«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας Facebook Twitter
Αν η Μήδεια είναι γυναίκα που διεκδικεί ανδρικά προνόμια σε μια πατριαρχική κοινωνία, τι σημαίνει η παρουσίασή της σήμερα από έναν άνδρα ηθοποιό; Φωτο: Μαριλένα Σταφυλίδου
0

Η Μήδεια δεν μοιάζει να έχει την καλύτερη γνώμη για το φύλο της.

«Το πιο πανάθλιο φυτό είν' η γυναίκα» λέει στον Χορό, επιδιώκοντας την συμπόνοια τους.

Και συνεχίζει περιγράφοντας με τα πιο μελανά χρώματα τη θέση υποταγής και ασφυξίας, την οποία επιφυλάσσει η αρχαία ελληνική κοινωνία στα θηλυκά μέλη της. Στο έλεος της πατρικής βούλησης αρχικά, της συζυγικής αργότερα, η κόρη στερείται κάθε δικαίωμα επιλογής, γνώμης, ή αντίδρασης. «Πήρε καλόν αφέντη; πήρε απάνθρωπο; Πολύ αργά. Ο χωρισμός δεν είναι λύση». Αναγκασμένη να υπομένει, να περιμένει, να κάνει τα στραβά μάτια, να δέχεται κάθε παραξενιά, να υπηρετεί και να φροντίζει «αυτόν τον ξένο που κοιμάται δίπλα της», έτσι κυλάει η ζωή της. Ο άνδρας έχει χιλιάδες διεξόδους, η γυναίκα καμία. Το σπίτι είναι βασίλειο και φυλακή της · ό,τι χειρότερο για τη Μήδεια, που μισεί την αφάνεια, φθονεί τη λάμψη των πολεμιστών, τη δόξα των γενναίων, και προτιμά χίλιες φορές τη μάχη από τη γέννα, το σπαθί από το δηλητήριο.


Όπως και αν την κοιτάξεις, η Μήδεια στέκεται στο μεταίχμιο. Βάρβαρη ή ελληνίδα; Μια ξένη, όπως επαναλαμβάνει ξανά και ξανά, που όμως ορκίζεται στους ίδιους θεούς και μιλάει την ίδια «γλώσσα» με τον Χορό των κορίνθιων γυναικών. Θνητή ή ημίθεη; Μια γυναίκα σαν όλες τις άλλες, όπως αρέσκεται να υποστηρίζει, ευάλωτη στον έρωτα και την προδοσία ή μια μορφή που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα, λέαινα, Χάρυβδη και Ερινύα, αδίστακτη εγγονή του Ήλιου, που κατέχει την τέχνη των δηλητηρίων και ξέρει δόλια να σκορπά τον όλεθρο στους εχθρούς της;


Προκαλεί δέος αυτή η «Μήδεια»; Όχι, αλλά είναι τρυφερή και μελαγχολική. Είναι ένα ίχνος που απέμεινε στο πέρασμα του χρόνου. Μια αντανάκλαση και μια ανάμνηση.

Η ηρωίδα του Ευριπίδη οικειοποιείται και ταυτόχρονα σπάει τα στερεότυπα: υποκρίνεται την αδύναμη και τη χαμένη για να ξεγελάσει τον Κρέοντα, χύνει ψεύτικα δάκρυα μετάνοιας ενώπιον του Ιάσονα, καθησυχάζει τις ανασφάλειες των ανδρών επιβεβαιώνοντας την εικόνα που έχουν εκείνοι στο μυαλό τους για τις γυναίκες. Την επόμενη στιγμή, όμως, τα θρυμματίζει όλα. Φανερώνει το ασίγαστο μένος της, την απόλυτη άρνησή της να συμμορφωθεί με τις προσδοκίες των άλλων, καθώς και τη φλεγόμενη φιλοδοξία της να επαναπροσδιορίσει τα δεδομένα της γυναικείας φύσης: όσο περνάει από το χέρι της οι γυναίκες δεν θα θεωρούνται πια δειλές _ ούτε στον έρωτα, ούτε πουθενά αλλού. Για να το πετύχει αυτό _ κι εδώ έγκειται το αμάρτημα και η τραγικότητά της _ θα εκτοξευτεί με τόση βία, θα απελευθερώσει τόσο σκοτεινές δυνάμεις ώστε θα εξοντώσει το ίδιο το μητρικό ένστικτο, θα ακρωτηριάσει το πολυτιμότερο κομμάτι της: τα παιδιά της. Σαν άλλος Αγαμέμνων, που θυσίασε την Ιφιγένεια για χάρη του Τρωικού πολέμου, αυτή θα θυσιάσει τα τέκνα της στο βωμό της δικής της «ηρωικής» εκστρατείας. Το όνομά της θα κερδίσει μια θέση στην αιωνιότητα, θα προκαλεί για πάντα δέος αλλά μονάχα χάρη σε μια φρικτή διαστρέβλωση της έννοιας του ηρωισμού, ένα αδιανόητο έγκλημα.


