Pinkwashing
Ροζ πλυντήριο στο Pride του Τελ Αβίβ
"Περήφανος που είμαι γκέι, περήφανος που είμαι ένας γκέι επισκέπτης σε μια χώρα περήφανη που είναι το Ισραήλ". 'Οσο απλή κι αν φαίνεται, η φόρμουλα Πλένει Πιο Ροζ κάνει θραύση, ειδικά όταν το σεξ είναι αξέχαστο. Κι έπειτα, από δίκτυο σε δίκτυο, στην δημόσια σφαίρα τους όπως και στον φιλικό τους κύκλο, οι γκέι που επιστρέφουν από το Τελ Αβίβ δεν παύουν να εκθειάζουν την παραμονή τους εκεί, συμβάλλοντας στο να γεμίζουν τα τσάρτερ των ομοεθνών τους τουριστών που έχουν από τα πριν γλυκαθεί. [...] Κερασάκι στην τούρτα, το Ισραήλ μετατρέπει την πολιτική της υπερασφάλειας σε τζόκερ. Για τις ήσυχες απολαύσεις τους, οι σημερινοί γκέι εξαίρουν την "ασφάλεια" της χώρας· όπως κάποιοι άλλοι που κάποτε πήγαιναν για ψωνιστήρι στο Μαρόκο ή την Τυνησία και αναζητούσαν την "διακριτικότητα". Αυτή είναι η μεγάλη επιτυχία του pinkwashing: η διασκεδαστική διαμονή στο Τελ Αβίβ παίρνει την χροιά ενός πολιτικού προσκυνήματος." Jean Stern
Γκέι οφθαλμαπάτη στο Τελ Αβίβ
Κριτική του βιβλίου Mirage gay à Tel Aviv του Jean Stern
(εκδ. Libertalia, Παρίσι, 2017)
Christiane Passevant
Divergences 2 - Revue libertaire internationale en ligne - 26.06.2017
Στο βιβλίο του Mirage gay à Tel Aviv [Mirage (οφθαλμαπάτη) αντί για Mariage (γάμος) -σ.σ.], ο Jean Stern διεξάγει μια πρωτότυπη, βαθιά και πολύ καλά τεκμηριωμένη έρευνα για την ισραηλινή προπαγάνδα, εξετάζοντας εξονυχιστικά μέσα από γεγονότα, μαρτυρίες, παρατηρήσεις και αναλύσεις, το φαινόμενο του pinkwashing, του πολιτικού αυτού μάρκετινγκ. Μια έρευνα με ζωντανή, λεπτή, ειρωνική γραφή που σε κάνει να θέλεις να πας να δεις τι συμβαίνει και να καταλάβεις πιο καλά, επειδή κάτω από την διαπίστωση και την κριτική, προβάλλει ένας ευρύς προβληματισμός για την πολιτική συνείδηση.
Είναι γνωστή η σημασία της εικόνας και της επικοινωνίας για το κράτος του Ισραήλ, ήδη από την ιδρυσή του το 1948, καθώς και η αποτελεσματικότητα των σλόγκαν του: "μια γη χωρίς λαό για έναν λαό χωρίς γη" ή εκείνο το άκρως διαδεδομένο της "γης της επαγγελίας", που προσομοιάζει το "προφανές πεπρωμένο" που δικαιολόγησε τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, ή ακόμη και τον μύθο του ισραηλινού λαού που "έκανε την έρημο να ανθίσει". Και να τώρα που η "μόνη δημοκρατία της Μέσης Ανατολής", όπως αυτοαποκαλείται, προάγει το pinkwashing για να μεταβάλει σε πόλο έλξης του δυτικού γκεί κινήματος την πόλη της, το Τελ Αβίβ, η οποία, με την ευκαιρία αυτή, ντύθηκε στα χρώματα του ουράνιου τόξου. Αυτό προκαλεί έκπληξη σε μια χώρα, ομοφοβική σε μεγάλο βαθμό, όπου οι νόμοι, και ειδικά εκείνοι που διέπουν τον γάμο, είναι εξαιρετικά αυστηροί. Αλλά και τι δεν θα έκανε για να καλύψει την καταστροφική του εικόνα ένα αποικιακό κράτος που παραβιάζει με τον πιο έκδηλο τρόπο τους διεθνείς νόμους και διαπράττει εγκλημάτα κατά του παλαιστινιακού άμαχου πληθυσμού.
