Ο Κυβερνήτης (The Governor)
Μια ταινία της Ισραηλινής σκηνοθέτιδας Danel Elpeleg
Στην οδό Allenby, στο κέντρο του Τελ Αβίβ, δύο ένοπλοι άνδρες περιφρουρούν το βιβλιοπωλείο. Για να γιορτάσει τη 10η επέτειό του, την Πέμπτη 6 Φεβρουαρίου, το φεστιβάλ ντοκιμαντέρ Akevot οργάνωσε μία συνάντηση για τη "σιωπή" που έχει επιβληθεί στην ισραηλινή κουλτούρα. "Φοβηθήκαμε όμως μήπως μας επιτεθούν, επειδή δεχτήκαμε απειλές", λέει ο Lior Yavne, διοργανωτής της εκδήλωσης, για να δικαιολογήσει την παρουσία μιας ομάδας ασφαλείας που φρουρεί τις περίπου πενήντα πλαστικές καρέκλες που είχαν τοποθετηθεί μπροστά από μια αυτοσχέδια σκηνή. Κάποιοι ακροδεξιοί, οι οποίοι χαρακτήρισαν τη συζήτηση αυτή ως "αντι-ισραηλινή", είχαν βάλει σκοπό να χαλάσουν τη συνάντηση.
Μέρος των εκφοβισμών, που ενισχύθηκαν από τα κοινωνικά δίκτυα, αφορούσε την ταινία The Governor της Danel Elpeleg. Σε αυτή τη μεγάλου μήκους ταινία, η σκηνοθέτης χρησιμοποιεί υλικό από ανέκδοτα αρχεία για να αποκαλύψει τη βία που άσκησε ο παππούς της, ο Zvi Elpeleg, ως στρατιωτικός κυβερνήτης υπεύθυνος για τον παλαιστινιακό πληθυσμό, ιδίως στη Γάζα, μετά τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ το 1948. "Ήθελα να κάνω έναν παραλληλισμό με αυτά που συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας τους τελευταίους δεκαέξι μήνες", εξηγεί η σκηνοθέτις, με το μικρόφωνο στο χέρι, απέναντι στα τριάντα περίπου άτομα του κοινού.
Στις 11 Δεκεμβρίου 2024, η προβολή του εν λόγω ντοκιμαντέρ στην ταινιοθήκη του Τελ Αβίβ απαγορεύτηκε κατόπιν αιτήματος του Συμβουλίου του Κινηματογράφου, ενός κυβερνητικού οργάνου. Αμέσως μετά, ο Miki Zohar, ο υπουργός Πολιτισμού, κάλεσε δημοσίως τον Bezalel Smotrich, τον ακροδεξιό υπουργό Οικονομικών, να αποσύρει τη χρηματοδότηση από τον διάσημο κινηματογράφο. Ανάμεσα σε ράφια με βιβλία και έναν μπουφέ με πατατάκια και φρουτοχυμούς, η Hagit Ben-Yaakov, η συντονίστρια της συζήτησης, μας δηλώνει: "Τα όρια αυτών που θεωρούνται ταμπού εκτείνονται κάθε μέρα και περισσότερο". [...]
Lucas Minisini
Le Monde - 03.03.2025
*
Σε μια συνέντευξη της Danel Elpeleg την περασμένη εβδομάδα στον ισραηλινό ραδιοφωνικό σταθμό Reshet B, οι παρουσιαστές ρώτησαν την Elpeleg για τον παππού της, το θέμα του βραβευμένου ντοκιμαντέρ της Ο Κυβερνήτης. Η 35χρονη σκηνοθέτης εξήγησε ότι είχε υπηρετήσει ως στρατιωτικός κυβερνήτης στα πρώτα χρόνια του ισραηλινού κράτους. Τότε, οι οικοδεσπότες παρενέβησαν, ζητώντας της να εξηγήσει στους ακροατές τους τι είναι ένας στρατιωτικός κυβερνήτης.
Η ανταλλαγή διαρκεί λίγα δευτερόλεπτα, ωστόσο γίνεται αναφορά στην ιστορία των πρώτων 76 ετών της ιστορίας της χώρας - και ενδεχομένως των επόμενων δεκαετιών. Η Elpeleg μου είπε ότι δεν έμαθε ποτέ γι' αυτή την ιστορία στο σχολείο ή αλλού, παρά μόνο από την οικογένειά της.
- Πώς το Ισραήλ βασάνισε τους Άραβες τις πρώτες δεκαετίες - και προσπάθησε να το κρύψει.
- Γιατί δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για τους Ισραηλινούς που δεν γνωρίζουν τι συμβαίνει στη Γάζα.
- Πώς το Ισραήλ αποκρύπτει συστηματικά στοιχεία για την εκδίωξη των Αράβων το 1948.
Το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας παρουσιάζει με ντοκουμέντα το ρόλο που διαδραμάτισε ο παππούς της, Zvi Elpeleg, ως στρατιωτικός διοικητής στη λεγόμενη περιοχή του Τριγώνου, ένα σύμπλεγμα αραβικών πόλεων και χωριών κατά μήκος της βορειοδυτικής ισραηλινής πλευράς της Πράσινης Γραμμής. Αυτό το στρατιωτικό καθεστώς εντός του Ισραήλ εγκαθιδρύθηκε κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας του 1948-1949 και τυπικά παύθηκε το 1966· ο στρατιωτικός νόμος που εγγυόταν το καθεστώς καταργήθηκε σταδιακά το 1968.
