Η πρωτοποριακή θεατρική συγγραφέας Σάρα Κέιν γεννήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου του 1971. Με μητέρα δασκάλα και πατέρα δημοσιογράφο, παρουσίασε από νωρίς κλίση προς το θέατρο.
Η θεατρική πράξη θα γίνει αυτή η μέθοδος με την οποία θα απελευθερωθούν οι αντιφάσεις και οι δημιουργικές δυνάμεις της. Το έργο της πολεμήθηκε πολύ από τους κριτικούς και προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Την κατηγόρησαν για εξπρεσιονισμό στη γλώσσα, δίχως ίχνος θεατρικότητας.
«Δεν θεωρώ τα έργα μου καταθλιπτικά, ούτε πιστεύω ότι τους λείπει η ελπίδα. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε ότι το αγαπημένο μου συγκρότημα είναι οι Joy Division, γιατί τα τραγούδια τους με ανεβάζουν. Δεν υπάρχει τίποτα πιο αισιόδοξο, πιο ελπιδοφόρο από το να δημιουργείς κάτι όμορφο για την απελπισία ή μέσα από απελπισία» έλεγε η Kane.
Δεν έχω επιθυμία θανάτου, κανείς αυτόχειρας ποτέ δεν είχε. Το κακόβουλο πνεύμα της ηθικής των πολλών, όμως, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια.
Για το έργο της
Από τη Ματίνα Καλτάκη
Η Σάρα Κέιν (1971-1999) πρωτοεμφανίστηκε στη σκηνή με το Blasted το 1995 και έως το 1998 είχε γράψει το Phaedra’s Love, το Cleansed, το Crave και το 4,48 Psychosis (που παρουσιάστηκε στο θέατρο το 2000 – μετά την αυτοκτονία της).
Σε αυτό το μικρό σώμα κειμένων έχει «γράψει» τη ζωή της και μέσα απ’ αυτό υπερέβη τα όρια της ζωής της: έγινε η πρώτη «κλασική» του 21ου αι.
Γιατί με τα έργα της Κέιν θα ασχολούμαστε ξανά και ξανά, όπως συμβαίνει μόνο με τους μεγάλους συγγραφείς και το σημαντικό θέατρο, προσπαθώντας να φωτίσουμε το μυστήριο που αποτελούν.
Αν τα καταφέρουμε, θα μπορέσουμε να πούμε ότι λύσαμε το αίνιγμα της ύπαρξης, θα έχουμε βρει την απάντηση στο μείζον ερώτημα: γιατί αξίζει να ζει κανείς, προσπαθώντας μάταια να ισορροπήσει τον ανεξάντλητο πόθο της ζωής με τη φρίκη του να υπάρχεις.
Στα έργα της αίρεται η συμβατική σχέση μεταξύ θέματος, πλοκής, δομής. Η ίδια έδωσε κάποιες «ερμηνευτικές» κατευθύνσεις, που όμως περιπλέκουν ακόμα περισσότερο την ερμηνευτική τους προσέγγιση.
Είναι το Βlasted ένα έργο για την ελπίδα, το Phaedra’s Love για την πίστη και το Cleansed για την αγάπη; Μα, τότε, πώς, πάλι η ίδια, συνέδεσε το Blasted με τον πόλεμο στη Βοσνία, με τις χιλιάδες γυναίκες που βιάστηκαν κατά τη διάρκειά του και με τον παραλογισμό οι τερατωδίες που διαπράττουν οι άνδρες να είναι αποδεκτές «εν καιρώ πολέμου»;
H βία που κυριαρχεί στο Phaedra’s Love τρομοκράτησε ακόμη και τον Χάρολντ Πίντερ. Κι όμως, πραγματευόμενη τον αρχαίο μύθο και το έργο του Σενέκα, προχώρησε σε καίρια σχόλια για το ψυχικό κενό και τη συναισθηματική αναπηρία από την οποία υποφέρει ο σύγχρονος άνθρωπος.
Τα πάθη κι οι διαστροφές της βασιλικής οικογένειας στο έργο της αποτελούν εκφάνσεις της απάθειας, μιας εσωτερικής ερήμωσης που μοιραία οδηγεί στην καταστροφή και στον θάνατο.
Kι αν θέλεις να πλησιάσεις το Cleansed δεν μπορείς να παραβλέψεις αυτό που η ίδια η Κέιν είπε, ότι μέσα της «δούλευε» επίμονα μια φράση του Ρολάν Μπαρτ, ότι το να είσαι ερωτευμένος χωρίς ανταπόκριση συγκρίνεται με την κατάσταση ενός έγκλειστου στο Νταχάου.
Επιπλέον, πρέπει να βρεις απάντηση για τη σκηνική οδηγία που τοποθετεί τη δράση του Cleansed στον «περίβολο ενός πανεπιστημίου».
