«Δεν έχω δικαίωμα να σπάσω την αλυσίδα»: Η πιο διάσημη Παλαιστίνια ηθοποιός δεν ξεχνά

Η Χιάμ Αμπάς (δεξιά) με την κόρη της και σκηνοθέτρια του ντοκιμαντέρ «Bye Bye Tiberias», Λίνα Σουαλέμ. Facebook Twitter
0

Η ΧΙΑΜ ΑΜΠΑΣ ΕΝΙΩΘΕ «ασφυξία», όπως λέει, μεγαλώνοντας ως Παλαιστίνια γυναίκα σε αυτό που πρόσφατα είχε γίνει το κράτος του Ισραήλ. Δεν ήταν σε θέση να ταξιδέψει σε άλλες αραβικές χώρες όπου είχαν αναγκαστεί να ζήσουν οι συγγενείς της μετά την εκδίωξή τους κατά τη διάρκεια της Νάκμπα του 1948 (η ίδια γεννήθηκε στη Ναζαρέτ το 1963).

Νιώθοντας απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, στράφηκε στις τέχνες και γράφτηκε σε μια σχολή φωτογραφίας στη Χάιφα. Η εργασία της ως φωτογράφου για το θέατρο El-Hakawati στην Ιερουσαλήμ ήταν το πρώτο της βήμα προς την υποκριτική.

«Το ξεκίνημα μιας καριέρας δεν είναι καν ο σωστός όρος», λέει. «Σημασία είχε απλώς να υπάρχεις, να είσαι αυτό που θέλεις να είσαι, χωρίς να χρειάζεται να δίνεις απαντήσεις κάθε δευτερόλεπτο της ημέρας σε εκατοντάδες ανθρώπους».

Σήμερα, η Αμπάς είναι αναμφισβήτητα η πιο διάσημη Παλαιστίνια ηθοποιός στον κόσμο. Παίζει σε επιφανείς κινηματογραφικές και τηλεοπτικές διεθνείς παραγωγές (αγγλόφωνες, γαλλόφωνες, αραβόφωνες) εδώ και δεκαετίες, ενώ πρόσφατα έγινε ακόμα πιο γνωστή με τον ρόλο της στο «Succession».  

Ταυτόχρονα επικήδειος και ερωτική επιστολή, το ντοκιμαντέρ εξερευνά τον πόνο και τον πλούτο της παλαιστινιακής κληρονομιάς που μεταδίδεται μέσω της μητρότητας, ακολουθώντας τέσσερις γενιές γυναικών.

Και τώρα, για πρώτη φορά, εμφανίζεται ως ο εαυτός της μπροστά από την κάμερα, σε ένα ντοκιμαντέρ που σκηνοθέτησε η κόρη της, Λίνα Σουαλέμ. Το βραβευμένο ήδη «Bye Bye Tiberias» αντικατοπτρίζει τη δύσκολη απόφαση της Χιάμ να εγκαταλείψει ως νεαρή γυναίκα την εύφλεκτη περιοχή για την Ευρώπη και να μην επιστρέψει στην πατρίδα της παρά μόνο μετά τη γέννηση της Λίνα, το 1990.

Σε μια στιγμή που η προσοχή του κόσμου είναι στραμμένη στη βία της στρατιωτικής επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα, η ταινία προσφέρει στο κοινό έναν διαφορετικό τρόπο παρουσίασης της παλαιστινιακής εμπειρίας. Ταυτόχρονα επικήδειος και ερωτική επιστολή, το ντοκιμαντέρ εξερευνά τον πόνο και τον πλούτο της παλαιστινιακής κληρονομιάς που μεταδίδεται μέσω της μητρότητας, ακολουθώντας τέσσερις γενιές γυναικών: την προγιαγιά της Λίνα, Ουμ Αλί, τη γιαγιά της, τη Νεμάτ, τη μητέρα της, τη Χιάμ, και τη μικρή της κόρη.

Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει τρία είδη οπτικού υλικού: τα πλάνα της Λίνα από τη σημερινή Παλαιστίνη, αυτά που είχε τραβήξει ο πατέρας της από τη δεκαετία του 1990 και πλούσιο αρχειακό υλικό από την Παλαιστίνη πριν και μετά τη Νάκμπα.

