Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.
0

Όταν την κατηγορούσαν ότι τα κείμενά της είναι γεμάτα επαναλήψεις, εκείνη δεν κουραζόταν να τους εξηγεί _ σε κείνους, τους επικριτές της _ ότι δεν υφίσταται επανάληψη από τη στιγμή που ποικίλλει η έμφαση. Τη διαφορά αυτή την κατάλαβε η ίδια από πολύ μικρή ηλικία, όταν ζούσε με τις θείες της, οι οποίες συχνά έλεγαν τα ίδια πράγματα, αλλά πάντα με διαφορετικό τρόπο. «Δεν υπάρχει επανάληψη. Mόνο επιμονή», ήταν ένα από τα μαθήματα που δίδαξε στους συγγραφείς του εικοστού αιώνα η Γερτρούδη Στάιν, αμερικανίδα που έκανε το Παρίσι δεύτερη πατρίδα της και τον πειραματισμό στη γραφή πρωταρχική αποστολή της.

Η νουβέλα «Murmel Murmel» του Ντίτερ Ροτ, που κυκλοφόρησε το 1974, οδηγεί την έννοια της επανάληψης στα άκρα. Στις 178 σελίδες του βιβλίου αναπαράγεται ασταμάτητα η ίδια λέξη: murmel. Εμμονικό και αυτάρεσκο παιχνίδι; Άσκηση σημειολογίας; Σαρκαστικό σχόλιο στην απουσία νοήματος; Η λέξη «murmel» στα γερμανικά σημαίνει «βώλος», ενώ ως ρήμα, «murmeln», σημαίνει «μουρμουρίζω». Όταν το κάνω αυτό, όταν δηλαδή μουρμουρίζω, οι λέξεις καθίστανται αδιευκρίνιστες, μοιάζουν όλες ίδιες, χάνουν το νόημά τους, μετατρέπονται σε ήχο, συχνά ενοχλητικό για τους άλλους που προσπαθούν αλλά αδυνατούν να κατανοήσουν τον ήχο αυτό. Ο Ροτ, δαιμόνιος και ανατρεπτικός καλλιτέχνης της δεκαετίας του εξήντα και του εβδομήντα, πειραματίστηκε εντατικά με το βιβλίο ως έργο τέχνης που αιφνιδιάζει τις προσδοκίες του αναγνώστη-θεατή, ενώ διακρίθηκε για τη δημιουργία έργων από φθαρτά ή φαγώσιμα υλικά – ένα πορτρέτο του καλλιτέχνη από σοκολάτα και σπόρους για πουλιά, ή ένα κουνέλι από περιττώματα, εικόνες από τυρί κ.ο.κ. Σε μια έκθεσή του, τα έργα που παρουσιάστηκαν ήταν κέικ σε σχήμα μοτοσυκλετιστή: τα περισσότερα κατέληξαν στο στομάχι των επισκεπτών.

Άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.

Είναι ανεξάντλητη η φαντασία και το ιδιότυπο χιούμορ του Ροτ, που ερωτοτροπεί με τη φάρσα και υπονομεύει κάθε ψευδαίσθηση μονιμότητας και σοβαροφάνειας της τέχνης.

Η εκλεκτική συγγένεια του ελβετού εικαστικού με τον Χέρμπερτ Φριτς – καταξιωμένο ηθοποιό της Φόλκσμπύνε που τα τελευταία χρόνια διαπρέπει ως σκηνοθέτης μαύρων κωμωδιών – αναδύεται ιδιαίτερα ζωηρή και απολαυστική στην παράσταση που είδαμε το περασμένο Σάββατο στο Ολύμπια, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Σα σκυτάλη που περνάει από στόμα σε στόμα ή σαν μικρόβιο που μεταδίδει κωμική μανία η λέξη «murmel» ειπώθηκε θριαμβευτικά σε όλους τους τόνους και με όλους τους τονισμούς, μέσα σε μία αλυσίδα σπαρταριστών επεισοδίων, που αψηφούν κάθε απαίτηση της λογικής.

