Η ίδρυση του τουρκικού εθνικού κράτους και η εθνοκάθαρση των χριστιανών

Η ίδρυση του τουρκικού εθνικού κράτους και η εθνοκάθαρση των χριστιανών Facebook Twitter
Eιδικά στην περίπτωση των Αρμενίων, που θεωρούνταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους Νεότουρκους, η μέθοδος που θα εφαρμοζόταν από το 1915 και μετά ήταν η μαζική γενοκτονία μέχρι την πλήρη εξαφάνισή τους από την αυτοκρατορία.
0

\ΟΤΑΝ ΤΙΣ ΠΡΟΑΛΛΕΣ ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν τόνισε, σε ένα ακόμα απειλητικό κρεσέντο του κατά της Ελλάδας, ότι οι Έλληνες δεν πρέπει να προκαλούν διότι θα πάθουν ό,τι και οι πρόγονοί τους πριν από εκατό χρόνια, όλοι θεώρησαν ότι αναφερόταν μόνο στη Μικρασιατική Καταστροφή. Άλλωστε, εκείνο που για εμάς θεωρείται καταστροφή, με την ήττα του ελληνικού στρατού στη Μικρά Ασία και την αναγκαστική έξοδο του ελληνικού στοιχείου από την ασιατική Τουρκία ύστερα από δύο χιλιάδες χρόνια συνεχούς παρουσίας, για τους Τούρκους είναι ο πόλεμος της ανεξαρτησίας τους απέναντι στις ξένες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ανάμεσα στις οποίες κατατάσσουν και το ελληνικό κράτος.

Ωστόσο η ήττα αυτή που η ελληνική ιστοριογραφία έχει την τάση να βλέπει ξεκομμένη απ’ όσα είχαν προηγηθεί στην οθωμανική ιστορία τις τρεις προηγούμενες δεκαετίες δεν ήταν ένα μεμονωμένο και ατυχές επεισόδιο για τον ελληνισμό της περιοχής ως αναγκαστική απόρροια του πολέμου.

Όπως προκύπτει από την έρευνα, το σχέδιο πυρπόλησης της Σμύρνης και ο επακόλουθος βίαιος εκπατρισμός των Οθωμανών Ελλήνων ήταν το τελευταίο επεισόδιο σε ένα μακροχρόνιο και οργανωμένο από τις εκάστοτε οθωμανικές Αρχές σχέδιο αποχριστιανοποίησης της ασιατικής Τουρκίας, το οποίο διήρκεσε, με διαλείμματα και κυμαινόμενη ένταση, περίπου τρεις δεκαετίες, από το 1894 ως το 1924, οπότε και ανακηρύχθηκε πλέον εθνικό κράτος υπό τον Κεμάλ.

Το σχέδιο αυτό θα εφαρμοζόταν αρχικά από τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β’ μετά το 1894 και για μια διετία στην πρώτη του φάση. Σκοπό είχε να αποδυναμώσει κατά πολύ την παρουσία των χριστιανών της αυτοκρατορίας, ιδίως των Αρμενίων, των Ελλήνων και των Ασσύριων, οι οποίοι αφενός θεωρούνταν ύποπτοι για υπονόμευση της κυριαρχίας της αυτοκρατορίας εξαιτίας της ενίσχυσης των εθνικιστικών ιδεών στους κόλπους τους, αφετέρου είχαν συγκεντρώσει σημαντική οικονομική και κοινωνική ισχύ χάρη στον έλεγχο του εμπορίου αλλά και την επένδυση των ελίτ τους στην εκπαίδευση, που σήμαινε και αυξημένη πολιτισμική επιρροή.

Ο σουλτάνος θα προλάβαινε για λίγο να εξοντώσει πολλές χιλιάδες Αρμένιους και Ασσύριους κυρίως, αλλά η παρέμβαση των σοκαρισμένων από τα έκτροπα Μεγάλων Δυνάμεων θα τον ανάγκαζε να σταματήσει τη σφαγή.

