«Kanata»: Η ιστορία της πολύπαθης παράστασης του Θεάτρου του Ήλιου που ανεβαίνει στο Φεστιβάλ Αθηνών

Η Αριάν Μνουσκίν παραδίδει για πρώτη φορά τα ηνία σε άλλον σκηνοθέτη, τον σπουδαίο Ρομπέρ Λεπάζ, ο οποίος ενσωματώνει στη σκηνική δράση τα προβλήματα που αντιμετώπισε η παραγωγή του παριζιάνικου θεατρικού οργανισμού

Λουίζα Αρκουμανέα UPDATED 15.7.2019 | 08:51

UPD 15.7.2019 | 08:51

Η δημόσια, σκανδαλώδης ζωή της «Κανάτας» άρχισε το περασμένο καλοκαίρι, όταν μια ομάδα αυτόχθονων καλλιτεχνών του Καναδά έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στην εφημερίδα «Le Devoir» του Κεμπέκ, παραπονούμενη για την απουσία αυτόχθονων καλλιτεχνών από ένα έργο –μια θεατρική παράσταση– που έλεγε την ιστορία τους. Οι υπογράφοντες υποστήριζαν, δηλαδή, ότι οι συντελεστές της παράστασης δεν τους συμβουλεύτηκαν ούτε έλαβαν υπόψη τη γνώση και γνώμη τους.

Ακολούθησε μια πεντάωρη συνάντηση ανάμεσα στον Ρομπέρ Λεπάζ, την Αριάν Μνουσκίν και αξιωματούχους του Μοντρεάλ. Μερικοί εμπλεκόμενοι παραγωγοί αποχώρησαν. Σχέδια για μια διεθνή περιοδεία ακυρώθηκαν. Τότε η Μνουσκίν και ο Λεπάζ ανακοίνωσαν ότι η Κanata θα υλοποιούνταν στο Παρίσι ως μέρος του Festival d'Αutomne με έναν αισθητά μειωμένο προϋπολογισμό (ο Λεπάζ θα δούλευε αμισθί) και μόνο τρεισήμισι εβδομάδες δοκιμών.

Το αποτέλεσμα, η Kanata - Επεισόδιο 1ο - Η διαμάχη, μεταφέρει την αντιπαράθεση επί σκηνής, ενσωματώνοντας στη δράση την ιστορία καλλιτεχνών που παρασύρονται από τη δίνη των γεγονότων της πραγματικής ζωής και αγωνίζονται να βρουν τρόπους για να αντιδράσουν μέσα από το έργο τους.

Η παράσταση με τον διεθνή θίασο του Θεάτρου του Ήλιου –ηθοποιούς από κάθε γωνιά της γης που προσέγγισαν τα Πρώτα Έθνη, αντλώντας από τις δικές τους εμπειρίες– συνιστά ένα εντυπωσιακό μεταθεατρικό σχόλιο του σκηνοθέτη πάνω στη θέση και τον ρόλο του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.

Με έναν θίασο 33 ηθοποιών και διάρκεια δυόμισι ωρών, η Kanata - Επεισόδιο 1ο - Η διαμάχη είναι ένα «συναισθηματικά εξοντωτικό έργο, τρομακτικό σαν αρχαία ελληνική τραγωδία και ενίοτε αρκετά σκληρό για να το παρακολουθήσεις. Είναι επίσης συναρπαστικά όμορφο, κωμικό, λυρικό και γεμάτο κατανόηση για την ανθρώπινη δυστυχία που σου πετάει στο πρόσωπο» σημειώνει η εφημερίδα «Montreal Gazette».

Οι εναρκτήριες σκηνές μοιάζουν ονειρικές. Περπατώντας μέσα σε ένα δάσος, ένας άνδρας και μια γυναίκα, επιμελητές μουσείων, σχολιάζουν τις αρετές των πορτρέτων των αυτόχθονων κατοίκων που ζωγράφισαν οι Ευρωπαίοι τον 19ο αιώνα. Μετά, εξαφανίζονται στην ομίχλη. Ένα κανό εισέρχεται στο οπτικό πεδίο μας, μεταφέροντας έναν σκηνοθέτη που αιχμαλωτίζει ήχους της άγριας φύσης στο κασετόφωνό του. Μια μαύρη αρκούδα διασχίζει τη σκηνή, δύο ορεσίβιοι άνδρες ακολουθούν, ενώ η ειδυλλιακή ατμόσφαιρα διαλύεται όταν μια ομάδα ξυλοκόπων μετατρέπει το δάσος σε ξυλεία. Οι ορεσίβιοι σέρνουν μια αυτόχθονα που ουρλιάζει και δίνουν το μωρό της σε έναν παπά.

