ΑΠ' ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΛΕΠΤΑ που αγκυροβολείς στην Τήλο αντιλαμβάνεσαι ότι έχεις επισκεφθεί έναν ανέγγιχτο τόπο ο οποίος ενδείκνυται για εξερεύνηση και ανακάλυψη. Πρόκειται για ένα ακριτικό μέρος το οποίο βρίσκεται βορειοδυτικά της Ρόδου και ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Δωδεκανήσων. Χαλαροί ρυθμοί, άγρια ομορφιά και, αναμφίβολα, ένα απ’ τα πιο ήσυχα μέρη της Ελλάδας που ακόμα δεν έχει επηρεαστεί από την τουριστική λαίλαπα.
Η Τήλος θεωρείται απομακρυσμένος παράδεισος που προσφέρεται για όσους θέλουν να κάνουν ένα μικρό διάλειμμα απ’ την αγχωτική καθημερινότητα. Εκεί θα περπατήσεις σε υπέροχα μονοπάτια, μεσαιωνικούς οικισμούς, θα επισκεφθείς ιστορικές μονές, διάσπαρτα εκκλησάκια, ενδιαφέροντα μουσεία, θα κάνεις βουτιές σε πανέμορφες παραλίες με παγόνια, θα πιεις ποτό σε ένα εγκαταλελειμμένο χωριό και θα απολαύσεις τη φιλοξενία των κατοίκων.
Το νησί αυτό σε μαγνητίζει γιατί εκπέμπει μια ξεχωριστή ενέργεια, ενώνει το αρχαίο με το νέο, περπατάς για λίγο στα χνάρια της Ιστορίας. Απευθύνεται σε όσους γοητεύονται από την ηρεμία και την απλότητα της νησιωτικής ζωής. Το βέβαιο είναι ότι εκεί ο χρόνος επιβραδύνεται και η ροή της ημέρας αποκτά διαφορετικό περιεχόμενο. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σε αντιδιαστολή με το μέγεθός της, η κοινωνία της Τήλου παραμένει δυναμική και πρωτοπόρα εδώ και πολλά χρόνια, πρωταγωνιστώντας σε δράσεις προστασίας του περιβάλλοντος, βιώσιμης ανάπτυξης και αειφορίας.
«Το ρίσκο είναι σίγουρο, αν θες να ζήσεις σε αυτό το νησί», θα μου πει ο Μανώλης Καμμάς, πρόεδρος της Ένωσης Νέων του νησιού. «Έκανα οικογένεια και καθημερινά ανησυχώ για το τι μπορεί να συμβεί στην κόρη μου, εφόσον το νησί δεν διαθέτει εξιδεικευμένο γιατρό».
Ο λόγος που επισκέφθηκα το μικρό νησί των Δωδεκανήσων ήταν επειδή συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα «Youth Horizons», μια δράση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νέοι σε ακριτικές και απομονωνόμενες περιοχές, με στρατηγικό υποστηρικτή τον Σύνδεσμο Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση. Η δράση διοργανώνεται από τον δήμο Τήλου σε συνεργασία με τον Έλληνα Youth Delegate του Κογκρέσου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης, Παναγιώτη Μουμτσάκη, τελεί υπό την αιγίδα του Κογκρέσου των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ελληνικής Εταιρίας Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης (ΕΕΤΑΑ) και υποστηρίζεται από σημαντικούς τοπικούς φορείς με διεθνή δράση, όπως το Σπίτι της Ευρώπης στη Ρόδο.
Όσες μέρες ήμουν εκεί, θαύμασα τις ατελείωτες ομορφιές του νησιού. Όταν όμως ξεκίνησε το μονοήμερο και διαδραστικό youth summit, κατανόησα τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ακριτικά νησιά στη χώρα μας και, κυρίως, τις δυσκολίες και τα εμπόδια των νέων που επιθυμούν να μείνουν στον τόπο που γεννήθηκαν και αγαπούν.
Από νωρίς η δραστήρια νεολαία του νησιού είχε προσέλθει στη συνεδριακή αίθουσα του ξενοδοχείου Ilidi Rock για να συμμετάσχει αλλά και να ακούσει ενδιαφέρουσες ομιλίες.
Την έναρξη των εργασιών έκανε με χαιρετισμό του ο Παναγιώτης Μουμτσάκης, ενώ στο πρώτο πάνελ που συντόνισε ο υπογράφων συμμετείχαν η Μαριάννα Νικολαΐδου, γραμματέας Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, ο Μάριος Δαφνομήλης, υπότροφος Ιδρύματος Ωνάση & Πρεσβευτής του Ευρωπαϊκού συμφώνου για το κλίμα, ο Μιχάλης Καβουκλής, πρόεδρος του φορέα «Το σπίτι της Ευρώπης στη Ρόδο» και vice-president του συμβουλίου του EUNET καθώς και ο Κλεάνθης Νιζάμης, υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων του ιδρύματος Ορμύλια και εντεταλμένος διδάσκων του Τμήματος Θεολογίας ΑΠΘ. Τα θέματα που αναπτύχθηκαν σχετίζονται με τη φέρουσα ικανότητα και τη σημασία του ανθρώπινου παράγοντα και της συμμετοχικότητας καθώς και με την εξεύρεση ικανοποιητικών λύσεων στο πρόβλημα του υπερτουρισμού.
