Τα περισσότερα διεθνή κινηματογραφικά μέσα που μετέφεραν το 2017 την είδηση για τον θάνατο του Τζορτζ Ρομέρο (από καρκίνο στον πνεύμονα, στα 77 του), τον αναφέρουν ως δημιουργό του είδους ταινιών με ζόμπι. Όντως, αν και η συγκεκριμένη λέξη προϋπήρχε στο κινηματογραφικό λεξικό, ακόμη και μέσα σε τίτλους σπουδαίων ταινιών, όπως το White Zombie (1932) με τον Μπέλα Λουγκόζι ή το ανεπανάληπτο I Walked with a Zombie (1943) του Ζακ Τουρνέρ, η έννοια της λέξης παρέπεμπε σε κάτι τελείως διαφορετικό σε σχέση με αυτό που παρουσίασε ο Ρομέρο στο σκηνοθετικό ντεμπούτο του, το 1968. Δεν ξέρω για πόσους ανθρώπους στην ιστορία του σινεμά μπορεί να ειπωθεί πως είναι δημιουργοί κινηματογραφικού είδους, όχι κάποιου βραχύβιου μάλιστα, αλλά ενός που μεγάλωσε τα επόμενα χρόνια με γεωμετρική πρόοδο και παραμένει ακμαίο ως σήμερα, με όσους το υπηρετούν να εξακολουθούν να έχουν ως βασική τους επιρροή τη Νύχτα των Ζωντανών Νεκρών.
Ο Τζορτζ Ρομέρο και ο Τζον Ρούσο έγραψαν μια ταινία με ζόμπι χωρίς να αναφέρουν τη λέξη, ίσως γιατί η αναφορά της θα παρέπεμπε σε γελοία θεάματα του παρελθόντος. Τα ζόμπι ως τότε ήταν ζωντανοί που παρασύρονταν από μαγικές δυνάμεις και εκτελούσαν συγκεκριμένες εντολές, βγάζοντας σπαρταριστούς ήχους που προκαλούσαν περισσότερο το γέλιο παρά τον τρόμο. Το είδος άλλωστε, παρά τις αξιόλογες προσπάθειες της Hammer στις αρχές της δεκαετίας του '60, ήταν σαφέστατα, και μάλλον ηθελημένα, στο περιθώριο και για τους περισσότερους θεατές μια ταινία με ένα απόκοσμο τέρας ήταν αυτό που έβλεπαν στην οθόνη και τίποτε παραπάνω, παρά τη σύνδεση με τη φρενίτιδα της ατομικής εποχής που ξεκίνησε με το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου και συχνά αποτελούσε υλικό για έμπνευση.
Το «μήνυμα» των δημιουργών ήταν πως ο θεατής πρέπει απλά να ξεβολευτεί από τα ναρκωτικά αισιοδοξίας που του παρείχε η συμβατική κινηματογραφική βιομηχανία και να ενοχληθεί από όσα έβλεπε.
Στο Night of the Living Dead, πρόσφατα νεκροί επιστρέφουν στα μέρη μας ως ζόμπι, άβουλες και ανέκφραστες οντότητες που έχουν ένα και μοναδικό σκοπό την κατανάλωση ανθρώπινης σάρκας, φέρνοντας τα θύματά τους στην κατάσταση που είναι κι αυτοί μέσα σε λίγα λεπτά. Οι απαρχές αυτής της επιδημίας δεν εξηγούνται ποτέ, απλά συμβαίνει και μοιάζει αδύνατο να διακοπεί. Για ποιο λόγο; Όποιος κριτικός σεβόταν τότε την πένα του είχε και από μια διαφορετική απάντηση, μια που βρισκόμασταν σε εποχή όπου ο κάθε κινηματογραφικός δημιουργός έπρεπε να κρύβει ένα ανώτερο νόημα πίσω από τις εικόνες και κάθε θεωρητικός όφειλε να το βρίσκει.
Οι απαντήσεις ήταν προφανείς: η καταναλωτική κοινωνία, το ανθρωποφαγικό περιβάλλον στην αγορά εργασίας, ο ρατσισμός, ο κομμουνισμός, η κοινωνική επανάσταση που πλησιάζει. Οι Ρομέρο και Ρούσο μάλλον έβαζαν τα γέλια με όλα αυτά και έπαιζαν με τις υποθέσεις των κριτικών ακόμη και στην προώθηση της ταινίας τους – μια αφίσα της για παράδειγμα προειδοποιεί: No Message, Just Terror. Το «μήνυμα» των δημιουργών ήταν πως ο θεατής πρέπει απλά να ξεβολευτεί από τα ναρκωτικά αισιοδοξίας που του παρείχε η συμβατική κινηματογραφική βιομηχανία και να ενοχληθεί από όσα έβλεπε. Η εικόνα των απρόσωπων νεκρών που θα κατασπαράξουν τα θύματά τους με τον ίδιο τρόπο (είτε είναι συγγενείς τους, είτε εντελώς άγνωστοι), σταματούσε να προκαλεί πλέον γέλιο και έστελνε το σινεμά του τρόμου σε νέα μονοπάτια.
