Η Ζωή Κόκκαλου (Φεμινιστική Πρωτοβουλία) και η Ειρήνη Δαφέρμου (Καμία Ανοχή), γυναίκες διαφορετικών γενεών με ακτιβιστική δράση και γενικότερη κινηματική παρουσία στην πρωτεύουσα, οραματίζονται μια κοινωνική αλλαγή που θα φέρει καταρχήν η χειραφέτηση των γυναικών και κάθε άλλης δυνάμει θηλυκότητας. Λένε «όχι» στον μισογυνισμό, την πατριαρχία, την εκμετάλλευση, την ανισότητα, την έμφυλη βία, τον καπιταλισμό αλλά και κάθε κίνημα ή σύστημα που τα αναπαράγει, ναι στην ανοικτή κοινωνία, τον αυτοπροσδιορισμό, την αυτοδιάθεση, την ισότητα ευκαιριών και επιθυμιών.
Ζωή Κόκαλου
Γεννήθηκε στην Καβάλα, σπούδασε στην Πάτρα Κοινωνική Εργασία και Νοσηλευτική. Αφού «αλήτεψε» κάποια χρόνια αποφάσισε να εγκατασταθεί στην Αθήνα που την αγαπά ακόμα και για τα πολύ άσχημά της, επειδή «έχουν μια ποίηση και ταυτόχρονα μια ωμότητα που μου τρυπάει την καρδιά!».
Μεγάλωσε σε μια παραδοσιακή, «macho» οικογένεια της επαρχίας, τα θηλυκά μέλη της οποίας προορίζονταν λέει για «υπηρέτες» των αρσενικών. Ήδη από νέο κορίτσι ενοχλούνταν πολύ από τα «δύο μέτρα και δύο σταθμά».
Σπουδάζοντας πολιτικοποιήθηκε και βρήκε στα κινήματα «το ψυχολογικό της σπίτι», ιδίως στο φεμινιστικό. «Έγινα φεμινίστρια γιατί είμαι καταρχήν κατά της αδικίας και η πατριαρχία είναι μια αδικία τεράστια!», δηλώνει.
Αρχικά δραστηριοποιήθηκε στο Δίκτυο Γυναικών Ευρώπης, στο «πολύ δύσκολο» κομμάτι του trafficking –που αποδεικνύει εντούτοις, λέει, ότι μικρές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να αναμετρηθούν επιτυχώς με ισχυρά συμφέροντα– και μετά στη Φεμινιστική Πρωτοβουλία, μια συλλογικότητα συνδεδεμένη με την «επανεκκίνηση» του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς μετά το '09, κυρίως.
Στον αγώνα αυτόν δεν είναι καν αυτονόητο ότι θα σε στηρίξουν οι άλλες γυναίκες, «είτε λόγω συντηρητικών πεποιθήσεων είτε γιατί θεωρούν πως έτσι θυματοποιούνται – και είναι υπαρκτή η παγίδα της θυματοποίησης που καταλήγει μοιρολατρία», λέει, γι' αυτό προέχει η συμμετοχή σε συλλογικότητες.
Επρόκειτο άλλωστε για μια χρονιά «με πολλές ακραίες περιπτώσεις βίας και διακρίσεων σε βάρος γυναικών που ευαισθητοποίησε και συσπείρωσε αρκετές από μας, αρχής γενομένης με την επίθεση στην Κούνεβα, μια τραγική περίπτωση πολιτικής βίας σε δημόσιο χώρο σαν αυτή που πρόσφατα υπέστη με μοιραία κατάληξη μια άλλη θηλυκότητα, ο Ζακ/Ζάκι».
Στον αγώνα αυτόν δεν είναι καν αυτονόητο ότι θα σε στηρίξουν οι άλλες γυναίκες, «είτε λόγω συντηρητικών πεποιθήσεων είτε γιατί θεωρούν πως έτσι θυματοποιούνται – και είναι υπαρκτή η παγίδα της θυματοποίησης που καταλήγει μοιρολατρία», λέει, γι' αυτό προέχει η συμμετοχή σε συλλογικότητες.