Ακολούθησε ένα εργαστήριο με θέμα «Χαράζοντας στρατηγικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης» από τον Δημήτρη Γεωργίου, senior consultant στην Deloitte και μέλος του Δ.Σ. του Συνδέσμου Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση, ο οποίος επικεντρώθηκε στην κατανόηση πρακτικών που αφορούν τον επιτυχή επαναπροσδιορισμό της τουριστικής ανάπτυξης, αναδεικνύοντας, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία και το αποτύπωμα διαφορετικών εμπειριών από τα χαρακτηριστικά του εκάστοτε προορισμού, π.χ. από τις ξερολιθιές της Τήλου. Η πρωτοβουλία αυτή ολοκληρώθηκε με τη συζήτηση που εστίασε στη διαβούλευση πάνω στις πολιτικές νεολαίας, στην οποία συμμετείχαν η Γεωργία Γκόνου, διευθύντρια Έρευνας, Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης ΕΕΤΑΑ, και ο Θεόδωρος Σιδηρόπουλος, αντιδήμαρχος δήμου Αμπελοκήπων - Μενεμένης.
Κατά τη διάρκεια της δράσης, οι νέοι μίλησαν με ειλικρίνεια και οξυδέρκεια για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, ειδικά στους τομείς της υγείας και της παιδείας: από τη μια μιλάμε για ένα νησί που έχει λάβει την πιστοποίηση Zero Waste Cities, με αποτέλεσμα να θεωρείται πρότυπο στη διαχείριση αποβλήτων και στην προστασία του περιβάλλοντος, και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, από την άλλη, αν κάποιος θέλει να μείνει στο νησί, δεν του δίνεται κανένα κίνητρο.
«Το ρίσκο είναι σίγουρο, αν θες να ζήσεις σε αυτό το νησί», θα μου πει ο Μανώλης Καμμάς, πρόεδρος της Ένωσης Νέων του νησιού. «Έκανα οικογένεια και καθημερινά ανησυχώ για το τι μπορεί να συμβεί στην κόρη μου, εφόσον το νησί δεν διαθέτει εξιδεικευμένο γιατρό. Επίσης, η κατάσταση που βιώνουμε στο προκάτ γυμνάσιο - λύκειο είναι τριτοκοσμική και εντελώς απαράδεκτη για τη σημερινή Ελλάδα».
«Έχω δει να πεθαίνουν δίπλα μου άνθρωποι αβοήθητοι γιατί δεν πέρναγε καράβι, γιατί δεν υπήρχε ελικοδρόμιο», προσθέτει από την πλευρά της η δήμαρχος του νησιού, Μαρία Καμμά, ενώ από την πλευρά τους ο 18χρονος Κωνσταντίνος Πορίχης και ο 19χρονος Λευτέρης Κωνσταντάκης εξηγούν τι σημαίνει να ζεις σε ένα ακριτικό νησί, τονίζοντας ότι αυτό που έχουν ανάγκη είναι οι ευκαιρίες, η δικτύωση και η εξωστρέφεια.
«Έχει πολλά ενεργά μέλη η νεολαία μας που επιμένουν, παρά τις αντίξοες συνθήκες, να μένουν σε αυτό το νησί, αλλά εξοργίζομαι όταν η πολιτεία δεν παρεμβαίνει προκειμένου να τους δοθούν οι κατάλληλες ευκαιρίες ώστε να μην αισθάνονται αποκλεισμένοι». Όσον αφορά τη δράση που πραγματοποιήθηκε, στο νησί η δήμαρχος υποστηρίζει: «Είμαστε ιδιαίτερα υπερήφανοι που η Τήλος, το μικρό μας νησί, συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα “Youth Horizons - Απελευθερώνοντας τις δυνατότητες των νέων σε περιοχές που αντιμετωπίζουν προκλήσεις”.
Η διοργάνωση του πρώτου σταθμού του προγράμματος στο νησί μας έδωσε μια μοναδική ευκαιρία στους νέους μας να συμμετάσχουν ενεργά σε έναν ανοιχτό διάλογο και να αναδείξουν τις ανάγκες, τις προοπτικές και τις δυνατότητές τους. Με την υποστήριξη σημαντικών εθνικών και διεθνών φορέων, όπως ο Σύνδεσμος Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση και το Συμβούλιο της Ευρώπης, καταφέραμε να ενισχύσουμε τις φωνές των νέων μας και να τους δώσουμε τα εργαλεία και τις ευκαιρίες που χρειάζονται για να διαδραματίσουν ενεργό και ουσιαστικό ρόλο στις κοινότητές μας».
