Και μόνο στο άκουσμα του ονόματος Χέρτζοκ, το μυαλό σου γεμίζει κινηματογραφικές εικόνες αλλά και ιστορίες. Γιατί ο Χέρτζοκ δεν είναι μόνο ένας μεγάλος σκηνοθέτης αλλά και ένας μεγάλος μύστης, μία από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα, του οποίου τα επιτεύγματα ξεπερνούν τα στενά όρια της κινηματογραφικής τέχνης. Και, φυσικά, είναι ο άνθρωπος που έβγαλε όπλο στον Κλάους Κίνσκι, απειλώντας τον πως, αν εγκαταλείψει τα γυρίσματα, θα τον σκοτώσει εν ψυχρώ. Όπως εξερεύνησε τα όρια της ανθρώπινης φύσης (με κάθε τρόπο), έτσι εξερευνά και τα όρια του σινεμά, πηγαίνοντας από τη μυθοπλασία στο ντοκιμαντέρ, σχεδόν πάντα με εκπληκτικά αποτελέσματα.
Η τελευταία του ταινία, με τίτλο Οικογενειακή Ευτυχία Α.Ε., ξεκινάει από μια απίθανη αληθινή ιστορία που αφορά την ύπαρξη μιας εταιρείας στην Ιαπωνία, που επί της ουσίας «νοικιάζει» ηθοποιούς, υποδυόμενους αγαπημένα πρόσωπα που έχουν, για οποιονδήποτε λόγο, «χαθεί». Το tag line της αφίσας δεν υπερβάλλει: «Στην Ιαπωνία μπορείς να νοικιάσεις έναν πατέρα». Είναι, με άλλα λόγια, η ίδια ιστορία που είδαμε στις Άλπεις του Γιώργου Λάνθιμου, μόνο που πια είναι πραγματικότητα. Η LiFO μίλησε με τον Χέρτζοκ για την Οικογενειακή Ευτυχία Α.Ε. και, όπως θα δείτε παρακάτω, για όλα τα άλλα.
— Καλημέρα κ. Χέρτζοκ, πώς είστε;
Καλημέρα σας, είμαι μια χαρά. Ξέρετε, γυρίζω μια νέα ταινία αυτές τις μέρες, οπότε έχω αυτή την όμορφη ένταση των γυρισμάτων και της ανακάλυψης. Έπαιξα και λίγο στην τηλεοπτική σειρά φαντασίας «Mandalorian» (σ.σ. διαδραματίζεται στο σύμπαν του Πολέμου των Άστρων!), οπότε είμαι διαρκώς απασχολημένος.
Ο κόσμος δεν θέλει πια να κάνει παιδιά, όπως ήθελε παλιότερα, κι έτσι στις μεγαλουπόλεις οι ηλικιωμένοι υπερτερούν. Από την άλλη, υπάρχει το Διαδίκτυο, που θεωρώ πως λειτουργεί καταστροφικά, τουλάχιστον όπως το χρησιμοποιούμε.
— Ποια φιλμ της σειράς έχετε δει;
Κανένα. Ο φίλος μου ο Τζον Φαβρό, που τη σκηνοθετεί, με κάλεσε, διάβασα το σενάριο και του είπα αμέσως «ναι». Πρέπει να είμαι ειλικρινής, δεν έτυχε ποτέ μου να δω τον Πόλεμο τον Άστρων, αλλά είμαι ενήμερος, γνωρίζω τη μυθολογία. Είναι η ταινία χάρη στην οποία εκτινάχθηκε, έτσι δεν είναι; Πρέπει να το αναγνωρίσουμε.
— Αλήθεια, δεν ξεκουράζεστε ποτέ;
(γέλια) Έτσι φαίνεται στους άλλους, αλλά στην πραγματικότητα είμαι το ίδιο τεμπέλης με τους περισσότερους ανθρώπους εκεί έξω. Θα κουραζόμουν αν δούλευα στους ρυθμούς που επιτάσσουν οι ιδέες μου. Ευτυχώς ή δυστυχώς, πάντοτε έτρεχα πίσω από την έμπνευσή μου, ποτέ δεν κατόρθωσα να την προλάβω. Πού και πού, όμως, μια ιστορία τραβάει την προσοχή μου.