Οι μέθοδοι απαλλαγής από τον πληθυσμό αυτό περιλάμβαναν έναν συνδυασμό «εργαλείων»: από την εθνοκάθαρση και τις βίαιες εκτοπίσεις ή τον εξαναγκασμό των ταγμάτων εργασίας, όπως στην περίπτωση των Ποντίων, μέχρι γενοκτονικές μεθόδους.

Ωστόσο είχε ανοίξει τον δρόμο και είχε αναδείξει τις μεθόδους που έπρεπε να ακολουθηθούν. Και αυτές περιλάμβαναν βίαιες εκτοπίσεις αλλά και πρακτικές γενοκτονίας καθώς και μεθόδους εθνοκάθαρσης κατά των χριστιανικών πληθυσμών. Έτσι, το ημιτελές έργο του θα αναλάμβαναν να το ολοκληρώσουν από το 1913 και μετά οι Νεότουρκοι, που στο μεταξύ είχαν κυριαρχήσει τόσο πολιτικά με την πανίσχυρη τριανδρία των Ενβέρ, Ταλάτ, Τζελάτ, όσο και ιδεολογικά με τις υπερεθνικιστικές τους ιδέες.

Όταν ο Κεμάλ θα ολοκλήρωνε το σχέδιο αποχριστιανοποίησης της Τουρκίας το 1924, οι χριστιανικοί πληθυσμοί, από 20% επί του συνόλου που ήταν προηγουμένως, θα βρίσκονταν σε ποσοστό όχι μεγαλύτερο του 2,5%.

Για τους Νεότουρκους το ζήτημα ετίθετο επιτακτικά ως πρόβλημα κυβερνησιμότητας: με τόσες μειονοτικές ομάδες χριστιανών που βρίσκονταν διάσπαρτες κυρίως στην ασιατική Τουρκία, οι οποίες μάλιστα είχαν τάσεις ανεξαρτησίας και ήταν σε επαφή με τις Μεγάλες Δυνάμεις, η αυτοκρατορία κινδύνευε με διαμελισμό.

Έτσι, στη δική τους αντίληψη δεν υπήρχε άλλος τρόπος παρά η εφαρμογή μιας δημογραφικής πολιτικής προς αντιμετώπιση του προβλήματος, η οποία θα περιλάμβανε όλες τις δυνατές μεθόδους, χωρίς κανένα ταμπού. Από τις υποχρεωτικές και βίαιες εκτοπίσεις των χριστιανικών πληθυσμών σε διάφορες (αφιλόξενες) περιοχές της ενδοχώρας, έτσι ώστε πουθενά να μην αποτελούν πάνω από το 5%-10% σε τοπικό επίπεδο, μέχρι την εξαναγκαστική συμμετοχή σε τάγματα εργασίας υπό φρικτές συνθήκες που οδηγούσαν συχνότατα στη φυσική εξόντωση.

Αυτή η μέθοδος είχε το πλεονέκτημα ότι ακόμα και αν οι πληθυσμοί αυτοί επέστρεφαν ποτέ στις πατρογονικές τους εστίες, θα έβρισκαν τις περιουσίες τους καταπατημένες από τους μουσουλμάνους συντοπίτες τους.

Ωστόσο, ειδικά στην περίπτωση των Αρμενίων, που θεωρούνταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους Νεότουρκους, η μέθοδος που θα εφαρμοζόταν από το 1915 και μετά ήταν η μαζική γενοκτονία μέχρι την πλήρη εξαφάνισή τους από την αυτοκρατορία. Καθώς οι Αρμένιοι δεν διέθεταν ανεξάρτητο εθνικό κράτος, όπως οι Οθωμανοί Έλληνες, για να μπορούν να διαφύγουν εκεί, η μοίρα τους ήταν προδικασμένη.

Υπεύθυνος για τις εντολές και τον κεντρικό συντονισμό της επιχείρησης εξόντωσης ήταν κυρίως ο Ταλάτ πασάς. Εν συνεχεία, οι εντολές έφθαναν στους τοπικούς αξιωματούχους που ήταν αρμόδιοι να τις εφαρμόσουν απαρεγκλίτως με τη συνδρομή όχι μόνο στρατιωτικών αλλά και απλών πολιτών, Κούρδων, Κιρκάσιων, Τσετσένων κ.λπ.

