Έφη Μουρίκη: Ο άνθρωπος, όταν ταπεινώνεται, συνήθως αναζητάει το μεγαλείο

Η ηθοποιός υποδύεται μια μάνα που έρχεται αντιμέτωπη με τον δολοφόνο της ανήλικης κόρης της στο ψυχολογικό θρίλερ «Frozen» που παίζεται στο Από Μηχανής Θέατρο

Χρήστος Παρίδης 29.1.2019 | 11:00

Έφη Μουρίκη: Ο άνθρωπος, όταν ταπεινώνεται, συνήθως αναζητάει το μεγαλείο — Πιστεύω ότι σε μια τόσο βίαιη εποχή όπως η σημερινή, σε παγκόσμια κλίμακα και όχι μόνο στην Ελλάδα πρέπει να απλώνουμε πιο εύκολα το χέρι μας στη διαφορετικότητα, να είμαστε πιο ανοιχτοί και όχι τόσο κάθετοι και μονοδιάστατοι στις απόψεις μας.

29.1.2019 | 11:00

Η ηθοποιός Έφη Μουρίκη υποδύεται μια μάνα που έρχεται αντιμέτωπη με τον δολοφόνο της ανήλικης κόρης της στο ψυχολογικό θρίλερ «Frozen» της Bryony Lavery. Τρία πρόσωπα συναντιούνται στη σκηνή, ο ψυχολογικά διαταραγμένος serial killer, μία δικαστική ψυχίατρος που τον παρακολουθεί και η μητέρα.

Αν και το αγγλικό θεατρικό έργο μοιάζει να απέχει από την ελληνική πραγματικότητα, σταδιακά καταλαβαίνεις ότι τα συναισθήματα που ξεδιπλώνονται και κυρίως οι πληγωμένες προσωπικότητες των ηρώων είναι απολύτως αναγνωρίσιμες.

Άλλωστε, οι ακραίες αποκαλύψεις ενοχλητικών κοινωνικών φαινομένων και τα σοκαριστικά εγκλήματα των τελευταίων ετών αποδεικνύουν περίτρανα ότι η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής δεν έχει σύνορα. Από αυτήν τη διαπίστωση ξεκινήσαμε τη συζήτησή μας με τη γνωστή ηθοποιό, στο πλαίσιο μιας συνέντευξης σχετικά με το έργο που ανεβαίνει στο Από Μηχανής Θέατρο.

Ένα χαρακτηριστικό της κοινωνίας γενικότερα είναι ότι δεν μας έχουν μάθει να αγαπάμε τις αδυναμίες μας. Ξεχνάμε ότι είμαστε απλοί, κοινοί θνητοί, υπάρχει μια λατρεία για τον «σούπερμαν». Πέρα από τα κοινά χαρακτηριστικά μας, καλώς ή κακώς όλοι μας προσπαθούμε για το ανώτερο.

— Εσείς βρίσκετε στο θέμα του «Frozen» κάτι που μας αφορά ως κοινωνία ή το θεωρείτε μακρινό;

Το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια συναντάμε όλο και συχνότερα ανάλογα περιστατικά στη χώρα μας είναι σημαντικό. Ίσως μέχρι πριν από λίγα χρόνια να μην ήταν τόσο πολλά ή να μην έβγαιναν στη δημοσιότητα. Τώρα, πια, τα συναντάμε συχνά, δυστυχώς.

Η συγγραφέας είναι λάτρης της αρχαίας τραγωδίας και προσπάθησε να κρατήσει αυτήν τη δομή. Μάλιστα, σε κάποιες σημειώσεις της μιλάει για τις «Βάκχες» και την Αγαύη. Το έργο, νομίζω, αφορά πάρα πολύ την Ελλάδα του σήμερα και λόγω της βίας που συναντάμε στην καθημερινότητά μας.

— Άρα, είναι κάτι περισσότερο από το πορτρέτο ενός εγκληματία και τη διαχείριση μια απώλειας.

Από τη μία είναι το πορτρέτο ενός εγκληματία, μαζί με τα αίτια που τον οδήγησαν σε αυτό το έγκλημα. Από την άλλη, η ίδια η συγγραφέας λέει ότι έγραψε αυτό το έργο για να δείξει το κουράγιο των απλών ανθρώπων. Ότι ακόμα και στις πιο δύσκολες καταστάσεις οι άνθρωποι συγχωρούμε και πηγαίνουμε παρακάτω.

