Είναι πάμπολλα τα ελληνικά τραγούδια, που έχουν να κάνουν με τη φιλία, τους φίλους, τις παρέες και όλα τα συναφή. Προσπάθησα να επιλέξω δέκα, που να τα έχω σιγοψιθυρίσει σε διάφορες φάσεις της ζωής (με παρέες ή μη). Είναι κριτήριο αυτό, καθότι ένα τραγούδι για να μπει στο στόμα σου (και δεν εννοώ τις «μαστίχες», τα earworms) θα πρέπει ή να σε διασκεδάζει ή να σε συγκινεί.
Το πιο παλιό κομμάτι προέρχεται από το 1966, ενώ το πιο καινούριο είναι 20 χρόνια παλιό – ένα τραγούδι του '95. Νεότερα τραγούδια για τη φιλία, που να μ' έχουν ταρακουνήσει δεν βρήκα, παρότι –με την αφορμή– άκουσα ή ξανάκουσα κάμποσα (καινούρια εννοώ). Μπορεί και κάποιο να παράπεσε, ok...
Ίσως να φταίει ο τρόπος που λειτουργούν τα τελευταία 20 χρόνια οι καταστάσεις, που δεν σου αφήνουν περιθώριο ώστε να έλθεις και να επανέλθεις σε κάτι που μπορεί να είναι πραγματικά καλό. Προτού ένα τέτοιο τραγούδι κάνει τη διαδρομή του έρχεται το επόμενο, μέτριο ή κακό, και το ακυρώνει. Γελάω όταν ακούω κάποιους να λένε πως ένα τραγούδι περσινό ή προπέρσινο είναι... παλιό. Έτσι δεν μπορεί να γίνει δουλειά. Τα καλά τραγούδια, που ούτως ή άλλως είναι ελάχιστα, δεν επωάζονται. Δεν ωριμάζουν στα στόματα του κόσμου. Χάνονται εν τη γενέσει τους.
Διάλεξα, λοιπόν, δοκιμασμένα κομμάτια που να σχετίζονται με τη φιλία και να είναι καλά, ή και πολύ καλά ή και αριστουργήματα, φροντίζοντας να περάσω απ' όσο το δυνατόν περισσότερα είδη. Λαϊκά, ελαφρολαϊκά, ποπ, ροκ, μπαλάντες... Θα μπορούσα να πάω και στα 12 ή και στα 15, αν και η γνώμη μου είναι πως, στις λίστες, η αφαίρεση έχει πάντα πιο ενδιαφέρον από την πρόσθεση.
1.
The Olympians / Πασχάλης Αρβανιτίδης: ΦΙΛΕ ΜΟΥ ΦΙΛΕ
[δισκάκι Philips, 1971/ LP «Πασχάλης», Philips, 1972]
(μουσική-στίχοι Πασχάλης Αρβανιτίδης)
Ένα από τα ωραιότερα μοντέρνα ελληνικά τραγούδια στις αρχές του '70 είχε να κάνει με τη φιλία. Οι Olympians με τον Πασχάλη αποδίδουν το «Φίλε μου φίλε», γράφοντας ποπ ιστορία. Το τραγούδι που κυλάει με απαράμιλλη άνεση (το διαπεραστικό όργανο του Άλκη Κακαλιάγκου παίζει πρώτο ρόλο) καταπιάνεται μ' ένα κλασικό θέμα, που ταλανίζει συχνά τις αντρικές φιλίες. Η σχέση διαρρηγνύεται και αιτία είναι μια γυναίκα. Απλές οι διατυπώσεις, αλλά και τόσο... κατανοητές, καθώς επενδύονται με τέτοια γκρούβα!
Μια γυναίκα είναι φίλη καλή
δυο τρεις μέρες το πολύ
φίλε μου φίλε. Δε θα έπρεπε να χαλάσεις γι' αυτή
μια φιλία τόσο δυνατή, φίλε μου φίλε...
2.