Μεταφερόμαστε στις αρχές του 21ου αιώνα. Ένα ζευγάρι Γάλλων μετακομίζει στο Βανκούβερ. Η γυναίκα είναι ζωγράφος και γίνεται φίλη με μια αυτόχθονα που ζει σε μια φτωχογειτονιά της πόλης.

Εκεί περίπου αρχίζει ο καθημερινός εφιάλτης των αυτόχθονων λαών του Καναδά: γυναίκες που εξαφανίζονται και μετά εντοπίζονται δολοφονημένες, ναρκομανείς απελπισμένοι για τη δόση τους, κοινωνικοί λειτουργοί και αστυνομικοί με πενιχρά μέσα στη διάθεσή τους, παιδιά που αρπάζονται από τις κοινότητές τους (μια τακτική που συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του 1980).

Σήμερα, ο Καναδάς αναγνωρίζει ως αυτόχθονα περίπου 600 Πρώτα Έθνη ή Ινδιάνους, τους Ινουίτ (άλλοτε αποκαλούνταν «Εσκιμώοι») και τους Μετί (φυλή μιγάδων που προέκυψε από την επιμειξία Ινδιάνων και λευκών –κυρίως Γάλλων– αποίκων). Ο σημερινός πληθυσμός των αυτοχθόνων του Καναδά φτάνει περίπου το 1 εκατομμύριο.

Για πρώτη φορά στα 54 χρόνια ζωής του Θεάτρου του Ήλιου, η Αριάν Μνουσκίν παραδίδει τα ηνία του θρυλικού θιάσου σε έναν προσκεκλημένο σκηνοθέτη, τον καταξιωμένο Καναδό Ρομπέρ Λεπάζ. Στην Kanata - Επεισόδιο 1ο - Η διαμάχη ο Λεπάζ κατασκευάζει ένα ποιητικό, σκοτεινό και επικών διαστάσεων σύμπαν, ανατρέχοντας σε 200 χρόνια καναδικής ιστορίας. «Kanata» σημαίνει «χωριό» στη γλώσσα των Ιροκουά και είναι η λέξη που κατέληξε να βαφτίσει ολόκληρη τη χώρα.

Η παράσταση με τον διεθνή θίασο του Θεάτρου του Ήλιου –ηθοποιούς από κάθε γωνιά της γης που προσέγγισαν τα Πρώτα Έθνη, αντλώντας από τις δικές τους εμπειρίες– συνιστά ένα εντυπωσιακό μεταθεατρικό σχόλιο του σκηνοθέτη πάνω στη θέση και τον ρόλο του καλλιτέχνη στη σύγχρονη κοινωνία.

Όσον αφορά την απουσία αυτόχθονων συντελεστών από την παράσταση, η αντιπαράθεση συνεχίζεται. Δύο από τoυς υπογράφοντες την επιστολή προς την εφημερίδα «Le Devoir» βρέθηκαν στην πρώτη παρουσίαση του έργου στο Παρίσι: η σκηνοθέτις Kim O'Bomsawin και η συγγραφέας Maya Cousineau Mollen.

«Το πρόβλημα δεν είναι οι ηθοποιοί – ο θίασος θα μπορούσε να παραμείνει ο ίδιος» δήλωσε η O'Bomsawin στη «Montreal Gazette». «Αλλά αν είχαν χρησιμοποιήσει έναν αυτόχθονα συν-συγγραφέα ή συν-σκηνοθέτη, θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί το αίσθημα της μη αυθεντικότητας. Μια οπτική γωνία εκ των έσω θα είχε βοηθήσει την ομάδα να εμβαθύνει και να αποφύγει τα στερεότυπα».

Με μεγάλη ανυπομονησία περιμένουμε, λοιπόν, την αμφιλεγόμενη αυτή παράσταση που θα έρθει στην Αθήνα μέσα Ιουλίου.