ΟΙ ΕΞΟΡΥΞΕΙΣ ΒΑΘΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ είναι μια ανερχόμενη βιομηχανία. Δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη, εξαιτίας πολλών διαφορετικών συγκυριών. Η σημαντικότερη είναι ότι υπάρχουν σοβαροί νομικοί περιορισμοί που δεσμεύουν τις χώρες. Οι περιορισμοί αυτοί τίθενται από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και ρυθμίζονται από τη Διεθνή Αρχή των Θαλάσσιων Βυθών.
Αυτό σημαίνει ότι τα βάθη της θάλασσας και η εκμετάλλευσή τους δεν υπόκεινται στη δικαιοδοσία κάθε κράτους αλλά είναι υπερεθνικό ζήτημα. Όποιος θέλει να προβεί σε εξορύξεις, θα πρέπει πρώτα να πάρει άδεια από τη Διεθνή Αρχή των Θαλάσσιων Βυθών, η οποία αυτήν τη στιγμή αναπτύσσει ένα σύστημα ρύθμισης των εξορύξεων γνωστό ως «The Mining Code» που ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί.
Σημαντική λεπτομέρεια: όλα αυτά ισχύουν για τις χώρες που έχουν υπογράψει και επικυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Μέχρι τον Οκτώβρη του 2024, αυτές ανέρχονταν σε 168, συν την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δηλαδή, η σύμβαση αυτή έχει υπογραφεί σχεδόν από όλους.
Σχεδόν.
Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν τόσο αυστηροί περιορισμοί είναι ότι ο διεθνής θαλάσσιος βυθός (η Περιοχή) και ο ορυκτός πλούτος που βρίσκεται σ’ αυτόν θεωρούνται «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας». Γι’ αυτό ακριβώς ο διεθνής θαλάσσιος βυθός είναι εκτός ορίων εθνικής δικαιοδοσίας.
Διαβάζω το «Regulating Deep Sea Mining: Α myriad of legal frameworks» του Klaas Willaert. Συγκρατώ μια παράγραφο στην οποία σχολιάζεται η απουσία συμμετοχής των ΗΠΑ στην UNCLOS.
«Ενώ είναι αλήθεια ότι μόνο λίγα κράτη-μέλη του ΟΗΕ δεν έχουν υπογράψει τη Συνθήκη, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ένα από αυτά και είναι, ως εκ τούτου, ιδιαίτερα σημαντικό να εκτιμηθεί ο ακριβής αντίκτυπος της μη επικύρωσης στις φιλοδοξίες εξόρυξης βαθέων υδάτων αυτών των κρατών. Πράγματι, ανάλογα με την ερμηνεία, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι οι χώρες που δεν έχουν υπογράψει εξουσιοδοτούνται να διεκδικούν και να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς πόρους εντός της Περιοχής τους, χωρίς την προηγούμενη άδεια της Διεθνούς Αρχής των Θαλάσσιων Βυθών, καθώς δεν δεσμεύονται από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Απ’ την άλλη πλευρά, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι σημαίνει πως δεν μπορούν να προβούν σε εξορύξεις βαθέων υδάτων σε θαλάσσιες περιοχές εκτός της διεθνούς τους δικαιοδοσίας».
Είναι λοιπόν σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν υπογράψει τη Σύμβαση και ασαφές το τι ακριβώς σημαίνει αυτό για την εξορυκτική τους δραστηριότητα. Ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν τόσο αυστηροί περιορισμοί είναι ότι ο διεθνής θαλάσσιος βυθός (η Περιοχή) και ο ορυκτός πλούτος που βρίσκεται σ’ αυτόν θεωρούνται «κοινή κληρονομιά της ανθρωπότητας». Γι’ αυτό ακριβώς ο διεθνής θαλάσσιος βυθός είναι εκτός ορίων εθνικής δικαιοδοσίας.
Αυτά ίσχυαν, πάνω κάτω, μέχρι πρόσφατα. Η εκλογή Τραμπ και η επιθυμία του να γίνουν οι ΗΠΑ ενεργειακά ανεξάρτητες θέτει ερωτήματα σχετικά με τις εξορύξεις που χρειάζεται να απαντηθούν άμεσα. Ένα από τα υλικά που βρίσκονται στα βάθη της θάλασσας και μπορούν να εξορυχθούν είναι ο χαλκός.
