Αναζητώντας τις χαμένες ζωές
lundimatin#385, 30.05.2023
Τσάσιβ Γιαρ *, περιφέρεια Μπαχμούτ, 25 Μαΐου 2023
* Στις 9 Ιουλίου 2022, μία ρωσική πυραυλική επίθεση σε κατοικημένη περιοχή του Τσάσιβ Γιαρ σκότωσε τουλάχιστον 48 άτομα, ενώ κατέστρεψε και έναν σιδηροδρομικό σταθμό. Μετά την απώλεια του Σολεντάρ στις 16 Ιανουαρίου 2023 και την πτώση της Κλιστσίεβκα στις 20 Ιανουαρίου, το Τσάσιβ Γιαρ έγινε ένα κομβικό κέντρο για την ουκρανική άμυνα στο μέτωπο του Ντονέτσκ, καθώς ήταν η μόνη οδός για τα ουκρανικά στρατεύματα και τις προμήθειες προς και από την πολιορκημένη πόλη του Μπαχμούτ.
Στις αρχές Απριλίου 2023 μόνο μερικές εκατοντάδες άμαχοι (από τους 15.000 κατοίκους πριν τον πόλεμο) παρέμεναν ακόμη στην πόλη.
Στις 9 Μαΐου 2023, ο Γάλλος φωτορεπόρτερ Arman Soldin σκοτώθηκε στα περίχωρα του Τσάσιβ Γιαρ, κατά τη διάρκεια επίθεσης από ρουκέτες Grad που χρησιμοποιούν καθημερινά οι ρωσικές δυνάμεις.
Μας είχαν αναγγείλει μία "ανάπαυλα" ολίγων ημερών στα πυρά του ρωσικού πυροβολικού. Έτσι, δεν ξαφνιαστήκαμε όταν μια βροχή από οβίδες έπεσε πάνω μας καθώς φτάναμε, αναγκάζοντας τον φίλο μας και ντόπιο οδηγό να ξεκινήσει και πάλι με φουλ ταχύτητα πριν καν προλάβουμε να βγούμε από το όχημα. Μετά από ένα σύντομο γύρο σε διαλυμένους δρόμους και με τις εκρήξεις να αντηχούν παντού γύρω μας, πέρασε ξανά μπροστά στην είσοδο του εγκαταλελειμμένου κτιρίου του αγροκτήματος, δίνοντάς μας μόλις αρκετό χρόνο για να πηδήξουμε έξω από το όχημα και να αρπάξουμε τα σακίδιά μας, ενώ μια οβίδα χτύπησε την αυλή δίπλα μας, σηκώνοντας ένα σύννεφο σκόνης που έβλαψε την καθαριότητα του παρμπρίζ του Toyota και το ροδακινί δέρμα μου.
Με αυτή την εντυπωσιακή είσοδο, όχι όμως και ιδιαίτερα αξιοσημείωτη, ανοίξαμε τη βαριά μεταλλική πόρτα για να μπούμε σε μια μεγάλη αποθήκη, όπου περίπου δεκαπέντε Ουκρανοί στρατιώτες μας κοιτούν σιωπηλά, κάπως απορημένοι, αλλά και με ευχάριστη έκπληξη, που βλέπουν δύο ξέπνοους Γάλλους να καταφθάνουν στη βάση τους. Εδώ επίσης ξανασυναντάμε την Όλγα, που είχαμε σχεδόν τρία χρόνια να τη δούμε, από τότε που ήμασταν ακόμη στη Ροζάβα.
