Ουκρανία. Το βλέμμα του Νόαμ Τσόμσκι.
Μέρος δεύτερο
Συνέντευξη του Αμερικανού φιλοσόφου Noam Chomsky στον C.J. Polychroniou
Truthout (μη κερδοσκοπικός ειδησεογραφικός οργανισμός για την παροχή ανεξάρτητων ρεπορτάζ και σχολίων) - 1η Μαρτίου 2022
Αναδημοσίευση από τα γαλλικά σάιτ anti-k org και ballast
*
Οι επιλογές που απομένουν μετά την εισβολή δεν είναι εύκολες. Η λιγότερο κακή είναι η υποστήριξη των διπλωματικών επιλογών που υπάρχουν ακόμη, με την ελπίδα ότι θα επιτευχθεί ένα αποτέλεσμα που δεν θα απέχει πολύ από αυτό που ήταν πιθανότατα εφικτό πριν από λίγες ημέρες: ένα αυστριακού τύπου καθεστώς ουδετερότητας για την Ουκρανία, μια κάποια εκδοχή του ομοσπονδιακού συστήματος του Μινσκ ΙΙ εντός των συνόρων. Αλλά είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί σήμερα. Και - αναγκαστικά - θα χρειαστεί μια διέξοδο για τον Πούτιν. Διαφορετικά, τα αποτελέσματα θα είναι ακόμη πιο καταστροφικά για την Ουκρανία και για όλον τον κόσμο. Ίσως ακόμη και με τρόπο που σχεδόν δεν φανταζόμαστε. Απέχουμε πάρα πολύ από τη δικαιοσύνη. Αλλά πότε επικράτησε ποτέ η δικαιοσύνη στις διεθνείς υποθέσεις; Είναι απαραίτητο να επανεξετάσουμε για άλλη μια φορά αυτόν τον τρομακτικό απολογισμό; Είτε το θέλουμε, είτε όχι, οι επιλογές περιορίζονται πλέον σε μία διόλου ένδοξη διέξοδο - που επιβραβεύει τον Πούτιν αντί να τον τιμωρήσει για την επιθετική του πράξη - ή στην ισχυρή πιθανότητα ενός γενικευμένου πολέμου. Μπορεί να φαίνεται ικανοποιητικό να στριμώξεις την αρκούδα σε μια γωνία, από την οποία θα προσπαθήσει απελπισμένα να ξεφύγει, όπως μπορεί. Αλλά δεν είναι πολύ σοφό. Εν τω μεταξύ, θα πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να προσφέρουμε μία ουσιαστική υποστήριξη σε όσους υπερασπίζονται γενναία την πατρίδα τους από σκληρούς επιτιθέμενους, σε όσους φεύγουν να γλιτώσουν από τη φρίκη και στους χιλιάδες γενναίους Ρώσους που αντιτίθενται δημόσια στα εγκλήματα του κράτους τους με μεγάλο προσωπικό κίνδυνο: ένα μάθημα για όλους μας.
Και θα έπρεπε επίσης να προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους να βοηθήσουμε μια πολύ ευρύτερη κατηγορία θυμάτων: το σύνολο της ζωής στη Γη. Η καταστροφή αυτή έρχεται τη στιγμή που όλες οι μεγάλες δυνάμεις, και ο καθένας από μας ακόμη, θα πρέπει να συνεργαστούμε για να ελέγξουμε τη μεγάλη αυτή μάστιγα της περιβαλλοντικής καταστροφής. Το τίμημα είναι ήδη βαρύ: ο απολογισμός θα είναι πολύ χειρότερος αν δεν αναληφθούν γρήγορα σημαντικές προσπάθειες. Για να καταλάβουν όλοι το αυτονόητο, η IPCC [Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή - σ.σ.] μόλις δημοσίευσε [τέσσερις ημέρες μετά τη ρωσική εισβολή - σ.σ.] την πιο πρόσφατη και μακράν την πιο ανησυχητική από τις τακτικές εκτιμήσεις της για το πώς οδεύουμε προς την καταστροφή. Εν τω μεταξύ, όμως, η αναγκαία δράση εμποδίζεται, αν όχι αντιστρέφεται. Οι πόροι που χρειάζονται επειγόντως αφιερώνονται στην καταστροφή και ο κόσμος προχωρά στην επέκταση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, συμπεριλαμβανομένου του πιο επικίνδυνου και άφθονου από όλα, του άνθρακα. Μια πιο γκροτέσκα κατάσταση δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί ένας κακός δαίμονας. Δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Κάθε στιγμή μετράει.