25 Φεβρουαρίου 2025
O Πρόεδρος Τραμπ υπογράφει εκτελεστικό διάταγμα που θέτει τον χαλκό στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ. To διάταγμα γράφει:
«Τμήμα 1. Πολιτική. Ο χαλκός είναι ένα κρίσιμο υλικό απαραίτητο για την εθνική ασφάλεια, την οικονομική ισχύ και τη βιομηχανική ανθεκτικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών. Ο χαλκός, τα θραύσματα χαλκού και τα παράγωγα προϊόντα του χαλκού διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στις αμυντικές εφαρμογές, στις υποδομές και στις αναδυόμενες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένων της καθαρής ενέργειας, των ηλεκτρικών οχημάτων και των προηγμένων ηλεκτρονικών. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τρωτά σημεία στην αλυσίδα εφοδιασμού χαλκού, με αυξανόμενη εξάρτηση από ξένες πηγές για την εξόρυξη, τήξη και επεξεργασία χαλκού.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν άφθονα αποθέματα χαλκού, ωστόσο η ικανότητα τήξης και επεξεργασίας υστερεί σημαντικά σε σχέση με τους παγκόσμιους ανταγωνιστές. Ένας μόνο ξένος παραγωγός κυριαρχεί στην παγκόσμια τήξη και διύλιση χαλκού, ελέγχοντας πάνω από το 50% της παγκόσμιας δυναμικότητας τήξης και κατέχοντας τέσσερις από τις πέντε μεγαλύτερες εγκαταστάσεις διύλισης. Αυτή η κυριαρχία, σε συνδυασμό με την παγκόσμια πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και τον έλεγχο των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού από έναν μόνο παραγωγό, αποτελεί άμεση απειλή για την εθνική ασφάλεια και την οικονομική σταθερότητα των Ηνωμένων Πολιτειών. Η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να εξασφαλίσουν μια αξιόπιστη, ασφαλή και ανθεκτική εγχώρια αλυσίδα εφοδιασμού χαλκού».
Στο διάταγμα σημειώνεται ότι πρέπει να μπει σε προτεραιότητα η ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών και η έρευνα για το πώς μπορούν να αξιοποιηθούν τα γηγενή κοιτάσματα χαλκού.
Το διάταγμα αυτό είναι συνεπές με το σύνολο της πολιτικής πορείας του Τραμπ, ο οποίος έχει εστιάσει στην ανάγκη ενεργειακής ανεξαρτησίας των ΗΠΑ και της μη εξάρτησής τους από ξένες χώρες για την ικανοποίηση των πάσης φύσεως ενεργειακών τους αναγκών.
26 Φεβρουαρίου 2025
Η σελίδα mining.com δημοσιεύει μια συνέντευξη του Gerard Barron, CEO της The Metals Company. H εταιρεία αυτή δραστηριοποιείται στον χώρο της εξόρυξης και επεξεργασίας πολυμεταλλικών οζιδίων που περιέχουν νικέλιο, χαλκό και κοβάλτιο από τα βάθη της θάλασσας.
Ο Barron δήλωσε: «Τα καλύτερα νέα για μας ήταν η εκλογή του Προέδρου Τραμπ. Αν κοιτάξεις τριγύρω στο υπουργείο, θα δεις ότι υπάρχουν πολλοί μεγάλοι υποστηρικτές όχι μόνο της The Metals Company αλλά και γενικά των μετάλλων που βρίσκονται στον ωκεανό. Αυτοί έχουν ως προτεραιότητα –κάτι που τους διαφοροποιεί απ’ τις άλλες χώρες– την αυτάρκεια μεταλλευμάτων, η οποία είναι σημαντική για κρίσιμα μεταλλεύματα. Έχουμε την υποστήριξη του Rubio, υπουργού Εξωτερικών, της εκπροσώπου των Ηνωμένων Εθνών, Elise Stefanik, και πολλών άλλων στη νέα διοίκηση που είναι τρομεροί υποστηρικτές μας, επομένως μπαίνουμε στο 2025 πιστεύοντας ότι θα είναι χρονιά-breakout».
Εξορύξεις βαθέων υδάτων και AI
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι τα μεταλλεύματα που μπορούν να εξορυχθούν από τα βάθη της θάλασσας είναι χρήσιμα στη βιομηχανία της AI. Τόσο τα αυξανόμενα ανά τον κόσμο data centers (κέντρα δεδομένων) όσο και η δημιουργία συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης χρειάζονται μεγάλες ποσότητες χαλκού. Ο χαλκός είναι τόσο σημαντικός σε αυτές τις τεχνολογίες λόγω της εξαιρετικής ηλεκτρικής και θερμικής αγωγιμότητάς του.
