Αυτό το Σάββατο βρέθηκα στις κερκίδες του Δημοτικού Σταδίου Καλλιθέας «Γρηγόρης Λαμπράκης», γνωστό ως «Ελ Πάσο», για το φινάλε της φετινής Super League 2. Δεν ήταν η πρώτη μου φορά. Αγαπώ το σπορ και άρχισα να το μαθαίνω τα δύο τελευταία χρόνια, και το να παρακολουθώ παιχνίδια της Καλλιθέας λειτούργησε για εμένα ως μια πολύ ομαλή μετάβαση από την πλήρη άγνοια στο να αρχίσω να συνειδητοποιώ την ομορφιά του ποδοσφαίρου.
Η Athens Kallithea έχει πιάσει τον παλμό της πόλης. Υπάρχει μια τάση προώθησης της ποδοσφαιρικής κουλτούρας τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου. Για παράδειγμα, όλοι ξέρουμε κάποιους που φοράνε μια ποδοσφαιρική φανέλα, μια τζιν βερμούδα, λευκές κάλτσες, Adidas Samba ή loafers. Τους βλέπουμε, υπάρχουν, κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Η ποδοσφαιρική κουλτούρα γνωρίζει μεγάλη άνθηση, και στο «Ελ Πάσο» θα δεις μπόλικα τέτοια. Αλλά γιατί αγαπώ εγώ την ομάδα της Athens Kallithea; Για τη χαρά που προσφέρει το ποδόσφαιρο έτσι κι αλλιώς, για το καλό κλίμα στις κερκίδες, γιατί όταν μια μέρα ακούστηκε από οπαδό ένα ρατσιστικό σχόλιο τού έγινε σοβαρή επίπληξη.
Γιατί στα ημίχρονα παίζει Ζαμπέτα, Καίτη Χωματά και Γρηγόρη Μπιθικώτση, φυσικά και το γνωστό μουσικό θέμα από το γουέστερν «Μονομαχία στο Ελ Πάσο». Για τις μαμάδες που με τα παιδιά τους παρακολουθούν συστηματικά ποδόσφαιρο, για τις νέες μαμάδες με τα καρότσια, για τους οπαδούς που ήρθαν να δουν τον αγώνα κρατώντας το ταπεράκι με τα μακαρόνια και την κόκκινη σάλτσα, για τους νέους που φοράνε τις εμφανίσεις της ομάδας με δημιουργικούς τρόπους και για τους τουρίστες που έμαθαν την ομάδα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θεωρούν πως δεν μπορούν να φύγουν από την Αθήνα χωρίς μια επίσκεψη στο «Ελ Πάσο» για να τη δουν να αγωνίζεται.
Υπάρχει μια τάση προώθησης της ποδοσφαιρικής κουλτούρας τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου. Για παράδειγμα, όλοι ξέρουμε κάποιους που φοράνε μια ποδοσφαιρική φανέλα, μια τζιν βερμούδα, λευκές κάλτσες, Adidas Samba ή loafers. Τους βλέπουμε, υπάρχουν, κυκλοφορούν ανάμεσά μας. Η ποδοσφαιρική κουλτούρα γνωρίζει μεγάλη άνθηση, και στο «Ελ Πάσο» θα δεις μπόλικα τέτοια.
Εμείς πήγαμε στο γήπεδο, είδαμε το ματς, σκανάραμε τις κερκίδες, πλησιάσαμε μερικούς από τους πιο ξεχωριστούς οπαδούς και τους ζητήσαμε να μας πουν γιατί αγαπούν τόσο αυτή την ομάδα και πώς περνούν στο «Ελ Πάσο». Λίγο πριν ξεκινήσει το παιχνίδι, εντοπίζω ένα αγόρι και ένα κορίτσι που κάθονται στις κερκίδες, τους ρωτάω αν αγαπάνε την ομάδα και το κορίτσι μου απαντάει: «Εγώ σήμερα έχω έρθει να δω τον αδελφό μου, που επιστρέφει στο γήπεδο μετά τον τραυματισμό του».
