Τα βαριά αντικείμενα της Ιστορίας

Τα βαριά αντικείμενα της Ιστορίας Facebook Twitter
Ένα μεγάλο μέρος της επικαιρότητας του 2023 (στα γεννητούρια του) είναι γεμάτο από σκηνές «κλασικής» βίας και καθεστωτικής θρασύτητας.
0

ΓΥΡΩ ΣΤΟ 2000 είχαμε την εντύπωση πως βαδίζαμε σε μια καινούργια εποχή όπου ο δεσποτισμός, οι δικτατορίες, ο κλασικός πόλεμος και ένα σωρό άλλα θα γίνονταν μουσειακά είδη.

Είχε σηκωθεί ήδη κουρνιαχτός για ένα βιβλίο που πολύ λίγοι διάβασαν (το βιβλίο του Φράνσις Φουκουγιάμα για το τέλος της Ιστορίας) και αισθάνονταν, παρ’ όλα αυτά, την έντονη ανάγκη να το απορρίπτουν και να το χλευάζουν. Αλλά και αυτοί που καταδίκαζαν μετά βδελυγμίας την ιδέα ότι η Ιστορία φτάνει στο τέλος της είχαν την αίσθηση ότι η Ιστορία έχανε σταδιακά την οξύτητα και την έντασή της.

Ακόμα και όταν ξέσπασε η φονική τρομοκρατία των ισλαμιστών και φυσικά δεν σταμάτησαν καθόλου οι πόλεμοι στο Αφγανιστάν ή σε άλλα μέρη του κόσμου, παρέμενε ζωντανή η εντύπωση πως είχαμε να κάνουμε με υπολείμματα του παρελθόντος. Το πολύ-πολύ να είχαμε την επιστροφή κάποιων αρχαϊκών απωθημένων σε έναν κόσμο που κινείται ακόρεστα προς τα εμπρός.

Δεν χρειάζεται πια να είναι κανείς παλιομοδίτης τεχνο-φοβικός ή αντιμοντέρνος για να καταλάβει ότι μετά το 2005 (συμβατικά) οι σχέσεις εξουσίας, η επιρροή, ο πυρήνας της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής αντιμετωπίζουν αδιανόητες προκλήσεις. Η αύξηση της πολυπλοκότητας αποκτά τον χαρακτήρα του ιλίγγου, μια διάσταση αληθινής φρενίτιδας.

Ο καινούργιος αιώνας, ο εικοστός πρώτος, έφερνε ακόμα μαζί του τη βασική φιλελεύθερη ουτοπία για το μέλλον: εικόνες τεχνολογικά απογειωμένων και όλο και πιο εργονομικών τρόπων ζωής όπου η επιστήμη, η οικονομία και το βίωμα των ανθρώπων θα εμπλουτίζονταν αμοιβαία, αφήνοντας πίσω τους τη βία και ιδίως τη «σκληρή» πολιτική. Η σκληρή πολιτική, τα σύνορα, το αίμα, τα στρατόπεδα, ανήκαν στο παρελθόν ή, έστω, σε καθυστερημένους θύλακες της ανθρωπότητας. Ήταν ζήτημα χρόνου η υπέρβασή τους.

Όλα τα προηγούμενα χρόνια, βεβαίως, ήταν επίσης ενεργή και μια σκηνή απαισιόδοξων προφητών και στοχαστών του λυκόφωτος, κύκλοι και πρόσωπα που στοιχημάτιζαν στο χειρότερο σενάριο, πιάνοντας με τη σειρά τους το νήμα παλαιότερων ενοράσεων για την κατάρρευση της Δύσης και του σύγχρονου πολιτισμού.

Αυτή όμως η σκηνή με τις μακάβριες προφητείες προερχόταν κυρίως από λόγιους και ανθρώπους της τέχνης, από φιλοσόφους ή πολιτισμικούς θεωρητικούς. Έτσι κι αλλιώς, ο κόσμος της κουλτούρας είχε εξαρχής –από τους Ρομαντικούς της εποχής της Μέρι Σέλεϊ ή του Νοβάλις– μια ιδιαίτερη έλξη προς την τερατολογία και την υπερβολή, οπότε, με αυτήν τη σκέψη, πολλοί μέσα στις «πραγματιστικές ελίτ» καθησυχάζονταν.

Όταν κυβερνάς ή βγάζεις χρήματα, δεν έχεις χρόνο για το λυκόφως των ειδώλων και παρόμοιες «τρέλες» των θεωρητικών. Και φυσικά το ευρύ κοινό, οι μάζες, δεν διάβαζαν Μποντριγιάρ, ούτε καν Ουελμπέκ ‒ ενώ οι πιο εξειδικευμένες προγνώσεις κοινωνιολόγων ή άλλων ειδικών επίσης δεν άγγιζαν τις πλειοψηφίες.