Αν η Μήδεια είναι γυναίκα που διεκδικεί ανδρικά προνόμια σε μια πατριαρχική κοινωνία, τι σημαίνει η παρουσίασή της σήμερα από έναν άνδρα ηθοποιό; Έναν άνδρα αρρενωπό, που δεν καμώνεται τη γυναίκα αλλά χρησιμοποιεί το θηλυκό γένος για τον εαυτό του στο λόγο του, απλά και ανεπιτήδευτα; Το παιχνίδι αποκτά ενδιαφέρον. Αν η Μήδεια αποσταθεροποιεί την «τάξη» της «γυναίκας», τότε ο ηθοποιός αυτός (ο Γιώργος Γάλλος), με την ερμηνεία του, αποσταθεροποιεί την τάξη του «άνδρα». Ο ένας γίνεται το «αρνητικό» του άλλου και εκεί, όπως μας έμαθε η ψυχανάλυση, συναντιούνται. Οι οικείες ταξινομήσεις μοιραία υπονομεύονται _ πού τελειώνει το ένα φύλο και πού αρχίζει το άλλο;


Η παράμετρος αυτή της παράστασης είναι σημαντική, όχι όμως η μόνη καθοριστική. Στο κάτω κάτω «ξεχνάμε τα φύλα, όταν μας συνεπαίρνει το συναίσθημα» λέει ο Ολιβιέ Πυ για τον Άμλετ που παρουσιάζει φέτος στην Αβινιόν αποκλειστικά με άνδρες (ερασιτέχνες) ηθοποιούς.

Στην παράσταση του Δημήτρη Καραντζά, μας συνεπαίρνει η ένθερμη λιτότητα των ερμηνειών και η όμορφη αισθητική του συνόλου. Οι τρεις ηθοποιοί, άλλωστε, δεν ενσαρκώνουν αλλά αφηγούνται την ιστορία της βάρβαρης πριγκίπισσας από την Κολχίδα: πότε ως μάρτυρες ενός φοβερού γεγονότος που ανήκει στο παρελθόν και πότε ως «ρόλοι» που αναπαριστούν την ιστορία που έγραψε ο Ευριπίδης, σαγηνευτικά μεταφρασμένη από τον Μίνωα Βολανάκη. «Την ακούς; Την είδα! Δεν άκουσα να το ιστορούν, την είδα με τα μάτια μου!» είναι οι πρώτες φράσεις που εκστομίζουν ως εμπλεκόμενοι σχολιαστές, μια διάσταση στην οποία επιστρέφουν ανά διαστήματα, χρησιμοποιώντας επιπρόσθετα κείμενα για να πετύχουν το στόχο τους: πότε από το σενάριο του Παζολίνι, πότε από τη Μήδεια του Ανούιγ και πότε από το Μήδειας υλικό του Χάινερ Μύλερ.


Ντυμένοι πανομοιότυπα, με μαύρα κοστούμια, λευκά υποκάμισα και γραβάτες, φιγούρες διαχρονικής κομψότητας που προσπαθούν διαρκώς να ισορροπήσουν πάνω σε έναν συμπαγή φλοιό από κοκκαλωμένους κορσέδες – η «ρημαγμένη όχθη» του Μύλερ;– οι τρεις ηθοποιοί συνθέτουν μια εξαιρετικά εναρμονισμένη τριάδα, είτε λειτουργούν ως σύνολο είτε ο καθένας χωριστά. Φλογερός και ταυτόχρονα εγκρατής, ο Γιώργος Γάλλος, σπινθηροβόλος, ευέλικτος, ευθύβολος και ενίοτε αστείος ο Χρήστος Λούλης (Κρέων, Ιάσων, Παιδαγωγός, Αιγέας), απόλυτα δοσμένος και δοτικός ο Μιχάλης Σαράντης, Χορός κι αργότερα Αγγελιοφόρος, ο άνθρωπος που συγκλονίζεται από τα όσα ανείπωτα συνέβησαν.

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά: Μια προσωπική ανάγνωση, μικρής αλλά ουσιαστικής κλίμακας Facebook Twitter
Ντυμένοι πανομοιότυπα, με μαύρα κοστούμια, λευκά υποκάμισα και γραβάτες, φιγούρες διαχρονικής κομψότητας που προσπαθούν διαρκώς να ισορροπήσουν πάνω σε έναν συμπαγή φλοιό από κοκκαλωμένους κορσέδες οι τρεις ηθοποιοί συνθέτουν μια εξαιρετικά εναρμονισμένη τριάδα. Φωτο: Μαριλένα Σταφυλίδου


Κι εκεί που η απειλή της μονοτονίας απειλεί προς στιγμήν να αναδυθεί, έρχεται η σκηνογραφική έκπληξη και κερδίζει τον θαυμασμό μας (εξαιρετική η δουλειά της Ελένης Μανωλοπούλου): το ξέσκισμα του σκηνικού «δαπέδου» αποκαλύπτει σταδιακά τον «ήλιο» επί της γης. Μέσα στο σκοτάδι απομένει μόνο ένας φωτεινός κύκλος να ρουφάει τα λόγια και τα βλέμματα, σαν «ανάποδη» μαύρη τρύπα, εφόσον τώρα πια η Μήδεια μόνο προς τα κάτω μπορεί να ανυψωθεί με το ανύπαρκτο άρμα της.