Η Vandita Pant είναι επικεφαλής του οικονομικού τμήματος της BHP, μεγάλης εξορυκτικής εταιρείας. Δήλωσε στους «Financial Times»: «Σήμερα, τα κέντρα δεδομένων αποτελούν λιγότερο από το 1% της ζήτησης χαλκού, αλλά το ποσοστό αυτό αναμένεται να ανέλθει σε 6 έως 7% έως το 2050. Υπάρχει πολύς χαλκός στα κέντρα δεδομένων». Ταυτόχρονα, η BHP αναμένει ότι η παγκόσμια ζήτηση χαλκού θα αυξηθεί σε 52,5 εκατ. τόνους ετησίως έως το 2050, από 30,4 εκατ. τόνους το 2021 – μια αύξηση 72%.
Άλλα υλικά που βρίσκονται στα βάθη της θάλασσας και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ή χρησιμοποιούνται ήδη σε τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης είναι το νικέλιο –χρησιμοποιείται στις μπαταρίες νικελίου/ψευδαργύρου που είναι ανερχόμενη τεχνολογία η οποία υπόσχεται την απαιτούμενη παροχή ενέργειας στα κέντρα δεδομένων τεχνητής νοημοσύνης–, το παλλάδιο –είναι υποσχόμενη η χρήση του σε συστήματα «μνήμης» της τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης– και το μαγγάνιο, που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες λιθίου, οι οποίες με τη σειρά τους χρησιμοποιούνται σε «έξυπνες συσκευές» τεχνητής νοημοσύνης.
Το πρόβλημα με τις εξορύξεις βαθέων υδάτων
Πέρα από τους νομικούς περιορισμούς, υπάρχουν σοβαρότατα περιβαλλοντικά ερωτήματα σε σχέση με τις εξορύξεις. Τα οικοσυστήματα στα βάθη των ωκεανών μάς είναι άγνωστα.
Σύμφωνα με την Greenpeace, «oι όζοι που περιέχουν τα κοιτάσματα μετάλλων χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια για να σχηματιστούν και αποτελούν έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της ζωής στη βαθιά θάλασσα. Όταν εξαφανιστούν, δεν μπορούν να αντικατασταθούν, ούτε και τα οικοσυστήματα που ευδοκιμούν γύρω τους. Αυτό θα προκαλούσε διαταραχή σε όλη την τροφική αλυσίδα, στην οποία βασίζονται οι αλιείς, όσοι ζουν από τη θάλασσα, αλλά και όλοι μας.
Η εξόρυξη αυτών των κοιτασμάτων θα καταστρέψει τη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, που προσφέρουν πολλά οφέλη για όλη τη ζωή στη Γη και δεν τα έχουμε καν κατανοήσει όλα, αφού η επιστήμη ακόμα τα μελετά. Ο βαθύς ωκεανός είναι μια τεράστια δεξαμενή βιοποικιλότητας, από λαμπερούς καρχαρίες μέχρι μικρά σαλιγκάρια, με νέα είδη να ανακαλύπτονται κάθε χρόνο».
Στη σελίδα του Deep Sea Conservation Coalition, μιας συνέργειας 130 ΜΚΟ απ’ όλο τον κόσμο υπέρ της προστασίας των βαθών των ωκεανών, διαβάζουμε «η εξόρυξη σε βάθος θάλασσας βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο και οι πιθανές επιπτώσεις της στο βάθος του ωκεανού παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Όμως οι υπάρχουσες πληροφορίες και οι παρατηρήσεις από τις διερευνητικές εξορύξεις σε βαθύ θαλάσσιο χώρο οδηγούν τους επιστήμονες να προειδοποιήσουν ότι η απώλεια της βιοποικιλότητας θα είναι αναπόφευκτη, εκτεταμένη και πιθανότατα μη αναστρέψιμη. Η εξόρυξη βαθέων υδάτων θα διαταράξει επίσης τη μεγαλύτερη δεξαμενή άνθρακα του πλανήτη μας κατά τη διάρκεια μιας περιόδου παγκόσμιας κλιματικής έκτακτης ανάγκης.
Προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι το θαλάσσιο περιβάλλον μπορεί να προστατευθεί αποτελεσματικά από τις βλαβερές συνέπειες της εξόρυξης σε βάθος θάλασσας. Συνεπώς, το να επιτραπεί να προχωρήσει αυτή η καταστροφική νέα βιομηχανία δεν συνάδει με τις υποχρεώσεις της διεθνούς κοινότητας για την προστασία του περιβάλλοντος που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS)».
Baseline Exploration of the Deep Sea in Southern California - Biodiverse Borderlands
Το «σκοτεινό οξυγόνο» και η χρηματοδότηση από τη The Metals Company
Πέρα από τις ανησυχίες για το περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και την ισορροπία του οικοσυστήματος, έχουμε έναν ακόμη αστερίσκο στο ζήτημα των εξορύξεων.