Κάνε να ξεχαστεί η κατοχή ή αρνήσου την ύπαρξή της ... Αλλά υπάρχει και ο τοίχος, ο λεγόμενος "τοίχος προστασίας", που αμαυρώνει το τοπίο. Πώς να χειραγωγηθεί η κοινή γνώμη σε μια "δημοκρατία"; Το "Κλασικό εγχειρίδιο των δημοσίων σχέσεων" του Edward Bernays, που δημοσιεύτηκε το 1928, εξαλουθεί να χρησιμεύει στην "κατασκευή της συναίνεσης". Έτσι, το pinkwashing θα μπορούσε να είναι "το φύλλο συκής της κατοχής", προοιωνίζοντας την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤ ενάντια στην ομοφοβία της παλαιστινιακής -φυσικά- κοινωνίας, ενώ στην πραγματικότητα χρησιμοποιείται από το Ισραηλινό κράτος για να μπορέσει έτσι να αντιστρέψει την απήχηση των δράσεων κατά της ισραηλινής στρατιωτικής κατοχής και του μποϊκοτάζ.
Σε όλα αυτά, ο Jean Stern αντιτείνει στο Mirage gay à Tel Aviv ότι το pinkwashing "δεν είναι παρά ένα τέχνασμα, ολέθριο ως προς την ουσία του και αηδιαστικό ως προς την μορφή του, που κρύβει ομοφοβία, ρατσισμό, αποκλεισμό, κατοχή."
*
Απόσπασμα από το Mirage gay à Tel Aviv του Jean Stern:
SEA, SEX & SUN, πραγματικά;
Για τον πληθυσμό του Ισραήλ, ο David Ben Gourion, ο ιδρυτής του εβραϊκού κράτους, οραματίστηκε έναν νέο άνθρωπο. Σφυρηλατημένο μέσα από την συλλογική ζωή στα αγροτικά κιμπούτς και την πειθαρχία των στρατοπέδων, ο "μυώδης αυτός Εβραίος", σύμφωνα με την εκφρασή του, δεν θα είχε τίποτα το κοινό με τους αρρωστιάρηδες Εβραίους που προέρχονταν από τα γκέτο της Κεντρικής Ευρώπης ή τα αραβοποιημένα της Βόρειας Αφρικής. Στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, οι μεν και οι δε είχαν το μυαλό τους μόνο στην προσευχή και το τραγούδι, εκτιμούσε ο Ben Gourion. Αυτό αντέβαινε στο αποικιοκρατικό και σοσιαλιστικό του σχέδιο, όπως και στην πολιτική του ηθική, με την οποία ένας σταλινικός δεν θα διαφωνούσε. Οι ισραηλινές ταινίες προπαγάνδας της δεκαετίας του '50 εξυμνούσαν τα στιβαρά αγόρια που έσκαβαν τη γη ή χειρίζονταν το όπλο. Είχαν εντυπωσιακή ομοιότητα με τους σοβιετικούς τους συντρόφους, ήταν κι αυτοί ξανθοί, μυώδεις, με επιμελημένη αποτρίχωση και καθαρά μάτια. Εξάλλου, ο Στάλιν, ο οποίος δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι έτρεφε αγάπη για τους Εβραίους, υπήρξε ένας από τους πιο πιστούς υποστηρικτές του κράτους του Ισραήλ στις απαρχές του.
Περιέργως, εβδομήντα χρόνια αργότερα, αυτός ο σιωνισμός του ρωμαλέου σώματος γέννησε μία στρατιά από ομοφυλόφιλους, καλές πιστές αδερφές, που θα κανακεύονταν από έναν πολεμικό στρατό κατοχής, την Tsahal, η οποία πασχίζει πολύ να δείχνει gay-friendly. 'Υπήρξε μάλιστα και ο δεύτερος στρατός στον κόσμο που αναγνώρισε δικαιώματα στους ομοφυλόφιλους ήδη από το 1995, μετά από τον στρατό των Κάτω Χωρών. Αυτό μοιάζει παράδοξο για το Ισραήλ, μια χώρα που είναι ξεκάθαρα ομοφοβική. Το 46% των Ισραηλινών πιστεύει ότι η ομοφυλοφιλία είναι "διαστροφή", αντί για το 10% των Γάλλων. Ο αριθμός αυτός αγγίζει το 67% στους ορθόδοξους θρησκευόμενους και το 71% στους υπερ-ορθόδοξους.