Αναφορικά με τους Έλληνες χριστιανούς, οι μέθοδοι απαλλαγής από τον πληθυσμό αυτό περιλάμβαναν έναν συνδυασμό «εργαλείων»: από την εθνοκάθαρση και τις βίαιες εκτοπίσεις ή τον εξαναγκασμό των ταγμάτων εργασίας, όπως στην περίπτωση των Ποντίων, μέχρι γενοκτονικές μεθόδους ιδίως μετά το 1919 που θα αποβιβαστεί ο ελληνικός στρατός στη Σμύρνη και θα αρχίσει να φουντώνει το κεμαλικό εθνικιστικό κίνημα, που παρεμπιπτόντως καθόλου δεν θα διαφοροποιηθεί ως προς το σχέδιο βίαιης αποχριστιανιοποίησης της ασιατικής Τουρκίας.

Οι Οθωμανοί Έλληνες είχαν το πλεονέκτημα να διαθέτουν στην άλλη πλευρά του Αιγαίου μια «μητέρα πατρίδα» που μπορούσε να τους υποδεχτεί, οπότε και οι Νεότουρκοι προτιμούσαν να τους εξωθούν σε εκπατρισμό. Όμως αυτό δεν σήμαινε ότι δεν εφάρμοζαν και μεθόδους μαζικής εξόντωσής τους όταν έμοιαζαν προσφορότερες. Δεν είναι εύκολοι οι υπολογισμοί, αλλά μπορεί κανείς να προσδιορίσει τον αριθμό χριστιανών που εξοντώθηκαν ή εκπατρίστηκαν από την ασιατική Τουρκία αυτή την τριακονταετία κάπου ανάμεσα σε 2,5 και 4,5 εκατομμύρια ανθρώπους.

Η ίδρυση του τουρκικού εθνικού κράτους και η εθνοκάθαρση των χριστιανών Facebook Twitter
Δεν είναι εύκολοι οι υπολογισμοί, αλλά μπορεί κανείς να προσδιορίσει τον αριθμό χριστιανών που εξοντώθηκαν ή εκπατρίστηκαν από την ασιατική Τουρκία αυτή την τριακονταετία κάπου ανάμεσα σε 2,5 και 4,5 εκατομμύρια ανθρώπους.

Επειδή υπάρχει διεθνώς η τάση να θεωρούμε το Ολοκαύτωμα των Εβραίων (Σοά) από τους ναζί ως το απόλυτο πρότυπο γενοκτονίας (που παραμένει όντως κάτι πέραν κάθε σύγκρισης), δυσκολευόμαστε να περιγράψουμε ως γενοκτονικά οποιαδήποτε άλλα σχέδια μαζικής εξόντωσης μπορεί να εφαρμόζει ένα καθεστώς ενάντια σε μια μειονοτική ομάδα. Επιπλέον, ο όρος έχει περιοριστεί αυστηρά στο νομικό του περιεχόμενο, προκειμένου το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο να μπορεί να αποδίδει κατηγορίες στους υπεύθυνους των γενοκτονιών.

Οι ιστορικοί ωστόσο, που δεν είμαστε δικαστές και δεν είναι δουλειά μας η απόδοση ευθυνών αλλά η κατανόηση των ιστορικών φαινομένων, μπορούμε να κάνουμε, όπου χρειάζεται, χρήση του όρου χωρίς άλλες προθέσεις πέραν της αντικειμενικής περιγραφής.

Μπορούμε συνεπώς να συμφωνήσουμε ότι το σχέδιο αποχριστιανοποίησης της Τουρκίας αυτή την τριακονταετία εξακολουθητικά από τον σουλτάνο, τους Νεότουρκους και τους κεμαλιστές ήταν ένα τεράστιας έκτασης οργανωμένο γενοκτονικό σχέδιο που προσδιόρισε καταλυτικά τη διαδικασία του μετασχηματισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε εθνικό κράτος.