Προκαλεί δέος αυτή η «Μήδεια»; Όχι, αλλά είναι τρυφερή και μελαγχολική. Είναι ένα ίχνος που απέμεινε στο πέρασμα του χρόνου. Μια αντανάκλαση και μια ανάμνηση. «Πεθαίνουν τα πανάρχαια παραμύθια» λέει ο Χορός του Ευριπίδη και ίσως να μην πεθαίνουν ακριβώς αλλά να μεταμορφώνονται μέσα από την οπτική ενός νέου σκηνοθέτη και των συνεργατών του., μια ολοκληρωμένη πρόταση-πείραμα που ταίριαξε άψογα στον χώρο της Μικρής Επιδαύρου.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν

Θέατρο / Πού οφείλεται τόση δίψα για το θέατρο;

Το θέατρο εξακολουθεί να προκαλεί debates και ζωηρές συζητήσεις, παρά τις κρίσεις και τις οικονομικές περικοπές που έχει υποστεί, και φέτος ανεβαίνουν στην Αθήνα παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ανδρέας Κωνσταντίνου

Θέατρο / Ανδρέας Κωνσταντίνου: «Δεν μ' ενδιαφέρει τι υποστηρίζεις στο facebook, αλλά το πώς μιλάς σε έναν σερβιτόρο»

Ο ηθοποιός που έχει υποδυθεί τους πιο ετερόκλητους ήρωες και θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας» αισθάνεται ότι επιλέγει την τηλεόραση για να ικανοποιήσει την επιθυμία του για κάτι πιο «χειροποίητο» στο θέατρο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Ο Στρίντμπεργκ και η «Ορέστεια» προσγειώνονται στον κόσμο της Λένας Κιτσοπούλου

Θέατρο / Η Μαντώ, ο Αισχύλος και ο Στρίντμπεργκ προσγειώνονται στον κόσμο της Κιτσοπούλου

Στην πρόβα του νέου της έργου όλοι αναποδογυρίζουν, συντρίβονται, μοντάρονται, αλλάζουν μορφές και λένε λόγια άλλων και τραγούδια της καψούρας. Ποιος θα επικρατήσει στο τέλος;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Οι Αθηναίοι / «Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Η ηθοποιός Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου θυμάται τα χρόνια του Θεάτρου Τέχνης, το πείραμα και τις επιτυχίες του Χυτηρίου, περιγράφει τι σημαίνει γι' αυτή το θεατρικό σανίδι και συλλογίζεται πάνω στο πέρασμα του χρόνου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Θωμάς Μοσχόπουλος

Θέατρο / «Άρχισα να βρίσκω αληθινή χαρά σε πράγματα για τα οποία πριν γκρίνιαζα»

Έπειτα από μια δύσκολη περίοδο, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανεβάζει τον δικό του «Γκοντό». Έχει επιλέξει μόνο νέους ηθοποιούς για το έργο, θέλει να διερευνήσει την επίδρασή του στους εφήβους, πραγματοποιώντας ανοιχτές πρόβες. Στο μεταξύ, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Αργυρώ Μποζώνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Θέατρο / Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Ένα συναρπαστικό υβρίδιο θεάτρου, συναυλίας, πολιτικοκοινωνικού μανιφέστου και rave party, βασισμένο στο έργο του επικηρυγμένου στη Ρωσία δραματουργού Ιβάν Βιριπάγιεφ, ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και αποπειράται να δώσει απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

The Review / Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και ο δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου Γιώργος Βουδικλάρης μιλούν για την παράσταση «Ο Χορός των εραστών» της Στέγης, τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει το κείμενο του Τιάγκο Ροντρίγκες και τη χαρά τού να ανακαλύπτεις το next best thing στην τέχνη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Όπερα / Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Πολυσχιδής και ανήσυχη, η Φανί Αρντάν δεν δίνει απλώς μια ωραία συνέντευξη αλλά ξαναζεί κομμάτια της ζωής και της καριέρας της, με αφορμή την όπερα «Αλέκο» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ που σκηνοθετεί για την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το «Κυανιούχο Κάλιο» είναι μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων 

Θέατρο / «Κυανιούχο Κάλιο»: Μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Όχι μόνο σε ανελεύθερα ή σκοταδιστικά καθεστώτα, αλλά και στον δημοκρατικό κόσμο, η συζήτηση για το δικαίωμα της γυναίκας σε ασφαλή και αξιοπρεπή ιατρική διακοπή κύησης παραμένει τρομακτικά επίκαιρη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

Θέατρο / Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

«Εκείνο που με σπρώχνει να δημιουργώ θεατρικούς χαρακτήρες είναι ο έρωτας», έλεγε ο Ουίλιαμς, που πίστευε ότι ο πόθος «είναι κάτι που κατακλύζει πολύ μεγαλύτερο χώρο από αυτόν που μπορεί να καλύψει ένας άνθρωπος». Σε αυτόν τον πόθο έχει συνοψίσει τη φυγή και την ποίηση, τον χρόνο, τη ζωή και τον θάνατο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