Κριτική της παράστασης «Η δύναμη του σκότους» της Ελένης Σκότη

Κριτική της παράστασης «Η δύναμη του σκότους» της Ελένης Σκότη Facebook Twitter
Εν έτει 2017, η Ελένη Σκότη αποφάσισε να αποφύγει την παγίδα των αντικειμένων. Δεν έχει άχυρα εδώ, ούτε γρασίδι. Ούτε καν ζωγραφισμένα δέντρα.
0


Ακόμη και ο σπουδαίος Στανισλάφσκι έπεσε θύμα τους, όταν ανέβασε στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, το 1902, το απαγορευμένο ως τότε έργο του Τολστόι: «Ο εξωτερικός ρεαλισμός της παράστασης Η δύναμη του σκότους αποκάλυψε σ' εμάς τους ηθοποιούς που συμμετείχαμε την απουσία εσωτερικής αιτιολόγησης. Τη σκηνή κατέλαβαν τα πράγματα, τα αντικείμενα, μπανάλ εξωτερικά γεγονότα [...] που συνέτριψαν το βαθύτερο νόημα του έργου και των ηρώων του». Αυτό το οποίο εντόπισε, δηλαδή, ως αδυναμία της παράστασης εκείνης ο δημιουργός της, μερικά χρόνια αργότερα, ήταν η έμφαση που δόθηκε στη σκηνική αληθοφάνεια, στην προσπάθεια να αναπαραχθεί όσο το δυνατόν πιστότερα η εντύπωση ενός ρεαλιστικού, τρισδιάστατου περιβάλλοντος, η οποία λειτούργησε εις βάρος της εσωτερικής, πνευματικής διάστασης της σκηνικής εμπειρίας.


Ο Αντρέ Αντουάν, σημαντικός εκπρόσωπος του νατουραλιστικού κινήματος και ιδρυτής του περίφημου Théâtre Libre, το 1887, στο Παρίσι, έθεσε δεκάδες «αληθινά» αντικείμενα στην υπηρεσία του νέου είδους θεάτρου που επιδίωκε να δώσει τέλος όχι μόνο στο επιτηδευμένο παίξιμο των ηθοποιών αλλά και στην «ψευτιά» των ζωγραφισμένων σκηνικών. Λέγεται, μάλιστα, ότι για τον σκοπό αυτό δανείστηκε έπιπλα από το σαλόνι της μητέρας του και τα μετέφερε ο ίδιος στο θέατρό του, εντυπωσιάζοντας ιδιαίτερα τον Εμίλ Ζολά, πρωτεργάτη του κινήματος, που πέρασε λίγο αργότερα για να παρακολουθήσει μια πρόβα.


Το έργο του Τολστόι πληρούσε θριαμβευτικά τις βασικές προϋποθέσεις των νατουραλιστών για το νέο επαναστατικό είδος θεάτρου που ευαγγελίζονταν, στρέφοντας την πλάτη τους στη feel-good νοοτροπία της εποχής: η Δύναμη του Σκότους ανταποκρινόταν θριαμβευτικά στο κάλεσμα για διερεύνηση της κοινωνίας και του κόσμου «όπως πραγματικά είναι», με όλα τα ελαττώματα, τις δυσάρεστες ή άσχημες πλευρές που μέχρι τότε έστεκαν παραγκωνισμένες ως ακατάλληλες για παρουσίαση ενώπιον του ευπρεπούς κοινού.

Το καθαρό αφηγηματικό νήμα, η διαυγής παρουσίαση των χαρακτήρων και των σχέσεων συνοδεύονται ενίοτε από διάθεση παιχνιδιάρικη.