Η Όλγα συμβολίζει, με αφοπλιστική ταπεινότητα, τη διεθνιστική στράτευση πολλών εθελοντών, πολιτικών και στρατιωτικών, οι οποίοι, όπως και εκείνη, συμπορεύτηκαν με τους Ουκρανούς ήδη από την αρχή της σύγκρουσης. Αυτή η στράτευση έχει ακόμη μεγαλύτερο βάρος επειδή η Όλγα, όπως και πολλοί από τους αναρχικούς συντρόφους της, ήταν Λευκορώσοι. Το δεδομένο αυτό δεν είναι καθόλου ασήμαντο για τους συντρόφους από τη Ρωσία ή τη Λευκορωσία που καταδικάζονται να παραμείνουν εξόριστοι. Ανήκοντας σε διαφορετικές ομάδες, ορισμένοι πραγματοποίησαν αρχικά ενέργειες σαμποτάζ στις αντίστοιχες χώρες τους, ανατινάζοντας σιδηροδρομικές γραμμές που χρησιμοποιούνταν για μεταφορά στρατιωτικού εξοπλισμού, πριν μετακινηθούν στην Ουκρανία όταν η κατάσταση της παρανομίας τους έγινε πολύ επικίνδυνη. Άλλοι, όπως η Όλγα, ορμώμενοι από τη βεβαιότητα μιας επικείμενης εισβολής στις αρχές του 2022, πήγαν αμέσως στην Ουκρανία, αν δεν βρίσκονταν ήδη εκεί για να λάβουν ή να παρέχουν εκπαίδευση στις δυνάμεις εδαφικής άμυνας. Στην περίπτωση της φίλης μας, εκείμη επέλεξε να σώζει ζωές, ή να προσπαθεί όσο περισσότερο μπορούσε, όντας combat medic ή στρατιωτική νοσοκόμα (νοσοκόμα στην πρώτη γραμμή του μετώπου)· μια αναπόφευκτα απογοητευτική δραστηριότητα, δεδομένης της αδιάκοπης μάζας των τραυματιών που έφταναν και των περιορισμένων διαθέσιμων ιατρικών πόρων, και συνεπώς της αδυναμίας να τους περιθάλψει όλους.
Την ακολουθούμε σε έναν σκοτεινό διάδρομο, όπου μια σειρά από ξύλινες πόρτες διακοσμημένες με αφίσες γυμνών γυναικών οδηγούν σε δωμάτια χωρίς φως. Εδώ, οι στρατιώτες που είναι πιο σεμνοί από τις αφίσες τους στριμώχνονται πάνω σε σομιέδες ή στρώματα στο πάτωμα, προσπαθώντας να κοιμηθούν εν μέσω ραδιοφωνικών παρασίτων και βομβαρδισμών που κάνουν τους τοίχους να δονούνται. Λίγες μέρες νωρίτερα, μια ρουκέτα είχε διαπεράσει την οροφή του κτιρίου και είχε σκάσει σε ένα δωμάτιο που ευτυχώς ήταν άδειο εκείνη τη στιγμή. Η Όλγα σπρώχνει την πόρτα του δωματίου της, όπου ιατρικός εξοπλισμός, κονσέρβες τροφίμων και αλεξίσφαιρα γιλέκα είναι στοιβαγμένα. Σήμερα είναι η πρώτη μέρα της εκ περιτροπής βάρδιάς της εδώ και δύο εβδομάδες, αφού αρνήθηκε να πάρει τις δύο προηγούμενες άδειες: "Υπήρχαν πάρα πολλοί τραυματίες να περιθάλψω, και δεν ήθελα να φύγω". Δύο ημέρες νωρίτερα, η μονάδα της είχε επιτεθεί στα ρωσικά χαρακώματα στα χωράφια νότια του Μπαχμούτ, επιστρέφοντας με τέσσερις τραυματίες και χάνοντας δύο άνδρες: "Λίγοι για μια φορά, αλλά το κεφάλι του ενός από αυτούς ήταν εντελώς διαλυμμένο, δεν μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα", και μας δείχνει τα ξεραμένα κομμάτια εγκεφάλου στο παντελόνι παραλλαγής της, ενώ μας προσφέρει τσάι ή καφέ. "Λίγες" απώλειες, για να χρησιμοποιήσουμε το ψυχρό στρατιωτικο-τεχνικό λεξιλόγιο, είναι μάλλον όταν μπορείς ακόμα να αναφέρεις τα ονόματα όσων έπεσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αλλά σε μια κακή μέρα, ποιος θα μπορούσε να διαβάσει σχεδόν εκατό διαφορετικά ονόματα, όλα για την πόλη Μπαχμούτ και μόνο. Λίγες μέρες νωρίτερα, ένας άλλος διεθνιστής, επίσης νοσηλευτής, μας είπε για την αποτυχία μιας ουκρανικής επίθεσης εναντίον των Ρώσων που είχαν οχυρωθεί στις δυτικές συνοικίες του Μπαχμούτ: 200 τραυματίες, μία πενηνταριά νεκροί. Αυτό ήταν τρεις ημέρες πριν οι Ρώσοι ισχυριστούν ότι κατέλαβαν την πόλη, όταν οι Ουκρανοί δεν ήλεγχαν πια παρά μόνο το ταχυδρομείο και ένα μισοκατεστραμμένο κτίριο - με άλλα λόγια, τίποτα - και οι ίδιοι οι στρατιώτες είχαν αρχίσει να αναρωτιούνται αν είχε νόημα να υπερασπίζονται με τόση μανία τα ερείπια, ανταποκρινόμενοι περισσότερο στο συμβολισμό και ίσως και στην υπερηφάνεια μερικών αξιωματικών και πολιτικών παρά σε ένα στρατηγικό πλάνο.
