Aπαντά ο Στέλιος Λουκίδης, καθηγητής Πνευμονολογίας, διευθυντής Β’ Πνευμονολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Αττικόν και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.
— Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει τις λοιμώξεις και αλλάζει ή καταργεί την εποχικότητά τους. Τι πρέπει να αναμένουμε το φθινόπωρο που ήδη διανύουμε και τον χειμώνα που έπεται; Πώς θα πείσουμε τον κόσμο να εμβολιαστεί για τη γρίπη και τον Covid όταν το σκηνικό είναι καλοκαιρινό;
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλώς ένα περιβαλλοντικό φαινόμενο αλλά επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων με άμεσο και έμμεσο τρόπο και, φυσικά, μπορεί να είναι υπαίτια για μια αλλαγή του τοπίου που αφορά τις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Εδώ και χρόνια είναι γνωστό στην Ελλάδα ότι ο φθινοπωρινός καιρός δεν είναι ανάλογος των άλλων χωρών της Ευρώπης, πράγμα που σημαίνει ότι η έξαρση των λοιμώξεων αναμένεται, όπως συνήθως, στα μέσα του Δεκεμβρίου, με χρονική διάρκεια τριμήνου και έναρξη απομείωσης από τα τέλη Φεβρουαρίου.
Αυτό θεωρώ ότι είναι ένα συγκριτικό πλεονέκτημα, διότι αφήνει μια μεγάλη περίοδο, του φθινοπώρου, για τη θωράκιση του πληθυσμού και την πρόληψη μέσω των εμβολιασμών. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να πείσουμε τον πληθυσμό. Αυτό που χρειάζεται είναι να ενημερώσουμε τον πληθυσμό για την αξία των εμβολιασμών και την πρόληψη των λοιμώξεων και κυρίως να καταρτίσουμε ένα εμβολιαστικό πρόγραμμα που δεν είναι ανάγκη να εφαρμοστεί μέσα σε διάστημα ενός μήνα. Ας δώσουμε ένα απλό παράδειγμα: οι δύο εμβολιασμοί για τον πνευμονιόκοκκο και για τον έρπητα ζωστήρα δεν χρειάζεται να γίνουν το φθινόπωρο αλλά μπορούν να γίνουν και εκτός αυτής της χρονικής περιόδου.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλώς ένα περιβαλλοντικό φαινόμενο αλλά επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων με άμεσο και έμμεσο τρόπο και, φυσικά, μπορεί να είναι υπαίτια για μια αλλαγή του τοπίου που αφορά τις λοιμώξεις του αναπνευστικού.
— Φέτος θα έχουμε στο οπλοστάσιο το νέο εμβόλιο για τον RSV. Για ποιους προορίζεται;
Ο ιός RSV είναι ένας παλιός ιός τον οποίο οι περισσότεροι γιατροί των ενηλίκων θεωρούσαμε ότι αφορούσε τον παιδιατρικό πληθυσμό. Μάλιστα, οι πνευμονολόγοι τον γνωρίζαμε πολύ καλά, μια και θεωρούνταν από τους ιούς που σε συνδυασμό με το κατάλληλο υπόστρωμα ενοχοποιούνταν για την ανάπτυξη βρογχικού άσθματος. Νομίζω ότι η απόφαση να ενταχθεί ο εμβολιασμός κατά του RSV στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών είναι απόλυτα σωστή.
Με βάση την απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, το εμβόλιο αυτό θα αφορά ανθρώπους άνω των 75 ετών και εκείνους μεταξύ 60 και 74 ετών που έχουν ένα υποκείμενο νόσημα σχετιζόμενο με σοβαρή λοίμωξη από τον ιό. Φυσικά, υπάρχουν περιπτώσεις που δεν ανήκουν στις προαναφερθείσες κατηγορίες και θα μπορούσαν να εμβολιαστούν, χωρίς όμως να αποζημιωθούν από το κράτος. Το εμβόλιο έναντι του ιού είναι αποτελεσματικό και ίσως θα πρέπει να αποτελεί το αρχικό εμβόλιο κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, μια και η διάρκειά του, όπως φαίνεται από τις μέχρι τώρα μελέτες, είναι 2 έτη.
— Η πνευμονία αποτελεί έναν σημαντικό κίνδυνο για την υγεία. Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο, πόσο βοηθά ο εμβολιασμός να μειωθούν η νοσηρότητα και η θνητότητα;
Η πνευμονία είναι ένα νόσημα που δεν έχει εποχική κατανομή, με τη διαφορά ότι μπορεί να αφορά και μια δευτερεύουσα λοίμωξη ή, όπως την ονομάζουμε εμείς, μια επιλοίμωξη μετά τη λοίμωξη με τον ιό της γρίπης ή τον ιό του Covid, που έχουν ενδημικό χαρακτήρα. Οι κύριες κατηγορίες που κινδυνεύουν περισσότερο από την πνευμονία και ειδικά από την πνευμονία από πνευμονιόκοκκο είναι οι ηλικιωμένοι, οι ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, οι ανοσοκατεσταλμένοι καθώς και οι καπνιστές.
Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου αποτελεί μία από τις ισχυρές θωρακίσεις πρόληψης απέναντι στην πνευμονιοκοκκική πνευμονία, αν και μελέτες έχουν δείξει και μια σχετική προστασία για πνευμονία οποιασδήποτε αιτίας. Ο εμβολιασμός κατά του πνευμονιόκοκκου είναι ενταγμένος στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και, όσον αφορά τον σχεδιασμό του, σχετίζεται με το ιστορικό προηγούμενων εμβολιασμών για τον πνευμονιόκοκκο και τη χρονική στιγμή που έγιναν αυτοί. Σήμερα αυτό που προτείνεται είναι ο εμβολιασμός με το νέο 20δύναμο εμβόλιο, το οποίο παρέχει ισχυρή προστασία.