Η ρωσική εισβολή αποτελεί σαφή παραβίαση του άρθρου 2(4) του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο απαγορεύει την απειλή ή τη χρήση βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας άλλου κράτους. Ωστόσο, ο Πούτιν προσπάθησε να προσφέρει νομικές δικαιολογίες για την εισβολή στην ομιλία του της 24 Φεβρουαρίου. Η Ρωσία αναφέρει το Κοσσυφοπέδιο, το Ιράκ, τη Λιβύη και τη Συρία ως αποδείξεις ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους παραβιάζουν επανειλημμένα το διεθνές δίκαιο. Μπορείτε να σχολιάσετε τις δικαιολογίες του και το καθεστώς του διεθνούς δικαίου στη μεταψυχροπολεμική εποχή;
Δεν υπάρχει τίποτα να ειπωθεί για την προσπάθεια του Πούτιν να προσφέρει μια νομική δικαιολογία της επίθεσής του εκτός από το ότι δεν αξίζει τίποτα. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο χωρίς να νοιάζονται, αλλά αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για τα εγκλήματα του Πούτιν. Ωστόσο, το Κοσσυφοπέδιο, το Ιράκ και η Λιβύη είχαν άμεσο αντίκτυπο στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Η εισβολή στο Ιράκ ήταν ένα τυπικό παράδειγμα των εγκλημάτων για τα οποία οι Ναζί απαγχονίστηκαν στη Νυρεμβέργη, δηλαδή της απροκάλυπτης επίθεσης χωρίς προηγούμενη πρόκληση. Και μια γροθιά στο πρόσωπο της Ρωσίας. Στην περίπτωση του Κοσσυφοπεδίου, η επίθεση του ΝΑΤΟ (δηλαδή των ΗΠΑ) κηρύχθηκε "παράνομη αλλά δικαιολογημένη" (π.χ. από τη Διεθνή Επιτροπή για το Κοσσυφοπέδιο υπό την προεδρία του Richard Goldstone) με το σκεπτικό ότι οι βομβαρδισμοί έγιναν για να σταματήσουν οι συνεχιζόμενες θηριωδίες. Η απόφαση αυτή χρειάστηκε μία αντιστροφή της χρονολογίας. Υπάρχουν συντριπτικά στοιχεία για το πως ο κατακλυσμός της φρίκης ήταν η συνέπεια της προβλεπόμενης, προαναγγελμένης και αναμενόμενης εισβολής. Επιπλέον, υπήρχαν διπλωματικές επιλογές. Αλλά, ως συνήθως, αγνοήθηκαν προς όφελος της βίας. Ανώτεροι Αμερικανοί αξιωματούχοι επιβεβαιώνουν ότι ο βομβαρδισμός της συμμάχου της Ρωσίας Σερβίας -και μάλιστα χωρίς να την ενημερώσουν εκ των προτέρων- ήταν αυτός κυρίως που ανέτρεψε τις προσπάθειες της Ρωσίας να συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για την οικοδόμηση, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, μιας ευρωπαϊκής τάξης ασφαλείας μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Μια αντιστροφή που επιταχύνθηκε με την εισβολή στο Ιράκ και τον βομβαρδισμό της Λιβύης, μετά που η Ρωσία συμφώνησε να μην ασκήσει βέτο σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο παραβιάστηκε αμέσως από το ΝΑΤΟ. Τα γεγονότα έχουν συνέπειες· τα γεγονότα, ωστόσο, μπορούν να αποκρύπτονται μέσα σε ένα δογματικό σύστημα.
Το καθεστώς του διεθνούς δικαίου δεν έχει αλλάξει στη μεταψυχροπολεμική περίοδο, ούτε στα λόγια, πόσο μάλλον στην πράξη. Ο πρόεδρος Κλίντον κατέστησε σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν είχαν καμία πρόθεση να συμμορφωθούν ως προς αυτό. Το Δόγμα Κλίντον διακήρυττε ότι οι ΗΠΑ διατηρούσαν το δικαίωμα να ενεργούν "μονομερώς, εάν ήταν απαραίτητο", κάνοντας ακόμη και "μονομερή χρήση στρατιωτικής ισχύος" για την υπεράσπιση ζωτικών συμφερόντων, όπως η "εξασφάλιση απρόσκοπτης πρόσβασης σε βασικές αγορές, ενεργειακό εφοδιασμό και στρατηγικούς πόρους". Οι διάδοχοί του ακολούθησαν την ίδια γραμμή, καθώς και όλοι εκείνοι που μπορούν να παραβιάζουν το νόμο εντελώς ατιμώρητα. Αυτό δεν σημαίνει ότι το διεθνές δίκαιο είναι άχρηστο. Έχει πεδίο εφαρμογής και αποτελεί χρήσιμο κανόνα από ορισμένες απόψεις.