Η Άρτεμις Κολτσίδα μού εξηγεί: «Σταθερά για 22 χρόνια προσπαθώ να αποφύγω να παρακολουθήσω μπάλα και σταθερά τα αδέλφια μου μετατρέπουν το γήπεδο στο μόνο μέρος όπου θα ήθελα να είμαι. Για μένα η ατμόσφαιρα σήμερα ήταν κάτι παραπάνω από γιορτινή, για δύο λόγους: την άνοδο της ομάδας και την επάνοδο του Κωνσταντίνου μετά το δεύτερο χειρουργείο του. Η Athens Kallithea έχει λάβει την εξαιρετική απόφαση να αγκαλιάζει και να δίνει χώρο σε άτομα με τεράστιο πάθος, από τον παίκτη έως τον φωτογράφο, κάτι που δημιουργεί ελπίδα και κλίμα δημιουργικό. Η ψυχή που αισθανόμαστε από όλα τα άτομα της ομάδας μοιάζει ικανή να ξεπεράσει τα εμπόδια του επαγγελματικού ποδοσφαίρου στην Ελλάδα – το οποίο πιστεύω πως επιβιώνει χάρη σε ένα σύνολο σκληρών και πολύ ρομαντικών ανθρώπων».
Οι επόμενες που πλησιάζω είναι η Ιωάννα Αρχοντάκη και η Ειρήνη Ελευθεριάδη· η πρώτη είναι creative director και η δεύτερη design director. Δεν έχουν καμιά τρομερή σχέση με το ποδόσφαιρο, όμως χάρη στην Athens Kallithea αγόρασαν εισιτήρια διαρκείας. Είναι φίλες και έρχονται παρέα στο γήπεδο. Η Ειρήνη παίρνει τον λόγο πρώτη και μας λέει πως έπαιζε από μικρή ποδόσφαιρο στο σχολείο, πολύ πριν μάθει πού είναι η Καλλιθέα. Μεγαλώνοντας έχασε την επαφή με το ποδόσφαιρο και έμαθε καλύτερα την Αθήνα. «Μετά από χρόνια, η κολλητή μου ανέλαβε υπεύθυνη επικοινωνίας της ομάδας και κάπως έτσι βρέθηκα πρώτη φορά στο “Ελ Πάσο”. Ε, δεν θέλει και πολύ για να κολλήσεις τελικά».
«Τώρα έχουμε τη δική μας “Αθλητική Κυριακή”», πετάγεται η Ιωάννα, «αλλά με τους δικούς μας όρους και με τρόπο που ταιριάζει σε εμάς, στην εποχή μας και στη σημερινή ελληνική πραγματικότητα». Όπως μας εξηγούν, αυτό που «κλίκαρε» για εκείνες και κόλλησαν για τα καλά με την Athens Kallithea είναι ότι έχει κάτι διαφορετικό από την εικόνα που έχουμε για το ελληνικό ποδόσφαιρο.
«Πέρα από το αγωνιστικό κομμάτι, φέρνει κάτι νέο στην κουλτούρα του ποδοσφαίρου. Είναι ένας υγιής και ασφαλής χώρος. Το “Eλ Πάσο” γεμίζει σε κάθε αγώνα με οικογένειες, ανθρώπους όλων των ηλικιών, εντυπωσιακά πολλές γυναίκες και θηλυκότητες. Αυτό και μόνο δημιουργεί ένα πολύ ενδιαφέρον μείγμα ανθρώπων, εξαιρετικά αναζωογονητικό για την εικόνα του αθλήματος στην Ελλάδα. Σκέψου ότι το “Ελ Πάσο” έχει τα πάντα: από πιτσιρίκια με τη γιαγιά τους, κατοίκους της περιοχής που βλέπεις στα μάτια τους ότι έχουν δει κι έχουν δει αγώνες, φίλους που κάνουν κάποιες εμφανίσεις για καφέ, μέχρι σκληροπυρηνικούς “προπονητές εξέδρας” που δεν σταματούν ποτέ να δίνουν οδηγίες στην ομάδα και να πετάνε τα καλύτερα σχόλια.
Σε γενικές γραμμές, οι ώρες που περνάμε στο γήπεδο είναι γεμάτες χαρά και παιχνίδι, μέχρι να φάει η ομάδα γκολ. Εκεί σε πιάνει το συναίσθημα και το στομάχι γίνεται κόμπος. Πιστεύω ότι η επικοινωνιακή στρατηγική της Athens Kallithea είναι που την έχει κάνει τόσο αγαπητή. Ο καλός σαματάς που έγινε με τις εμφανίσεις σίγουρα βοήθησε, όπως και οι φωτογραφίσεις με γυναίκες μοντέλα. Kαι η αλληλοϋποστήριξη με τον ΦΣ ΑΜΠΑΛΟ είχε τον δικό της αντίκτυπο. Η Athens Kallithea έγινε μια ομάδα που δεν είναι φουλ στη ματσίλα και την τεστοστερόνη.
