Νεότητα
青春
Η νέα τριλογία του Κινέζου σκηνοθέτη Wang Bing για τους νέους εργαζόμενους στα εργοστάσια του fast-fashion
1. 'Ανοιξη (2023)
2. Δύσκολοι καιροί (2023)
3. Επιστροφή στο σπίτι (2024)
Συνέντευξη με τον Κινέζο σκηνοθέτη Wang Bing
Dennis Lim
Film Comment (Film at Lincoln Center) - 02.06.2023
Ο Dennis Lim είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης και συγγραφέας του βιβλίου Tale of Cinema (2022).
"Η πρώτη κάμερα στην ιστορία του κινηματογράφου ήταν στραμμένη σε ένα εργοστάσιο", έγραψε ο Harun Farocki το 2001, "αλλά έναν αιώνα αργότερα μπορεί να ειπωθεί ότι το φιλμ δύσκολα έλκεται από το εργοστάσιο και μάλιστα απωθείται από αυτό". Λίγοι κινηματογραφιστές έχουν κάνει τόσα πολλά για να διορθώσουν την ιστορική παραμέληση της εργασίας από τον κινηματογράφο όσο ο Κινέζος ντοκιμαντερίστας Wang Bing. Αν το εντυπωσιακό ντεμπούτο του Wang, η εννιάωρη τριλογία West of the Tracks (Tie Xi Qu) (2002), κατέγραφε την παρακμή μιας βιομηχανικής περιοχής με κρατικά εργοστάσια, το τρεισήμισι ωρών Youth (Spring) -η πρώτη του συμμετοχή στο διαγωνιστικό τμήμα των Καννών και πρώτο μέρος μιας τριλογίας- τοποθετείται ακριβώς μέσα στην Κίνα των ιδιωτικών επιχειρήσεων, όπου οι νέες οικονομικές δομές έχουν γεννήσει νέες μορφές εκμετάλλευσης. Γυρισμένο μεταξύ 2014 και 2019, εκτυλίσσεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην επαρχία Zhili, κοντά στη Σαγκάη, ένα κέντρο παραγωγής fast-fashion, όπου οι μετανάστες εργάτες και εργάτριες, εικοσάχρονοι συνήθως, μοχθούν ατελείωτες ώρες σε εργαστήρια που συνήθως γειτνιάζουν με τους στενάχωρους κοιτώνες όπου ζουν. Μέσα στη μονότονη επανάληψη της χειρωνακτικής εργασίας, ξεσπούν καθημερινά δράματα (συχνά ρομαντικά) και η οικονομική πραγματικότητα έρχεται συνεχώς στο προσκήνιο, και όχι μόνο με τις παρατεταμένες διαπραγματεύσεις για τους ρυθμούς εργασίας που επιβάλλονται στους χαμηλόμισθους εργαζόμενους. [...]
Την περασμένη εβδομάδα στις Κάννες συναντήθηκα με τον Wang, συνοδευόμενος από δύο διερμηνείς, για να συζητήσουμε για τις νέες του ταινίες.
*
Η ταινία σας Bitter Money του 2016 και η εγκατάσταση 15 Hours του 2017 αφορούν επίσης τα εργοστάσια ένδυσης. Αυτά τα έργα προέρχονταν από την ίδια περίοδο γυρισμάτων με το Youth (Spring);
Είναι ο ίδιος τόπος. Όταν έφτασα για πρώτη φορά στο Zhili, ερχόμουν από το Yunnan με μερικά κορίτσια που είχα γνωρίσει κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων μιας άλλης ταινίας, τηThree Sisters (2012). Θα δούλευαν εκεί. Έπρεπε να προσαρμοστώ και να γνωρίσω το μέρος. Το πρώτο υλικό που γύρισα έγινε το Bitter Money. Το Youth (Spring) απαιτούσε πολλή προετοιμασία και χρόνο, την εξεύρεση χρηματοδότησης και τη γνωριμία με τους ανθρώπους. Όταν δεν ξέρεις πραγματικά πόσο μεγάλο θα είναι ένα έργο, μερικές φορές πρέπει να κάνεις άλλες ταινίες. Στο Bitter Money, μερικοί από τους ανθρώπους είναι μεγαλύτεροι. Δεν είναι τόσο αισιόδοξοι - είναι πιο παραδομένοι στη μοίρα τους.