H φτώχεια, η άγνοια, η αδυναμία ευγλωττίας και οι θλιβερές συνθήκες ζωής των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, η κατάρα της κληρονομικότητας και του περιβάλλοντος: αυτές είναι οι ρίζες του κακού (για να δανειστούμε τον τίτλο ενός άλλου έργου του Ρώσου συγγραφέα) που εγκλωβίζουν τους αγρότες του έργου σε ένα σύμπαν ανελέητο. Οι ήρωες του Τολστόι γεννιούνται, ζούνε και πεθαίνουν μέσα σε πυκνό σκοτάδι που ρουφάει την ανθρωπιά τους. Η απληστία μεταδίδεται σαν ασθένεια. Ψέματα, κλεψιές, απιστίες, δολοφονίες: αυτή είναι η σταθερή σοδειά μιας κακής καλλιέργειας. Ένα μωρό θάβεται μόλις γεννηθεί – από τον ίδιο τον πατέρα του, σε μία από τις πιο σοκαριστικές σκηνές της παγκόσμιας δραματουργίας. Μονάχα ο γηραιότερος και αγνός Ακίμ, σταθερά προσηλωμένος στη χριστιανική πίστη του, κομίζει λίγο φως με την παρουσία του. Ούτε αυτός, όμως, καταφέρνει να σώσει τον γιο του από τον χαμό.
Ο Αντουάν ανέβασε τη Δύναμη του Σκότους το 1888. Η παράσταση του Παρισιού θεωρήθηκε σημαδιακή και ταξίδεψε στην Ευρώπη, ενώ υμνήθηκε ως αξιοθαύμαστη δουλειά συνόλου. Όπως ήταν αναμενόμενο, στην αυλή του χωριατόσπιτου ο Αντουάν έβαλε αληθινό γρασίδι και αληθινές μπάλες άχυρου (τα δέντρα μόνο ήταν χειροποίητα). Το 1923 το έργο σκηνοθέτησε στο Βερολίνο ο Έρβιν Πισκάτορ, πατέρας του επικού θεάτρου μαζί με τον Μπρεχτ. Η προσπάθεια του Πισκάτορ να καταστήσει ένα θέατρο αξιώσεων προσιτό στους θεατές της εργατικής τάξης εκτιμήθηκε δεόντως, αν και η έμφαση στη νατουραλιστική λεπτομέρεια υπονόμευσε εν μέρει, σύμφωνα με τους κριτικούς, τον πυρήνα του κειμένου.


Εν έτει 2017, η Ελένη Σκότη αποφάσισε να αποφύγει την παγίδα των αντικειμένων. Δεν έχει άχυρα εδώ, ούτε γρασίδι. Ούτε καν ζωγραφισμένα δέντρα. Μόνο το πιο ταπεινό των υλικών, το φελιζόλ. Κομμένο σε παραλληλόγραμμα ποικίλων μεγεθών, βαμμένα μαύρα και «φαγωμένα» γύρω γύρω από τη φθορά της χρήσης, γίνονται στα χέρια των ηθοποιών «τουβλάκια» με τα οποία οριοθετούν το μέσα και το έξω, χτίζουν έναν τάφο που καταπίνει σταδιακά τον ετοιμοθάνατο αφέντη και μεταμορφώνουν διαρκώς τη δυναμική του χώρου (φρόνιμο θα ήταν, νομίζω, το καμουφλάρισμα της σιδερένιας σκάλας που δεν χρησιμοποιείται ποτέ).

Κριτική της παράστασης «Η δύναμη του σκότους» της Ελένης Σκότη Facebook Twitter
Οι άνισες ερμηνείες συνιστούν, πράγματι, ένα αδύναμο στοιχείο της παράστασης.


Η σκηνοθεσία επιχειρεί να απελευθερώσει το έργο από τη βαριά νατουραλιστική κληρονομιά του, όχι μόνο σε σκηνογραφικό επίπεδο αλλά και συνολικότερα. Του δίνει αέρα, το «τσιγκλάει» με τρυφερότητα, χωρίς εξυπνακίστικη διάθεση, ενώ με λεπτότητα εγχέει μικρές δόσεις χιούμορ που ασκούν απρόσμενη γοητεία χωρίς να παραβιάζουν την οντότητα των νοημάτων. Το καθαρό αφηγηματικό νήμα, η διαυγής παρουσίαση των χαρακτήρων και των σχέσεων συνοδεύονται ενίοτε από διάθεση παιχνιδιάρικη –βλ. τη σκηνή σεξ των παράνομων εραστών που κάνουν τα δοκάρια να τρίζουν– ή από μπρεχτικές πινελιές – οι «οδηγίες» των ηθοποιών προς τους οργανοπαίκτες, ένα ντουέτο ακορντεόν και μπαλαλάικας που συνοδεύει ζωντανά μεγάλο μέρος της δράσης με απλές, ζωηρές μελωδίες.


Δεν αποδεικνύονται όλες οι Πράξεις εξίσου στέρεα δουλεμένες. Η μάχη που διαδραματίζεται για την ψυχή του νεαρού Νικήτα πρέπει να δημιουργεί την αίσθηση της κλιμάκωσης, της δύναμης του σκότους που τον διεκδικεί όλο και πιο επιθετικά. Κι ενώ το πρώτο μέρος κυλάει αρμονικά, ζεσταίνοντας το ενδιαφέρον μας, το δεύτερο, εκεί όπου η ηθική αποχαλίνωση του κεντρικού ήρωα οφείλει να γίνει ιδιαίτερα αισθητή, εκτυλίσσεται αντιθέτως άνευρα – σαν αργόσυρτο σκαμπίλι και όχι σαν χαστούκι.


