Την ιδέα για ένα μονόλογο με θέμα τη βλακεία έδωσε στον Σάκη Σερέφα ο Δημήτρης Πιατάς, με τον οποίο είχαν ξανά συνεργαστεί στο Μαμ, στον Εξώστη του Αμόρε. «Το θέμα με ενέπνευσε αμέσως, γιατί ανακάλεσε αποθέματα προσωπικών βιωμάτων, βλακώδους συμπεριφοράς που είτε επέδειξα ο ίδιος είτε δέχθηκα από τρίτους. Κατέληξα ότι η βλακεία έχει δύο σκέλη, που είναι και οι "θέσεις" του έργου: 1) ο καθένας μας τη διαθέτει σε μικρές ή μεγάλες ποσότητες. Δεν υπάρχει άνθρωπος, οσοδήποτε ευφυής ή ικανός μπορεί να είναι σε άλλα πεδία της ζωής, που να μη λειτουργεί και σε επίπεδο βλακείας και 2) κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις η εκδήλωση της βλακείας μπορεί να είναι ωφέλιμη για μας τους ίδιους και για την κοινωνία, γιατί μας προστατεύει από την αλαζονεία της εξυπνάδας και κάνει τελικά τις κοινωνίες πιο ανθρώπινες και ήπιες.
Απ' όσα έχεις διαβάσει σχετικά -και ξέρω ότι οι συγγραφείς είναι συνήθως και φανατικοί αναγνώστες- ποια κείμενα για τη βλακεία ξεχωρίζεις;
ΤοΜωρίας Εγκώμιον του Έρασμου. Στις σελίδες του, μεταξύ άλλων, βρίσκεις μία καταπληκτική διακωμώδηση των σοφολογιότατων και των εγγράμματων, οι οποίοι είναι τόσο απορροφημένοι από τα διαβάσματα και τα γραπτά τους που δεν μπορούν να δουν την τύφλα τους. Πρόκειται για περιπτώσεις ανθρώπων ανίκανων να εκφράσουν μία πρωτότυπη σκέψη, εκτός του ειδικού τους αντικειμένου - υπάρχουν πολλοί τέτοιοι και σήμερα. Στο Σεμινάριο Βλακείας, ωστόσο, δύο φράσεις λειτούργησαν ως μότο. Αυτό που έγραψε πολύ όμορφα ο Πολ Βαλερί, «υπάρχει ένας ηλίθιος μέσα μου και πρέπει να επωφεληθώ από τα λάθη του», και μια αραβική παροιμία που λέει «η βλακεία είναι θείο χάρισμα, αρκεί να της γίνεται συνετή διαχείριση».
Ποιος είναι ο ήρωας του Σεμιναρίου Βλακείας;
Είναι καθηγητής σε κολέγιο που ετοιμάζει μάνατζερ. Λίγο πριν αρχίσει ένα σεμινάριο περί βλακείας (οι σπουδαστές δεν έχουν έρθει ακόμη), αρχίζει να λέει μεγαλοφώνως τι πραγματικά πιστεύει για τη βλακεία, υπεραμυνόμενος της ευεργετικής συμβολής της στην κοινωνία με σχετικά ιστορικά παραδείγματα και επεισόδια από την προσωπική του ζωή. Παριστάνει τον τεχνοκράτη καθηγητή που απευθύνεται σε επίδοξα μεγαλοστελέχη επιχειρήσεων, αλλά γνωρίζει πολύ καλά το βλάκα μέσα του. Όταν κάποια στιγμή μπαίνουν οι σπουδαστές, αυτός ο άνδρας πρέπει να τους διδάξει πώς να εντοπίζουν τους βλάκες που υπάρχουν μέσα σε κάθε εταιρεία και να τους απομακρύνουν. Να τους διδάξει δηλαδή πώς να γίνουν ανελέητοι. Αρχίζει λοιπόν ένα λίβελλο κατά της βλακείας, αλλά, καθώς δεν πιστεύει αυτά που λέει, σιγά σιγά αρχίζει να καταρρέει. Καταλήγει να μην μπορεί να αρθρώσει λέξη.