Μετά το 2008-2010, φυσικά, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Ήταν η σειρά των οικονομικών κρίσεων και η αναταραχή στους κόλπους της παγκόσμιας μεσαίας τάξης που με διαφορετικούς όρους είχε αναπτυχτεί όχι μόνο στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αλλά και στην Ανατολική Ασία και σε κάποια μέρη του Νότου.

Τότε όμως γίνονται αισθητοί και κάποιοι άλλοι τριγμοί. Είχαμε μάθει ‒και από το παράδειγμα της κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού‒ πως μια πιο σύνθετη και πολυεπίπεδη κοινωνία έχει ισχυρά πλεονεκτήματα απέναντι σε πιο απλές κοινωνικές δομές. Σύγχρονη δημοκρατία σήμαινε για μας μεγαλύτερη πολυπλοκότητα, σοφιστικέ διαβαθμίσεις, κοινωνία της γνώσης.

Όταν όμως μπήκαν απότομα στη ζωή των κοινωνιών οι αλγόριθμοι και οι κολοσσοί του ψηφιακού τομέα, η ευπρόσδεκτη πολυπλοκότητα άρχισε να γίνεται λιγότερο αθώα. Δεν χρειάζεται πια να είναι κανείς παλιομοδίτης τεχνο-φοβικός ή αντιμοντέρνος για να καταλάβει ότι μετά το 2005 (συμβατικά) οι σχέσεις εξουσίας, η επιρροή, ο πυρήνας της δημόσιας και της ιδιωτικής ζωής αντιμετωπίζουν αδιανόητες προκλήσεις.

Η αύξηση της πολυπλοκότητας αποκτά τον χαρακτήρα του ιλίγγου, μια διάσταση αληθινής φρενίτιδας. Ο αντικειμενικός κόσμος τρέχει πολύ γρηγορότερα από την όποια δυνατότητά μας να τον κατανοήσουμε και, όπως παραδέχονται πλέον ακόμα και οι μηχανικοί των πληροφοριακών συστημάτων, πολλές φορές ούτε οι ίδιοι καταλαβαίνουν πια πώς «λειτουργεί» αυτό ή εκείνο.

Ενώ όμως αγγίζουμε κάποιες ουρές του μέλλοντος, μας επισκέπτονται οι παλαιοί γνώριμοι: δικτατορίες, πόλεμος, σκληρή πολιτική, αίμα.

Για παράδειγμα, ένα μεγάλο μέρος της επικαιρότητας του 2023 (στα γεννητούρια του) είναι γεμάτο από σκηνές «κλασικής» βίας και καθεστωτικής θρασύτητας. Τα ερείπια των πόλεων της Ουκρανίας δεν έχουν καμιά διαφορά από σκηνές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Νέοι στήνονται σε έναν τοίχο εκτέλεσης για εγκλήματα γνώμης ή πολιτικής απείθειας. Και από παντού ακούγονται οι «παλαιικές» λέξεις έθνος, σύνορα, κυριαρχία, εχθρός. Η Ιστορία βγάζει τη γλώσσα στους φουτουριστές, αυτούς που είτε προειδοποιούν για το τέλος του κόσμου είτε πανηγυρίζουν το ένα ή άλλο τεχνολογικό θαύμα.

Η Ιστορία επιμένει στα βαριά πράγματα πλάι στις άυλες συναλλαγές, επιμένει στις σκληρές, αιμάτινες επαφές δίπλα στις ανέπαφες αντισηψίες που πολλαπλασιάστηκαν μαζί με τους ιούς και τους φόβους μας. Μέσα στην ίδια φέτα χρόνου, μέσα στο ίδιο «παρόν», κυκλοφορούν όλοι οι χρόνοι παρελθόντος και μέλλοντος, άνθρωποι του 1960 και άτομα του 2040, το κάρβουνο από τα καμένα καυσόξυλα και η τεχνητή νοημοσύνη που «τις δίνεις, λέει, λίγες λέξεις και σου βγάζει ποίημα του Έλιοτ», τα δικαιώματα της έμβιας ζωής και οι τραμπισμοί ή μπολσοναρισμοί κάθε λογής.