— Πώς ξεχωρίζει κανείς μια ιστορία απ' όλες τις άλλες που μπορεί να βρεθούν στον δρόμο του;
Κοιτάξτε, είναι σαν να ξυπνάς μέσα στη νύχτα και να συνειδητοποιείς πως πέντε διαρρήκτες έχουν μπει στο σπίτι σου. Ο ένας απ' αυτούς κρατά ένα τσεκούρι και είναι έτοιμος να σου χυμήξει. Ξέρεις εκείνη τη στιγμή με ποιον πρέπει να ασχοληθείς πρώτα!
— Έτσι συνέβη με την ιστορία της ταινίας «Οικογενειακή Ευτυχία Α.Ε.»;
Ναι, ακριβώς αυτό. Με το που την άκουσα, ήξερα ενστικτωδώς πως υπήρχε κάτι μεγάλο που έπρεπε να ειπωθεί: η μεγάλη μοναξιά του μοντέρνου πολιτισμού μας. Φυσικά, αυτό είναι πολύ πιο έκδηλο στην Ιαπωνία απ' ό,τι στη Δύση και για κάποιον λόγο έχουμε την αίσθηση πως πρόκειται για κάτι «δικό τους», πως δεν θα επεκταθεί. Η Ιαπωνία, όμως, είναι μονάχα η αρχή. Αυτή η μεγάλη μοναξιά έρχεται καταπάνω μας.
— Η σκηνή με το μηχανικό ψάρι είναι γεμάτη μελαγχολία, κι όμως δεν μπορείς να εντοπίσεις τι ακριβώς είναι αυτό που σου την προκαλεί.
Πολλές φορές μάς μένουν εικόνες που έρχονται σαν απροσδιόριστοι φορείς νοημάτων, έτσι συμβαίνει με το σινεμά που θαυμάζω προσωπικά. Απεχθάνομαι τις ταινίες που σου σερβίρουν ηθικά διδάγματα. Όταν παρουσίασα την ταινία μου Ακόμα και οι νάνοι ξεκίνησαν μικροί, με ρώτησε κάποιος: «Τι θέλετε να πείτε μ' αυτή την ταινία;». Κι εγώ του είπα πως δεν ήθελα να πω απολύτως τίποτα, απλώς να ελευθερωθώ από έναν εφιάλτη. Δεν το εννοώ κυριολεκτικά, βέβαια, αφού δεν βλέπω όνειρα. Εννοώ πως η ταινία γεννήθηκε κάποια στιγμή μέσα μου και απλώς έπρεπε να την κάνω και να ελευθερωθώ από αυτήν. Είναι ωραίο που θυμηθήκατε αυτήν τη σκηνή, για μένα είναι η πιο σημαντική στην ταινία, αυτή που υποδηλώνει τη μοναξιά που έρχεται, ένα είδωλο της οποίας είδα σε αυτό το μηχανικό ψάρι. Αν παρακολουθήσετε την εξέλιξη της ρομποτικής, θα δείτε πως δεν φτιάχνουμε πια μηχανές για να μας μαγειρεύουν ή να μας πλένουν τα ρούχα αλλά προσπαθούμε να κατασκευάσουμε συντρόφους. Αυτό μοιάζει να απασχολεί τους επιστήμονες της ρομποτικής σήμερα. Στο Πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης κάνουν τρελά πράγματα.