Mια λέξη είναι μια λέξη επειδή διαφέρει από τις άλλες λέξεις, υποστηρίζουν οι στρουκτουραλιστές γλωσσολόγοι. Αν αφαιρέσεις αυτή τη διαφορά, αν όλες οι λέξεις γίνουν ίδιες, τότε τι συμβαίνει; Mάλλον επέρχεται η παράνοια: ο άνθρωπος δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα, αγχώνεται, αισθάνεται εγκλωβισμένος, εκτροχιάζεται. Οι «τοίχοι» του σκηνικού αρχίζουν να αυξομειώνονται. Απειλούν να συνθλίψουν τα έντεκα μέλη του θιάσου που οπισθοχωρούν σα τρομαγμένα ποντικάκια, επαναλαμβανοντας μηχανικά τη λέξη «murmel» και χτυπώντας τα πόδια τους για να ξορκίσουν, με αυτή την πρωτόγονη τελετουργία, τον αόρατο εχθρό. Λίγο αργότερα, ένας άνδρας με το πρόσωπο κολλημένο στο πάτωμα σα να πρόκειται να το δαγκώσει αρχίζει να ουρλιάζει «murmel!», ενώ οι υπόλοιποι τον κοιτούν με περιέργεια. Η λέξη «τρώγεται» σιγά σιγά, μικραίνει, ο άνδρας την καταπίνει και «πνίγεται».

Άλλες παλι φορές, το murmel αποκτά ερεθιστικές ιδιότητες, γίνεται μια λέξη-κλειδί που απελευθερώνει τα σεξουαλικά ένστικτα. Στο άκουσμά της, πετάγονται, γελούν, και μετά αρχίζουν να γδύνονται και να τρίβονται μεταξύ τους. Σε άλλη σκηνή, πέφτει το παντελόνι ενός άνδρα ο οποίος επιδίδεται σε θωπεία των γεννητικών οργάνων του και ρωτά με νόημα ανασηκώνοντας τα φρύδια: «Murmel;».


Όλα αυτά φανταστείτε να τα εκτελούν άνθρωποι με επιτηδευμένη σίξτις εμφάνιση, κακόγουστες περούκες και γκροτέσκο μακιγιάζ που τους καθιστά οικείους και ταυτόχρονα αποκρουστικούς, σαν να ταξίδεψαν από το παρελθόν αλλά στην πορεία απέκτησαν μια κέρινη πατίνα α λα Mαντάμ Τυσώ.

Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια –τους βλέπουμε σα μαύρες σκιές πίσω από ένα «κίτρινο» παραβάν. Η αίσθηση που δημιουργεί το θέαμα του Φριτς είναι πραγματικά αλλόκοτη: ένα ψυχεδελικό όνειρο με άσχημη τριχοφυία, ένα burlesque σύμπαν, όπου συναντούνται το παράλογο του Ιονέσκο και οι Ronettes σε drag εκδοχή, ενώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούνται όλα τα κλασικά κινησιολογικά μοτίβα της φάρσας: το πέσιμο από την άκρη της σκηνής, οι ξαφνικές είσοδοι και έξοδοι των ηθοποιών, τα χαστούκια, τα σεξουαλικά παιχνίδια κ.ο.κ.

Mπορεί να μην αποδεικνύονται όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας εξίσου δυνατοί – αμήχανο στάθηκε το μέρος με τους «χορευτές», αλλά και με τους «οργανοπαίκτες»– , σίγουρα όμως, μπορεί να πει κανείς πως η συνθήκη της «μίας και μοναδικής λέξης» γέννησε έναν παράξενο και ευρηματικό κόσμο με ιδιαίτερο χαρακτήρα και στυλ, από αυτούς που δεν συναντούμε συχνά στο θέατρο.