Μαρίζα Κωχ: ΟΙ ΠΑΛΗΟΙ ΜΑΣ ΦΙΛΟΙ
[LP «Μια στο Καρφί και Μια στο Πέταλο», MINOS, 1973]
(μουσική-στίχοι Διονύσης Σαββόπουλος)
Το απείραχτο από το χρόνο τραγούδι του Σαββόπουλου («Φορτηγό» '66 υπενθυμίζω), σε μιαν εκτέλεση που μάχεται την πρωτότυπη. Τα δίνει όλα η Μαρίζα Κωχ, κατορθώνοντας να κάνει ακόμη πιο αποκαλυπτικό αυτό το πυρακτωμένο άσμα. Βεβαίως εδώ δεν περιγράφεται κάποια συγκεκριμένη φιλική διάσταση, αλλά η έξαψη καθώς, κόβοντας «τα γιοφύρια» με ό,τι προϋπήρξε (φιλίες, αγάπες, ιδέες...), μπαίνεις φουριόζος στη νέα πραγματικότητα. Αυτή η στιγμή, που αποτυπώνεται στα στιχάκια με μανία ιερή, κλείνει τους λογαριασμούς με το παρελθόν, δίχως, ταυτοχρόνως, να αποδυναμώνει τη μνήμη.
Όταν ο κόσμος μας θα καίγεται
όταν τα γιοφύρια πίσω μας θα κόβονται
εγώ θα είμαι εκεί να σας θυμίζω
τις μέρες τις παλιές...
3.
Νίκος Παπάζογλου: ΦΙΛΕ ΑΔΕΛΦΗ ΨΥΧΗ
[LP «Τα Δήθεν», Lyra, 1979]
(μουσική Νίκος Ξυδάκης, στίχοι Μανώλης Ρασούλης)
Οι θεϊκοί στίχοι του Ρασούλη, η σταλμένη μελωδία του Ξυδάκη, η κομματιασμένη ερμηνεία από τον Παπάζογλου που σ' εξοντώνει. Τι τραγούδι! Ο Ρασούλης περιγράφει με λέξεις λέιζερ τον πόνο ανάμεσα σε μια τραβεστί και το φίλο της. Οι «μπελάδες με κατιτί πιτσιρικάδες» μετατρέπονται στο πιο ισχυρό χαρτί τής σχέσης, που ακόμη και όταν μεταπίπτει γνωρίζει πώς να υποκλίνεται μπροστά στο υψηλότερο. Όλο το τραγούδι είναι μνημείο, όμως οι δύο τελευταίες στροφές σε γονατίζουν...
Πάρε απ' τους άλλους τα φιλιά
μα δώσε εμένα τα κλειδιά
μπαίνοντας στα μυστικά σου
να αλαφρώσει η καρδιά σου. Σε πονώ γιατί είμαι μόνος
φίλε αδελφή ψυχή
όσο μόνος είναι ο κόσμος
στη δική του ενοχή...
4.
Αντώνης Ρεπάνης: ΔΥΟ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΔΥΟ ΑΓΑΠΕΣ
[LP «Αντώνης Ρεπάνης», EMI/Columbia, 1973]
(μουσική Αντώνης Ρεπάνης, στίχοι Κοσμάς Κατσίπης)
Ο καλύτερος «μαθητής» του Βασίλη Τσιτσάνη, ο σπουδαίος λαϊκός κανταδόρος Αντώνης Ρεπάνης σ' ένα τραγούδι για τη φιλία, δίχως τη φιλία (και τα σχετικά) στον τίτλο. Στο «Δυο γυναίκες δυο αγάπες» δύο άγνωστοι γίνονται φίλοι, επειδή τους ενώνει το ίδιο βάσανο. Και μέσα σ' αυτό το σκηνικό, που θα μπορούσε να είναι εκρηκτικό, εκείνοι, εκτός από το να πίνουν, ξέρουν να δείχνουν και την πρέπουσα μεγαθυμία.
Φίλε το στερνό ποτήρι
ας το πιούμε στην υγειά τους
άλλο δάκρυ δεν αξίζει
για την άπονη καρδιά τους. Δυο γυναίκες, δυο αγάπες
ήτανε το πάθος μας
δυο γυναίκες τόσο σκάρτες
ήτανε το λάθος μας...