Προφανώς, η υπόδειξη έχει να κάνει με τη λειτουργία της ψυχιατρικής ως μηχανισμού κοινωνικού ελέγχου και «κανονικοποίησης», όπως έδειξε ο Μισέλ Φουκώ και η ίδια καταδίκασε με τον τρόπο της στο 4,48 Psychosis, αναφερόμενη στις προσωπικές της εμπειρίες από το ψυχιατρικό νοσοκομείο Μaudsley ή το πανεπιστημιακό King’s College Hospital στο Λονδίνο.
«Σε παρακαλώ. Μην κλείνεις τον διακόπτη του μυαλού μου προσπαθώντας να με κάνεις κανονική» γράφει σπαρακτικά, και πιο κάτω: «Οk, let’s do it, ας μπούμε στα φάρμακα, ας κάνουμε τη χημική λοβοτομή, ας διακόψουμε τις ανώτερες λειτουργίες του εγκεφάλου μου και –ποιος ξέρει, γαμώτο– ίσως τότε γίνω λίγο πιο ικανή να ζήσω».
Βίωσε την έσχατη αντίφαση, εκείνη που είδε τα πάντα, «άρρωστη» σ’ έναν κόσμο όπου τα πάντα ρυθμίζει «η χρόνια παράνοια των λογικών».
Kατά όχι και τόσο περίεργο τρόπο το θέατρο της Κέιν παραπέμπει ευθέως στον Αντόρνο και στις εισαγωγικές προτάσεις της Διαλεκτικής του Διαφωτισμού του, όπου επισημαίνει ότι στον διαφωτισμένο κόσμο μας «ακτινοβολεί ο θρίαμβος της καταστροφής».
Και σε ’κείνη τη σκέψη του ότι «Το να γράψεις έστω και ένα ποίημα μετά το Άουσβιτς είναι βάρβαρο», που πάντως αργότερα ο ίδιος διόρθωσε, λέγοντας ότι το δικαίωμα της έκφρασης παραμένει όσο δεν τελειώνει ο άνθρωπος με τον πόνο, κι όσο υπάρχουν άνθρωποι που βασανίζονται. Δεν είναι τυχαίο που αγάπησαν τη Σάρα Κέιν πιο πολύ στην Γερμανία παρά στη χώρα της.
Στα έργα της το πολιτικό και το υπαρξιακό δένουν αξεδιάλυτα,και μάλιστα σε δομές που ακυρώνουν τα ασφαλή δραματουργικά πλαίσια.
Η Κέιν θέλησε να ταρακουνήσει τη βαθιά εμπορευματοποιημένη αγγλική σκηνή και το «πολιτισμένο» θεατρόφιλο κοινό της με έργα ακραίας βίας, που όμως ανακαλούν ευθέως την περήφανη παράδοση του αγγλικού θεάτρου (τις αγριότητες του σαιξπηρικού Τίτου Ανδρόνικου, φερ’ ειπείν, ή τις αιμοσταγείς τραγωδίες της ιακωβίνικης περιόδου).
Μπόρεσε να το κάνει όχι μόνο λόγω του μοναδικού συγγραφικού της δαιμόνιου αλλά και γιατί ήταν η πιο διαβασμένη συγγραφέας της γενιάς της και η διακειμενικότητα, οι αναφορές σε πλήθος κειμένων και συγγραφέων, είναι ένα στοιχείο που χαρακτηρίζει τη δραματουργία της (χαρακτηριστικό παράδειγμα το Crave).
Επιπλέον, είχε την τόλμη να προτείνει και να αντιπαρατεθεί. Κάθε έργο της είναι ένα πείραμα σε μια καινούργια δομική κατεύθυνση, αλλά με μια γλώσσα υψηλής ποιητικής αξίας.
Το restless που έκαιγε το είναι της εκφράστηκε μέσα από την πίστη της ότι στο θέατρο τίποτα δεν απαγορευμένο και ότι καμιά καλλιτεχνική έκφραση δεν είναι τόσο ομιλητική, γι’ αυτό πολύτιμη, όσο η σκηνική.
Ας πούμε τα ανείπωτα, λοιπόν, κι όποιος αντέξει. Εκείνη δεν άντεξε.
Αλλά πριν βάλει τέρμα στη ζωή της, έγραψε ένα συγκλονιστικό κείμενο που εξηγεί γιατί δεν μπορούσε να ζήσει άλλο, διαυγής αποτύπωση του σχίσματος του μυαλού και της ψυχής και ταυτόχρονα απελπισμένη κραυγή για την αγάπη που δεν ήρθε ποτέ, τη μόνη δύναμη που θα μπορούσε να τη σώσει.
Το χρονικό της αυτοκτονίας
Η Σάρα Κέιν ήταν μόνη, χωρίς κάποιος να την ελέγχει για περισσότερα από 90 λεπτά πριν κρεμαστεί σε μια τουαλέτα νοσοκομείου, παρά τη διάγνωση των ψυχιάτρων ότι ήταν αυτοκτονική και η κατάστασή της απαιτούσε συνεχή παρακολούθηση.