Ονομάζοντας την ταινία Youth δίνετε και το πλαίσιο ανάγνωσής της. Σε ποιο σημείο αποφασίσατε αυτόν τον τίτλο;
Το βλέπετε στο εργαστήριο. Κάποιοι ηλικιωμένοι εργάζονται εκεί, αλλά δεν είναι πραγματικά η δύναμη του χώρου. Δεν είναι τόσο παραγωγικοί. Υπάρχει επίσης κάτι που χαρακτηρίζει ειδικά την Κίνα: στα μέσα του 20ού αιώνα, κατά τη διάρκεια του επαναστατικού ενθουσιασμού, ειδικά στην τέχνη, υπήρξε μια τεράστια υπερκατανάλωση της λέξης και της ιδέας της νεολαίας, για να αντιπροσωπεύσει ένα επαναστατικό πνεύμα. Ήθελα να την ανακτήσω από αυτή τη χρήση και αυτή τη σημασία. Το γεγονός είναι ότι ο τομέας αυτός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε αυτή τη δύναμη παραγωγής - τη σωματική εργασία των νέων ανθρώπων.
Τι ήταν αυτό που σας έκανε να δεσμευτείτε για ένα εκτεταμένο γύρισμα στα εργαστήρια του Zhili;
Η πρώτη εντύπωση που αποκόμισα στο Zhili ήταν η βαρύτητα, η δυσκολία της δουλειάς. Όπως πιθανώς γνωρίζετε, υπάρχει ένας μεγάλος πληθυσμός μεταναστών στην Κίνα, αλλά στους περισσότερους τομείς, οι εργαζόμενοι αυτοί βρίσκονται σε τεράστια εργοστάσια που διαχειρίζονται κεντρικά και παρακολουθούνται από το κράτος, γι' αυτό και είναι σχεδόν αδύνατο να μπει κανείς και να κινηματογραφήσει. Ορισμένα εργοστάσια απασχολούν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η περιοχή του Zhili, στο σύνολό της, ήταν στην ίδια κλίμακα. Υπήρχαν 300.000 άνθρωποι που εργάζονταν εκεί. Αλλά οι συνθήκες εκεί διαφέρουν. Τα χρήματα προέρχονται από διαφορετικά κανάλια, και αυτό οδηγεί σε ένα μεγάλο κατακερματισμό. Δεν είναι ένα ενιαίο μέρος. Κάθε μικρό εργαστήριο είναι σαν μια μικρή ιδιωτική επιχείρηση με το δικό της αφεντικό. Για έναν κινηματογραφιστή, υπάρχει πολύ μεγαλύτερη πρόσβαση. Υπήρχαν 20.000 επιχειρήσεις. Δεν επρόκειτο να με υποδεχτούν όλοι, αλλά βρήκα χωρίς δυσκολία αρκετά μέρη που δεν είχαν πρόβλημα να κινηματογραφήσω. Ο μόνος λόγος που σταματήσαμε είναι ότι μας τελείωσε ο προϋπολογισμός.
Στις παραγωγικές εγκαταστάσεις στην Κίνα, τα πάντα ελέγχονταν κεντρικά. Το σύστημα κυβερνούσε τα πάντα. Αν δεν έκανες τη δουλειά σου όπως ήθελαν, θα σε τιμωρούσαν, θα πειθαρχούσες. Τώρα δεν είναι έτσι. Τα πάντα γίνονται μέσω του χρήματος, και είναι πολύ πιο εύκολο να ελέγχεις τους ανθρώπους μέσω της ανταμοιβής και των κινήτρων του χρήματος. Το πόσα κερδίζεις εξαρτάται από το πόσα κομμάτια βγάζεις. Είδα κάποιον που έφτιαχνε 700 κομμάτια την ημέρα σε 13 ώρες. Ακόμα και όταν έφτιαχνε άλλα πιο σύνθετα, έφτανε τουλάχιστον τα 300.
Πόσες ώρες υλικού συγκεντρώσατε στο τέλος;
2.600.
'Ηταν πολύ λιγότερες για το West of the Tracks, σωστά;
Γι' αυτήν την ταινία είχαμε 300 ώρες.