Δική της «φεμινιστική γενιά» ήταν, χαριτολογεί, αυτή του Μπερλουσκόνι που στην Ελλάδα εκφράστηκε με τα τηλεοπτικά σόου τύπου Ρούλας Κορομηλά και τα περιοδικά του Πέτρου Κωστόπουλου – η γενιά του lifestyle δηλαδή που άνοιξε για τις φεμινίστριες ένα ακόμη «μέτωπο» σε μια εποχή που οι γυναικείοι αγώνες απαξιώθηκαν και λοιδορήθηκαν σαν γραφικοί και παλιομοδίτικοι.
«Αλλά και στο ξεκίνημα της κρίσης, μ' όλη την κινηματική έκρηξη, πάλι κινδύνευες να χαρακτηριστείς από υστερική μέχρι επικίνδυνη από τους ίδιους τους συντρόφους σου γιατί προτάσσοντας τον φεμινισμό αποπροσανατόλιζες, υποτίθεται, από τον κύριο στόχο που ήταν το σύστημα, τα μνημόνια κ.λπ.
Η Ομάδα Φύλου που φτιάξαμε στην κατάληψη της πλατείας Συντάγματος το '11 υπέστη εξ αυτού αρκετή απαξίωση, ακόμα και τον φυσικό χώρο χρειάστηκε να τον διεκδικήσουμε... Στα χρόνια αυτά εντούτοις συνέβησαν μεγάλες αλλαγές, το γυναικείο κίνημα αναθάρρησε, μαζικοποιήθηκε περισσότερο, νέες προκλήσεις και προβληματικές αναδείχθηκαν. Ο σημερινός φεμινισμός είναι μάλιστα πιο ριζοσπαστικός και συμπεριληπτικός αφού περιλαμβάνει trans, queer, έγχρωμες και άλλες θηλυκότητες που δεν χωρούσαν στον παραδοσιακό λευκό αστικό φεμινισμό».
Όχι, δεν κατατάσσει εαυτή σε κάποιο συγκεκριμένο φεμινιστικό «ρεύμα» διότι «καθένα οφείλει να απαντά στις προκλήσεις του καιρού του... Νιώθω μάλλον κάτι σαν σάντουιτς ανάμεσα στις παλιότερες και τις νεότερες γενιές κι ακούω προσεκτικά κάθε πλευρά. Ναι, υπάρχουν κάποια σημεία ιδεολογικής διαμάχης όπως η μουσουλμανική μαντίλα, η εργασία στο σεξ και η σχέση με τις τρανς θηλυκότητες, η προσωπική μου όμως στάση είναι σαφώς συμπεριληπτική».
Δεν διανοείται, συμπληρώνει, έναν φεμινισμό που εξαιρεί τις γυναίκες πρόσφυγες, τις Ρομά, τις ανάπηρες, τις διεμφυλικές, τους «θηλυκούς» γκέι, τους αντίστοιχους στρέιτ ακόμα.
Έπειτα δεν είναι μόνο το αρσενικό «προνόμιο». Είναι επίσης η σεξουαλική παρενόχληση, η ενδοοικογενειακή βία, οι πολλών λογιών βιασμοί, το trafficking, ακόμη και το ότι πολλές έγκυοι υποχρεώνονται σε καισαρικές στο πλαίσιο ενός επιπλέον συστήματος εκμετάλλευσης: «Ας θέσουμε αυτά ως προτεραιότητα και μετά κρίνουμε αν π.χ. η εθελούσια εργασία στο σεξ είναι ή όχι πολιτικά αποδεκτή. Προέχει καταρχήν το δικαίωμα στην επιθυμία, τον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεση, η άρση κάθε αποκλεισμού, η απάλειψη της ενδοοικογενειακής βίας που γνωρίζει έξαρση κι αφορά εξίσου πλούσιες και φτωχές. Ξύλο στο σπίτι μπορεί να τρώει η καθαρίστρια αλλά και η δικαστίνα, η άνεργη αλλά και η επιχειρηματίας. Η απειλή απόλυσης λόγω εγκυμοσύνης επίσης μας αφορά όλες, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης – η διαφορά είναι ότι οι έχουσες οικονομική άνεση διαθέτουν σαφώς μεγαλύτερες δυνατότητες αντίδρασης...