Πρόσφατα, η Νότια Κορέα δεν άντεξε έξι ώρες στρατιωτικού νόμου. Αλλά στο Ισραήλ, δύο δεκαετίες στρατιωτικής διακυβέρνησης έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από τη συλλογική μνήμη της χώρας - δηλαδή, για τους Εβραίους. Μόνο οι Παλαιστίνιοι πολίτες υπέστησαν το καθεστώς. Η εμπειρία αυτή έχει σημαδέψει τη σχέση μεταξύ των Αράβων πολιτών και του κράτους μέχρι σήμερα, με τρόπο που οι περισσότεροι Ισραηλινοί Εβραίοι δεν έχουν ποτέ προσπαθήσει να κατανοήσουν.
Μετά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, οι παλαιστινιακές κοινότητες που παρέμειναν στο Ισραήλ διαλύθηκαν, οι περισσότερες εκτοπίστηκαν και εκδιώχθηκαν. Η στρατιωτική κυβέρνηση έγινε ένα πολυδύναμο σύστημα που διείπε κάθε πτυχή της ζωής τους. Ένας ηλικιωμένος Άραβας που μεγάλωσε υπό το καθεστώς αυτό εξηγεί στην ταινία ότι ο κυβερνήτης εκτελούσε τις λειτουργίες "του Υπουργείου Γεωργίας, του Υπουργείου Παιδείας, του Μητρώου πληθυσμού... Είχε εξουσία σε ζωή και θάνατο".
Η ταινία δείχνει τις σουρεαλιστικές σκηνές που προκύπτουν από αυτή την εξουσία. Ένα άνετο σπίτι στην Baka al-Garbiyeh, που σήμερα είναι ερειπωμένο, χρησίμευε ως έδρα του στρατιωτικού κυβερνήτη τη δεκαετία του 1950. Οι πραγματικοί ιδιοκτήτες του σπιτιού ζούσαν στους επάνω ορόφους και ο στρατός κατέλαβε το ισόγειο. Οι Άραβες κρατούμενοι κρατούνταν στο υπόγειο. Φωτογραφίες αποτυπώνουν την αγωνία στα μάτια τους, ενώ οι Ισραηλινοί κυβερνήτες τους κοιτάζουν με αυτοπεποίθηση και ανώτερο ύφος.
Τα άρθρα των εφημερίδων απεικόνιζαν τον Zvi να δέχεται χωρικούς, να εκτιμά υποψίες για μικροκλοπές ή να επικρίνει τις κακές συνθήκες εργασίας των αγροτών. Τα αρχεία καταγράφουν την απόρριψη από τον ίδιον μιας αίτησης για τη δημιουργία ενός κυλικείου σε τοπικό δημοτικό σχολείο (μίλησε με τα παιδιά και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι έτρωγαν αρκετά καλά στο σπίτι τους, καταγράφοντας σχολαστικά τα μενού του πρωινού τους) και πώς αντιμετώπιζε αιτήσεις ντόπιων για την αγορά ενός γαϊδάρου, ενός τρακτέρ ή για να επισκεφθούν έναν οδοντίατρο.
Κάθε βράδυ επικρατούσε απαγόρευση κυκλοφορίας. Μια ηλικιωμένη γυναίκα θυμάται ότι ήταν 17 ετών όταν αντιμετώπισε επιπλοκές στον τοκετό. Περίμενε όλη τη νύχτα "βλέποντας τον θάνατο μπροστά στα μάτια μου", μέχρι τις 5 π.μ., όταν κάποιος μπορούσε να ζητήσει από τον στρατό την άδεια να την πάει σε νοσοκομείο. Κάποιος άλλος θυμάται έναν άνδρα που ζητούσε άδεια για να δει ο άρρωστος γιος του έναν γιατρό. Ο πατέρας περίμενε τρεις ημέρες και ο γιος πέθανε, λέει ο ερωτώμενος.
Σε ένα άλλο επίπεδο της ταινίας παρακολουθούμε το ταξίδι της Elpeleg στην οικογενειακή της ιστορία. Η δυστυχία των παππούδων της υποδηλώνει πώς μια καριέρα βασισμένη στην εξουσία μπορεί να διεισδύσει στις πιο στενές σχέσεις. Είναι δύσκολο να μη δει κανείς κάποια σύνδεση μεταξύ του ρόλου του στρατιωτικού διοικητή και της ψυχρής, καταπιεσμένης ή παραμελημένης συναισθηματικής ζωής του παππού της στο σπίτι.
Από το προσωπικό πίσω στο πολιτικό, η στρατιωτική κυβέρνηση ρίχνει φως - ή σκοτεινές σκιές - στο σημερινό Ισραήλ. [...]
Dahlia Scheindlin - 19.12.2024
Haaretz - 19.12.2024
Δείτε ακόμα στο Αλμανάκ:
“Mi papá, el torturador” (Ο μπαμπάς μου ο βασανιστής)