Μεσολαβεί η συμπαγής, λιτή και ζοφερή σκηνή της βρεφοκτονίας, με όλους τους ηθοποιούς να συντονίζονται σταματώντας κάθε αστείο, ακριβώς επειδή η δραματική σοβαρότητα των τεκταινομένων δεν επιτρέπει παρά την υπέρτατη συγκέντρωση. Η μετάνοια του Νικήτα για τις φρικτές πράξεις του, στην τελευταία Πράξη, έρχεται γρήγορα και δεν προλαβαίνουμε να την αφομοιώσουμε – ίσως επειδή έχει κοπεί μέρος του κειμένου. Το αβαθές ξέσπασμα του συμπαθούς Γιώργου Παπαγεωργίου αδυνατεί να μεταδώσει πειστικά τον σπαραγμό μιας κατεστραμμένης συνείδησης.

 
Οι άνισες ερμηνείες συνιστούν, πράγματι, ένα αδύναμο στοιχείο της παράστασης. Η Πέγκυ Τρικαλιώτη ενδίδει σε δραματικά τρεμουλιάσματα και άλλες περιττές εντάσεις (όχι, ευτυχώς, στη σκηνή της βρεφοκτονίας). Η Αθανασία Κουρκάκη, ως έφηβη ξελογιάστρα, δεν εντοπίζει καθόλου την τρομακτική πλευρά της ηρωίδας της, ούτε συνδέεται με τους συναδέλφους της ή τη δράση. Αξιοπρεπής αναδύεται ο Χρήστος Σαπουντζής ως γέρος υπηρέτης και αχνός ο Θανάσης Χαλκιάς ως Ακίμ.


Η Αγορίτσα Οικονόμου, τέλος, ερμηνεύει εξαιρετικά τη Ματριόνα, φοβερή μάνα μακιαβελικής σαγήνης, που χορηγεί δηλητηριώδεις σκόνες, υποκινεί φόνους, κανονίζει γάμους, όλα με το αζημίωτο και όλα για το καλό του γιου της. Κοφτερή σαν μαχαίρι, με ζηλευτή αίσθηση του μέτρου και κυρίαρχη της τεχνικής της, η ηθοποιός πλάθει μια ηρωίδα κυνική και καπάτσα, θεατρίνα της ζωής και της σκηνής, με κωμική φλέβα που χτυπάει αβίαστα δίπλα στη δολοπλόκα καρδιά της.

Info:

Η δύναμη του σκότους
του Λέοντος Τολστόι από την ομάδα Νάμα

Συγχρονο Θεατρο

Ευμολπιδών 45, Γκάζι

Δευτ. 19:30, Σάβ. 17:00 Κυρ. & Τρ. 21:00

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηow to resuscitate a dinosaur/ Έι, Romeo, πώς δίνεις το φιλί της ζωής σε έναν δεινόσαυρο;

Guest Editors / «Ο Καστελούτσι σκηνοθετεί μια υπόσχεση· και κάνει τέχνη εκκλησιαστική»

«Πέρασαν μέρες από την πρώτη μου επαφή με τη Βερενίκη. Μάντρωσα ένα κοπάδι σκέψεις» – ο Κυριάκος Χαρίτος γράφει για μια από τις πολυσυζητημένες παραστάσεις της σεζόν, που ανέβηκε στη Στέγη.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΙΤΟΣ
Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Θέατρο / Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Ένα νέο, αλλιώτικο σύμπαν για τον «χορό» ξεδιπλώνεται από τις 3 έως τις 6 Απριλίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, μέσα από τα πρωτοποριακά έργα τεσσάρων κορυφαίων Ελλήνων χορογράφων και του διεθνούς φήμης Damien Jalet.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κώστας Νικούλι

Θέατρο / «Μπορώ να καταλάβω το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος»

Ο 30χρονος Κώστας Νικούλι μιλά για την πορεία του μετά το «Ξενία» που του χάρισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού όταν ήταν ακόμα έφηβος, για το πόσο Έλληνας νιώθει, για την πρόκληση του να παίζει τρεις γκέι ρόλους και για το πόσο τον έχει αλλάξει το παιδί του.
M. HULOT
Μέσα στον θησαυρό με τις εμβληματικές φορεσιές της Δόρας Στράτου

Θέατρο / «Κάποτε έδιναν τις φορεσιές για έναν πλαστικό κουβά, που ήταν ό,τι πιο μοντέρνο»