Λίγες μέρες πριν την ανάπυξη του στρατού και τον νιοστό βομβαρδισμό της Γάζας, το καλοκαίρι του 2014, μια στρατιωτική βάση του Νεγκέβ, που η αποστολή της είναι να σφυροκοπεί το παλαιστινιακό έδαφος, υποδέχτηκε με κάθε επισημότητα μια ομάδα 25 γκέι βορειοαμερικανών τουριστών, κάτω από την αιγίδα της Jewish Community Center Association των Ηνωμένων Πολιτειών. Ευκαιρία για να πλημμυρίσουν οι σελίδες του Facebook και οι λογαριασμοί του Instagram με φωτογραφικές αγκαλιές και αστείρευτα εγκώμια για την Tsahal, so great με τα δικαιώματα των γκέι. Μεγάλος, γιγαντιαίος, αξιοθαύμαστος, υπέροχος στρατός. Σωστό πρότυπο, αποφαίνεται εκστασιασμένος ένας επισκέπτης. Στο πρόσωπο του Ισραήλ, μιας χώρας που βρίσκεται σε πόλεμο από το 1948, και εφαρμόζει με το στρατό της και πολλές "δυνάμεις ασφαλείας" έναν ακραίο εποικισμό στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, παρά τις διεθνείς δεσμεύσεις της, κάποιοι βλέπουν σήμερα ένα "πρότυπο", κάτι που είναι ταυτόχρονα αποκαρδιωτικό και ανησυχητικό. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο με κάποιους τρελαμένους φανατικούς της ολοκληρωτικής ασφάλειας, αλλά και με πολλούς δυτικούς ομοφυλόφιλους, που γοητεύτονται από τους ωραίους της άρρενες όπως κι από την πυγμή της απέναντι στους "'Αραβες". Ως πρότυπο κυριαρχίας για τους ισλαμόφοβους και τους αντιδραστικούς, το Ισραήλ προσφέρεται και ως πρότυπο για τους ομοφυλόφιλους, κάτι που αποδεικνύεται ένα αποτελεσματικό πολιτικό όπλο για την δεξιά και ακροδεξιά κυβέρνηση του Benyamin Netanyahou.
Να γίνει ένα πρότυπο, ιδού μια θαυμάσια ευκαιρία για το Ισραήλ: η εικόνα του στην παγκόσμια κοινή γνώμη, πριν από μια δεκαετία, ήταν μόλις λίγο καλύτερη από εκείνη της Βόρειας Κορέας. Μια στρατηγική μάρκετινγκ που αναπτύχθηκε από επικοινωνιολόγους πρώτης γραμμής με τη βοήθεια των μεγαλύτερων διεθνών διαφημιστικών γραφείων, δημιούργησε τον μύθο ενός μοντέρνου, trendy και gay-friendly Τελ Αβίβ. Αυτή η στρατηγική ονομάστηκε pinkwashing, ροζ πλυντήριο. Η γαλλική μας έκφραση "ξαναβάφουμε ροζ το ταβάνι" είναι αρκετά ταιριαστή. Και τι επιτυχία αυτό το pinkwashing: μετά το Μαϊάμι, το Σαν Φρανσίσκο ή την Ίμπιζα, το Τελ Αβίβ έχει γίνει ένας από τους κορυφαίους προορισμούς στον κατάλογο των εξειδικευμένων tour operators. Περίπου 35.000 γκέι τουρίστες συμμετείχαν στο εκεί "Gay Pride Week" τον Ιούνιο του 2016, δαπανώντας περισσότερα από 50 εκατομμύρια ευρώ. Χιλιάδες άλλοι γεμίζουν τα ταμεία των ξενοδοχείων και των κλάμπ όλο τον χρόνο.
Εξαιρετική απόδοση της επένδυσης, δεδομένου ότι ο δήμος, η ένωση ξενοδόχων και το Υπουργείο Τουρισμού έχουν επενδύσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ σε διαφημιστικές καμπάνιες που στοχεύουν ομοφυλόφιλους στις πέντε ηπείρους, μοιράζοντας άφθονα προσκλήσεις στα οπτικοακουστικά μέσα και στα περιοδικά, τόσο του γκεί όσο και του ευρύ κοινού. Τον Ιούνιο του 2016, διοργανώθηκε ένα μεγάλο "ταξίδι για τον Τύπο", με πάνω από 30 δημοσιογράφους καλεσμένους από όλο τον κόσμο, και με όλα τα έξοδα πληρωμένα, για να ανακαλύψουν τις χαρές αυτού του νέου gay eldorado. Το Next, το ένθετο περιοδικό της Libération, ξεκίνησε το θέμα του για το Τελ Αβίβ με μια εικόνα σημαίων στα χρώματα του ουράνιου τόξου να ανεμίζουν στον ηλιόλουστο ουρανό, με τον αρθρογράφο να λιώνει μπροστά σε μια "απρόσμενη ποιότητα ζωής". Ακόμα κι αν δεν σας αρέσει πολύ η ισραηλινή πολιτική, πηγαίνετε να διασκεδάσετε στο Τελ Αβίβ, συνιστά αυτή η εφημερίδα, όπως και πολλές άλλες.