Και καταλήγει: «Είμαι βέβαιη ότι μέσα από τις διαδραστικές συνεδρίες και τα θεματικά εργαστήρια, οι νέοι της Τήλου αποκόμισαν πολύτιμες γνώσεις και εμπειρίες, ενώ ταυτόχρονα συνέβαλαν στη διαμόρφωση μιας πιο βιώσιμης και ανθεκτικής κοινωνίας. Το μέλλον ανήκει στους νέους και εμείς, ως τοπική αυτοδιοίκηση, έχουμε χρέος να τους στηρίξουμε και να τους ενθαρρύνουμε να συμμετέχουν ενεργά στη λήψη αποφάσεων που επηρεάζουν το μέλλον τους. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά όλους όσοι εργάστηκαν σκληρά για την υλοποίηση αυτής της δράσης και όλους τους συμμετέχοντες για τη δέσμευση και το πάθος τους. Εύχομαι κάθε επιτυχία στις επόμενες δράσεις του προγράμματος και προσβλέπω σε μια δυναμική συνέχεια της πρωτοβουλίας αυτής, η οποία αναμφίβολα θα αφήσει θετικό αποτύπωμα στην κοινωνία μας».
Σκοπός του προγράμματος ήταν να βγει η νεολαία στο προσκήνιο και να βρεθεί στον πυρήνα των συζητήσεων και των δράσεων, αναγνωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο τον πρωταγωνιστικό ρόλο που οφείλει να διαδραματίσει. Στο πλαίσιο αυτό ο Παναγιώτης Μουμτσάκης σημειώνει: «Η συγκινητική συμμετοχή των νεαρών Τηλιακών στο Tilos Youth Summit –σχεδόν το 1/5 του νεανικού πληθυσμού στο νησί– κατέδειξε για ακόμα μία φορά τη δίψα της επαρχίας, και δη των ακριτικών νησιών, για νεανικές πρωτοβουλίες. Παράλληλα, υπογράμμισε πως τα παιδιά της δεκαετίας του ’90 και των ’00 αποτελούν τη γενιά της κρίσης. Μιας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που υπήρξε διαβρωτική για τη δημοκρατία μας, που μας σφυρηλάτησε ουσιαστικά τη δεκαετία αυτή, που κατέστησε σαφές πως οι άνθρωποι στην ηλικία μου έχουν το καθήκον να ονειρεύονται και να ενεργούν, να ελπίζουν και να τολμούν, να εργάζονται σκληρά και να δημιουργούν.
Η επένδυση στους πολίτες του αύριο κρίνεται κομβικής σημασίας για να μπορέσει το δημοκρατικό οικοδόμημα να επιβιώσει και να υπάρξει η ζητούμενη συνέχεια και βιωσιμότητα. Οι νέοι θα κληθούν να διαχειριστούν τα κοινά τα επόμενα χρόνια και συνεπώς η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η μύησή τους στις πολιτικές διαδικασίες και στη δημοκρατική κουλτούρα θεωρείται ύψιστης σημασίας. Συνεπώς, η αποτελεσματική συμμετοχή τους είναι απαραίτητη για μια υγιή, δημοκρατική κοινωνία και κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου του πλαισίου της μειωμένης συμμετοχής τους στις παραδοσιακές πολιτικές διαδικασίες. Για τους λόγους αυτούς θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς όλους τους συμμετέχοντες για τη φιλοξενία και την αστείρευτη ενέργειά τους. Με την ελπίδα ότι βάλαμε ένα λιθαράκι, μαζί με τις νέες και τους νέους στην Τήλο, συνεχίζουμε με το επόμενο youth summit στη βόρεια Εύβοια».
Ο ήλιος έδυε όταν άφηνα πίσω μου το γραφικό λιμανάκι και σκεφτόμουν ότι η Τήλος προσφέρει όσα σου λείπουν καθημερινά. Εκεί θα εκτιμήσεις τις μικρές χαρές και θα γυρίσεις στις διακοπές της ανεμελιάς και των παιδικών σου χρόνων. Την ίδια στιγμή θα αντιληφθείς πλήρως πώς είναι να ζεις σε έναν τόπο όπου οι τάσεις φυγής και εγκατάλειψης κυριαρχούν, ενώ θα ακούσεις περιγραφές που αφορούν το πόσο σκληρές είναι οι συνθήκες ζωής όταν σβήνουν τα φώτα της τουριστικής περιόδου.
