Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Στόχος του Θάνου Παπακωνσταντίνου είναι να μετουσιώσει την τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με έναν μοναδικό τρόπο με τα μεγάλα κείμενα που κουβαλούν τα πάθη και τη σκοτεινή πλευρά του είδους των ανθρώπων. Είτε σκηνοθετεί παραστάσεις θεάτρου είτε όπερας, η προβληματική του συνδέει τα φιλοσοφικά ερωτήματα με μια γλώσσα χαρακτηριστική της εικαστικής ταυτότητας, του ήχου και της μουσικής του τρόπου που δουλεύει. Η δραματουργική ύλη κάθε έργου γίνεται ο καμβάς όπου αναπτύσσονται ο λόγος και η αισθητική του προσέγγιση.

Στις 2 και 3 Αυγούστου οι Βάκχες του Ευριπίδη ανεβαίνουν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου σε δική του σκηνοθεσία και παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου. Στόχος του είναι να μετουσιώσει την τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο.

Όταν ο Διόνυσος φτάνει στη Θήβα, ο βασιλιάς Πενθέας αρνείται να δει τον πρώτο του εξάδελφο ως θεό και απαγορεύει τη διάδοση της νέας θρησκείας. Η άρνησή του εγείρει τη μήνι του θεού ο οποίος, σε μια τραγική αντιστροφή των ρόλων, γίνεται από διωκόμενος διώκτης οδηγεί τον Πενθέα στον αφανισμό, που προκαλείται από την ίδια του τη μητέρα.

Ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου. Όπως ξεκινά το έργο, μοιάζει σαν ο Διόνυσος να χειρίζεται ακόμα και σωματικά, σαν θηριοδαμαστής, το στήσιμο μιας σκηνής όπου γίνεται μια τελετή διαδοχικού ακρωτηριασμού.

«Ο Ευριπίδης γράφει τις Βάκχες στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ. και της ζωής του. Εκεί ξαναφέρνει στη σκηνή τον θεό Διόνυσο, τον ιδρυτή του είδους. Ο θεός του θεάτρου, της ετερότητας, του διαμελισμού και της συγχώνευσης, της ευδαιμονίας και της καταστροφής, στήνει ένα παιχνίδι που ο Ευριπίδης θέλησε να τελειώσει με ένα διαμελισμένο σώμα που δεν θα μαζέψει κανείς», λέει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, πιστεύοντας ότι το πιο δύσκολο με τα έργα αυτού του μεγέθους είναι να βγάλεις από πάνω τους την καλώς ή κακώς εννοούμενη έννοια της «παράδοσης» που έχουμε στο κεφάλι μας.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
«Με το θέατρο κάνουμε αυτό που μπορούμε τη δεδομένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο κόσμο. Aύριο θα έρθουν να το διαβάσουν αλλιώς κάποιοι επόμενοι και αυτό δίνει χαρά σε έναν δημιουργό». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

«Μόνο κακό κάνει αυτή η πρόσληψη γιατί σε εμποδίζει να δεις τι λένε καταρχάς αυτά τα έργα ως κείμενα και να βρεις έναν τρόπο να συνδεθείς προσωπικά και να χειριστείς την πολύπλοκη διαστρωμάτωσή του. Είναι σπουδαία και μεγάλα κείμενα αυτά, έχουν αντέξει χιλιάδες χρόνια και δεν θα δικαιώσω εγώ τον Ευριπίδη.

Προσωπικά, τα θεωρώ πηγή δημιουργίας και είναι εξαιρετικό να μπαίνει κάποιος μέσα σε αυτά τα τοπία, να ψάχνει και να προτείνει κάτι. Είναι ενδιαφέρον το πώς καταλήγει το έργο με τα λόγια της Αγαύης, “ας αναλάβουν άλλες Βάκχες”, κάτι που συμβαίνει και με την τέχνη. Με το θέατρο κάνουμε αυτό που μπορούμε τη δεδομένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο κόσμο. Aύριο θα έρθουν να το διαβάσουν αλλιώς κάποιοι επόμενοι και αυτό δίνει χαρά σε έναν δημιουργό».