»Συμμετείχα, ξέρεις, στην ομάδα της Ζωντανής Βιβλιοθήκης υποδυόμενη ένα βιβλίο με τίτλο "Το πρόβλημα στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι ότι όλοι θέλουν πάντα να είναι πατέρες" – ένα παλιό φεμινιστικό σλόγκαν που λέει πολλά κι ας μην περιλαμβάνει τον καπιταλισμό ή το lifestyle που σημάδεψε πολύ τη δικιά μου γενιά. Πλέον βέβαια έχει αναδυθεί ένα φεμινιστικής "κοπής" lifestyle σαν αυτό που αντιπροσωπεύουν η Μπιγιονσέ ή η Τζένιφερ Λόπεζ π.χ. με το οποίο δεν ταυτίζομαι μεν, είναι προτιμότερο δε καθώς αξιοποιείται υπέρ μας. Ναι, αισιοδοξώ για το μέλλον μ' όλες τις αντιξοότητες και τα πισωγυρίσματα γιατί οι νέες φεμινίστριες διαθέτουν και όραμα και τσαγανό».
Ειρήνη Δαφέρμου
Γεννήθηκε στο Ηράκλειο και σπούδασε στην Κέρκυρα. Σήμερα εργάζεται στη διοίκηση της Παντείου. Τόσο η μητέρα, όσο και η γιαγιά της ήταν, λέει, πολύ ισχυρές προσωπικότητες: «Να σπουδάσεις, να γίνεις ανεξάρτητη, να βιοπορίζεσαι μόνη σου!», της λέγανε εξαρχής.
Όχι, δεν ήταν φεμινίστριες ούτε είχε «μητριαρχική» οικογένεια. «Κάθε άλλο! Εξέφραζαν απλώς έτσι, όπως αρκετές ακόμα γυναίκες, «την αντίδρασή τους σε μια σκληρή, βαθιά πατριαρχική κοινωνία όπως η κρητική. Προέκυπτε δηλαδή η χειραφέτηση σαν αντίσταση, όχι ως αρχή. Από νωρίς, οπότε, μου έγινε συνείδηση ότι αξίζω όσο οι άντρες – ήδη από έφηβη αυτοπροσδιοριζόμουνα ως φεμινίστρια και, όταν τα υποκείμενα που υφιστάμεθα βία και καταπίεση στα πλαίσια της πατριαρχίας αφυπνιζόμαστε, δεν υπάρχει επιστροφή!», δηλώνει.
Ο φεμινισμός ήταν το καταρχήν «πρόταγμα» που έθεσε όταν δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς, «όπου επίσης δεν είναι πάντα δεδομένο ότι οι γυναίκες αντιμετωπιζόμαστε πιο ισότιμα, χρειάζεται να το διεκδικούμε». Συχνά άλλωστε οι ίδιες οι γυναίκες απαρνούνται τον φεμινισμό διότι, όπως έγραφε μια φεμινίστρια, το να αντιλαμβάνεσαι την καθημερινή καταπίεση και τις διακρίσεις που κρύβονται σε κοινωνικές, πολιτικές, διαπροσωπικές κ.λπ. σχέσεις στα πατριαρχικά πλαίσια, δημιουργεί μια τεράστια αγωνία, συμπληρώνει.
