Δύο νέες τοιχογραφίες φιλοτέχνησε πρόσφατα στην παλιά πόλη της Λευκωσίας ο Φίκος. Ο street artist πήρε την πρωτοβουλία να δημιουργήσει αυτά τα νέα έργα θεωρώντας πως η κυπριακή πρωτεύουσα χρειάζεται περισσότερη street art, πόσο μάλλον εικόνες με ιστορικό περιεχόμενο, ενώ δηλώνει την επιθυμία να συνεχίσει να δουλεύει στην πόλη της Λευκωσίας μετά το τέλος της πανδημίας.
Ο Φίκος περιγράφει τις ιστορικές αναφορές των δύο νέων έργων του:
Η πρώτη τοιχογραφία είναι ένα αφιέρωμα στη Λευκωσία, η οποία κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν –μεταξύ άλλων– Λήδρα. Απεικονίζει τον Ονασαγόρα (7ος αι.), τον μόνο γνωστό βασιλιά της Λήδρας, η οποία βρίσκεται προσωποποιημένη δίπλα του.
Στη συνέχεια παρουσιάζεται ένα φανταστικό πρόσωπο, ο Λεύκος (ή Λεύκων), ο οποίο ήταν δήθεν γιος του Πτολεμαίου και ξαναέχτισε την πόλη κάπου στο 300 π.Κ.Ε.
Καθώς η Λευκωσία δεν είχε κάποιον γνωστό ιδρυτή από την αρχαιότητα, φαίνεται πως ο Λεύκος πλάστηκε από την ανάγκη των βυζαντινών Λευκωσιατών να έχουν κι αυτοί έναν ιδρυτή, όπως κάθε άλλη πόλη της Κύπρου.
Έκανα αυτή την τοιχογραφία ως υπενθύμιση της ελληνικής ιστορίας του νησιού, που πάει πίσω στο Μυκηναϊκό πολιτισμό, περίπου 3.400 χρόνια πριν από το σήμερα.
Τέλος, βλέπουμε την προσωποποιημένη πόλη της Λευκωσίας κομμένη στη μέση, τονίζοντας το θλιβερό γεγονός πως η Λευκωσία είναι η τελευταία διαιρεμένη πρωτεύουσα στον κόσμο.
Έκανα αυτή την τοιχογραφία ως υπενθύμιση της ελληνικής ιστορίας του νησιού, που πάει πίσω στο Μυκηναϊκό πολιτισμό, περίπου 3.400 χρόνια πριν από το σήμερα.
Η τοιχογραφία βρίσκεται ακριβώς πάνω στα σύνορα μεταξύ ελεύθερης πλευράς και της Πράσινης Γραμμής (ή Νεκρής Ζώνης) που φρουρείται από στρατιώτες του ΟΗΕ.
Η δεύτερη τοιχογραφία αποτελεί έναν εικαστικό διάλογο με το ποίημα του Κύπριου ποιητή Μηχανικού, «Ο Ονήσιλος»:
Δίπλα μου ήτανε ο Ονήσιλος
βγαλμένος απ' την ιστορία και το θρύλο
ολοζώντανος.
Αρχιλεβέντης βασιλιάς αυτός
κρατούσε στο χέρι ό,τι του ΄χε απομείνει:
ένα καύκαλο
―το δικό του κρανίο―
γεμάτο μέλισσες.
Δέκα χρόνια έστελλε τις μέλισσές του ο Ονήσιλος
να μας κεντρίσουν
να μας ξυπνήσουν
να μας φέρουν ένα μήνυμα.
Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος
κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα
χωρίς τίποτα να νιώσουμε.
Κι όταν το ποδοβολητό των βαρβάρων
έφτασε στη Σαλαμίνα
φρύαξε ο Ονήσιλος.
Άλλο δεν άντεξε.
Άρπαξε το καύκαλό του
και το θρυμμάτισε απάνω στο κεφάλι μου.
Κ' έγειρα νεκρός.
Άδοξος, άθλιος,
καταραμένος απ' τον Ονήσιλο.
— Παντελής Μηχανικός, Ονήσιλος (1975)
Ο Ονήσιλος ήταν ο βασιλιάς της αρχαίου κυπριακού βασιλείου της Σαλαμίνας. Το 499 π.Κ.Ε. ένωσε όλα τα κυπριακά βασίλεια (πλην Αμαθούντας) και επαναστάτησε εναντίων των Περσών που είχαν καταλάβει την Κύπρο. Προδόθηκε, έπεσε στη μάχη, και το κεφάλι του κρεμάστηκε στην κεντρική πλατεία της Αμαθούντας.
Αργότερα, το κρανίο του μετατράπηκε σε κυψέλη από ένα σμήνος μελισσών, σημάδι –σύμφωνα με χρησμό που δόθηκε στους Αμαθούσιους– πως ο Ονήσιλος έπρεπε να αναγνωριστεί ως ήρωας και να θαφτεί με τιμές.
Βρίσκω αυτό το ποίημα τόσο συγκλονιστικό και συγκινητικό – οι πολλαπλοί συμβολισμοί, οι εικόνες που δημιουργεί...
Μόλις μερικούς μήνες μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο (1974), ο νεκρός Ονήσιλος –σύμβολο του αγώνα των Κύπριων για ελευθερία– επιστρέφει στη ζωή, κοιτάζοντας το ίδιο του το κρανίο, συλλογιζόμενος, όχι «Να ζει κανείς ή να μη ζει» αλλά «Να μάχεται κανείς ή να μη μάχεται» – άξιζε την προσπάθεια ο χαμένος αγώνας;
Ενδιαφέρον, κατά την άποψή μου, είναι πως ο ποιητής δεν κατηγορεί τους εισβολείς ούτε τις Μεγάλες Δυνάμεις γι' αυτή την τραγωδία, αλλά τον κυπριακό λαό, που στρεφόμενος προς την καταναλωτική ευμάρεια, δεν μπόρεσε να αφουγκραστεί τα μηνύματα την ιστορίας.
«Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος, κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα, χωρίς τίποτα να νιώσουμε».
Βρίσκω αυτή την αλήθεια τόσο διαχρονική, τόσο οικουμενική. Όποιος κλείνει τα μάτια και τ' αυτιά στα μαθήματα της ιστορίας –είτε αυτός είναι άτομο, είτε κοινωνική ομάδα, είτε ένα έθνος– θα αντιμετωπίσει δύσκολες μέρες στο μέλλον.
Ο Ονήσιλος ζει ακόμα και μας στέλνει τις μέλισσές του να μας υπενθυμίζουν αυτή την αλήθεια: 47 χρόνια από την εισβολή, 47 μέλισσες στην τοιχογραφία.
Μπορούμε να ακούσουμε τη βουή των φτερών τους;
Instagram: @fikosantonios
σχόλια