Στο σπίτι του 'Ελληνα καλλιτέχνη Αλέκου Φασιανού, ένα "μουσείο που κατοικείται"
Chantal VALERY/AFP
Orient Le Jour / 20.12.2021
ΣΕ ΕΝΑΝ ΗΣΥΧΟ ΔΡΟΜΟ που πλαισιώνεται από νεραντζιές, μακριά από τα βλέμματα και τη βουή της Αθήνας, το σπίτι του διάσημου Έλληνα καλλιτέχνη Αλέκου Φασιανού είναι γεμάτο αξιοπερίεργα και απρόβλεπτα έργα, περιμένοντας το άνοιγμα ενός μουσείου στο όνομά του το φθινόπωρο του 2022.
Στην είσοδο του τριώροφου σπιτιού, το οποίο δεν διαφέρει από τα διπλανά του, μόνο ένα διακριτικό χάλκινο προφίλ και δύο εμβληματικά πουλιά του καλλιτέχνη επιβεβαιώνουν ότι βρισκόμαστε πράγματι στο σπίτι του Αλέκου Φασιανού, του σύγχρονου αυτού Ματίς, γνωστού σε όλο τον κόσμο για τις φιγούρες του από την ελληνική μυθολογία και λαογραφία.
"Καλώς ήρθατε στον κόσμο του Φασιανού", χαμογελά η κόρη του Βικτωρία. "Είναι ένα καλλιτεχνικό σπίτι, ένα μουσείο όπου ζεις", λέει. "Τα πάντα σχεδιάστηκαν και δημιουργήθηκαν από τον ίδιο, με το χέρι, σιγά σιγά, σαν ένας μικρός παράδεισος", εξηγεί, δείχνοντας περήφανα τα κουρτινόξυλα, τα χερούλια, τα φωτιστικά, τον σύγχρονο καναπέ, την ώχρα των τοίχων.
Το σπίτι σπάνια αποκαλύπτεται. Θαυμάζουμε τα παράθυρα που είναι διακοσμημένα με έναν σφυρήλατο σιδερένιο ήλιο, τα μωσαϊκά στο δάπεδο ή το κιγκλίδωμα της σκάλας από γλυπτά φύλλα μπαμπού. Ακόμα και οι απαλoί καμπυλωτοί τοίχοι έχουν σχεδιαστεί χωρίς την παραμικρή γωνία "για να μην χτυπάει κανείς".
Σε ένα διπλανό δωμάτιο ξεκουράζεται ο Αλέκος Φασιανός, ο οποίος ζει ακόμα στο σπίτι, αλλά η κατάσταση της υγείας του δεν μας επιτρέπει να του μιλήσουμε, διευκρινίζει χωρίς να επεκταθεί η νεαρή γυναίκα. Έγινε 86 ετών στις 25 Οκτωβρίου, την ίδια μέρα γεννεθλίων με τον Πικάσο, αλλά άφησε το πινέλο από το 2019.
Στον επάνω όροφο, τα χρυσά φύλλα και τα πινέλα του παραμένουν ξεχασμένα σε ένα συρτάρι του εργαστηρίου του. Αλλά το σπίτι του στου Παπάγου εξακολουθεί να είναι γεμάτο από πίνακες, λιθογραφίες, κεραμικά και ταπισερί, κρεμασμένα ή ακουμπισμένα στους τοίχους, μερικά από τα οποία θα ενταχθούν στο μελλοντικό μουσείο Φασιανού.
"Ο πατέρας μου προέβλεψε τα πάντα, αλλά άφησε στους ιστορικούς του μέλλοντος την πραγμάτωση, δεν ήθελε ποτέ να πάρει την ευθύνη", προσθέτει η Βικτωρία Φασιανού, αναφερόμενη στο μουσείο που θα ανοίξει τις πόρτες του το φθινόπωρο. Το παλιό κτίριο στο κέντρο της Αθήνας που θα το στεγάσει έχει επανασχεδιαστεί πλήρως από τον καλλιτέχνη μαζί με τον φίλο του αρχιτέκτονα Κυριάκο Κρόκο.
Από το Παρίσι ως το Μόναχο, από το Τόκιο ως το Σάο Πάολο, τα έργα του Φασιανού έχουν ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο. Αλλά "η ελληνικότητα ήταν πάντα η έμπνευσή του, από τη μυθολογία μέχρι τη σύγχρονη Ελλάδα", λέει η σύζυγός του Μαρίζα Φασιανού.
Όπου κι αν πήγαινε, ο Φασιανός ήθελε να διατηρεί το "όραμά" του, την καταγωγή του και τις αναμνήσεις του. "Πάντα πίστευε ότι ένας καλλιτέχνης πρέπει να δημιουργεί με αυτά που γνωρίζει", παρατηρεί. Συνήθιζε να λέει: "Αυτό που ξέρω είναι η Ελλάδα, τον γαλάζιο ουρανό της, γι' αυτό και ζωγραφίζω με αυτό το χρώμα, ξέρω τα ελληνικά νησιά, τη θάλασσα, τα κύματα...
Ο ζωγράφος, ο οποίος επινόησε τα δικά του χρώματα, χρησιμοποίησε επίσης συχνά το κόκκινο χρώμα, το χρώμα που κάλυπτε το παιδικό του δωμάτιο, για να "δώσει μια εντύπωση ζεστασιάς", ή την ώχρα, εμπνευσμένη από τις παραδοσιακές ελληνικές τέχνες.
Στους καμβάδες και τα σχέδια που είναι διάσπαρτα στο σπίτι του, δείγμα της πληθορικής παραγωγής του, συναντάμε τον ποδηλάτη που προσπερνούσε παιδί πηγαίνοντας στην παραλία, τα μαλλιά που τα σηκώνει ο άνεμος, όπως περιγράφονται στις μυθολογικές του αναγνώσεις, τα ψάρια της Κέας, του αγαπημένου του νησιού, τα στρογγυλά κύματα όπως στην Οδύσσεια, το πουλί με τα φτερά ανοιχτά, όλα εμβληματικές υπογραφές του έργου του.
Ο πολυτάλαντος κολορίστας μοιράστηκε τη ζωή του μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας, όπου σπούδασε λιθογραφία στην École Nationale des Beaux-Arts και συναναστράφηκε με συγγραφείς και ζωγράφους, όπως ο Ματίς και ο Πικάσο, τους οποίους "θαύμαζε πολύ".
"Ο Αλέκος συνήθιζε να λέει ότι όλα ξεκινούν από κάτι", αναφέρει η σύζυγός του, αλλά αρνιόταν ότι είχε εμπνευστεί από έναν καλλιτέχνη περισσότερο από κάποιον άλλο και προτιμούσε να ισχυρίζεται ότι είχε "77 εμπνευστές".
Αρνούμενος κάθε καταναγκασμό, "ο Αλέκος ήθελε πάντα να παραμένει ελεύθερος και να κάνει ό,τι ήθελε", σχεδιάζοντας χωρίς σκιές ή προοπτική τους χαρακτήρες του που δανειζόταν από τη μυθολογία, τη βυζαντινή ή τη ναΐφ τέχνη.
Στο σπίτι του στου Παπάγου, ο Φασιανός δούλευε στο πάτωμα ή μουτζούρωνε κάτι στη γωνία ενός τραπεζιού. Και "κατέστρεφε ό,τι δεν του άρεσε", αναστενάζει η σύζυγός του. "Έκλαιγα, αλλά εκείνος ήξερε καλύτερα από μένα τι έπρεπε να κρατήσει".