Το 2024, μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο «Nature Geoscience» κατέγραψε ότι υπάρχουν ενδείξεις παραγωγής «σκοτεινού οξυγόνου» στα βάθη των ωκεανών. Η έρευνα προτείνει ότι ενδεχομένως τα πολυμεταλλικά οζίδια που βρίσκονται εκεί –το αντικείμενο του πόθου των εξορύξεων– είναι υπεύθυνα για την παραγωγή αυτή.
Ο υπεύθυνος της έρευνας, A.K Sweetman, πίστεψε ότι ο εξοπλισμός του, που έδειχνε αυξημένη ποσότητα οξυγόνου τόσο βαθιά, ήταν ελαττωματικός. Έστειλε μάλιστα τον εξοπλισμό πίσω στον κατασκευαστή, σημειώνοντας ότι θέλει επισκευή. «Κάθε φορά», λέει ο Sweetman, «ο κατασκευαστής τον επέστρεφε λέγοντας ότι ο εξοπλισμός λειτουργεί άριστα».
Αυτό τον οδήγησε να συνειδητοποιήσει κάτι. «Σκέφτηκα: Χριστέ μου, τα τελευταία οχτώ, εννιά χρόνια αγνοώ κάτι πρωτοφανές και τεράστιο». Αυτό το τεράστιο πράγμα στο οποίο αναφέρεται ο Sweetman είναι η πιθανότητα το οξυγόνο να μην παράγεται μόνο όπως ξέρουμε ως σήμερα αλλά και με έναν άλλο μηχανισμό, εντελώς άγνωστο σ’ εμάς μέχρι τώρα.
Η θεωρία του Sweetman δεν έχει αποδειχθεί. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι μέρος της πρώτης έρευνας χρηματοδοτήθηκε από τη The Metals Company –την εταιρεία που χαίρεται πολύ με την εκλογή Τραμπ–, η οποία αυτήν τη στιγμή είναι ένας απ’ τους μεγαλύτερους επικριτές των αποτελεσμάτων του Sweetman, χαρακτηρίζοντας την έρευνα «εντελώς ανεδαφική».
«Μετά από δεκαετίες έρευνας με τις ίδιες μεθόδους, κανένας αξιόπιστος επιστήμονας δεν έχει ως τώρα βρει αυτό που ονομάστηκε “σκοτεινό οξυγόνο”. Οι τρομεροί ισχυρισμοί θέλουν και τρομερές αποδείξεις», δήλωσε ο CEO της εταιρείας, Gerard Barron.
Αυτήν τη στιγμή, ο Sweetman εξασφάλισε νέα χρηματοδότηση από τον ιαπωνικό φορέα The Nippon Foundation. Με τα χρήματα αυτά και καινούργια ομάδα, τα επόμενα χρόνια θα προσπαθήσει να αποδείξει ότι είχε δίκιο ή να διαπιστώσει ότι είχε άδικο.
Είτε ο συγκεκριμένος επιστήμονας είναι υπεύθυνος για μια απ’ τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις όλων των εποχών είτε όχι, το ζήτημα αυτό καταδεικνύει ένα πράγμα για τα βάθη των ωκεανών: ξέρουμε, πραγματικά, πάρα πολύ λίγα.
Βρίσκεται το μέλλον της τεχνολογίας στα βάθη των ωκεανών;
Τα βάθη των ωκεανών περιέχουν μεγάλο ορυκτό πλούτο. Τα διάφορα υλικά που βρίσκονται εκεί δεν είναι χρήσιμα μόνο στις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης αλλά σε πολλές άλλες τεχνολογίες, όπως αυτή των ηλεκτρικών οχημάτων, οι τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας, η παραγωγή καταλυτών, οι μπαταρίες ιόντων λιθίου και άλλες εξελιγμένες τεχνολογίες.
Ωστόσο, τη στιγμή που χώρες και εταιρείες ανταγωνίζονται μεταξύ τους στην προσπάθεια να αποδείξουν ότι πρωτοστατούν ειδικά στις τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, τίθεται ένα ξεκάθαρο ερώτημα: θα είναι η εκλογή Τραμπ η έναρξη των εξορύξεων βαθέων υδάτων; Κάτι τέτοιο θα μπορούσε όχι μόνο ν’ αλλάξει τις παγκόσμιες οικονομικές ισορροπίες, δίνοντας στις ΗΠΑ «το πάνω χέρι» με το να πρωτοστατήσουν σε μια βιομηχανία που ακόμη δεν υφίσταται, αλλά και κάτι ακόμη: να είναι η αρχή μιας πρωτοφανούς περιβαλλοντικής υποβάθμισης, την έκταση και τις συνέπειες της οποίας αδυνατούμε να γνωρίζουμε.