Ο στόχος της ρωσικής εισβολής φαίνεται να είναι η ανατροπή της κυβέρνησης Ζελένσκι και η εγκαθίδρυση μιας φιλορωσικής κυβέρνησης στη θέση της. Ωστόσο, ό,τι κι αν συμβεί, η Ουκρανία θα αντιμετωπίσει ένα πολύ δύσκολο μέλλον εξαιτίας της απόφασής της να γίνει πιόνι στα γεωστρατηγικά παιχνίδια της Ουάσινγκτον. Σε αυτό το πλαίσιο, πόσο πιθανό είναι οι οικονομικές κυρώσεις να κάνουν τη Ρωσία να αλλάξει τη στάση της στην Ουκρανία - εκτός κι αν οι οικονομικές κυρώσεις στοχεύουν σε κάτι πιο σημαντικό, όπως η αποδυνάμωση του ελέγχου του Πούτιν στο εσωτερικό της Ρωσίας και των δεσμών του με χώρες όπως η Κούβα, η Βενεζουέλα και ίσως ακόμη και η Κίνα;
Η Ουκρανία μπορεί να μην έκανε τις πιο σοφές επιλογές, αλλά δεν είχε τίποτα που να συγκρίνεται με τις επιλογές που είχαν στη διάθεσή τους τα αυτοκρατορικά κράτη. Υποθέτω ότι οι κυρώσεις θα οδηγήσουν τη Ρωσία σε ακόμη μεγαλύτερη εξάρτηση από την Κίνα. Αν δεν υπάρξει μια σημαντική αλλαγή πορείας, η Ρωσία θα συνεχίσει να είναι ένα κλεπτοκρατικό πετρελαϊκό κράτος που εξαρτάται από έναν ορυκτό πόρο που πρέπει να μειωθεί σημαντικά, αλλιώς είμαστε όλοι τελειωμένοι. Δεν είναι σίγουρο ότι το χρηματοπιστωτικό της σύστημα μπορεί να αντέξει μια βίαιη επίθεση, μέσω κυρώσεων ή άλλων μέσων. Ένας λόγος παραπάνω για να προσφέρουμε μια διέξοδο, έστω και απρόθυμα.
Οι δυτικές κυβερνήσεις, τα κύρια κόμματα της αντιπολίτευσης - μεταξύ των οποίων και το Εργατικό Κόμμα στο Ηνωμένο Βασίλειο - καθώς και τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης έχουν ξεκινήσει μια σοβινιστική αντιρωσική εκστρατεία. Στους στόχους τους δεν περιλαμβάνονται μόνο Ρώσοι ολιγάρχες, αλλά και μουσικοί, μαέστροι και τραγουδιστές. Ακόμα και ιδιοκτήτες ποδοσφαιρικών συλλόγων, όπως ο Ρομάν Αμπράμοβιτς της Chelsea FC. Η Ρωσία έχει αποκλειστεί ακόμη και από την Eurovision 2022. Είναι ακριβώς η ίδια αντίδραση που είχαν τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης και η διεθνής κοινότητα γενικότερα απέναντι στις ΗΠΑ μετά την εισβολή και την καταστροφή του Ιράκ, έτσι δεν είναι;
Το ειρωνικό σας σχόλιο ταιριάζει εδώ απόλυτα. Και θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε έτσι με έναν τρόπο που μας είναι πολύ οικείος.
Πιστεύετε ότι η εισβολή θα εγκαινιάσει μια νέα εποχή διαρκούς αντιπαράθεσης μεταξύ της Ρωσίας (ενδεχομένως με σύμμαχο την Κίνα) και της Δύσης;
Είναι δύσκολο να πούμε πού θα πέσουν οι στάχτες. Και μπορεί να μην αποδειχθεί ότι πρόκειται απλά για μια μεταφορά. Μέχρι στιγμής, η Κίνα εμφανίζεται ψύχραιμη και πιθανότατα θα προσπαθήσει να συνεχίσει το ευρύτατο πρόγραμμά της για την οικονομική ενσωμάτωση μεγάλου μέρους του κόσμου στο επεκτεινόμενο παγκόσμιο σύστημά της - ενσωματώνοντας πριν από λίγες εβδομάδες και την Αργεντινή στην πρωτοβουλία της "Belt and Road" - ενώ θα παρακολουθεί τους αντιπάλους της να αυτοκαταστρέφονται. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η αντιπαράθεση σημαίνει θανατική καταδίκη για το ανθρώπινο είδος. Χωρίς νικητή. Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο της ανθρώπινης ιστορίας. Δεν μπορούμε να το αρνηθούμε. Δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε.
Από τον ίδιο δημοσιογράφο, στο Truthout, μία παλαιότερη συνέντευξη (στα αγγλικά) του Νόαμ Τσόμσκι: The Empire of Chaos: An Interview With Noam Chomsky