Πιστεύω ότι σε μια τόσο βίαιη εποχή όπως η σημερινή, σε παγκόσμια κλίμακα και όχι μόνο στην Ελλάδα, αυτό είναι κάτι που πρέπει να το θυμόμαστε. Να απλώνουμε πιο εύκολα το χέρι μας στη διαφορετικότητα, να είμαστε πιο ανοιχτοί και όχι τόσο κάθετοι και μονοδιάστατοι στις απόψεις μας. Έτσι, μπορούμε πραγματικά όχι μόνο να συγχωρήσουμε κάποιον αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό και να πάμε παρακάτω. Όταν έχουμε οργή μέσα μας, νιώθουμε ενοχή εμείς οι ίδιοι.

— Η οργή δεν οδηγεί στη βία;

Δεν υπάρχει κάτι πιο ακραίο στην κοινωνία μας από κάποιον που σκοτώνει παιδιά. Ξέρουμε ότι ακόμα και μέσα στις φυλακές υπάρχει ένας άγραφος νόμος παγκοσμίως εναντίον τους και τους σκοτώνουν. Σε κάτι τόσο ακραίο θα πρέπει και το κράτος, και η επιστήμη και εμείς να σκεφτούμε κάπως διαφορετικά. Με το έργο η συγγραφέας δεν αθωώνει την πράξη. Η βία φέρνει βία.

Είναι καταπληκτικό, αλλά με αφορμή το θέμα που δημιούργησε η συγγραφέας, παρουσιάζοντας μια γυναίκα να συγχωρεί τον δολοφόνο του παιδιού της, έψαξα και μελέτησα την περίπτωση πάρα πολλών γυναικών που χρειάστηκε να συγχωρέσουν για να πάνε παρακάτω.

— Εσείς από τι πιαστήκατε για να την ερμηνεύσετε;

Η συγκεκριμένη γυναίκα είναι εγκλωβισμένη στις ενοχές της γιατί έστειλε το παιδί της κάπου και έγινε ό,τι έγινε. Γαντζώνεται από το άλλο της παιδί, που στην ουσία είναι ένας ζωντανός νεκρός. Ζει στη σκιά, δεν του δίνουν σημασία ‒ έτσι συμβαίνει συνήθως με αυτά τα παιδιά, παχαίνουν, το ρίχνουν στο ποτό, έχει επιπτώσεις στην ψυχοσύνθεσή τους η όλη κατάσταση. Είναι αόρατα και οι γονείς πολλές φορές νιώθουν ενοχές γιατί ζει το ένα παιδί και έφυγε το άλλο.

Εν προκειμένω, ήταν να στείλει τη μεγαλύτερη κόρη να πάει ένα κλαδευτήρι στη γιαγιά, αλλά τελικά στέλνει τη μικρότερη, η οποία πέφτει θύμα του δολοφόνου. Οι ενοχές είναι βαριές και, τελικά, η κόρη γίνεται σχεδόν μητέρα της μητέρας της και την οδηγεί στο να συγχωρήσει τον δολοφόνο.

Πολλές φορές οι παιδικές ψυχές, τα νεότερα παιδιά, είναι πολύ πιο καθαρά σε σχέση με το τι θέλουν και πώς βλέπουν την ίδια τους τη ζωή. Νομίζω ότι αυτό είναι που την οδηγεί στη συγχώρεση. Έτσι προχωράει προς τη ζωή και αφήνει πίσω τον θάνατο.

— Τι άλλες αναφορές είχατε;

Για μένα, ένας ηθοποιός πρέπει να διαβάζει λογοτεχνία. Επειδή ακριβώς στη λογοτεχνία ο συγγραφέας παρουσιάζει ανάγλυφα και τη σκέψη του ήρωα, μας δείχνει τα συναισθήματά του. Μελετάς χρόνια για να φτάσεις να γνωρίσεις την ανθρώπινη ύπαρξη.

Στον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι ένας ετοιμοθάνατος ήρωας λέει μια πολύ σημαντική φράση στον πρίγκιπα Μίσκιν: «Πείτε μου, γιατί νιώθω μέσα μου πάρα πολλή αδικία και οργή και μίσος για τα πάντα γύρω μου, τι να κάνω;». Κι εκείνος του απαντάει: «Προχωρήστε και συγχωρέστε την ευτυχία των άλλων».