— Γιατί τόση μοναξιά στα αστικά κέντρα λοιπόν;
Οι λόγοι πολλοί. Από τη μια, η υπογεννητικότητα στα αστικά κέντρα. Ο κόσμος δεν θέλει πια να κάνει παιδιά, όπως ήθελε παλιότερα, κι έτσι στις μεγαλουπόλεις οι ηλικιωμένοι υπερτερούν. Από την άλλη, υπάρχει το Διαδίκτυο, που θεωρώ πως λειτουργεί καταστροφικά, τουλάχιστον όπως το χρησιμοποιούμε. Κανείς δεν ξέρει τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμα εκεί, το Facebook είναι το βασίλειο της πόζας και του ψέματος. Γι' αυτό πιστεύω πως ο 21ος αιώνας είναι ο αιώνας της μοναξιάς. Όσο περισσότερο συνδεόμαστε, τόσο περισσότερο αποξενωνόμαστε. Ακούγεται τόσο αντιφατικό, που έπρεπε να το ζήσουμε για να το συνειδητοποιήσουμε. Ξέρετε, γύρισα ένα ντοκιμαντέρ για τον εθισμό σε αυτή την επικοινωνία (Lo and Βehold, 2018) και εκεί, ερευνώντας σχετικά με τις καταστροφικές επιπτώσεις του μανιώδους texting, έπεσα πάνω στην περίπτωση ενός κοριτσιού που σκοτώθηκε οδηγώντας, ενώ ανέβαζε posts από το κινητό της. Η κοπέλα αυτή ανέβαζε περίπου 2.200 posts την ημέρα! Το διανοείστε;
— Οπότε, τι χρειάζεται να κάνουμε για να αποσυνδεθούμε;
Μα, δεν χρειάζεται να αποσυνδεθούμε. Μόνο να εκπαιδευτούμε. Είμαστε αμόρφωτοι ακόμα σχετικά με το Ίντερνετ. Θυμηθείτε πώς ήταν τα αυτοκίνητα την εποχή του Έλβις, όλες αυτές οι μεγάλες Μπιούικ που έμοιαζαν περισσότερο με καναπέδες παρά με οχήματα! Στο Λας Βέγκας υπάρχουν ακόμα μέρη όπου μπορείς να παντρευτείς δίχως να βγεις από το αμάξι σου, να κάνεις drive-thru γάμο – «παράδοση» από τη δεκαετία του '50 στα μέρη αυτά. Επίσης, μπορείς να πάρεις και drive-thru διαζύγιο! Ναι, είναι πολύ αστείο, το ξέρω, αλλά το έχω δει με τα μάτια μου. Σιγά-σιγά, λοιπόν, αποδεσμευτήκαμε από τα αυτοκίνητά μας. Ο άνθρωπος δεν γεννήθηκε με ρόδες, ούτε είναι φτιαγμένος για το Ίντερνετ. Ίσως, λοιπόν, κατορθώσουμε να κάνουμε με το Ίντερνετ ό,τι κάναμε με τα αυτοκίνητα, ίσως ανακαλύψουμε πάλι πόση σημασία έχουν η αφή και το άρωμα ενός ανθρώπου. Συχνά υποτιμούμε την επικοινωνία. Μικρότερος ταξίδεψα στην Ελλάδα, έχω γυρίσει δύο ταινίες εκεί.
— Να μιλήσουμε λίγο για τον Γουίτσι Ίσι, τον πρωταγωνιστή; Στην πραγματικότητα και ο ίδιος εργάζεται σε μια εταιρεία σαν κι αυτήν της ταινίας, υποδυόμενος συγγενείς, φίλους ή αγαπημένα πρόσωπα κατά παραγγελία. Πώς τον επιλέξατε;
Είχαμε επαφή από την πρώτη στιγμή, γιατί κάναμε μαζί το κάστινγκ της ταινίας, αλλά, βλέποντάς τον να δίνει οδηγίες στους ηθοποιούς, συνειδητοποίησα πως ήταν αυτό ακριβώς που ζητούσα. Του είπα «είσαι υπέροχος, πρέπει να παίξεις στην ταινία μου», αυτό ήταν όλο.
— Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που δουλεύετε με ερασιτέχνες ηθοποιούς...
Με συγχωρείτε που σας διακόπτω, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιοί, μόνο καλοί και κακοί ηθοποιοί. Δεν δίνω δεκάρα αν κάποιος έχει πτυχίο υποκριτικής, μιλάμε για σινεμά, με ενδιαφέρει η ένταση του προσώπου του.
Το τρέιλερ της ταινίας
σχόλια