Εκεί που μια λέξη της Γερτρούδης Στάιν έγινε αφορμή για σπινθηροβόλο, ψυχεδελικό θέατρο Facebook Twitter
Η ροή της κίνησης είναι ασταμάτητη, η ζωντανή μουσική σπινθηροβόλα, το ένα επεισόδιο μπλέκεται αβίαστα με το επόμενο, και μόνο όταν ολοκληρωθεί η πρώτη και βασική ενότητα οι ηθοποιοί σταματούν για να αλλάξουν κοστούμια
Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Θέατρο / Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Ένα νέο, αλλιώτικο σύμπαν για τον «χορό» ξεδιπλώνεται από τις 3 έως τις 6 Απριλίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, μέσα από τα πρωτοποριακά έργα τεσσάρων κορυφαίων Ελλήνων χορογράφων και του διεθνούς φήμης Damien Jalet.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κώστας Νικούλι

Θέατρο / «Μπορώ να καταλάβω το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος»

Ο 30χρονος Κώστας Νικούλι μιλά για την πορεία του μετά το «Ξενία» που του χάρισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού όταν ήταν ακόμα έφηβος, για το πόσο Έλληνας νιώθει, για την πρόκληση του να παίζει τρεις γκέι ρόλους και για το πόσο τον έχει αλλάξει το παιδί του.
M. HULOT
Μέσα στον θησαυρό με τις εμβληματικές φορεσιές της Δόρας Στράτου

Θέατρο / «Κάποτε έδιναν τις φορεσιές για έναν πλαστικό κουβά, που ήταν ό,τι πιο μοντέρνο»

Μια γνωριμία με τη μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου μέσα από τον πλούτο αυθεντικών ενδυμάτων που δεν μπορούν να ξαναραφτούν σήμερα και συντηρούνται με μεγάλο κόπο, χάρη στην αφοσίωση και την εθελοντική προσφορά μιας ομάδας ανθρώπων που πιστεύουν και συνεχίζουν το όραμά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Οι Αθηναίοι / Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Ανατρέποντας πολλά από τα στερεότυπα που συνοδεύουν τους ανθρώπους με αναπηρία, η Βασιλική Δρίβα περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε αλλά και τις χαρές, και μπορεί πλέον να δηλώνει, έστω δειλά, πως είναι ηθοποιός. Είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ξαναγράφοντας τον Ίψεν

Θέατρο / Ο Ίψεν στον Πειραιά, στο μουράγιο

«Δεν είναι εύκολο να είσαι ασυμβίβαστη. Όπως δεν είναι εύκολο να ξαναγράφεις τον Ίψεν» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση «Εχθρός του λαού» σε διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Lifo Videos / «Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Η ηθοποιός Παρασκευή Δουρουκλάκη μιλά για την εμπειρία της με τον Πέτερ Στάιν, τις προσωπικές της μάχες με το άγχος και την κατάθλιψη, καθώς και για το θέατρο ως διέξοδο από αυτές.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Θέατρο / Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Από τον ρόλο της Μάσα στην πραγματική ζωή, από το Ηράκλειο όπου μεγάλωσε μέχρι τη ζωή με τους ανθρώπους του θεάτρου, από τον φόβο στην ελευθερία, η ζωή της Μαρίας Σκουλά είναι ένας δρόμος μακρύς και δύσκολος που όμως την οδήγησε σε κάτι δυνατό και φωτεινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Θέατρο / Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Μέσα από την εναλλαγή αφηγήσεων, εμπειριών, αναπαραστάσεων, χορού, βίντεο και ήχου, η παράσταση του Γιώργου Βαλαή αναδεικνύει τις διαφορές αλλά και τις συνδέσεις που υπάρχουν μεταξύ των δυο διαφορετικών γενεών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρομέο Καστελούτσι: «Όπου παρεμβάλλεται το κράτος, δεν υπάρχει χώρος για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εναντίον του κράτους και το κράτος εναντίον του έρωτα».