5.
Λευτέρης Μυτιληναίος: ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΕΣ ΟΙ ΚΑΡΔΙΕΣ
[LP «Νο3», EMI/ Columbia, 1975]
(μουσική Γιώργος Κατσαρός, στίχοι Κώστας Ρουβέλας)
Εν αντιθέσει με την προηγούμενη περίπτωση, στο τραγούδι των Κατσαρού-Ρουβέλα, που αποδίδει με τη μεταξένια φωνή του ο Λευτέρης Μυτιληναίος, οι φίλοι δεν τα βρίσκουν στο καίριο και βασικότερο. Πώς θ' αντιδράσει η προδομένη καρδιά; Θα εκδικηθεί ή θα αδιαφορήσει; Θα δείξει μεγαλοσύνη ή θα υποταχθεί στο ένστικτο; Σ' αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει απάντηση. Ή, μάλλον, την απάντηση τη δίνει ο καθένας μόνος του και ανάλογα με την περίπτωση...
Δεν είναι φίλε όλες ίδιες οι καρδιές
κι ας έχουν ίδιο τον παλμό όταν χτυπάνε
άλλες ξεχνούν μόλις περάσουν δυο βραδιές
κι άλλες αιώνια πονούν και αγαπάνε...
6.
Γιάννης Πουλόπουλος: ΦΙΛΕ ΜΟΥ
[LP «Εγώ για Σένα Τραγουδάω», MINOS, 1981]
(μουσική Γιάννης Μπιθικώτσης, στίχοι Σάσα Μανέτα)
Το «Φίλε μου» ήταν μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες της δεύτερης εποχής του Πουλόπουλου (όταν άφησε τη Lyra και πέρασε στη MINOS). Είναι ο... eighties ερωτικός Πουλόπουλος, που έπαιζε στα μαγαζιά και τη δισκογραφία μόνο με έναν «εσωτερικό» αντίπαλο, τον Γιάννη Πάριο. Μοιρασμένοι οι fans, αλλά εδώ, σ' ένα καθαρά αντρικό τραγούδι, που πέρασε στη διαδρομή από παντού –από τις σαλονάτες πίστες (νταλκάδες βορείων προαστίων), μέχρι τα... ελαφρώς σκοτεινά μπαρ, όχι τα θεοσκότεινα– η διαφορά μετριόταν μόνο με τ' ανοιγμένα Μπαλαντάινς και τα Ρόθμανς. Δεν χρειάζεται να πω ποιος κέρδισε.
Φίλε έλα απόψε που πονάω
εκείνη π' αγαπώ δεν είναι πια εδώ
φίλε την παρέα σου ζητάω
έλα στο σκοτάδι δε μπορώ. Όσα λεν' οι άντρες μεταξύ τους
λόγια σοβαρά, λόγια αληθινά
πες μου ό,τι θέλεις μόνο μείνε
μήπως περάσει η βραδιά...
7.
Τάνια Τσανακλίδου: ΦΙΛΕ
[LP «Φίλε...», Polydor, 1982]
(μουσική Γιάννης Σπανός, στίχοι Τάκης Καρνάτσος)
Γαλλικής φινέτσας τραγούδι, όπως τα μισά ή και περισσότερα του Γιάννη Σπανού, με την Τάνια Τσανακλίδου να το σφραγίζει με τη φωνή της. Οι στίχοι του Καρνάτσου πιάνουν αδρά τη συντονισμένη θλίψη – εκείνα τα blue μοτίβα του '80, που, έκτοτε, πάντα θα μας καταδιώκουν. Νύχτα, ερημιά, βόλτες στα μπαρ, φώτα νέον, κουβέντες που τελειώνουν πριν αρχίσουν... και φιλίες που ανατέλλουν και σβήνουν ενόσω αδειάζουν τα ποτά και ξεχειλίζουν τα τασάκια. Η μοναξιά και η ανάγκη της συντροφιάς στο «Φίλε» μπορεί να έχουν γυναικεία αφετηρία, όμως και η αντρική δεν είναι πολύ διαφορετική...