Υπάρχει ο Διόνυσος, ο ανδρόγυνος, ο λαμπρός, που γνωρίζουμε, όμως στις Βάκχες αναβιώνει η λατρεία του και μας πάει πολύ πίσω, πολύ πριν από την απεικόνισή του στα αγγεία της κλασικής Αθήνας, που τον θέλουν πιο εξευγενισμένο. Πηγαίνουμε σε μια λατρεία άγρια, όπου έχει τη μορφή Σατύρου, ενός θεού τρομακτικού, που όσο κι αν τον λειάνεις και είναι πρόσωπο που κινεί τον μύθο.

«Μιλάμε για έναν θεό που στον πυρήνα του είναι ο μεγάλος καταστροφέας, αυτός που καταλύει τα όρια, ανακατεύει τα πάντα, είναι ένας ίλιγγος, μια μαύρη τρύπα η ύπαρξή του. Όποια βεβαιότητα, σταθερά έχεις, όποια τακτοποίηση έχεις κάνει στη ζωή σου και στον κόσμο, έρχεται αυτός και σου λέει “ξέχνα τα όλα”, στην ίδια σκηνή τυχαίνει να είναι ο γλυκύτερος και ο χειρότερος. Με απασχόλησε και ένας άλλος ισχυρός άξονας που φέρνω στην παράσταση: ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Ο Αργύρης Πανταζάρας υποδύεται τον Πενθέα. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Όπως ξεκινά το έργο, μοιάζει σαν ο Διόνυσος να χειρίζεται ακόμα και σωματικά, σαν θηριοδαμαστής, το στήσιμο μιας σκηνής όπου γίνεται μια διαδοχική τελετή ακρωτηριασμού. Για μένα η μανία και η βακχεία βρίσκονται σε έναν ευθύ διάλογο και μετατρέπουν τη σκηνή σε έναν άλλο Κιθαιρώνα, όπου επιτρέπονται τα πάντα. Μπαίνει ο θεός και τους χειρίζεται όλους, μπαίνει μαζί και το ζήτημα του δημιουργού και του τρόπου που χειρίζεται αυτό τον μίτο».

cover
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Τον Θάνο Παπακωνσταντίνου τον απασχολεί πολύ λιγότερο το θεολογικό κομμάτι του έργου. Προσηλώνεται στην ανθρώπινη διάσταση, στην ικανότητα ενός ανθρώπου να είναι το καλύτερο και το χειρότερο την ίδια στιγμή, και για το εαυτό του και για τους άλλους». Όλα υπάρχουν μέσα μας και πολλές φορές δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.

«Όταν είναι κάτι έξω από εμάς μπορούμε να του δώσουμε όνομα. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που δεν μπορούμε να δούμε και δεν αντέχουμε». Ο Γιώργος Χειμωνάς, που έχει κάνει τη μετάφραση, με την ιδιότητά του του ψυχιάτρου δίνει στη λειτουργία του λόγου τη διάσταση μιας μεγάλης παραίσθησης.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης στον ρόλο του Διόνυσου. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

«Κάτι που με ενδιαφέρει να φανεί στη παράσταση είναι πώς ο Πενθέας αυτό το κομμάτι της λατρείας του Διονύσου που αρνείται το έχει μέσα του. Βλέπεις ό,τι μπορείς και αντέχεις από αυτόν τον θεό, αν έχεις χώρο μέσα σου βλέπεις και τον τιμωρό και την πηγή της χαράς, της ευφροσύνης. Είναι ένα καθρέφτης και ό,τι είσαι, αυτό θα δεις. Αυτό εκθέτουμε, το πόσο δύσκολα ανοιγόμαστε στον άλλον και πόσο μπορούμε να διασταλούμε και να ανοίξουμε τελικά ώστε να έχουμε χώρο μέσα μας».

Οι γυναίκες, οι Βάκχες, αυτά τα απελευθερωμένα πλάσματα είναι ένας υπέροχος χορός, ο πιο επιδραστικός από τους σωζόμενους, ισάξιος των προσώπων που παρεμβαίνουν, ζητούν, καθοδηγούν· είναι αυτές που προχωρούν τη δράση.