Αυτό, νομίζω, την έκανε τόσο προσιτή και αγαπητή τελικά σε κόσμο που δεν έχει φοβερή σχέση με το ποδόσφαιρο, όπως εγώ, επειδή η γηπεδική κουλτούρα μάς είναι κάπως ξένη. Το γήπεδο μάς έχει δέσει ακόμα πιο πολύ με την Ειρήνη. Είναι πλέον το σημείο συνάντησής μας. Σχεδόν δεν χρειάζεται να τσεκάρουμε από πριν αν θα βρεθούμε εκεί και αυτό έχει τη γοητεία του. Κάναμε στέκι μας ένα γήπεδο».
Λίγο πιο πάνω στις κερκίδες κάθεται ένα αγόρι με 4-5 φίλους του· το όνομά του είναι Αργύρης, έχει αγοράσει μόλις το επετειακό λευκό μπλουζάκι και παρακολουθεί το ματς. Τον ρωτάω αν είναι φανατικός του ποδοσφαίρου, μου εξηγεί πως δεν έχει ιδιαίτερη σχέση με την μπάλα, αλλά πια είναι δύσκολο να υπάρξει εβδομάδα που δεν θα πάει να δει την ομάδα να παίζει. Την Athens Kallithea τη θυμάται από τα χρόνια του Φάνη Γκέκα, αλλά του τράβηξε περισσότερο το ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια η συνολική προσπάθεια της ομάδας.
Απ’ την εμπειρία που έχει θα έλεγε πως ναι, σίγουρα εδώ προάγεται η υγιής ποδοσφαιρική κουλτούρα, αφού είναι καλύτερα τα πράγματα συγκριτικά με μεγαλύτερες ομάδες της χώρας και αυτός είναι ένας λόγος που τον τράβηξε στο «Ελ Πάσο». Εκείνος προτιμάει την πιο ήρεμη πλευρά της εξέδρας, αυτή στην οποία βρισκόμαστε, που είναι πιο χαλαρή, υπάρχει χαβαλές και μπορεί κάλλιστα να έρθει κάποιος που έχει μικρή ή και καθόλου επαφή με το άθλημα και να περάσει τέλεια.
Σίγουρα η πιο ξεχωριστή και σταθερή παρουσία στις κερκίδες είναι ο Γιάννης Κώτσος, ο οποίος είναι Καλλιθεώτης, 78 χρονών, και ακολουθεί την Athens Kallithea εδώ και 62 χρόνια. Όπως λέει, αυτό που φωνάζει πάντα με όλη του τη δύναμη είναι το «Καλλιθέα, αγάπη μου» του Γιώργου Ζαμπέτα. Η σημερινή μέρα για εκείνον είναι πολύ συγκινητική, μιας και είναι η δεύτερη φορά που βιώνει τη χαρά της πρόκρισης της λατρεμένης του ομάδας. «Ζω για δεύτερη φορά την πρόκριση της Athens Kallithea στην Α’ Εθνική και αυτήν τη στιγμή την ξεχωρίζω», λέει.
Η ομάδα αυτή είναι πόλος έλξης και για άτομα που έρχονται από το εξωτερικό για να μείνουν στην πόλη και αγαπούν την Αθήνα. Μπορεί κάπως να τους εκφράζει η όλη φιλοσοφία, δεν ξέρω πώς να το εξηγήσω. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Ντάγκλας Εβενλέιχ, ο οποίος μετακόμισε στην Ελλάδα από τη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ το 2022. Για την ομάδα της Καλλιθέας έμαθε από τον φωτογράφο Χρήστο Κοντό. Πάντα του άρεσε το ποδόσφαιρο, αλλά δεν παρακολουθούσε ιδιαιτέρως.
«Ακόμα και τώρα δεν έχω μεγάλη επαφή με το τι γίνεται στο ποδόσφαιρο, αλλά μου αρέσει πολύ να βλέπω την ομάδα της Athens Kallithea να παίζει. Τώρα πια την αγαπώ, είναι η πρώτη μου ομάδα και η μοναδική. Γιατί πιστεύω πως η ομάδα αυτή είναι τόσο δημοφιλής; Γιατί είναι η ομάδα που κατανοεί ότι το ποδόσφαιρο είναι για όλους, δεν είναι μόνο για τους φωνακλάδες, τους φασαριόζους, δεν είναι μόνο για τους άντρες. Αντιλαμβάνονται τη δύναμη που έχει η κουλτούρα αυτού του σπορ και την αναδεικνύουν δημιουργώντας ένα θετικό κλίμα, μακριά από φανατισμούς και βία. Η ατμόσφαιρα σε παρασέρνει. Πάντως η Athens Kallithea εστιάζει περισσότερο στην ανάπτυξη μιας βάσης οπαδών, είτε αποτελείται από Έλληνες, είτε από ξένους».