Έχοντας ήδη δραστηριοποιηθεί σε διάφορα φεμινιστικά σχήματα, έστησε πρόπερσι μαζί με άλλες συναγωνίστριες τις ομάδες Καμία Ανοχή και Sabbat. Αφορμή ήταν η απαγωγή και η εξώθηση στην πορνεία μιας 14χρονης κοπέλας στη Λάρισα. Η ονομασία Sabbat παραπέμπει, λέει, στο βιβλίο της Σύλβιας Φεντερίτσι «Ο Κάλιμπαν και η Μάγισσα», μια λογοτεχνική αναφορά στη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον πρώιμο καπιταλισμό, «οπότε οι γυναίκες περιορίστηκαν ώστε να αντληθεί απόλυτη υπεραξία από τα σώματά τους εντός των νέων παραγωγικών σχέσεων... Το μεσαιωνικό κυνήγι μαγισσών δεν ήταν παρά μια τεχνική υποταγής και συμμόρφωσης. Γι΄αυτό και στη Sabbat διακηρύτταμε πώς "είμαστε οι μάγισσες που δεν καταφέρατε ακόμα να κάψετε", "burn the rich, not the witch"»!
Συχνά άλλωστε οι ίδιες οι γυναίκες απαρνούνται τον φεμινισμό διότι, όπως έγραφε μια φεμινίστρια, το να αντιλαμβάνεσαι την καθημερινή καταπίεση και τις διακρίσεις που κρύβονται σε κοινωνικές, πολιτικές, διαπροσωπικές κ.λπ. σχέσεις στα πατριαρχικά πλαίσια, δημιουργεί μια τεράστια αγωνία.
Εντούτοις, σημειώνει, η γυναικεία χειραφέτηση δεν ήταν στις προτεραιότητες των κινημάτων ούτε καν στο απόγειό τους στην Αμερική των '60s. «Εδώ ολόκληρη Αλεξάνδρα Κολοντάι έγραφε ήδη το 1921 ότι το παιχνίδι για τις γυναίκες στη Ρωσία χάθηκε μόλις η Επανάσταση έγινε Εξουσία! Η αντίσταση στην έμφυλη καταπίεση θεωρούνταν πάντα μια δευτερεύουσα παράμετρος που θα λυνόταν με την επανάσταση, τον κομμουνισμό κ.λπ. Επειδή δε οι καταπιέσεις που υφιστάμεθα είναι πολλαπλές, πολλαπλή είναι και η δύναμη με την οποία κάθε εξεγερμένη θηλυκότητα μπαίνει στον αγώνα, συχνά μάλιστα σαν πρωτοπορία γιατί πρωτοπορία είναι να σπας τόσα δεσμά μαζί. Υπάρχει όμως δυστυχώς παγκοσμίως η νοοτροπία να ξεχνιούνται όλα αυτά μόλις επικρατήσει μια πολιτική αλλαγή. Σε υποχρεώνουν τότε οι άντρες σύντροφοι να επιστρέψεις στη σφουγγαρίστρα σου!
» Ναι, σαφώς και τάσσομαι με τον ριζοσπαστικό φεμινισμό. Αδιαφορώ για τα γεννητικά σου όργανα – αν βάλω την παράμετρο αυτή στην απελευθέρωση των καταπιεζόμενων υποκειμένων πετάω την ουσία από το παράθυρο, ενώ οφείλω να πετάξω το βιολογικό φύλο. Όχι επειδή θεωρώ τα πάντα κοινωνικές κατασκευές αλλά γιατί περιττεύει μια τέτοια κουβέντα».
Δίχως την τρομοκρατία του φύλου, λέει, η ανθρώπινη σεξουαλικότητα θα εστίαζε αποκλειστικά στην επιθυμία, έτσι όμως θίγεται η «ιερή» ιδέα της πυρηνικής οικογένειας-μονάδας παραγωγής που βρίσκεται στο κύτταρο του κυρίαρχου συστήματος εξουσίας. «Εδώ συμμερίζομαι απόλυτα το σύνθημα "στον διάολο η οικογένεια, στον διάλο κι η πατρίς", προέχει το δικό μου σώμα, οι δικές μου επιθυμίες!», τονίζει.