— Έχουμε σε εξέλιξη την πανδημία της μικροβιακής αντοχής και ο εμβολιασμός έναντι των ιογενών λοιμώξεων αποτελεί ένα ισχυρό όπλο για τον περιορισμό της. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις για το πόσο μπορεί να μειωθεί ο αντίκτυπος της μικροβιακής αντοχής, αυξάνοντας την εμβολιαστική κάλυψη;
Η μικροβιακή αντοχή είναι η αντοχή που αναπτύσσουν οι μικροοργανισμοί στις αντιμικροβιακές ουσίες, με αποτέλεσμα να είναι λιγότερο ή και καθόλου ευαίσθητοι σε αυτές. Η υπερβολική και ανεξέλεγκτη χρήση αντιβιοτικών ευνοεί τον πολλαπλασιασμό των ανθεκτικών οργανισμών, συνεπώς επιταχύνει την ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής. Μην ξεχνάμε ότι οι μικροβιακές λοιμώξεις αποτελούν σημαντικό κίνδυνο επιλοιμώξεων μετά από ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού. Έτσι, η αποτροπή των ιογενών λοιμώξεων μέσω των εμβολιασμών θα μπορούσε να επηρεάσει έμμεσα την παρουσία μικροβιακών λοιμώξεων και την ελαχιστοποίηση της μικροβιακής αντοχής σε αυτές.
— Περιμένουμε φέτος την έναρξη του πιλοτικού προγράμματος για τον καρκίνο των πνευμόνων. Σε πόσα νοσοκομεία θα ξεκινήσει και τι προσδοκούμε σε επίπεδο μείωσης της νοσηρότητας και θνητότητας από την πιο πρώιμη διάγνωση;
Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία, σε συνεργασία με την Ελληνική Θωρακοχειρουργική Εταιρεία, την Ελληνική Ακτινολογική Εταιρεία και την υποστήριξη της Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδος, έχει σχεδιάσει ένα πρόγραμμα που αφορά τον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του πνεύμονα και το έχει παραδώσει στο υπουργείο Υγείας και στον ΕΟΔΥ εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο. Το πρόγραμμα αυτό προτείνει την πιλοτική προσέγγιση του προσυμπτωματικού ελέγχου μέσα από ειδικά ιατρεία σε 5-6 μεγάλα νοσοκομεία σε όλη την επικράτεια. Το μόνο που απομένει είναι η απόφαση να ενταχθεί στο μεγάλο πρόγραμμα της πρόληψης διαφόρων νοσημάτων σε πανελλαδικό επίπεδο, που έχει ξεκινήσει ήδη. Με το πρόγραμμα αυτό θα επιβεβαιώσουμε τις μεγάλες μελέτες και θα μειώσουμε τη θνητότητα σε έναν καρκίνο που συνήθως διαγιγνώσκεται σε προχωρημένα στάδια.
— Πιστεύετε ότι όλα όσα ζήσαμε με τις λοιμώξεις του αναπνευστικού μάς έχουν κάνει να διαθέτουμε μεγαλύτερη εγρήγορση; Ότι έχουμε βάλει πιο ενεργά τον πνευμονολόγο στη ζωή μας; Ως καθηγητής τι εικόνα έχετε για την ειδικότητα; Έχει γίνει πιο ελκυστική στους νέους γιατρούς;
Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού θα είναι πάντα μέρος της ζωής μας. Απλώς η πανδημία μάς έκανε να τις σκεφτούμε πολύ πιο έντονα και να καταλάβουμε ότι πολλές φορές μπορεί να χαρακτηρίζονται από μια βαρύτητα η οποία έχει αυτό που λέμε «δύσκολες εκβάσεις». Η ειδικότητα της Πνευμονολογίας είναι μια μάχιμη ειδικότητα πρώτης γραμμής η οποία ασχολείται με μεγάλο εύρος νοσημάτων· είναι η βασική ειδικότητα των μονάδων εντατικής θεραπείας. Ας θυμηθούμε το μήνυμα της καμπάνιας της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας που ήταν «Όλοι έχουμε πνευμόνια: Πνευμονολόγο;».
— Ποιος κλυδωνισμούς προκάλεσε η πανδημία στα ιατρεία διακοπής καπνίσματος και τι μέλει γενέσθαι ώστε να βοηθηθούν οι πολίτες που επιθυμούν να κόψουν το κάπνισμα;
Σίγουρα η πανδημία δεν βοήθησε στην ανάπτυξη των ιατρείων διακοπής καπνίσματος. Με βάση το χαρακτηριστικό του φόβου των επισκέψεων στα νοσοκομεία, τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος, που είναι, θα έλεγε κανείς, η κορωνίδα της αντιμετώπισης του καπνίσματος στην Ελλάδα, δέχτηκαν μια μείωση των επισκέψεων. Σήμερα, που βρισκόμαστε μακριά από την πανδημική κρίση, αυτά τα ιατρεία έχουν ενεργοποιηθεί και εξακολουθούν να είναι στην πρώτη γραμμή για τη διακοπή του καπνίσματος σε πανελλαδικό επίπεδο, είτε βρίσκονται σε δημόσιες δομές υγείας είτε σε ιδιωτικά ιατρεία. Οι πολίτες πρέπει να τα εμπιστευτούν και να γνωρίζουν ότι η προσπάθεια για τη διακοπή του καπνίσματος σημαίνει πρόληψη σοβαρών νοσημάτων που αφορούν το αναπνευστικό σύστημα.