Η Όλγα μας προσκαλεί να καθίσουμε έξω σε κάτι παλιά, ξεχαρβαλωμένα πτυσσόμενα καθίσματα, παρά τα συνεχή πυρά του πυροβολικού, για να απολαύσουμε τη λιακάδα. Περιμένουμε τους φίλους της, που είναι και αυτοί Λευκορώσοι αντάρτες, να έρθουν και να την πάρουν πίσω στα "μετόπισθεν", στην Kostiantynivka, για λίγες μέρες, ένα σχετικό "μετόπισθεν", αφού η πόλη βομβαρδίζεται καθημερινά και χρησιμεύει επίσης ως θέση βολής για τις ουκρανικές πυροβολαρχίες. Οι Λευκορώσοι φτάνουν τελικά, σταθμεύοντας γρήγορα το όχημά τους κάτω από μια τενεκεδένια στέγη, προστατευμένο έτσι από το παντογνώστη βλέμμα των εχθρικών drones. Ένας από αυτούς βγαίνει να μας χαιρετήσει με το χέρι απλωμένο και, νομίζουμε, ρωτάει "Είστε καλά;" (“Ça va ?”), κι εμείς με τη σειρά μας απαντάμε με ενθουσιασμό "Ça va, ça va, et toi ?"; Η ερώτησή μας παραμένει αναπάντητη, για τον απλό λόγο - όπως μαθαίνουμε δύο ώρες αργότερα - ότι το "Sawa" (προφέρεται "Sava") είναι στην πραγματικότητα το κωδικό του όνομα.
Επιστρέφοντας στο ετοιμόρροπο σπιτάκι που χρησιμεύει τόσο ως καταφύγιο όσο και ως άτυπη βάση, οι Λευκορώσοι μας βάζουν μέσα. Ένα ράντζο έχει μετατραπεί σε ράφι. Πάνω του είναι στοιβαγμένα διάφορα αντικείμενα: κονσόλες ελέγχου, μπαταρίες και κεραίες, που χρησιμεύουν όλα για τον χειρισμό των drones, τα οποία έχουν γίνει το εμβληματικό τεχνολογικό όπλο αυτής της σύγκρουσης. Λίγες ώρες αργότερα, οι οικοδεσπότες μας μάς κάνουν επίδειξη του τελευταίου τους μοντέλου, ενός κινεζικού "πολιτικού" drone που κοστίζει πάνω από 5.000 ευρώ το καθένα, το οποίο τους προμήθευσε ο ουκρανικός στρατός, ο οποίος τα αγοράζει μαζικά, εν μέρει χάρη στη δυτική οικονομική βοήθεια. Δεδομένου ότι η πρόοδος δεν σταματάει, αλλά ούτε και η παγκοσμιοποίηση, προκειμένου να συνδεθώ στο Διαδίκτυο και να στείλω αυτό το κείμενο, σκανάρω έναν κωδικό QR στο τηλέφωνο ενός Λευκορώσου συντρόφου μας, που μου επιτρέπει να συνδεθώ στο δίκτυο StarLink χάρη στη μικρή ορθογώνια κεραία που είναι καμουφλαρισμένη στον κήπο. Με κυριεύει ένα αίσθημα άπειρης ευγνωμοσύνης προς τον Έλον Μασκ, κοκκινίζοντας από ντροπή, την ίδια ώρα που τα αρχαία θωρακισμένα οχήματα της σοβιετικής εποχής παίρνουν τον χωματόδρομο που οδηγεί στο μέτωπο, με τον τσιριχτό, ενοχλητικό μεταλλικό θόρυβό τους που θυμίζει συρμό RER [προαστιακό μετρό -σ.σ.], χωρίς τις βλάβες και τη φωνή της Κυρίας RATP [κρατική εταιρεία διαχείρησης των παρισινών μέσων μεταφορών -σ.σ.]. "Επόμενη στάση: Μπαχμούτ".