Δεδομένου του τεράστιου όγκου υλικού, ποιες ήταν οι κατευθυντήριες γραμμές για την επιλογή και τη δόμηση που ακολουθήσατε όταν αρχίσατε το μοντάζ;
Κατά μία έννοια, η δομή υπαγορεύτηκε από τον βαθμιαίο τρόπο με τον οποίο διευρύναμε τις τοποθεσίες. Ξεκινήσαμε με δύο εργαστήρια, μετά έγιναν τέσσερα, μετά μεταφερθήκαμε στους χώρους διαβίωσης των εργαζομένων και μετά το επόμενο λογικό βήμα ήταν να βγούμε έξω και να τους ακολουθήσουμε πίσω στο σπίτι τους κοντά στο ποτάμι. Αυτό υπαγόρευσε τη δομή των επεισοδίων και των κεφαλαίων ολόκληρης της ταινίας. Όσον αφορά το ζήτημα της επιλογής, συνήθως βασίζομαι στη μνήμη μου. Έκανα ό,τι μπορούσα για να βρίσκομαι σε όλες τις τοποθεσίες ταυτόχρονα [γέλια]. Στη κορύφωση των γυρισμάτων, έτρεχα όλη μέρα μέχρι τις 11:30 μ.μ. Είχαμε τρεις κάμερες και δεν μπορούσα να είμαι παντού ταυτόχρονα, οπότε υπήρχαν περιπτώσεις όπου ήμουν πιο εξοικειωμένος με το τι είχε γυριστεί. Για εκείνες τις ενότητες, δεν μπήκα στον κόπο να κοιτάξω μηχανικά τα πάντα - απλά διάλεξα ό,τι θυμόμουν που μου άρεσε περισσότερο.
Σκεφτήκαμε πολύ την αφηγηματική δομή. Ξεκινήσαμε το μοντάζ το 2019, αλλά περάσαμε πολύ χρόνο μετακινώντας τα πλάνα, σχεδιάζοντας μια ιστορία. Όποια αφηγηματική λειτουργία κι αν επιλέξεις, θα έχεις υπερβολική ποσότητα υλικού. Τα επεισόδια αυτής της ταινίας κατέληξαν να έχουν διάρκεια περίπου 20 με 25 λεπτά το καθένα, αλλά στην πρώτη φάση, ήταν γύρω στα 40 με 45 λεπτά, που ήταν υπερβολικό. Απλώς δεν μπορούσα να το καταλάβω, μέχρι που χτύπησε το COVID-19. Ήταν ένα επιβαλλόμενο διάλειμμα, και μάλιστα χρήσιμο. Όταν επιστρέψαμε στην ταινία το 2021, συνειδητοποίησα ότι το θέμα δεν ήταν τι να βάλουμε, αλλά τι να κόψουμε.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η ταινία δεν εστιάζει ποτέ σε μία μόνο φιγούρα ή ομάδα. Συνεχώς εισάγονται νέοι χαρακτήρες.
Το επόμενο μέρος δεν θα είναι τόσο πολύ έτσι. Θα ξεχωρίσουν μερικά ακόμη άτομα. Αλλά μου αρέσει να χρησιμοποιώ μια χαλαρή, αποκεντρωμένη δομή. Κάθε φιλμική δομή έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Όταν επικεντρώνεις τη δράση και τη σημασία σε έναν χαρακτήρα, αισθάνεσαι ότι έχεις μια άποψη 360 μοιρών της ζωής του, αλλά είναι μια ψευδαίσθηση - υπάρχουν ένα σωρό πράγματα που δεν βλέπεις. Χρησιμοποιώ μια τμηματική προσέγγιση επειδή πιστεύω ότι έτσι είναι τα πράγματα: διασκορπισμένα και αποσπασματικά. Η εναλλακτική προσανατολισμένη σε συγκεκριμένα άτομα σε οδηγεί στο να διαστρεβλώνεις την πραγματικότητα. Αλλά δεν θα έλεγα ότι πρόκειται για μια συλλογική εικόνα. Δεν ενστερνίζομαι αυτή την έννοια. Αν και πρόκειται για μια δομή που μοιάζει με patchwork, προσπαθώ να διατηρώ την ακεραιότητα του κάθε ατόμου. Με όποιο μέρος αυτού του patchwork και αν ασχολούμαι, θέλω να το σέβομαι. Δεν υπάρχει πλήρης διασπορά. Όταν εστιάζουμε σε έναν χαρακτήρα ή σε ένα ζευγάρι χαρακτήρων, ακόμη και από την οπτική γωνία της κάμερας, θέλουμε να δείξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα που τους αφορούν. Δεν προσπαθώ να φτιάξω την εικόνα μιας συλλογικότητας. Διαφορετικά, θα διαπιστώνατε μια ισοπέδωση των χαρακτήρων. [...]