Κατά τη διάρκεια της Νάκμπα του 1948, οι παππούδες και οι γιαγιάδες της Χιάμ εκδιώχθηκαν από σιωνιστικές πολιτοφυλακές από το χωριό τους, τη Σατζάρα, κοντά στην πόλη της Τιβεριάδας. Κάποιοι συγγενείς κατέληξαν στη Συρία. Η γιαγιά της, Ουμ Αλί, και τα παιδιά της εγκαταστάθηκαν στην Κάτω Γαλιλαία, στο νέο κράτος του Ισραήλ. Μετά από δύο χρόνια στρατιωτικής διακυβέρνησης υπό το εκκολαπτόμενο καθεστώς, τους δόθηκε η ισραηλινή υπηκοότητα. «Όταν προέρχεσαι από αυτήν τη γη, αυτήν τη γη που εν μέρει χάθηκε», λέει η Χιάμ, «η σχέση σου μαζί της δεν είναι σαν αυτή οποιουδήποτε άλλου ανθρώπου στον κόσμο που δεν κινδυνεύει από μια τόσο βαριά απώλεια».

Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη Χιάμ ήταν ότι έπρεπε να πρωταγωνιστήσει η ίδια στην ταινία. «Το να βρίσκεσαι μπροστά στην κάμερα με τόσο ευθύ και μετωπικό τρόπο, απαντώντας σε προσωπικές ερωτήσεις για τη ζωή σου, για το παρελθόν σου, για την οικογένειά σου... νιώθεις ότι θέτεις τους πάντες σε κίνδυνο, και πρώτα απ' όλα τον εαυτό σου. Είμαι ηθοποιός, μπαίνω στο σώμα των χαρακτήρων μου όταν παίζω, αλλά ποτέ στο δικό μου σώμα. Αυτή ήταν μια διαφορετική άσκηση, με την οποία αρχικά δεν ένιωθα άνετα».

Τελικά, όπως λέει, βρήκε μια νέα εκφραστική «γλώσσα» με τη βοήθεια της κόρης της. Η Λίνα ανέπτυξε μια ισχυρότερη αίσθηση του τι ήθελε, και η Χιάμ είχε τη δική της επιφοίτηση: «Ξαφνικά με κατέλαβε το συναίσθημα ότι ήταν καθήκον μου να συμμετάσχω στην ταινία της Λίνα. Επειδή δεν αφορούσε πραγματικά εμένα. Αφορούσε το πώς εντάχθηκα σε μια ιστορία τεσσάρων γενεών γυναικών. Η Λίνα διερευνά την ιστορία και τη συλλογική μνήμη αυτών των γυναικών, για το πώς επηρέασαν η μία την άλλη – κι εγώ είμαι μέρος της αλυσίδας. Δεν μπορώ να σπάσω αυτή την αλυσίδα. Δεν έχω το δικαίωμα να τη σπάσω».

Τρεις φορές κατά τη διάρκεια της ταινίας η Χιάμ μάς τοποθετεί στη γεωγραφία της περιοχής, δείχνοντας τα σύνορα που φαίνονται στο βάθος: εκεί είναι η Συρία, εκεί είναι ο Λίβανος, εκεί είναι η Ιορδανία. «Στη Νάκμπα, οι άνθρωποι έχασαν τόσα πολλά, και μέρος της κληρονομιάς μου είναι αυτή η απώλεια. Η μητέρα μου έζησε, ενστικτωδώς, μαζί με τη μητέρα της, εκείνη την έξοδο – βάδισαν κυριολεκτικά μαζί στην εξορία». Καθ' όλη τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, ισραηλινά στρατεύματα παραμονεύουν στο παρασκήνιο. Στρατιώτες εμφανίζονται σε πλάνα από μια εκδρομή στην Ιερουσαλήμ τη δεκαετία του '90 και σε ένα πλάνο της Χιάμ να κάθεται δίπλα στα νερά της λίμνης Τιβεριάδας. «Το μάτι του θεατή πηγαίνει αυτόματα στην έντονη στρατιωτική παρουσία. Είναι πανταχού παρούσα, είναι μέρος της καθημερινής ζωής».