Και μιας και μιλάμε για διεθνές κοινό, κάπου στο βάθος εντοπίζω τον Μάρκο Γκαρντενάλε και τον Αλμπέρτο Πανόκι που ζουν στην Ιταλία, ήρθαν στην Ελλάδα και βρέθηκαν στο «Ελ Πάσο» για το τελευταίο ματς της ομάδας για τη φετινή σεζόν. Ο πρώτος είναι marketing manager στη βιομηχανία του αθλητισμού, ενώ ο δεύτερος brand manager στη βιομηχανία της μόδας. Γνώρισαν την ομάδα χάρη στην ενδιαφέρουσα δουλειά που κάνουν η Σόνια Κοντρατένκο και ο Τεντ Φιλιππάκος στο branding και την επικοινωνία.
«Είμαστε περίεργοι να δούμε πώς θα εξελιχθεί το πρότζεκτ τώρα που η ομάδα βρίσκεται στη Super League, όσον αφορά τις συνεργασίες, τις αφηγήσεις της πόλης και τις φιλοδοξίες της. Πιστεύουμε ότι η Athens Kallithea είναι τόσο δημοφιλής για διάφορους λόγους: ο πρώτος είναι η ενδιαφέρουσα αισθητικά αφήγηση που γίνεται εδώ και αρκετό καιρό. Ο δεύτερος είναι ότι με την άνοδό της στη Super League, οι φιλοδοξίες της έχουν μεγαλώσει (εντός και εκτός γηπέδου) και πλέον θα συναγωνίζεται συλλόγους που έχουν γράψει ιστορία στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Ο τρίτος, και ίσως ο πιο σημαντικός, είναι ότι η Αθήνα είναι μια πόλη που αυτήν τη στιγμή συγκεντρώνει πολλές διαφορετικές πολιτιστικές επιρροές και παραδόσεις, οπότε έχουμε την εντύπωση ότι υπάρχει περιθώριο να δοθεί στο ποδόσφαιρο μια μοναδική και ολοκληρωμένη πολιτιστική προοπτική».
Ο Μάρκο έχει ξαναδεί παιχνίδι της Athens Kallithea. «Δεν είναι η πρώτη φορά που παρακολουθώ αγώνα της ομάδας –ήμασταν στην Αθήνα και στα τέλη Απριλίου για ένα τουρνουά που διοργανώθηκε μεταξύ του δικού μας πρότζεκτ, της Eleganza, και της αθηναϊκής κοινότητας ΦΣ ΑΜΠΑΛΟΣ. Ωστόσο, την προηγούμενη φορά η ομάδα έπαιζε εκτός έδρας και η ατμόσφαιρα δεν ήταν τόσο ηλεκτρισμένη όσο σε αυτό το εντός έδρας παιχνίδι, με όλες τις επευφημίες, τους πανηγυρισμούς και τον ενθουσιασμό – παρ’ όλα αυτά, μας άρεσε πραγματικά».
Πιο κάτω, στις πρώτες θέσεις και κάπως κεντρικά, βλέπω μια κοπέλα που φοράει την εμφάνιση της ομάδας, τζιν, αθλητικά και με το ένα της χέρι κουνάει ένα καρότσι. Έχει φέρει στο γήπεδο το μωρό. Η Σοφία Μάρκογλου αγαπάει το ποδόσφαιρο και φαντάζομαι πως το ίδιο θέλει και για την κόρη της. «Πάντα μου άρεσε να παρακολουθώ ποδόσφαιρο, χωρίς να υποστηρίζω κάποια συγκεκριμένη ομάδα. Μένοντας στην Καλλιθέα και βλέποντας την πορεία της ομάδας, την ευγενή άμιλλα που επικρατεί αλλά και τις συνθήκες στο γήπεδο, ξεκίνησα δειλά-δειλά να έρχομαι και τώρα έχει γίνει η συνήθεια που έγινε λατρεία».
