηπειρωτική Ελλάδα, ξεκινώντας από τα βασικά δημόσια αγαθά (ρεύμα, νερό, αλλά και αποχέτευση σε πολλές περιπτώσεις), τα καύσιμα (2,30 η τιμή του λίτρου της βενζίνης σήμερα στη Μύκονο) και το κόστος μετακίνησης, το οποίο έχει αυξηθεί υπερβολικά τα τελευταία χρόνια∙ περίπου 450 ευρώ χρειάζεται μια τετραμελής οικογένεια με αυτοκίνητο για ένα δρομολόγιο μετ’ επιστροφής Σύρος - Πειραιάς.
Κλείνοντας, ο κ. Παπαδημητρίου θα πει: «Δυστυχώς, το τουριστικό θαύμα της ανάπτυξης στην περιοχή των Κυκλάδων τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε εφιάλτη όχι μόνο για τους εκπαιδευτικούς αλλά και για γιατρούς, νοσηλευτές, εκαβίτες και πυροσβέστες που συχνά αναγκάζονται να κοιμηθούν στα αμάξια τους ή σε “παράγκες” που μισθώνονται για υπέρογκα ποσά, προκειμένου να καταφέρουν να παραμείνουν και να εργαστούν στο εκάστοτε νησί. Σκεφθείτε ότι οι παραιτήσεις και οι “αρνήσεις” εκπαιδευτικών να αναλάβουν υπηρεσία στις Κυκλάδες το σχολικό έτος 2023-3024 άγγιξαν το 30%. Όλα τα παραπάνω στοιχεία σε συνδυασμό με τους “διαλυμένους” μισθούς των εκπαιδευτικών τα τελευταία χρόνια θέτουν πλέον το ζήτημα σε μια νέα βάση: δεν μιλάμε για αξιοπρεπή διαβίωση αλλά μόνο για επιβίωση».
