Επιστρέφοντας (για τα καλά) στην Ιστορία

Επιστρέφοντας (για τα καλά) στην Ιστορία Facebook Twitter
Ένας από τους μεγάλους πειρασμούς των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ειρήνης και δημοκρατικής πλήξης είναι να γλιστρούν αθόρυβα έξω από τα συλλογικά πεπρωμένα.
0

Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ στην Ευρώπη μάς οδηγεί πάλι στα ουσιώδη. Όταν ξαναεισβάλλουν στη σκηνή ο θάνατος και η απεχθέστερη βία, δεν μπορεί κανείς να συνεχίζει σαν να μην υπάρχει Ιστορία. Γιατί ένας από τους μεγάλους πειρασμούς των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ειρήνης και δημοκρατικής πλήξης είναι να γλιστρούν αθόρυβα έξω από τα συλλογικά πεπρωμένα. Έτσι χάνεται η αίσθηση της αμοιβαίας εξάρτησης της «δικής μου ειρήνης» από την κατάσταση των άλλων, της σχέσης που έχει η δική μας τεχνητή νηνεμία με τις καταιγίδες που λυσσομανούν λίγο πιο έξω από το σπίτι μας. 

Υπάρχει όμως ένα δύσκολο και σχεδόν άλυτο θέμα με τις κοινωνίες μας: δεν μπορεί να νοηθεί στα σοβαρά η ιδέα ενός πολεμικού φιλελευθερισμού. Σε αντίθεση με άλλες εκδοχές πολιτικής και ιδεολογίας –όπως αυτή που προβάλλει ο Πούτιν για τη Ρωσία–, οι δικές μας κοινωνίες θα ήταν κυριολεκτικά αδύνατο να παραιτηθούν από το ιδεώδες μιας ειρηνικής, «εμπορικής» καθημερινότητας. Στηρίζονται, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, σε μια εικόνα του ατόμου που έχει πολλά πράγματα να κάνει πέρα και έξω από το να διεξάγει αγώνες και να θυσιάζεται για συλλογικούς σκοπούς.

Αυτό το στοιχείο, ανεξάρτητα από το αν παραμερίστηκε σε κάποιες ακραίες περιόδους (όπως ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος), είναι σταθερό γνώρισμα του πολιτισμού μας. Και παρά το ότι πάνω από έναν αιώνα τώρα υπάρχουν κάμποσες προτάσεις ριζοσπαστικής αντικατάστασης του φιλελεύθερου πολιτισμού από άλλα σχήματα ζωής, οι κοινωνίες μας, με κάποιον τρόπο, διατηρούν τη θεμελιώδη ειρηνική, ηδονιστική και εμφανώς αντιπολεμική τους κλίση. Μπορούν να την τροποποιούν, να την αναστέλλουν προσωρινά, αλλά όχι να καταργήσουν την κλίση τους στη συμβατική «μεσοαστική» ζωή.

Τόσο στην πανδημία όσο και τώρα με τον πόλεμο τα δημοκρατικά έθνη έδειξαν ότι, παρά τις μεγάλες αδυναμίες και τα λάθη τους –τα κενά πολιτικής–, είναι άξια υπεράσπισης.

Οι αντίπαλοι αυτού του πολιτισμού έχουν, λοιπόν, κατά νου το εξής σενάριο: ο πόλεμος και γενικά η ανύψωση του επιπέδου των συγκρούσεων και των κινδύνων θα οδηγήσουν, αργά ή γρήγορα, πολλούς πολίτες της Δύσης σε μια ψυχολογία πανικού μπροστά στην απώλεια της ρουτίνας και της ησυχίας τους. Η πτώση της αγοραστικής δύναμης, η μιζέρια που φέρνει η ακρίβεια και η δημόσια ατμόσφαιρα μιας πυρηνικής απειλής θα ωθήσουν σε αλλαγή στάσης την κοινή γνώμη.