Με περισσότερους από 36.000 Παλαιστίνιους να έχουν σφαγιαστεί μέχρι στιγμής, με περισσότερους από 2 εκατομμύρια εκτοπισμένους και χωρίς ορατό τέλος στη στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ, δεν μπορεί κανείς να μην αισθανθεί ότι παρακολουθούμε την καταστροφή του 1948 να επαναλαμβάνεται σε βιομηχανική κλίμακα. Άλλωστε, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Γάζας είναι πρόσφυγες από άλλα μέρη της Παλαιστίνης, εκτοπισμένοι όπως η οικογένεια της Χιάμ Αμπάς το 1948, που, όπως λέει η ίδια, «θα μπορούσαν άνετα να είναι πρόσφυγες στη Γάζα. Ήταν απλώς τυχαίο ότι αυτές οι γυναίκες έμεναν εκεί που έμεναν».

«Παρ’ όλα αυτά», συνεχίζει, «ο κόσμος έχει δεχτεί την ταινία ως ένα δώρο αγάπης. Με το να μιλάμε για τους Παλαιστίνιους με αυτόν τον τρόπο, και όχι μόνο με όρους θανάτου, λιμού ή καταστροφής, μπορούσαμε να νιώσουμε την ανακούφιση που αισθάνθηκε το κοινό από αυτή την πλευρά της ιστορίας. Και αυτές οι αντιδράσεις γίνονταν όλο και πιο έντονες – παρά τις δυσκολίες, παρά τον πόλεμο που κλιμακωνόταν, παρά τις τρομακτικές απώλειες, το αιματοκύλισμα χωρίς τέλος, τα σκοτωμένα παιδιά, τους ηλικιωμένους, τους εκτοπισμένους… η υποδοχή από τον κόσμο ήταν αυτό που μας έδωσε δύναμη να συνεχίσουμε». 

Με στοιχεία από The Guardian

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ναν Γκόλντιν ντρέπεται για όσα συμβαίνουν στη Γάζα και λέει: «Ζούμε ανατριχιαστικές εποχές μακαρθισμού»

Εικαστικά / «Ζούμε ανατριχιαστικές εποχές μακαρθισμού»: Η Ναν Γκόλντιν ντρέπεται για όσα συμβαίνουν στη Γάζα

Το έργο της Γκόλντιν «Sisters, Saints, Sibyls» καταπιάνεται με την ιστορία της μεγαλύτερης αδελφής της, της Μπάρμπαρα, ενός έξυπνου και ανυπότακτου παιδιού που στάλθηκε σε ορφανοτροφεία, αναμορφωτήρια και ψυχιατρικά ιδρύματα στην εφηβεία και αυτοκτόνησε το 1965, σε ηλικία μόλις 19 ετών.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τα γεγονότα της ζωής

Οθόνες / Κασσαβέτης, Σκορσέζε, Ερίθε: 10 άχαστες προβολές στο φετινό Πανόραμα

Πρεμιέρες, παράλληλες εκδηλώσεις, αφιερώματα: Από τις 21 ως τις 27 Νοεμβρίου, οι κινηματογράφοι Τριανόν, Newman και Στούντιο φιλοξενούν το μακροβιότερο αθηναϊκό κινηματογραφικό φεστιβάλ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Πάνος Χ. Κούτρας: Queer before it was cool, νυν και αεί

Οθόνες / Πάνος Χ. Κούτρας: Queer before it was cool, νυν και αεί

Ο αγαπημένος Έλληνας σκηνοθέτης ξεδίπλωσε σημαντικές στιγμές από τη ζωή και την πορεία του και αφηγήθηκε πολύτιμες ιστορίες που διαμόρφωσαν το queer σινεμά του στο φετινό Iconic Talks Powered by Mastercard που πραγματοποιήθηκε στο 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Τα δέκα αγαπημένα animation του Αλέξανδρου Βούλγαρη (aka The Boy)

Μυθολογίες / Τα 10 αγαπημένα animation του Αλέξανδρου Βούλγαρη (aka The Boy)