Sea, sex & sun, οι λέξεις αυτές είναι πιο glamorous απ' ό,τι ο πόλεμος, η κατοχή, η καταπίεση και η ομοφοβία. 'Η κι απ' ό,τι ο ρατσισμός, ο αποκλεισμός, η εξαθλίωση, ο άγριος καπιταλισμός. Πόλεμος; Περισσότεροι από 109 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις το 2016. Άγριος καπιταλισμός; Το Ισραήλ είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), αμέσως μετά το Μεξικό, όπου οι κοινωνικές ανισότητες χειροτέρευσαν περισσότερο κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Ομοφοβία; Τον Σεπτέμβριο του 2016, κάτοικοι του οικισμού της Elkana επιτέθηκαν σε ένα ρεσιτάλ του ομοφυλόφιλου τραγουδιστή Ivri Lider, τον οποίον αποκάλεσαν "διεστραμμένο". Οι αυθαιρεσίες, η αδικία, οι ανισότητες και οι αποκλεισμοί δεν είναι κενές λέξεις. Και όμως, αυτή η χώρα "που συμπαθεί" τους LGBT δεν μπορεί να είναι "τόσο φρικτή όσο λέγεται" με τους Παλαιστινίους, με διαβεβαιώνει το καλοκαίρι του 2016 ένας Γάλλος γκέι τουρίστας που θέλει να το πιστέψει. Στην πραγματικότητα, το Ισραήλ συνεχίζει με το gay-friendly ό,τι έχει επιχειρήσει από το 1948: να σβήσει τους Άραβες της Παλαιστίνης. Προσαρτά ευκαιρίας δοθείσης και την αραβική queer υποκουλτούρα που γεννήθηκε στο Κάιρο, τη Βαγδάτη και την Τεχεράνη, πριν μεταλαμπαδεύσει στην Ταγγέρη, την Καζαμπλάνκα ή την Τύνιδα. Επειδή σε αυτό το Gay Land που είναι το Τελ Αβίβ, οι "Άραβες" είναι, χωρίς να το θέλουν, μέρος της στρατηγικής μάρκετινγκ και των εικόνων που την απεικονίζουν. Σώματα, ρούχα, στάση, σεξ: κατασχέτουν την επιθυμία για τον 'Αραβα, που βρίσκεται στην καρδιά των δυτικών ομοφυλοφιλικών φαντασιώσεων εδώ και δεκαετίες, από τους οίκους ανοχής του Νείλου μέχρι τα προάστεια των πόλεων. Το Ισραήλ έχει κλέψει τα αραβικά εδάφη και κλέβει τώρα και τις ψωλές τους. Το Ισραήλ καυλώνει τους δυτικούς ομοφυλόφιλους με μια εικονογραφία που διαπνέεται από τον αραβικό πολιτισμό, στέλνοντας έναν gay-friendly στρατό να σφαγιάζει τους Παλαιστινίους. Από πολεμικό υποκείμενο, ο Άραβας γίνεται σεξουαλικό αντικείμενο. Το Ισραήλ συνδυάζει τον κρατικό κυνισμό με ένα πανέξυπνο μάρκετινγκ, μία σύλληψη ομολογουμένως τολμηρή. Και το αποκορύφωμα είναι ότι μετά από δεκαετίες κοινωνικής περιφρόνησης και αποκλεισμού, το Ισραήλ χρησιμοποιεί τον ανατολικό πληθυσμό του - τους Μιζραχίμ, τους Εβραίους από το Μαγκρέμπ και τη Μέση Ανατολή, αλλά και τους Παλαιστίνιους του εσωτερικού- για να πουλήσει στους δυτικούς γκέι μια πιστευτή εναλλακτική απέναντι στο σώμα των Αράβων, που σήμερα θεωρείται απειλή σε ένα μεγάλο μέρος της Δύσης. Αυτοί οι Ανατολικοί Ισραηλινοί είναι σαν 'Αραβες. Οι αραβικές ψωλές, οι εβραϊκές ψωλές, με περιτομή, είναι το ίδιο πράγμα. Η πολιτική ταχυδακτυλουργία του Ισραήλ είναι και σεξουαλική. Αυτό η οφθαλμαπάτη άξιζε να καταδειχθεί.
Jean Stern
Ο Jean Stern υπήρξε συνιδρυτής του περιοδικού GaiPied (το γαλλικό ΑΜΦΙ) το 1979. Στη συνέχεια εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην Libération και στην La Tribune.
Μτφ. Σ.Σ.