Η Κέιν βρέθηκε νεκρή μόλις στα 28 της χρόνια στο νοσοκομείο King's College στις 20 Φεβρουαρίου, όπου νοσηλευόταν μετά την προειδοποίηση των γιατρών ότι ήθελε να αυτοκτονήσει.
Η θεατρική συγγραφέας βρέθηκε εκεί, μετά την αποτυχημένη απόπειρα να δώσει τέλος στη ζωή της παίρνοντας υπερβολική δόση αντικαταθλιπτικών λίγες ημέρες νωρίτερα.
«Δεν έχω επιθυμία θανάτου, κανείς αυτόχειρας ποτέ δεν είχε. Το κακόβουλο πνεύμα της ηθικής των πολλών, όμως, δεν αφήνει και πολλά περιθώρια» έλεγε η ίδια.
Οι ψυχίατροι είχαν διαγνώσει ότι η αμφιλεγόμενη συγγραφέας των έργων Blasted, Cleansed και Crave έπρεπε να βρίσκεται σε «συνεχή παρακολούθηση» και διέταξαν να νοσηλευτεί (βάσει του νόμου) στην ψυχιατρική κλινική, αν προσπαθούσε να φύγει από το νοσοκομείο.
Οι νοσηλευτές ωστόσο στη συγκεκριμένη πτέρυγα του νοσοκομείου δεν γνώριζαν ότι η Κέιν χρειαζόταν ειδική φροντίδα ή διαρκή παρακολούθηση.
Δεν πρόσεξαν ότι έφυγε από το δωμάτιό της και μπήκε στην τουαλέτα, όπου βρέθηκε αργότερα να κρέμεται από μια πόρτα.
Παρά τη δόξα και την αναγνώριση που απολάμβανε η νεαρή θεατρική συγγραφέας, είχε μεγάλο ιστορικό σοβαρής κατάθλιψης και δύο χρόνια πριν από το θάνατό της, μπαινόβγαινε συχνά σε ψυχιατρικές κλινικές και έπαιρνε αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Στις 17 Φεβρουαρίου έκανε την πρώτη απόπειρα αυτοκτονίας καταπίνοντας σχεδόν 150 αντικαταθλιπτικά και 50 υπνωτικά χάπια.
Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο King's College, όπου οι γιατροί κυριολεκτικά έσωσαν τη ζωή της και τέθηκε υπό παρακολούθηση από τους ψυχιάτρους Sedza Mujic και Nigel Tunstall.
«Ένιωσα πολύ έντονα ότι κάποια στιγμή που θα προσπαθούσε να αυτοκτονήσει και πάλι» είπε ο Δρ Tunstall στην ανάκριση. Έδωσε λοιπόν διαταγή να μπει η Kane στο ψυχιατρείο εφόσον προσπάθησε να φύγει από το νοσοκομείο.
Ο ίδιος δεν όρισε έναν συγκεκριμένο νοσηλευτή να παρακολουθεί τις κινήσεις της, ωστόσο έδωσε ξεκάθαρη εντολή να παρακολουθείται συνεχώς, από το νοσηλευτή βάρδιας.
Μια δεύτερη νοσοκόμα την είχε ελέγξει στις 2 π.μ., ωστόσο μετά τις 3:30 π.μ., όταν η νοσηλεύτρια βάρδιας πήγε με μεγάλη καθυστέρηση να τσεκάρει έναν άλλο ασθενή, τότε είδε το κρεβάτι της Kane άδειο.
Ανοίγοντας την πόρτα της τουαλέτας, βρήκε τη συγγραφέα να κρέμεται από το άγκιστρο στο εσωτερικό της πόρτας από ένα κορδόνι.
Η ιατροδικαστής, Selina Lynch δήλωσε ότι η Kane αυτοκτόνησε αφού «η ισορροπία του μυαλού της είχε διαταραχθεί».
«Ήταν ένα φωτεινό αστέρι και έλαμπε φλογερά. Αλλά είχε τη μάστιγα της ψυχικής οδύνης και βασανιζόταν από σκέψεις αυτοκτονίας. Έκανε την επιλογή της και την έκανε σε μια εποχή που έπασχε από μια καταθλιπτική ασθένεια».
O πατέρας της Kane κατηγόρησε ευθέως το νοσοκομείο για τον θάνατο της κόρης του. Μίλησε για εγκληματική συμπεριφορά των νοσηλευτών και των γιατρών απέναντί της και κινήθηκε δικαστικά κατά του King's College Hospital.
To τελευταίο έργο της Sarah Kane 4,48 Ψύχωση καταλήγει σε αυτοκτονία. Είναι αυτοβιογραφικό και «καταγράφει με μεγάλη ακρίβεια τις μύχιες λειτουργίες του αυτοκτονικού νου»(Alastair Macaulay). Η συγγραφέας ξεδιπλώνει τον καταθλιπτικό της ψυχισμό.
4,48 Ψύχωση
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο LIFO.gr το 2015 από την Α. Κολοβού. © LIFO 2015