Προς τα πού; Προς την κατεύθυνση της παραιτημένης λιποψυχίας, του στεγνού ρεαλισμού ή μιας θολής αντισυστημικής και αγανακτισμένης αντίδρασης. Έτσι, και επειδή οι φιλελεύθερες δημοκρατίες είναι κοινωνίες ευαίσθητες στις μεταβολές της κοινής γνώμης, η κόπωση και η βιοτική δυσαρέσκεια των ανθρώπων-καταναλωτών θα «δουλέψουν» προοπτικά υπέρ των αναθεωρητικών, αντιδυτικών δυνάμεων.  

Αν όμως ένας «πολεμικός», σθεναρός φιλελευθερισμός είναι αδύνατος ή εφικτός μόνο συγκυριακά, φαίνεται πως ο χρόνος δουλεύει υπέρ των εχθρών του. Οι αυταρχικές μηχανές δεν ενδιαφέρονται για την αδράνεια ή την κόπωση των πολιτών γιατί βασίζονται στο ψέμα και την τρομοκράτηση. Είναι μάλιστα στο στοιχείο τους όταν απειλούν ή επιτίθενται, οπότε μπορεί να επενδύουν στους φόβους του «δυτικού καταναλωτή» για την πτώση του επιπέδου ζωής του και για την ασφάλεια του μικρόκοσμού του. 

Θα πει κανείς: μήπως εδώ περιγράφουμε ένα αδιέξοδο; Μήπως προδιαγράφουμε αυτά που ισχυρίζονται (με αλαζονεία) οι δικτάτορες και οι ιμπεριαλιστές-αναθεωρητές για την αναπόφευκτη ήττα της δυτικής «μαλθακότητας» και «παρακμής;».

Δεν είναι όμως καθόλου απαραίτητο να αποδεχτεί κανείς τους όρους αυτής της προσέγγισης. Τόσο στην πανδημία όσο και τώρα με τον πόλεμο τα δημοκρατικά έθνη έδειξαν ότι, παρά τις μεγάλες αδυναμίες και τα λάθη τους –τα κενά πολιτικής–, είναι άξια υπεράσπισης. Όσο και αν σοκάρει τους τιμητές, κάποιους ψευδο-καταραμένους καλλιτέχνες και τους οπαδούς της εξίσωσης των δεινών, δεν είναι ίσα και όμοια η Δύση και οι αντίπαλοί της.

Η ιδέα πως μεταξύ του Πούτιν και, για παράδειγμα, του Μακρόν δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά ή ότι μεταξύ του σημερινού ΝΑΤΟ και του ρωσικού στρατού πάλι η διαφορά είναι επουσιώδης («όλα τα κοράκια κράζουν» κλπ) είναι αγράμματη ιστορικά και πολιτικά γελοία. Οι περισσότεροι πολίτες το ξέρουν, ακόμα κι εκείνοι που επιλέγουν να επιμένουν στον ναρκισσισμό της γενικής άρνησης, σε ένα «εγώ δεν είμαι με κανέναν».

Οι ελαττωματικές πλευρές του οικονομίστικου, καταναλωτικού φιλελευθερισμού πρέπει να παραμεριστούν και να ξεπεραστούν δημιουργικά. Όχι όμως από τις προβοκάτσιες όσων θέλουν να διαλύσουν την Ευρώπη, να συρρικνώσουν τις ελευθερίες και να κατασκευάσουν ξανά υποτελή έθνη και αυτοκρατορικούς ζωτικούς χώρους. Μεταξύ των κοινωνιών του φόβου και των δικών μας κοινωνιών των προβλημάτων και της δυσφορίας υπάρχει πάντα ένα χάσμα.