Φέτος λόγω του μωρού και του περιορισμένου ωραρίου δεν τόλμησε να πάρει εισιτήριο διαρκείας. Τη ρωτάω πώς πήρε την απόφαση να φέρει το μωρό στο γήπεδο. Μου εξομολογείται ότι στην αρχή η ιδέα την τρομοκρατούσε. Όμως στο «Ελ Πάσο» ένιωσε την απαραίτητη ασφάλεια. «Το κλίμα είναι πολύ οικογενειακό, από τους φιλάθλους μέχρι και όλους όσοι δουλεύουν για την ομάδα ή το γήπεδο. Υπάρχει σεβασμός και αλληλεγγύη και αυτό είναι κάτι που η ίδια η ομάδα το επιδίωξε και το κατάφερε. Είναι μέρος της φιλοσοφίας της. Αυτό που αισθάνομαι είναι ότι εδώ οι άνθρωποι προσπαθούν να αλλάξουν τα έως τώρα δεδομένα στο ελληνικό ποδόσφαιρο πάνω σε αυτό. Ο κάθε αγώνας να είναι γιορτή και όλοι ανεξαιρέτως να μπορούν να συμμετέχουν. Η ομάδα είχε την αγάπη που της αξίζει από φιλάθλους που ήταν πιστοί ακόμα και όταν ήταν στη Γ΄ Εθνική. Θεωρώ πως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απλώς ανέδειξαν και προωθήσαν το ανανεωμένο πνεύμα της ομάδας. Σίγουρα έφεραν και κόσμο που αγαπάει το άθλημα και κατάλαβε πως σε αυτή την ομάδα μπορεί να το απολαύσει απρόσκοπτα και αγνά».
Ως φίλαθλοι ζουν πολλές έντονες στιγμές με την ομάδα, όμως αυτή που έχει πιο πρόσφατα στο μυαλό της είναι ο προτελευταίος αγώνας με τα Χανιά. Ήταν ένα πραγματικό ντέρμπι, στο οποίο θα κρινόταν η άνοδος της ομάδας. Υπήρχε τρομερή αγωνία καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα, με αποκορύφωμα το σφύριγμα της λήξης. Συγκίνηση μεγάλη και δάκρυα χαράς, από τους παίχτες και το προσωπικό μέχρι τους φιλάθλους. «Θυμάμαι αγκαλιαζόμασταν όλοι στις κερκίδες μεταξύ μας, άγνωστοι».
Το ματς τελείωσε με θριαμβευτική νίκη της Athens Kallithea. Στην έξοδο πετυχαίνω τον Νικόλα Βαμβουκλή, που είναι επιμελητής στην γκαλερί Τhe Breeder. Όπως μου εξηγεί, «τρελαίνομαι όταν ακούγεται το μουσικό θέμα που έγραψε ο Ένιο Μορικόνε για το γνωστό γουέστερν “Μονομαχία στο Ελ Πάσο” με τον Κλιντ Ίστγουντ – μια άμεση αναφορά στο ψευδώνυμο του σταδίου. Συνήθως δεν αποχωρίζομαι την μπλε εμφάνιση της ομάδας που σχεδίασε το Bureau Borsche, αγαπώ τις ρίγες και τη vintage διάθεσή της». Δεν ήταν ποδοσφαιρόφιλος, ωστόσο τώρα δηλώνει φανατικός οπαδός της ομάδας. Αρχικά, του τράβηξε το ενδιαφέρον η σύμπραξη με το ΕΜΣΤ.
«Όλη η δημιουργική αφήγηση και η επικοινωνία της ομάδας με έκαναν να ξανασκεφτώ γιατί με αφορά το ποδόσφαιρο (αλλά και η τέχνη). Η απάντηση είναι απλή: ο αθλητισμός και ο πολιτισμός έχουν τη δύναμη να συνδέουν τους ανθρώπους. Πέρα από ένα φιλόδοξο ρόστερ, η ομάδα αυτή διαθέτει έναν ανοιχτόμυαλο πρόεδρο με όραμα, τον Τεντ Φιλιππάκο. Μένει δίπλα στο Δημοτικό Στάδιο Καλλιθέας, επομένως στηρίζει πρώτα απ’ όλα το “σπίτι”, τη γειτονιά του. Το θετικό κλίμα που υπάρχει στην ομάδα αντικατοπτρίζεται στην απόδοσή της στο γήπεδο και οι φίλαθλοι το αντιλαμβανόμαστε αυτό αμέσως.
Η ατμόσφαιρα είναι σαν καρδιογράφημα. Κάποιες στιγμές είναι ηλεκτρισμένες, άλλες χαλαρές, πάντα όμως σε εγρήγορση». Αυτό που μπορεί να πει με σιγουριά είναι ότι υπάρχει έντονα συλλογικό πνεύμα, όπως και ισχυρό αίσθημα κοινότητας. «Έχω κάνει πολλούς φίλους στο γήπεδο. Αντιλαμβάνεσαι γρήγορα στις γεμάτες κερκίδες ότι βρίσκεσαι σε ένα συμπεριληπτικό περιβάλλον, όπου δεν κυριαρχεί μόνο το προφίλ του παραδοσιακού οπαδού του ποδοσφαίρου. Αυτό είναι επιτυχία!».