«Πηγαινοέρχονται και γλιστράνε σε περιοχές ψυχικές και σωματικές με μια ελευθερία, ισχύ και ανάταση γιατί δεν ενδιαφέρονται πώς φαίνονται στους άλλους. Μοιάζει με ευχή για τις ζωές μας να μπορούμε να ακούμε την επιθυμία μας και να λειτουργούμε χωρίς να μας ενδιαφέρει πώς φαινόμαστε. Εδώ ο θεός σού λέει “επιτρέπονται όλα”, αλλά την ίδια στιγμή αυτή η απελευθέρωση είναι και κάτι τρομακτικό. Δεν μπορείς να χειριστείς εύκολα το “επιτρέπονται όλα”. Πόση ελευθερία μπορούμε να αντέξουμε χωρίς να διαλυθούμε; Γιατί και ο θεατής αυτό που θέλει και μπορεί να αντέξει θα δει τελικά».

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
«Όταν είναι κάτι έξω από εμάς μπορούμε να του δώσουμε όνομα. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που δεν μπορούμε να δούμε και δεν αντέχουμε». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Να είσαι γκέι στη Νέα Υόρκη

Θέατρο / «Η Κληρονομιά μας»: Τι αποκομίσαμε από την εξάωρη παράσταση στο Εθνικό

«Μία ποπ queer saga, παραδομένη πότε στη μέθη των κοκτέιλ Μανχάταν και πότε στο πένθος μιας αλησμόνητης συλλογικής απώλειας» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το πολυβραβευμένο έργο του Μάθιου Λόπεζ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Γιάννη Μόσχο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Με Μαρμαρινό, Κουρεντζή, Ράσσε, Mouawad και Ζυλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Πολιτισμός / Μαρμαρινός, Κουρεντζής, Ράσε, Mouawad και Ζιλιέτ Μπινός στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Επιδαύρου

Καλλιτέχνες με ιστορικό ίχνος στην Επίδαυρο θα παρουσιάσουν τη δουλειά τους δίπλα σε ξένους και άλλους Έλληνες δημιουργούς, ενώ στις 19 Ιουλίου θα ακούσουμε την ορχήστρα Utopia υπό τη διεύθυνση του Θ. Κουρεντζή.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει τον εαυτό του;      

Θέατρο / Μπορεί το ελληνικό θέατρο να σατιρίσει επιτυχημένα τον εαυτό του;      

«Αν θες να αναμετρηθείς με κάτι, αν θες να πας στην ουσία, πρέπει να πονέσεις» – Κριτική για την πολυσυζητημένη παράσταση «Merde!» των Βασίλη Μαγουλιώτη και Γιώργου Κουτλή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
Ο Γιάννος Περλέγκας βρίσκει τη χαρά της δημιουργίας στη φλόγα για συνύπαρξη

Θέατρο / «Έχω νιώσει ακατάλληλος και παρωχημένος δεινόσαυρος μέσα στο θεατρικό τοπίο που αλλάζει»

Με αφορμή το έργο του Μπέρνχαρντ «Η δύναμη της συνήθειας», ο Γιάννος Περλέγκας μιλά με ταπεινότητα και πάθος για το θέατρο, με το οποίο συνεχίζει να παλεύει και που διαρκώς τον νικά. Αυτό, όμως, είναι που τον κρατά ζωντανό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Άρης Χριστοφέλλης

Όπερα / «Ακόμα και όσοι θαυμάζουν σχεδόν ειδωλολατρικά την Κάλλας, λίγα γνωρίζουν για την τέχνη της»

Ο κόντρα τενόρος Άρης Χριστοφέλλης, επιστημονικός σύμβουλος του ντοκιμαντέρ «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας», εξηγεί τους λόγους για τους οποίους η θρυλική σοπράνο παραμένει μια ανυπέρβλητη καλλιτέχνιδα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Θέατρο / Αργυρώ Χιώτη: Ένα «αουτσάιντερ» στο τιμόνι του Εθνικού Θεάτρου

Ποια είναι τα προσωπικά της στοιχήματα και ποιες είναι οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η νέα καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού - η πρώτη γυναίκα που αναλαμβάνει αυτή τη θέση από το 1994.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η Κληρονομιά μας, ένα πανόραμα της και της ιστορίας των γκέι ανδρών

Θέατρο / «Η κληρονομιά μας»: Η ιστορία της gay κοινότητας γίνεται ένα συγκινητικό θεατρικό έργο