Καμιά γενικόλογη καταδίκη των συστημάτων και των δομών, κανένας καλλιτεχνικός εξάψαλμος εναντίον «όλων των ιμπεριαλισμών» δεν μπορεί να παραγνωρίσει αυτήν τη διαφορά ουσίας. Και το καταλαβαίνουμε με πικρό τρόπο στις οριακές στιγμές και στις δύσκολες αποφάσεις. Όπως τώρα που η πρόκληση της ρωσικής βαρβαρότητας στην Ουκρανία μάς υποχρεώνει, πάλι, να μετρήσουμε με ποιους μπορούμε να συμπορευτούμε (με τις διαφορές μας) και με ποιους γίνεται αδύνατη η ομαλή πολιτική συμβίωση.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΤΕΤΑΡΤΗ 11/05 - ΕΧΕΙ ΠΡΟΓΗΡΑΜΜΑΤΙΣΤΕΙ-Εκτός από τον πόλεμο του Πούτιν υπάρχει και αυτός του Μπάιντεν

LiFO politics / Εκτός από τον πόλεμο του Πούτιν υπάρχει και αυτός του Μπάιντεν

Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου μιλάει στη Βασιλική Σιούτη για τις επιδιώξεις του Πούτιν με την εισβολή στην Ουκρανία και εξηγεί γιατί θεωρεί πως «αυτή τη στιγμή έχουμε δύο πολέμους, τον άδικο πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία και τον τυχοδιωκτικό πόλεμο του Μπάιντεν απέναντι στη Ρωσία».
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Ιλισός, η πέτρινη γέφυρα και τα αντιπλημμυρικά έργα

Ρεπορτάζ / Ο Ιλισός, η πέτρινη γέφυρα που θα γκρεμιστεί και τα αντιπλημμυρικά έργα

Μεταξύ Καλλιθέας και Μοσχάτου ξεκινούν από την Περιφέρεια Αττικής έργα αντιπλημμυρικής προστασίας σε ένα τμήμα του Ιλισού. Εξαιτίας των παρεμβάσεων, που είναι πράγματι αναγκαίες, θα γκρεμιστεί στη λεωφόρο Ποσειδώνος μια πέτρινη πεντάτοξη γέφυρα, η μοναδική στην Αττική.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Πώς η Μελόνι αγάπησε τον Γκράμσι

Οπτική Γωνία / Πώς η Μελόνι αγάπησε τον Γκράμσι

Όπως και άλλοι επιφανείς εκπρόσωποι της σύγχρονης ακροδεξιάς, η Ιταλίδα πρωθυπουργός έχει στραφεί στις ιδέες του κομμουνιστή φιλόσοφου περί «πολιτισμικής ηγεμονίας» για την οικοδόμηση μιας δεξιάς κυριαρχίας στον χώρο του πολιτισμού.
THE LIFO TEAM
Συρία: Οι ΗΠΑ προσπαθούν να συμφιλιώσουν ομάδες Κούρδων καθώς η Τουρκία συγκεντρώνει στρατό στο Κομπάνι

Ανάλυση / Συρία: Οι ΗΠΑ προσπαθούν να συμφιλιώσουν ομάδες Κούρδων καθώς η Τουρκία συγκεντρώνει στρατό στο Κομπάνι

Αφίχθη στη Συρία ο υπεύθυνος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη βορειοανατολική Συρία, Σκοτ Μπολτζ - Οι Κούρδοι της Συρίας νιώθουν ότι η δέσμευση της Ουάσιγκτον απέναντί ​​τους εξασθενεί γρήγορα
ΠΕΤΡΟΣ ΚΡΑΝΙΑΣ
Δρούζοι: Η μουσουλμανική μειονότητα στη διελκυστίνδα Ισραήλ - Συρίας

Ανάλυση / Δρούζοι: Η μουσουλμανική μειονότητα διχάζεται μεταξύ Ισραήλ και Συρίας

Η μειονότητα των Δρούζων γύρω από τα υψώματα του Γκολάν δεν έχει αποφασίσει αν θέλει να παραμείνει στη Συρία - Η εκστρατεία προσεταιρισμού από το Ισραήλ, η προσπάθεια πειθούς του Τζολάνι και οι μπερδεμένοι Δρούζοι
LIFO NEWSROOM
Τα UFO δεν εμφανίζονται ένα τυχαίο βράδυ Τρίτης την ώρα που βγάζουμε τα σκουπίδια