Μια γνωριμία με τη μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου μέσα από τον πλούτο αυθεντικών ενδυμάτων που δεν μπορούν να ξαναραφτούν σήμερα και συντηρούνται με μεγάλο κόπο, χάρη στην αφοσίωση και την εθελοντική προσφορά μιας ομάδας ανθρώπων που πιστεύουν και συνεχίζουν το όραμά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Οι Αθηναίοι / Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Ανατρέποντας πολλά από τα στερεότυπα που συνοδεύουν τους ανθρώπους με αναπηρία, η Βασιλική Δρίβα περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε αλλά και τις χαρές, και μπορεί πλέον να δηλώνει, έστω δειλά, πως είναι ηθοποιός. Είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ξαναγράφοντας τον Ίψεν

Θέατρο / Ο Ίψεν στον Πειραιά, στο μουράγιο

«Δεν είναι εύκολο να είσαι ασυμβίβαστη. Όπως δεν είναι εύκολο να ξαναγράφεις τον Ίψεν» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση «Εχθρός του λαού» σε διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Lifo Videos / «Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Η ηθοποιός Παρασκευή Δουρουκλάκη μιλά για την εμπειρία της με τον Πέτερ Στάιν, τις προσωπικές της μάχες με το άγχος και την κατάθλιψη, καθώς και για το θέατρο ως διέξοδο από αυτές.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Θέατρο / Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Από τον ρόλο της Μάσα στην πραγματική ζωή, από το Ηράκλειο όπου μεγάλωσε μέχρι τη ζωή με τους ανθρώπους του θεάτρου, από τον φόβο στην ελευθερία, η ζωή της Μαρίας Σκουλά είναι ένας δρόμος μακρύς και δύσκολος που όμως την οδήγησε σε κάτι δυνατό και φωτεινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Θέατρο / Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Μέσα από την εναλλαγή αφηγήσεων, εμπειριών, αναπαραστάσεων, χορού, βίντεο και ήχου, η παράσταση του Γιώργου Βαλαή αναδεικνύει τις διαφορές αλλά και τις συνδέσεις που υπάρχουν μεταξύ των δυο διαφορετικών γενεών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρομέο Καστελούτσι: «Όπου παρεμβάλλεται το κράτος, δεν υπάρχει χώρος για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εναντίον του κράτους και το κράτος εναντίον του έρωτα».

Θέατρο / Ρομέο Καστελούτσι: «Πάντα κάποιος πολεμά τον έρωτα. Και οι εραστές είναι πάντα τα θύματα»

Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, λίγο πριν επιστρέψει στην Αθήνα και στη Στέγη για να παρουσιάσει τη «Βερενίκη» του, μας μίλησε για τον έρωτα, τη γλώσσα και τη μοναξιά, την πολιτική και την ανυπέρβλητη Ιζαμπέλ Ιπέρ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
CHECK How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της συστημικής ιστορίας

Θέατρο / How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της Iστορίας

Σκηνοθετημένη από έναν νέο δημιουργό, η παράσταση που βασίζεται στο τελευταίο κείμενο της Γλυκερίας Μπασδέκη επιχειρεί έναν διάλογο με μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της ελληνικής ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αγορίτσα Οικονόμου

Αγορίτσα Οικονόμου / «Πέφτω να κοιμηθώ και σκέφτομαι ότι κάτι έχω κάνει καλά»

Βρέθηκε να κυνηγάει το όνειρο της υποκριτικής, χωρίς να γνωρίζει τον τρόπο, αλλά με τη βεβαιότητα ότι δεν ήθελε ποτέ να μείνει με την απορία «γιατί δεν το έκανα;». Μέσα από σκληρή δουλειά και πολλούς μικρούς ρόλους, κατάφερε να βρει τον δρόμο της στην τέχνη, στον οποίο προχωρά και αισθάνεται τυχερή. Η Αγορίτσα Οικονόμου είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 

Θέατρο / «Αν κλάψω με ένα έργο, είμαι σε καλό δρόμο»

Ο Χρήστος Θεοδωρίδης, που έχει σκηνοθετήσει με επιτυχία δύο έργα φέτος, του Βιριπάγιεφ και της Αναγνωστάκη, εξηγεί γιατί τον ενδιαφέρουν τα κείμενα που μιλάνε στον άνθρωπο σήμερα, ακόμα κι αν σε αυτά ακούγονται ακραίες απόψεις που ενοχλούν και τον ίδιο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Να είσαι γκέι στη Νέα Υόρκη

Θέατρο / «Η Κληρονομιά μας»: Τι αποκομίσαμε από την εξάωρη παράσταση στο Εθνικό

«Μία ποπ queer saga, παραδομένη πότε στη μέθη των κοκτέιλ Μανχάταν και πότε στο πένθος μιας αλησμόνητης συλλογικής απώλειας» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το πολυβραβευμένο έργο του Μάθιου Λόπεζ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Γιάννη Μόσχο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