Νομίζω ότι εκεί είναι η ουσία όλων, στο ότι είμαστε ανίκανοι να προχωρήσουμε και μένουμε στάσιμοι, αποκτώντας εμμονές. Κυρίως δεν μπορούμε να συγχωρέσουμε την ευτυχία των άλλων, το ότι εμείς είμαστε κοντά στον θάνατο, ενώ κάποιος άλλος προχωράει. Θέλουμε ο άλλος να πονέσει σχεδόν περισσότερο απ' όσο πονάμε εμείς οι ίδιοι.

Στο έργο, η μητέρα λέει ότι δεν θέλει να δει τον δολοφόνο να πεθαίνει, γιατί δεν θα υποφέρει όσο υπέφερε το παιδί της. Θέλουμε ο άλλος να πονέσει ακόμα πιο πολύ.

Συγχρόνως, ο Τσέχοφ λέει σε ένα γράμμα του ότι η αδιαφορία είναι το τελευταίο όπλο της αξιοπρέπειας. Αυτό ήταν άλλο ένα κλειδί σε σχέση με τον ρόλο και μέχρι πού μπορεί να φτάσει μια γυναίκα. Μπορεί να πονέσει, να μισήσει, να θέλει να εκδικηθεί, να έχει οργή, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να αδιαφορήσει.

Λέει η ηρωίδα ότι δεν μπορεί να νιώσει οτιδήποτε για τον δολοφόνο του παιδιού της. Αλλά μπορεί να αδιαφορήσει και να πάει παρακάτω.

— Το αγγλικό θέατρο αντλεί τη θεματολογία του από κοινωνικά θέματα. Οι Έλληνες συγγραφείς αρνούνται να το κάνουν.

Εμείς οι Έλληνες γενικότερα έχουμε μια τάση να κλείνουμε τα μάτια μας σε ό,τι πρόβλημα υπάρχει, να μην κοιτάμε το δικό μας σπίτι, τον εαυτό μας. Νομίζω ότι είναι μια χαρακτηριστική στάση του Έλληνα. Η έξυπνη παροιμία «να πεθάνει ο γάιδαρος του διπλανού μου» είναι ενδεικτική της κατάστασης. Στην Πελοπόννησο, μάλιστα, λέμε «γάιδαρος» και όχι «κατσίκα».

Είχα διαβάσει ένα γκάλοπ παλιότερα, όταν οι πολιτικοί ήταν ακόμα ψηλά στα μάτια του κόσμου, και στην ερώτηση «ποιον θα εμπιστευόσασταν να αναλάβει τα οικονομικά του σπιτιού σας» η απάντηση ήταν «κανένας». Με πολύ μεγάλη ευκολία τούς ψηφίζουμε να κυβερνήσουν τη χώρα, αλλά στο σπίτι μας δεν βάζουμε κανέναν. Μικρό χωριό, κακό χωριό.

— Όλα αυτά που οδήγησαν στην κρίση αξιών και στην οικονομική καταστροφή.

Νομίζω ότι το πρόβλημα υπήρχε και πριν έρθει η κρίση. Ένα μικρό ποσοστό νομίζω πως το έχει συνειδητοποιήσει, αλλά ως λαός συνεχίζουμε να έχουμε τη νοοτροπία που περιγράφει ο Σαρτρ στο «Κεκλεισμένων των θυρών», όπου όταν η Εστέλ, μια ηρωίδα, έρχεται αντιμέτωπη με τη φράση «είμαστε νεκροί», απαντάει «όχι, μη λέτε αυτήν τη λέξη, δεν είμαστε νεκροί, είμαστε απόντες».

Νομίζω ότι συνεχίζουμε να κλείνουμε τα μάτια μας σε μερικά θέματα. Όχι ότι δεν υπάρχει μια μερίδα του κόσμου που έχει συνείδηση. Προσπαθούν, και αυτό είναι το πολύ θετικό, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει και η άλλη πλευρά! Η τηλεόραση μας δείχνει τις χειρότερες πλευρές μας. Δεν είναι δυνατόν αυτά τα ριάλιτι να έχουν τέτοια απήχηση φέτος.

— Μα, υπάρχει πάντα η ανώριμη πλευρά.