Η σύγχρονη εμπειρία δείχνει ότι ένα σχετικά νέο είδος βλακών ευδοκιμεί πλέον, αυτών που εκπροσωπούν την υπερεξειδίκευση στην επιστήμη και στην εργασία.
Πολλά φαινόμενα της εποχής, πέρα από συγκυρίες που λειτουργούν ως καταλύτες, έχουν να κάνουν με το ότι άνθρωποι που έχουν εξουσία στον πολιτικό και οικονομικό τομέα αδυνατούν να δουν το σύνολο, να έχουν ολική άποψη, επειδή ακριβώς έχουν υπερεξειδικευμένο βλέμμα στα πράγματα. Δεν μιλάμε ακριβώς για βλακεία αλλά για μια κατάσταση που συναντά τη βλακεία εξ αποτελέσματος.
Η ευφυΐα τυφλώνει;
Δεν χωράει αμφιβολία ότι ακόμη και πολύ έξυπνοι άνθρωποι μπορούν να φερθούν σαν βλάκες. Δύο χαρακτηριστικά ιστορικά παραδείγματα, ο Ναπολέων και ο Χίτλερ, το επιβεβαιώνουν πανηγυρικά.
Ποια βλακώδης συμπεριφορά σε ταλαιπωρεί περισσότερο στην καθημερινότητα;
Οτιδήποτε στρέφεται επιθετικά εναντίον της κοινωνικής συνύπαρξης, η απουσία κοινωνικής αλληλεγγύης, που συνυπάρχει με μια αντίληψη «εγώ θα τα καταφέρω μόνος μου» αποτελούν για μένα την πιο διαδεδομένη εκδήλωση βλακείας σήμερα.
Οι βλάκες ωστόσο είναι χρήσιμοι: ως αναλώσιμο ανθρώπινο δυναμικό και ως στήριγμα για τα κάθε λογής συστήματα εξουσίας.
Είναι η κύρια δεξαμενή, τόσο των ολοκληρωτικών καθεστώτων όσων και των ακραίων ομάδων εντός των κοινωνιών. Ο φανατισμός, λ.χ. ο θρησκευτικός ή ο ποδοσφαιρικός, δεν είναι εκδήλωση βλακείας; Παρ' ότι αυτοί που τον πρεσβεύουν δεν είναι απαραιτήτως βλάκες, επειδή είναι κολλημένοι κι έχουν τυφλωθεί, δεν διαφέρουν από έναν άνθρωπο με διανοητική υστέρηση. Η υπέρβαση του μέτρου είναι βλακεία.
Τελικά η βλακεία, εκτός από αήττητη, μπορεί να είναι και χρήσιμη;
Κοίτα, εδώ ασχολούμαι με τη βλακεία ως αποτέλεσμα της στυγνής εξυπνάδας. Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν ανοίγματα, τα ευάλωτα σημεία τους. Αν οχυρωθείς διανοητικά γύρω απ' ό,τι λέγεται μυαλό, γίνεσαι ένα εγκεφαλικό τέρας, ένας killer, που στερείται του στοιχείου ανθρωπιάς που προσδίδει η παραδοχή ότι ανά πάσα στιγμή και ο πιο έξυπνος άνθρωπος μπορεί να κάνει λάθος και να φερθεί σαν βλάκας. Ζούμε σε μια εποχή που μόνο οι πανέξυπνοι έχουν θέση, και οι βλακώδεις πτυχές μας αποκρύβονται ως απαράδεκτες. Πλην όμως η βλακεία είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση και είναι καλό είναι να την αποδεχόμαστε και στον εαυτό μας και στους άλλους. Το βασικό πόιντ του έργου δηλαδή είναι μια τρυφερή υπεράσπιση της αδύναμης, ευάλωτης και γλυκιάς όψης που έχει καθένας από μας και που λέγεται «βλακεία».
σχόλια