Γνωρίζω ότι πολιτικά το ζήτημα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο. Δεν πρόκειται ωστόσο για μια μομφή που επιδιώκει να παρουσιάσει τον γειτονικό ως έναν βάρβαρο λαό. Αν θα στόχευε σε κάτι, είναι να υποχρεώσει τη σημερινή Τουρκία να αναλάβει τις ευθύνες της και να αναγνωρίσει επίσημα αυτό που συνέβη. Το ίδιο έπραξαν για τη Σοά, ιδίως μετά το 1968, οι Γερμανοί και αποδείχτηκε ομολογουμένως λυτρωτικό και απελευθερωτικό πρωτίστως για τους ίδιους, τις επόμενες γενιές, όπως και για τις διεθνείς τους σχέσεις.

Αντιθέτως, η Τουρκία, τόσο το επίσημο καθεστώς όσο και η ιστοριογραφία της, αρνείται εδώ και εκατό χρόνια να παραδεχτεί ότι το εθνικό της κράτος χτίστηκε πάνω στο αίμα της μαζικής εξόντωσης και του ξεριζωμού των θρησκευτικών της μειονοτήτων.

Προφανώς, η διαφορά της με τη μεταπολεμική Γερμανία είναι στο επίπεδο του εκδημοκρατισμού. Διότι μια ακηδεμόνευτη ιστοριογραφία που μπορεί να μελετήσει εντελώς ελεύθερα τόσο επώδυνα εθνικά ζητήματα έχει χώρο να αναπτυχθεί μόνο σε μια πραγματική δημοκρατία. Και όσο η γείτων δεν θα καταφέρνει να μετεξελιχθεί σε πλήρη δημοκρατία, τόσο δεν θα μπορεί να κοιτάξει κατάματα το παρελθόν της. Και αντιστρόφως, όσο δεν θα το αντιμετωπίζει με θάρρος, τόσο ημιδικτάτορες τύπου Ερντογάν θα μπορούν χωρίς αιδώ και αντιπολιτευτικές φωνές να αναπαράγουν εργαλειακά διάφορα αναθεωρητικά εθνικιστικά σχέδια εναντίον των γειτόνων τους.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Οι παράνομες πισίνες των Κυκλάδων και το λιγοστό νερό που έχει απομείνει

Ρεπορτάζ / Οι παράνομες πισίνες των Κυκλάδων και το λιγοστό νερό που έχει απομείνει

Οι πισίνες, παράταιρες με το κυκλαδικό τοπίο και αρκετές από αυτές παράνομες, προκαλούν πια αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες, που τις βλέπουν να γεμίζουν ενώ η παρατεταμένη λειψυδρία φέρνει στις βρύσες τους βιομηχανικό, πανάκριβο νερό.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ο Ζίζεκ στα 75: «Είναι ηλίθιο και ταπεινωτικό να είσαι γέρος»

Οπτική Γωνία / Ο Ζίζεκ στα 75: «Μην κοιτάς βαθιά μέσα σου, θα ανακαλύψεις μόνο σκατά»

«Είναι ηλίθιο και ταπεινωτικό να είσαι γέρος» δηλώνει σε συνέντευξή του στον Telegraph ο διάσημος Σλοβένος φιλόσοφος, ο οποίος πιστεύει επίσης ότι είμαστε πλέον πολύ κοντά σε ένα είδος «ήπιου φασισμού», όπως γράφει στο νέο βιβλίο του.
THE LIFO TEAM
Γιατί να μη λιντσάρουμε τους ανήλικους δράστες;

Explainer / Το ποινικό δίκαιο ανηλίκων και η δίψα του κοινού για λιντσάρισμα

Τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την υπόθεση ξυλοδαρμού μιας ανήλικης στη Γλυφάδα, η συζήτηση για τη βία μεταξύ ανηλίκων έχει αναζωπυρωθεί, ενώ παράλληλα η κυβέρνηση εξήγγειλε κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΣ

Βασιλική Σιούτη / Η Τουρκία απαιτεί, ο Σαμαράς πιέζει, η αντιπολίτευση κρατά χαμηλούς τόνους

Η κυβέρνηση επιθυμεί την εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, αλλά δέχεται πιέσεις από την Άγκυρα, η οποία εγείρει διαρκώς νέες αξιώσεις, και από τους πρώην πρωθυπουργούς Αντώνη Σαμαρά και Κώστα Καραμανλή, που εκφράζουν επιφυλάξεις. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ηοw much is too much?

