Μια τελευταία γουλιά κι αντίο. Το αξεπέραστο μελόδραμα της Τσαβέλα Βάργκας
Πολλοί την πρωτοείδαν σε μια μαγική σκηνή του Αλμοδόβαρ -μια από τις καλύτερές του. Στο Μυστικό μου λουλούδι. Η Μαρίζα Παρέδες, διαλυμένη από ένα χωρισμό, μπαίνει σε ένα μπαρ να πιεί ένα καφέ, να συνέλθει. Και για κακή της τύχη, η τηλεόραση του μαγαζιού παίζει ένα τραγούδι: Το Un ultimo trago, με την Chavela Vargas. Η Μαρίζα ξαφνιάζεται. Ώστε κι άλλοι έχουν νοιώσει ό,τι νοιώθω; Τελικά όμως, ούτε καν αυτό αντέχεται. Όταν κάποιος πονάει, θέλει να ξεχάσει, όχι να θυμηθεί.
― στο 00:38
Άλλοι την έμαθαν από τις Νύχτες Πρεμιέρας το 2017, όταν βραβεύτηκε, στην κατηγορία του, το ντοκιμαντέρ «Chavela»
των Catherine Gund και Daresha Kyi ― «το οδυνηρό, χαρούμενο και βαθιά πνευματικό ταξίδι μιας τολμηρής γυναίκας για να αποδεχτεί τον εαυτό της και να ζήσει χωρίς ταμπού και φραγμούς με συνοδεία τη μουσική της.»
(Μεγάλα λόγια για κάποιαν που δεν μάσαγε τα λόγια της. Αλλά το ντοκιμαντέρ αξίζει και μόνο για τη σπάνια συνέντευξη με την Βάργκας, 20 χρόνια πριν πεθάνει).
Ο Αλμοδόβαρ ήταν φυσικό να λατρεύει τη Βάργκας. Για κάποιον που επανεφηύρε το μελόδραμα, ίσως όχι τόσο ευφυώς όσο ο Φασμπίντερ, σίγουρα όμως δημοφιλώς, αυτή η Μεξικάνα μέγαιρα του πάθους (γεννημένη στη Κόστα Ρίκα) είχε όλο το πακέτο. Ειδικά όταν είχε γεράσει, οι λυγμοί και οι κραυγές της ήταν σαν κάποιου να του σκίζονται τα σωθικά.
Είχε όμως κι άλλα «χαρίσματα», καταραμένα. Ήταν αλήτρα. Αρχικά τραγούδαγε στους δρόμους. Οπλοφορούσε (και για ψύλλου πήδημα, πυροβολούσε). Ήταν λεσβία (το δήλωσε στα 81 της!) και πρώτη στο Μεξικό φόρεσε παντελόνια. Έπινε πολύ, στο τέλος έγινε αλκοολική. Είχε ένα χρόνο για ερωμένη της την Φρίντα Κάλο -διαβόητος έρωτας! Αν και έσπασχε από πολυομελίτιδα, έριξε χαλαρά την Άβα Γκάρντνερ στο κρεβάτι της (ίσως την πιο όμορφη γυναίκα του Χόλιγουντ). Και άλλα πολλά, που εύκολα βρίσκονται στο ίντερνετ - σημάδια μιας φύσης ανυπότακτης και ριψοκίνδυνης - θαμμένης ζωντανής μέσα τους θρήνους των rancheros.
Tα τραγούδια των rancheros, των εργατών στα ράντσα, ήταν ως τότε αποκλειστικώς αντρικά. Είχαν πάντα αυτό το μελόδραμα, που το επέτεινε η συνοδεία των mariachi. Σχετίζονταν κυρίως με τα βάσανα της αγάπης, τον χωρισμό και το πιοτό. Ήταν η πρώτη που τα τραγούδησε με μια κιθάρα μόνο. Φορώντας μόνιμα ένα κόκκινο πόντσο. Τα λόγια βγαίνουν από το στόμα της αργά, βασανιστικά - τραγουδάει σα πιωμένη, σα να κλαίει... Ζει αυτό που λέει σύγκορμη.
Φανερές, ακόμη και σε όσους αποφεύγουν τους συγκρητισμούς, οι αντιστοιχίες με τα μπλουζ και τα ρεμπέτικα.
Αν και ο χωρισμός δεν έχει πια το βάρος που είχε κάποτε, παραθέτω εδώ μια μετάφραση του κορυφαίου τραγουδιού της Βάργκας (όχι δική μου), για ορισμένα παιδιά που ξέρω, ευεπίφορα ακόμη και στα δάκρυα και στο ποτό και στο ανέλπιδο κόλλημα μ΄αυτούς που φύγαν.
Δεν είναι μόνο η ερμηνεία. Είναι κι οι στίχοι σπουδαίοι. Κι η μουσική.
Τελευταία γουλιά
Πιες αυτό το μπουκάλι μαζί μου
τελευταία γουλιά και αντίο
πώς θα μοιάζει να δω η λησμονιά σου
αν τα μάτια μου δεν ακουμπήσεις
γιατί απόψε δε θε να ικετέψω
γιατί απόψε θα φύγεις στ' αλήθεια
πόσο δύσκολο θα'ν' να ξεχάσω
αν δεν νοιώθω πως πια δε με θέλεις
Τίποτα δε μου μάθαν τα χρόνια
κι όλο κάνω τα ίδια τα λάθη
να τσουγκρίζω ξανά μ' έναν ξένο
για τους ίδιους καημούς να πονάω
Πιες αυτό το μπουκάλι μαζί μου
τελευταίο φιλί και αντίο
ας μην είναι μαζί μας και άλλοι
να ντραπείς μην τυχόν και σε κάνουν
κι αν μια μέρα άθελά μας βρεθούμε
μην κρυφτείς και μη σκύψεις το βλέμμα
θ' ανταλλάξουμε απλά χειραψία
να μην έχει να λέει ο κόσμος
Τίποτα δε μου μάθαν τα χρόνια
κι όλο κάνω τα ίδια τα λάθη
να τσουγκρίζω ξανά μ' έναν ξένο
για τους ίδιους καημούς να πονάω
Πιες αυτό το μπουκάλι μαζί μου
τελευταία γουλιά και αντίο...
y en el último trago nos vamos
quiero ver a que sabe tu olvido,
sin poner en mis ojos tus manos
esta noche no voy a rogarte,
esta noche te vas de de veras
que difícil tener que olvidarte
sin que sienta que ya no me quieras
Nada me han enseñado los años
siempre caigo en los mismos errores,
otra vez a brindar con extraños
y a llorar por los mismos dolores
Tomate esta botella con migo
y en el último beso nos vamos
esperamos que no haya testigos
por si acaso no diera vergüenza
si algún día sin querer tropezamos
no te agaches, ni me hables de frente
simplemente la mano nos damos
y después que murmure la gente
Nada me han enseñado los años
siempre caigo en los mismos errores,
otra vez a brindar con extraños
y a llorar por los mismos dolores.
Tomate esta botella con migo,
y en el último trago nos vamos…