Αντίο φίλε
μόνη τώρα μένω
κάποιο τρόπο θά'βρω για να ξεχαστώ και πάλι απόψε
φίλε...
8.
Σταμάτης Κραουνάκης: ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΜΟΥ
[2LP «Όταν Έρχονται οι Φίλοι μου», Sony Music/ PolyGram, 1995]
(μουσική Σταμάτης Κραουνάκης, στίχοι Λίνα Νικολακοπούλου)
Το τραγούδι το είπε για πρώτη φορά η Τάνια Τσανακλίδου στο «Μαμά Γερνάω» το 1988, όμως η εκτέλεση του Κραουνάκη, λίγα χρόνια αργότερα, το κάνει λιγότερο κολασμένο... και γι' αυτό μ' αρέσει περισσότερο, δηλαδή πολύ περισσότερο. Θέλω να πω πως η ροκιά το αποδραματοποιεί, καθότι οι στίχοι τής Νικολακοπούλου αν και τσεκουράτοι, μοιάζουν λίγο... του γραφείου.
Οι φίλοι μου σαλτάρουνε
στα όρθια σουτάρουνε
και ψάχνουνε για τέρμα.
Σε κάτι αποδυτήρια
χτυπάνε δηλητήρια
και κάτω απ' την επήρεια
τρυπάνε σκέτο δέρμα...
9.
Εν Πλω: ΦΙΛΟΙ
[LP «Εν Πλω», Penguin, 1989]
(μουσική-στίχοι: Δήμος Ζαμάνος)
Το γοερό τραγούδι των Εν Πλω για τους φίλους που έμειναν στα μισά του δρόμου, εγκαταλείποντας νωρίς τη «μάχη» (άλλος «έτσι», άλλος «αλλιώς»), μα ταυτοχρόνως και μιαν ελεγεία, για όλα εκείνα τα σχέδια, και τα όνειρα, και τις ιδέες, που δεν πρόλαβαν να βλαστήσουν και να καρποφορήσουν. Ο σπαραγμός που διατρέχει όλο το άσμα πιάνει ταβάνι προς το τέλος, μέσα από τον επαναληπτικό άναρθρο λόγο...
Πού να είναι εκείνοι οι φίλοι
πού να είναι για πάντα χαμένοι
πού να είναι εκείνοι οι φίλοι
γυρνούσαμε τότε τα βράδια μαζί
πώς με τσιτώνει αυτή η στιγμή...
10.
Δημήτρης Μητροπάνος: ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ ΕΙΜΑΣΤΕ
[LP «Τα Συναξάρια», Philips, 1981]
(μουσική Γιώργος Χατζηνάσιος, στίχοι Μιχάλης Μπουρμπούλης)
Ο Χατζηνάσιος ήταν ο πρώτος που αντιλήφθηκε το τραγουδιστικό μέλλον του αείμνηστου Μητροπάνου, πράττοντας κάτι που το επιχείρησαν άλλοι συνάδελφοί του μια δεκαετία (και βάλε) αργότερα. Θυμάμαι την αίσθηση που προξένησαν τα «Συναξάρια» όταν κυκλοφόρησαν το 1981, όπως θα θυμάμαι για πάντα τη λυπητερή μελωδία του Χατζηνάσιου κι αυτά τα θλιμμένα στιχάκια του Μιχάλη Μπουρμπούλη, που ώρες-ώρες δεν αντέχονται...
Σύννεφα σκεπάσαν τον ουρανό, φεύγει η λιακάδα
ένας κρύος κι έρημος σταθμός μοιάζει η Ελλάδα
αύριο σκορπίζουμε σαν πουλιά στην κοσμοπλημμύρα
σαν τους πρόσφυγες που δεν έχουνε μέσ' στον ήλιο μοίρα
τραίνα θα μας πάρουνε την αυγή και λεωφορεία
γεια σου Στέλλα, γεια σου Αγγελική και μην κλαις Μαρία...
σχόλια