Tech & Science / Τα UFO δεν εμφανίζονται ένα τυχαίο βράδυ Τρίτης την ώρα που βγάζουμε τα σκουπίδια

Πανικό έχουν προκαλέσει στις ΗΠΑ τα μυστηριώδη drones πάνω από τον ουρανό του Νιου Τζέρσεϊ, αλλά στο αιώνιο κυνήγι για τον εντοπισμό αγνώστου ταυτότητας ιπτάμενων αντικειμένων, η ανθρώπινη μαρτυρία είναι συνήθως ο πιο αδύναμος κρίκος.
THE LIFO TEAM
Πέγκυ Αντωνάκου: Στην Google θα ξεκλειδώσουμε ερωτήσεις και αναζητήσεις που δεν ξέραμε καν ότι μπορούσαμε να απαντήσουμε

Good Business Directory Vol.5 / «Στην Google θα ξεκλειδώσουμε αναζητήσεις που δεν ξέραμε καν ότι μπορούσαμε να απαντήσουμε»

Η γενική διευθύντρια της Google για τη ΝΑ Ευρώπη, Πέγκυ Αντωνάκου, περιγράφει πώς η τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη θα αλλάξουν τη ζωή μας τα επόμενα χρόνια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Ποιος είναι ο ράπερ Noizy που τραγούδησε στις φιέστες του Έντι Ράμα στην Ελλάδα

Ρεπορτάζ / Noizy: Ο υπόδικος τράπερ φίλος του Έντι Ράμα

Δύο μήνες πριν εμφανιστεί στη Θεσσαλονίκη για να τραγουδήσει στην εθνικιστική φιέστα του Αλβανού πρωθυπουργού, οι αρχές του Κοσόβου καταζητούσαν τον Noizy, ύστερα από καταγγελία γνωστού TikΤoker, με τον οποίο είχε beef, για άγριο ξυλοδαρμό και βιασμό. 
ΜΑΡΙΟΣ ΑΫΦΑΝΤΗΣ
Πώς θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τις εξελίξεις στη Συρία;

Διεθνή / Πώς θα επηρεαστεί η Ελλάδα από τις εξελίξεις στη Συρία;

Οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας και η νέα εποχή στη Συρία: Ο Ιωάννης Γρηγοριάδης, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, κάτοχος έδρας Jean Monnet στις Ευρωπαϊκές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο Μπίλκεντ στην Τουρκία και ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ, εξηγεί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Γιατί η Άλις Μονρό δεν μίλησε;

Οπτική Γωνία / Γιατί η Άλις Μονρό κάλυψε τον παιδόφιλο άντρα της και την κακοποίηση της κόρης της;

Ο δεύτερος σύζυγος της πρόσφατα αποθανούσας, βραβευμένης με Νόμπελ Καναδής συγγραφέως ήταν παιδόφιλος και είχε κακοποιήσει σεξουαλικά τη μικρότερη κόρη της. Γιατί εκείνη παρέμεινε σιωπηλή;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Πλαστική ρύπανση: Κανένας περιορισμός, απογοητευτική η εφαρμογή του νόμου

Περιβάλλον / Πλαστική ρύπανση: Κανένας περιορισμός, απογοητευτική η εφαρμογή του νόμου

Γιατί δεν περιορίζεται η πλαστική ρύπανση στην Ελλάδα; Μια αποκαλυπτική έκθεση του WWF η οποία δίνει απαντήσεις για τις αλλαγές που δεν έγιναν στην καθημερινότητά μας, τις ευθύνες της πολιτείας αλλά και τη συμπεριφορά των πολιτών.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