«Ένα ακόμα κεντρικό ζήτημα είναι αν μιλάμε για έναν διαθεματικό φεμινισμό που περιλαμβάνει κάθε καταπίεση ή έναν διαταξικό που παραγνωρίζει την οικονομική διάσταση. Αλλά μια εύπορη θηλυκότητα αντιμετωπίζεται βέβαια αλλιώτικα από μια φτωχή, κάτι που ισχύει επίσης για τους γκέι, τους μετανάστες κ.λπ. Η κρίση ανέδειξε ακριβώς τη σημασία κάθε υποβαθμισμένου στα πλαίσια του κυρίαρχου συστήματος σώματος ή κοινωνικής ομάδας και την ανάγκη ύπαρξης ενός ευρύτερου δικτύου αλληλοϋποστήριξης ενάντια στις σκληρές βιοπολιτικές που καταλήγουν θανατοπολιτικές». Εξίσου μεγάλη σημασία έχει, λέει, το δικαίωμα στη γυναικεία αυτοάμυνα, ήταν μάλιστα από τα ιδρυτικά μέλη του ομώνυμου πανελλαδικού Δικτύου.
«Είναι απαράδεκτο να διώκονται ποινικά γυναίκες που τολμούν να υπερασπιστούν εαυτές ενάντια στη βία από μια δικαιοσύνη πατριαρχική αφενός, ταξική αφετέρου. Η γυναικοκτονία και μάλιστα εντός ενός ζεύγους ή οικογένειας είναι σήμερα η Νο 1 αιτία θανάτου για τις γυναίκες διεθνώς. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, έτσι δολοφονήθηκαν το 52% των γυναικών μέσα στο '17, περισσότερες δηλαδή από όσες πέθαναν από καρκίνο ή σκοτώθηκαν σε πολέμους! Η κρίση εξάλλου υποχρέωσε πολλές γυναίκες να εγκλωβιστούν στην οικογενειακή εστία ή να επιστρέψουν εκεί, κάτι που σίγουρα δεν λειτουργεί απελευθερωτικά. Οι γυναίκες είναι, πάλι, τα κατ' εξοχήν θύματα μιας ελαστικής αγοράς εργασίας συν ότι αναλαμβάνουν όλες τις υποχρεώσεις ενός διαλυμένου κοινωνικού κράτους».
«Υπό διωγμό» στην Ελλάδα της κρίσης βρέθηκε μέχρι το δικαίωμα στη μητρότητα, σημειώνει, εφόσον «οι άδειες γι΄αυτή δίνονται πια με το σταγονόμετρο, ενώ πολλές γυναίκες στην επαρχία ιδίως αναγκάζονται να καταφύγουν σε ιδιωτικά μαιευτήρια που τις εκμεταλλεύονται ελλείψει αναισθησιολόγων. Απευθύνονται εκεί ακόμα και για έκτρωση αφού υπάρχουν μεγάλες λίστες αναμονής στα κρατικά νοσοκομεία. Απειλούμαστε διεθνώς με επιστροφή στην εποχή της "κρεμάστρας", με την απανταχού ακροδεξιά να ποντάρει στο δήθεν δικαίωμα της αγέννητης ζωής».
Ενθαρρυντικό βρίσκει ωστόσο ότι ύστερα από πολλά «πέτρινα χρόνια», αναδεικνύεται πια μια νέα γενιά γυναικών και θηλυκοτήτων γενικότερα πιο ανοικτόμυαλη, διεκδικητική και σίγουρα πιο πληροφορημένη. «Όταν ο συμμαθητής μιας κόρης φίλης μου π.χ. την ειρωνεύτηκε πως το φύλο της είναι αμφίβολο, εκείνη έβγαλε και του πέταξε κατακέφαλα τη σερβιέτα της, διακηρύσσοντας έτσι αυθόρμητα το αδιαπραγμάτευτο του δικαιώματος στον αυτοπροσδιορισμό!».
σχόλια