Την ταινία ακολουθεί μια σουρεαλιστική, μα και δυσάρεστη (για την τσέπη του Ρομέρο), ιστορία. Το Night of the Living Dead πρωτοβγήκε στους κινηματογράφους χωρίς την υποστήριξη κάποιου στούντιο, μια που όλα ζήτησαν ριζικές αλλαγές στο περιεχόμενο, με τον τίτλο Night of the Flesh Eaters. Λίγο καιρό μετά δόθηκε ο τίτλος που όλοι ξέρουμε σήμερα, όμως ο διανομέας πάνω στην αλλαγή ξέχασε να προσθέσει στις κόπιες του Night of the Living Dead το σήμα του copyright, κάτι που ήταν απαραίτητο τότε για την προστασία οποιασδήποτε ταινία. Το αποτέλεσμα αυτής της αμέλειας ήταν να θεωρηθεί άμεσα η ταινία ως ελεύθερη δικαιωμάτων, οπότε όποιος μπορούσε να έχει πρόσβαση σε μια κόπια της, θα είχε τη δυνατότητα να την διανείμει με μηδενικό κόστος.
Σήμερα υπάρχουν δεκάδες εκδόσεις της ταινίας με τον Ρομέρο να μην έχει αναμειχθεί στο μοντάζ των περισσοτέρων, ενώ σκηνές της εμφανίζονται σε δεκάδες άλλες κινηματογραφικές ταινίες καθώς δε χρειαζόταν να πληρωθούν δικαιώματα. Λόγω αυτού του παράδοξου γεγονότος, τα έσοδα της ταινίας δεν μπόρεσαν ποτέ να υπολογιστούν ακριβώς, καθώς κυμαίνονταν κάπου ανάμεσα στα 30 και τα 42 εκατομμύρια δολάρια, γεγονός εντυπωσιακό για μια ταινία με budget 114 χιλιάδες.
Dawn of the Dead (1978)
Αν κάπου επηρέασε η κριτική τον Ρομέρο ήταν στη διαχείριση του franchise που δημιούργησε. Χώρισε γρήγορα τα τσανάκια του με τον Ρούσο, ο οποίος συνέχισε σε πιο κωμικούς τόνους με το Return of the Living Dead, και έκανε ως το 2009 πέντε συνολικά συνέχειες του πρώτου του έργου, όλες τους με πολύ πιο σαφώς καθορισμένους στόχους πίσω από τον τρόμο τους. Το Dawn of the Dead (1978), η καλύτερη μάλλον ταινία του μίλησε με διορατικότητα και δυσαρέσκεια για την επέλαση του καταναλωτισμού και η ιστορία το δικαίωσε με τις εικόνες του να αντιπαραβάλλονται σήμερα πλάι σε υπνωτισμένους πελάτες που θα σκότωναν για μια καλύτερη θέση στο άνοιγμα των καταστημάτων κάθε Black Friday.
Οι τρεις ταινίες της σειράς του που έγιναν τον 21ο αιώνα πειραματίστηκαν με το ίδιο το μέσο, τον εθισμό των νέων να φιλμάρουν τα πάντα και την αγάπη των παραγωγών για το υποείδος του found footage. Πέρα από τη σειρά που τον έκανε διάσημο, ο Ρομέρο υπέγραψε, μεταξύ άλλων, το υπέροχο Martin (επίσης το 1978, χρονιά που μάλλον ήταν σε δημιουργικό οίστρο) που εμπνέονταν από το βαμπιρικό σύμπαν, αλλά και το γνωστό σπονδυλωτό Creepshow (1982) που γύρισε σε συνεργασία με τον Στίβεν Κινγκ, όπου εξιστορούσε 5 μικρού μήκους ιστορίες τρόμου.
Την ανακοίνωση του θανάτου του ακολούθησαν δεκάδες δηλώσεις σύγχρονων δημιουργών που πέρα από τα προφανή, παραδέχονταν πως χρωστούν ένα μεγάλο μέρος της καριέρας τους στον Ρομέρο και πως πιθανά να ήταν ακόμη φτωχοί ονειροπόλοι αν δεν εμπνέονταν από το έργο του. Και δεν έχουν άδικο, καθώς από τον σχεδόν συνομήλικό του, Τζον Κάρπεντερ (θα γινόταν ποτέ άραγε η Ομίχλη χωρίς τον Ρομέρο;) ως τον ευφυή post-moderninst Έντγκαρ Ράιτ (που μπήκε στο σινεμά με το Shaun of the Dead) και τους σημερινούς πιτσιρικάδες που εξακολουθούν να βλέπουν ως πρώτο και βασικό μάθημα για το είδος το αυτή τη μικρή ταινία του 1968, η κληρονομιά είναι τεράστια.
ΔΕΙΤΕ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗ «ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΖΩΝΤΑΝΩΝ ΝΕΚΡΩΝ»
σχόλια