Νομίζω ότι με αυτή την κατάσταση η ανώριμη πλευρά έγινε ακόμα πιο ανώριμη και η συνειδητοποιημένη ακόμα πιο συνειδητοποιημένη.

— Ξέρετε, είναι πολύ δύσκολο να παρακολουθήσει ο μέσος πολίτης τις τεράστιες αλλαγές που συντελούνται αυτήν τη στιγμή.

Ζούμε σε μια εποχή που προχωράει πάρα πολύ γρήγορα, προχωράνε οι τέχνες, οι επιστήμες, η τεχνολογία, τα πάντα. Έρχονται νέα πράγματα στην επιφάνεια. Πιστεύω ότι πρέπει να προχωράμε. Το φεμινιστικό κίνημα, όταν ξεκίνησε, μπορεί να είχε και υπερβολή, αλλά οτιδήποτε βοηθάει στην ελευθερία και στην εξέλιξη των ανθρώπων με βρίσκει σύμφωνη.

Πιστεύω πάρα πολύ στην ελευθερία και στον σεβασμό στις επιλογές του άλλου. Μερικές φορές χρειάζεται ακόμα και η υπερβολή. Καλώς γίνονται. Το σύστημα είναι πάρα πολύ γερό και δεν αφήνει καθόλου εύκολα τη νέα φωνή να ακουστεί. Πολλές φορές αυτό γίνεται με βία, όπως σε πολλές επαναστάσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της Ιστορίας, αλλά πιστεύω ότι οι υπερβολές είναι απαραίτητες για να προχωρήσουμε.

Εύχομαι στα νέα παιδιά, επειδή πολλές φορές η οικογένεια μπορεί να γίνει φυλακή γι' αυτά, να αρχίσουν να γίνονται πιο ανοιχτοί και πιο απελευθερωμένοι άνθρωποι σε σχέση με όλα αυτά.

— Η ελληνική κοινωνία αντιστέκεται με σθένος.

Παραμένει μια φαλλοκρατική και συντηρητική κοινωνία. Σας διαβεβαιώ ότι στο θέμα της γυναίκας είμαστε πάρα πολύ πίσω. Αυτό το βλέπω σε καθημερινή βάση, από το πώς της συμπεριφέρεται η κοινωνία.

— Φτάνει μέχρι και σε ακραία εγκλήματα.

Συνήθως, όταν μια γυναίκα πέσει θύμα βιασμού, το να πάει στο δικαστήριο είναι ένας δεύτερος βιασμός. Γιατί το παραμικρό που έχει κάνει στη ζωή της, που μπορεί να είναι απολύτως φυσικό, εκεί παίρνει άλλες διαστάσεις και την κάνει δακτυλοδεικτούμενη.

Δεν είναι τυχαίο ότι βγήκαμε πρώτοι στα σχόλια μίσους στο Διαδίκτυο. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι τέλειος και όταν έρχονται οι δυσκολίες νιώθει και αδικημένος και οργισμένος, αλλά αυτό δεν πρέπει να διαιωνίζεται και να χτυπάμε τον απέναντι.

Βεβαίως και πρέπει να εκτονώνουμε την οργή μας, να πενθούμε την απώλεια, αλλά πρέπει κάποια στιγμή να κοιτάξουμε βαθιά μέσα μας και να προχωρήσουμε.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό της κοινωνίας γενικότερα είναι ότι δεν μας έχουν μάθει να αγαπάμε τις αδυναμίες μας. Ξεχνάμε ότι είμαστε απλοί, κοινοί θνητοί, υπάρχει μια λατρεία για τον «σούπερμαν». Πέρα από τα κοινά χαρακτηριστικά μας, καλώς ή κακώς όλοι μας προσπαθούμε για το ανώτερο.

Αν δεν αγαπήσουμε τις αδυναμίες μας, κινδυνεύουμε να παρεκτραπούμε. Ένα τρανταχτό παράδειγμα ενός ανθρώπου που μίσησε τις αδυναμίες του, ενώ ήταν ένας κοινός θνητός, είναι ο Χίτλερ, που έφτιαξε τον Υπεράνθρωπο και φτάσαμε εκεί που φτάσαμε. Και σήμερα το έχουμε πολύ έντονα αυτό γύρω μας. Ο άνθρωπος, όταν ταπεινώνεται, συνήθως αναζητάει το μεγαλείο.