Οπτική Γωνία / Πόσες λεπτομέρειες αρκούν όταν μιλάμε για σεξουαλική κακοποίηση;

Πώς «καταναλώνουμε» τη σεξουαλική βία σε μια εποχή που ο οποιοσδήποτε μπορεί να μεταδώσει ζωντανά έναν βιασμό από ένα κινητό ή να τον κάνει upload στο youporn, και που το πορνό είναι παντού και πιο βίαιο από ποτέ;
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΡΙΒΟΛΗ
Γιατί οι αμερικανικές εκλογές είναι οι πιο κρίσιμες των τελευταίων ετών;

Διεθνή / Γιατί οι αμερικανικές εκλογές είναι οι πιο κρίσιμες των τελευταίων ετών;

Τι θα σημάνει μια πιθανή νίκη του Τραμπ; Πώς το αποτέλεσμα θα επηρεάσει την Ελλάδα και τις σχέσεις μας με την Τουρκία; Μιλά στη LIFO ο δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και κύριος ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ, Τριαντάφυλλος Καρατράντος.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Χρυσέλλα Λαγαρία: «Δεν είναι τόσο τρομακτικό το να είσαι τυφλός»

Οι Αθηναίοι / Χρυσέλλα Λαγαρία: «Δεν είναι τόσο τρομακτικό το να είσαι τυφλός»

Η συνιδρύτρια και διευθύντρια της Black Light και συνδημιουργός της σειράς podcast της LiFO «Ζούμε ρε» δραστηριοποιείται ώστε οι ΑμεΑ να διαθέτουν ίσες ευκαιρίες και απεριόριστη πρόσβαση, δίχως στιγματισμούς και διακρίσεις. Και είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Μόνη πλέον λύση η δημιουργία ενός διεθνικού ομοσπονδιακού κράτους Ισραηλινών και Παλαιστινίων»

Διεθνή / «Μόνη πλέον λύση η δημιουργία ενός διεθνικού ομοσπονδιακού κράτους Ισραηλινών και Παλαιστινίων»

Από τις πιο έγκυρες πηγές αναφορικά με τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Πέτρος Παπακωνσταντίνου σχολιάζει όλες τις τελευταίες εξελίξεις στην ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Από την άσκηση επιρροής στην επιθετική εξαγορά

Οπτική Γωνία / Από την άσκηση επιρροής στην επιθετική εξαγορά

Όταν πρόσωπα διεκδικούν την προσωπική τους λάμψη στη show biz, στις επιχειρήσεις και στην πολιτική (πηδώντας εύκολα από το ένα στο άλλο), η πολιτική βυθίζεται περισσότερο στην ανυποληψία και την ασημαντότητα.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Το νέο δίπολο στη Βουλή και η ιδιαίτερη κατάσταση του ακέφαλου ΣΥΡΙΖΑ

Βασιλική Σιούτη / Το νέο δίπολο στη Βουλή και η ιδιαίτερη κατάσταση του ακέφαλου ΣΥΡΙΖΑ

Η πολιτική των «ήρεμων νερών» με την Τουρκία ταράζει τα νερά στη ΝΔ και ο Γιώργος Γεραπετρίτης δρα πυροσβεστικά στη φωτιά που άναψαν το ειδικό χωροταξικό του Θόδωρου Σκυλακάκη και η διάταξη για τις βραχονησίδες. 
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Ο παλιός Τσίπρας είναι ακόμα εδώ, χωρίς αυτοκριτική, αλλά πιο δεξιά

Βασιλική Σιούτη / Ο παλιός Τσίπρας είναι ακόμα εδώ, χωρίς αυτοκριτική, αλλά πιο δεξιά

Ένας Τσίπρας από τα παλιά εμφανίστηκε στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά χθες, στην εκδήλωση του ινστιτούτου του, με λίγο χαμηλότερους τόνους και αγωνία να ξαναγράψει την ιστορία του και να υπενθυμίσει ότι είναι εδώ.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