Η εποχή μοιάζει να μη θέλει να πετάξει τίποτα, να μην αφήνει κάτι πίσω της παρά να ανακυκλώνει και να επαναχρησιμοποιεί υλικά από προηγούμενες δεκαετίες ή αιώνες. Και κάπως έτσι γυρεύουμε να αντισταθούμε στην πολυπλοκότητα που μας πανικοβάλλει και ήδη μας έχει προσπεράσει.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ζώντας στη δίνη των κρίσεων και στη σκιά των διαγενεακών συγκρούσεων

Οπτική Γωνία / Ζώντας στη δίνη των κρίσεων και στη σκιά των διαγενεακών συγκρούσεων

Η μετά την πανδημία περίοδος, σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές αλλαγές και τις ψηφιακές καινοτομίες που έχουν συντελεστεί, διαμορφώνει συνθήκες που μπορεί να βαθύνουν το διαγενεακό χάσμα, για την αντιστροφή του οποίου χρειάζονται πρωτοβουλίες διαγενεακής αλληλεγγύης και αμοιβαίας υπευθυνότητας μεταξύ των διαφορετικών γενεών.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Γιατί στην Αμερική δεν μπορεί να βγει γυναίκα πρόεδρος;

Οπτική Γωνία / Γιατί στην Αμερική δεν μπορεί να βγει γυναίκα Πρόεδρος;

Είναι σημαντικό να μην υπερεκτιμηθεί ο ρόλος που έπαιξε ο σεξισμός στην ήττα της Χάρις, σύμφωνα όμως με τις σχετικές έρευνες, υπάρχουν πολλοί ψηφοφόροι αρνητικά προκατειλημμένοι απέναντι στις γυναίκες υποψήφιες για την προεδρία.
LIFO NEWSROOM
Περιμένοντας τον Ντόναλντ Τραμπ 

Βασιλική Σιούτη / Περιμένοντας τον Ντόναλντ Τραμπ 

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δηλώνει αισιόδοξος, αλλά και προβληματισμένος, άλλοι ηγέτες της Ευρώπης ανησυχούν σοβαρά και κάποιοι θεωρούν ότι η νίκη του Ντόναλντ Τραμπ ίσως προσφέρει στην Ε.Ε. το σοκ που χρειάζεται.
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΣΙΟΥΤΗ
Αμαλιάδα: Ένα γκροτέσκο τηλεριάλιτι που παριστάνει τη δημοσιογραφία στήνεται με «σταρ» την Ειρήνη Μουρτζούκου - Μικροπράγματα

Οπτική Γωνία / Αμαλιάδα: Ένα γκροτέσκο τηλεριάλιτι που παριστάνει τη δημοσιογραφία στήνεται με «σταρ» την Ειρήνη Μουρτζούκου

Η Ειρήνη Μουρτζούκου, η κοπέλα της υπόθεσης στην Αμαλιάδα, περιφέρεται από κανάλι σε κανάλι, εκτίθεται, δικάζεται και στριμώχνεται, σε ένα γκροτέσκο τηλεριάλιτι που παριστάνει τη δημοσιογραφία.
THE LIFO TEAM
Η woke κουλτούρα, η «ψήφος της λεβάντας» και οι αμερικανικές εκλογές

Οπτική Γωνία / Η «ψήφος της λεβάντας» και οι αμερικανικές εκλογές

Μπορεί η ιστορία να «γυρίσει πίσω»; Όχι βέβαια ή έτσι πιστεύουμε. Οι «LGBTQI+ unfriendly» πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος επανεξελέγη Πρόεδρος των ΗΠΑ κόντρα σε κάθε λογική –ή μήπως όχι;‒ προβληματίζουν την αμερικανική ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Δεν πεθαίνουν μόνο οι μουριές στην Αθήνα. Tώρα πεθαίνουν και οι όμορφοι συριακοί Ιβίσκοι

Αστικό πράσινο / Δεν πεθαίνουν μόνο οι μουριές στην Αθήνα. Tώρα πεθαίνουν και οι συριακοί ιβίσκοι

Εκατοντάδες δέντρα της Αθήνας πεθαίνουν. Είναι συριακοί ιβίσκοι που ξεραίνονται ο ένας μετά τον άλλο, από μια ασθένεια που πρώτη φορά επελαύνει στο αστικό πράσινο. Η LiFO έμαθε ποια είναι η μυστηριώδης ασθένεια που αποδεκατίζει τους ιβίσκους και ρώτησε τον δήμο τι κάνει γι' αυτό.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ο γρίφος της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας και το ρίσκο του Σι

Διεθνή / Ο γρίφος της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας και το ρίσκο του Σι Τζινπίνγκ

Η Κίνα επιδιώκει ταυτόχρονα τη μακροπρόθεσμη ανατροπή της διεθνούς τάξης και τη βραχυπρόθεσμη διατήρησή της. Ο Σι είναι πρόθυμος να ανεχθεί έναν κόσμο που φλέγεται, με την ελπίδα ότι η Κίνα δεν θα καεί.
LIFO NEWSROOM