Θέατρο / Ρομέο Καστελούτσι: «Πάντα κάποιος πολεμά τον έρωτα. Και οι εραστές είναι πάντα τα θύματα»

Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, λίγο πριν επιστρέψει στην Αθήνα και στη Στέγη για να παρουσιάσει τη «Βερενίκη» του, μας μίλησε για τον έρωτα, τη γλώσσα και τη μοναξιά, την πολιτική και την ανυπέρβλητη Ιζαμπέλ Ιπέρ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
CHECK How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της συστημικής ιστορίας

Θέατρο / How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της Iστορίας

Σκηνοθετημένη από έναν νέο δημιουργό, η παράσταση που βασίζεται στο τελευταίο κείμενο της Γλυκερίας Μπασδέκη επιχειρεί έναν διάλογο με μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της ελληνικής ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αγορίτσα Οικονόμου

Αγορίτσα Οικονόμου / «Πέφτω να κοιμηθώ και σκέφτομαι ότι κάτι έχω κάνει καλά»

Βρέθηκε να κυνηγάει το όνειρο της υποκριτικής, χωρίς να γνωρίζει τον τρόπο, αλλά με τη βεβαιότητα ότι δεν ήθελε ποτέ να μείνει με την απορία «γιατί δεν το έκανα;». Μέσα από σκληρή δουλειά και πολλούς μικρούς ρόλους, κατάφερε να βρει τον δρόμο της στην τέχνη, στον οποίο προχωρά και αισθάνεται τυχερή. Η Αγορίτσα Οικονόμου είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 

Θέατρο / «Αν κλάψω με ένα έργο, είμαι σε καλό δρόμο»

Ο Χρήστος Θεοδωρίδης, που έχει σκηνοθετήσει με επιτυχία δύο έργα φέτος, του Βιριπάγιεφ και της Αναγνωστάκη, εξηγεί γιατί τον ενδιαφέρουν τα κείμενα που μιλάνε στον άνθρωπο σήμερα, ακόμα κι αν σε αυτά ακούγονται ακραίες απόψεις που ενοχλούν και τον ίδιο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Να είσαι γκέι στη Νέα Υόρκη

Θέατρο / «Η Κληρονομιά μας»: Τι αποκομίσαμε από την εξάωρη παράσταση στο Εθνικό

«Μία ποπ queer saga, παραδομένη πότε στη μέθη των κοκτέιλ Μανχάταν και πότε στο πένθος μιας αλησμόνητης συλλογικής απώλειας» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το πολυβραβευμένο έργο του Μάθιου Λόπεζ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Γιάννη Μόσχο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Με Μαρμαρινό, Κουρεντζή, Ράσσε, Mouawad και Ζυλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Πολιτισμός / Μαρμαρινός, Κουρεντζής, Ράσε, Mouawad και Ζιλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Καλλιτέχνες με ιστορικό ίχνος στην Επίδαυρο θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους δίπλα σε ξένους και άλλους Έλληνες δημιουργούς, ενώ στις 19 Ιουλίου θα ακούσουμε την ορχήστρα Utopia υπό τη διεύθυνση του Θ. Κουρεντζή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει τον εαυτό του;      

Θέατρο / Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει επιτυχημένα τον εαυτό του;      

«Αν θες να αναμετρηθείς με κάτι, αν θες να πας στην ουσία, πρέπει να πονέσεις» – Κριτική για την πολυσυζητημένη παράσταση «Merde!» των Βασίλη Μαγουλιώτη και Γιώργου Κουτλή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ο Γιάννος Περλέγκας βρίσκει τη χαρά της δημιουργίας στη φλόγα για συνύπαρξη

Θέατρο / «Έχω νιώσει ακατάλληλος και παρωχημένος δεινόσαυρος μέσα στο θεατρικό τοπίο που αλλάζει»

Με αφορμή το έργο του Μπέρνχαρντ «Η δύναμη της συνήθειας», ο Γιάννος Περλέγκας μιλά με ταπεινότητα και πάθος για το θέατρο, με το οποίο συνεχίζει να παλεύει και που διαρκώς τον νικά. Αυτό, όμως, είναι που τον κρατά ζωντανό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