«Κάθε φορά που το βλέπω προσπαθώ να καταλάβω πώς έχει οργανωθεί αυτό το χάος»: Ο Αλέξανδρος Βούλγαρης μάς καλεί να ανακαλύψουμε δέκα animation διαφορετικών τεχνικών, που τον έχουν επηρεάσει βαθιά.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Όσα ξεχώρισαν κοινό και επιτροπές

Οθόνες / 65ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης: Όσα ξεχώρισαν κοινό και επιτροπές

Η Fischer, επίσημος χορηγός των Βραβείων Κοινού εδώ και μια δεκαετία, στήριξε για μία ακόμη χρονιά τον θεσμό, απονέμοντας πέντε βραβεία στις ταινίες που συγκέντρωσαν τις περισσότερες ψήφους των θεατών.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Dune: Prophecy»: Το κυνήγι του επόμενου «Game of Thrones» συνεχίζεται

Οθόνες / «Dune: Prophecy»: Το κυνήγι του επόμενου Game of Thrones συνεχίζεται

Η σειρά του HBO, που παίρνει τη σκυτάλη από το πραγματικά αξιόλογο «Penguin», προσπαθεί να επικαλεστεί τη συνταγή του μεγάλου hit του καναλιού και ξεστρατίζει από το ατμοσφαιρικό σύμπαν του Ντενί Βιλνέβ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι θρυλικοί boomers του 65ου φεστιβάλ θεσσαλονίκης

Pulp Fiction / Οι θρυλικοί boomers του 65ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης

Ρέιφ Φάινς, Ζιλιέτ Μπινός, Ματ Ντίλον: Oι διάσημοι, σχεδόν συνομήλικοι ηθοποιοί που τιμήθηκαν με Χρυσό Αλέξανδρο και έδειξαν με τις διαφορετικές επιλογές τους ισάριθμα σίκουελ στην καριέρας τους.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Μονομάχος II»: Αν και λιγότερο brutal από τον Ράσελ Κρόου, ο Πολ Μέσκαλ υπόσχεται αίμα στην αρένα

Οθόνες / «Μονομάχος II»: Αν και λιγότερο brutal από τον Ράσελ Κρόου, ο Πολ Μέσκαλ υπόσχεται αίμα στην αρένα

Ένα έπος δράσης και χαρακτήρων που κυλά θεαματικά, ουσιαστικά, υπερβολικά, συγκινητικά, χορταστικά και εμφατικά, όπως όλοι οι υποψήφιοι θεατές αναμένουν εδώ και πολύ καιρό.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Η πιο διάσημη υπόθεση «απαγωγής από εξωγήινους» αναβιώνει στο Netflix εν μέσω μηνύσεων

Οθόνες / Η απαγωγή του αιώνα αναβιώνει στο Netflix εν μέσω μηνύσεων

Παρότι συμμετείχε στο σενάριο του ντοκιμαντέρ «The Manhattan Alien Abduction», η Λίντα Ναπολιτάνο που ισχυρίζεται ότι απήχθη από εξωγήινους στο κέντρο του Μανχάταν προ 35ετίας μηνύει την πλατφόρμα για αθέτηση της συμφωνίας τους.
THE LIFO TEAM
Ο Άγγελος Φραντζής θέλησε να κάνει μια αστεία ταινία 

Οθόνες / Άγγελος Φραντζής: «Mόνο αν πας στην πηγή των τραυμάτων, μπορείς να απελευθερωθείς»

Μια κουβέντα με τον ακατάτακτο σκηνοθέτη λίγο πριν από την επίσημη πρεμιέρα της νέας του ταινίας «Ο Νόμος του Μέρφυ», μιας σουρεαλιστικής υπαρξιακής κωμωδίας που δεν μοιάζει με καμία από τις προηγούμενες δουλειές του.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Γιατί διχάζει τόσο το «The Substance»;

The Review / Γιατί διχάζει τόσο το «The Substance»;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και η δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου Ιωσηφίνα Γριβέα συζητούν για την πιο αμφιλεγόμενη ταινία της χρονιάς, που έχει προκαλέσει έντονες διαμάχες στα social media, για τη φεμινιστική της διάσταση και για τις γυναικείες φωνές στο σινεμά, που επιτέλους ακούγονται πιο ηχηρά από ποτέ.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