Ο Γιάννης Μόσχος σκηνοθετεί το έργο του Αμερικανού συγγραφέα Μάθιου Λόπεζ, ένα έργο με αφετηρία την γκέι ζωή που αφορά την αγάπη και την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων σχέσεων, είτε ομόφυλες είτε ετερόφυλες, τα όνειρα, τους φόβους και τα ματαιωμένα σχέδια. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια απρόβλεπτη συζήτηση για τη σεξουαλικότητα με τη Γαλήνη Χατζηπασχάλη

Θέατρο / Γαλήνη Χατζηπασχάλη: «Δεν μιλάμε για τα σεξουαλικά βοηθήματα κι ας πουλιούνται εκατομμύρια δονητές»

Πρωταγωνιστεί στο «Στο διπλανό δωμάτιο ή το έργο του δονητή», μια παράσταση που φωτίζει το πώς, ακόμη και σήμερα, δυσκολευόμαστε να μιλήσουμε ανοιχτά για το σεξ. Με αφορμή το έργο, κάναμε μια απρόβλεπτη συζήτηση με την αγαπημένη ηθοποιό για τα ταμπού, την εμμηνόπαυση και τη γυναικεία σεξουαλική χειραφέτηση.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Mάνα Κουράγιο στο Εθνικό: Πόσο «κουράγιο» πια;

Θέατρο / Mάνα Κουράγιο στο Εθνικό: Πόσο «κουράγιο» πια;

Mια επιμελής εικονογράφηση του μπρεχτικού αριστουργήματος εκτυλίσσεται ενώπιόν μας, χωρίς να δονείται από καμία εσωτερική αναγκαιότητα - Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση που σκηνοθετεί ο Στάθης Λιβαθινός.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Βαρόνος “Φ”»: Ένας καταχρεωμένος «ευγενής» σε μια τρελή κωμωδία εξαπάτησης

Θέατρο / Ένας καταχρεωμένος «ευγενής» σε μια τρελή κωμωδία εξαπάτησης

Πιάνοντας το νήμα από την ιδέα μιας καυστικής κωμωδίας ηθών του 1870 που μιλά για την απάτη, η ιστορία ενός ψευτοευγενούς στην παράσταση «Βαρόνος “Φ”» φτάνει στη σύγχρονη υποκρισία και στον εαυτό που θέλουμε να δείχνουμε στην κοινωνία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το ΜΑΜΙ είναι ένα ποίημα για τις ζωές των γυναικών

Θέατρο / «ΜΑΜΙ»: Εικόνες από τη ζωή μιας μητέρας

Το ποιητικό σύμπαν του 26χρονου σκηνοθέτη που μας μάγεψε με το «Goodbye Linditta», εστιάζει αυτήν τη φορά στην ιστορία μιας γυναίκας μέσα από τα μάτια ενός αγοριού που δεν θέλει να τη θεοποιήσει αλλά να την παρατηρήσει.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
O Τομά Ζολί στην Αθήνα: Ποιος είναι ο προκλητικός, ανατρεπτικός τελετάρχης των Ολυμπιακών Αγώνων

Θέατρο / O Τομά Ζολί στην Αθήνα: Ποιος είναι ο προκλητικός, ανατρεπτικός τελετάρχης των Ολυμπιακών Αγώνων

Ο πολυσυζητημένος σκηνοθέτης της τελετής έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού, που έγινε διάσημος για τις φιλόδοξες, μεγαλειώδεις παραστάσεις του, πιστεύει απόλυτα στη μαγική δύναμη του θεάτρου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Αντικείμενα»: Μια παράσταση για τη υπόθεση των αδερφών Παπέν

Θέατρο / Μια παράσταση για τις εξουσιαστικές σχέσεις και ένα φρικτό έγκλημα

Στην παράσταση «Αντικείμενα», ο Γιάννης Αποσκίτης, ο Γιώργος Κατσής και ο Πάνος Παπαδόπουλος αφηγούνται με ένα δικό τους πρωτότυπο έργο μια ιστορία που κρύβεται στην υπόθεση των αδερφών Παπέν, αλλά δεν έχει ακόμα γραφτεί.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή

Πέθανε Σαν Σήμερα / Σπύρος A. Ευαγγελάτος: Μια μεγάλη διαδρομή στο ελληνικό θέατρο

Το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης κυκλοφόρησε έναν τόμο 535 σελίδων, αφιερωμένο στον σπουδαίο σκηνοθέτη, φιλόλογο, συγγραφέα και ακαδημαϊκό που άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην ιστορία του ελληνικού θεάτρου.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