Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Στόχος του Θάνου Παπακωνσταντίνου είναι να μετουσιώσει την τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
0

Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου έχει την ικανότητα να επικοινωνεί με έναν μοναδικό τρόπο με τα μεγάλα κείμενα που κουβαλούν τα πάθη και τη σκοτεινή πλευρά του είδους των ανθρώπων. Είτε σκηνοθετεί παραστάσεις θεάτρου είτε όπερας, η προβληματική του συνδέει τα φιλοσοφικά ερωτήματα με μια γλώσσα χαρακτηριστική της εικαστικής ταυτότητας, του ήχου και της μουσικής του τρόπου που δουλεύει. Η δραματουργική ύλη κάθε έργου γίνεται ο καμβάς όπου αναπτύσσονται ο λόγος και η αισθητική του προσέγγιση.

Στις 2 και 3 Αυγούστου οι Βάκχες του Ευριπίδη ανεβαίνουν στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου σε δική του σκηνοθεσία και παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου. Στόχος του είναι να μετουσιώσει την τραγωδία του μυστικισμού, της έκστασης αλλά και της βαρβαρότητας σε μια καλλιτεχνική εμπειρία, με ενορχηστρωτή τον ίδιο τον θεό του θεάτρου, τον Διόνυσο.

Όταν ο Διόνυσος φτάνει στη Θήβα, ο βασιλιάς Πενθέας αρνείται να δει τον πρώτο του εξάδελφο ως θεό και απαγορεύει τη διάδοση της νέας θρησκείας. Η άρνησή του εγείρει τη μήνι του θεού ο οποίος, σε μια τραγική αντιστροφή των ρόλων, γίνεται από διωκόμενος διώκτης οδηγεί τον Πενθέα στον αφανισμό, που προκαλείται από την ίδια του τη μητέρα.

Ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου. Όπως ξεκινά το έργο, μοιάζει σαν ο Διόνυσος να χειρίζεται ακόμα και σωματικά, σαν θηριοδαμαστής, το στήσιμο μιας σκηνής όπου γίνεται μια τελετή διαδοχικού ακρωτηριασμού.

«Ο Ευριπίδης γράφει τις Βάκχες στο τέλος του 5ου αιώνα π.Χ. και της ζωής του. Εκεί ξαναφέρνει στη σκηνή τον θεό Διόνυσο, τον ιδρυτή του είδους. Ο θεός του θεάτρου, της ετερότητας, του διαμελισμού και της συγχώνευσης, της ευδαιμονίας και της καταστροφής, στήνει ένα παιχνίδι που ο Ευριπίδης θέλησε να τελειώσει με ένα διαμελισμένο σώμα που δεν θα μαζέψει κανείς», λέει ο Θάνος Παπακωνσταντίνου, πιστεύοντας ότι το πιο δύσκολο με τα έργα αυτού του μεγέθους είναι να βγάλεις από πάνω τους την καλώς ή κακώς εννοούμενη έννοια της «παράδοσης» που έχουμε στο κεφάλι μας.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
«Με το θέατρο κάνουμε αυτό που μπορούμε τη δεδομένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο κόσμο. Aύριο θα έρθουν να το διαβάσουν αλλιώς κάποιοι επόμενοι και αυτό δίνει χαρά σε έναν δημιουργό». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

«Μόνο κακό κάνει αυτή η πρόσληψη γιατί σε εμποδίζει να δεις τι λένε καταρχάς αυτά τα έργα ως κείμενα και να βρεις έναν τρόπο να συνδεθείς προσωπικά και να χειριστείς την πολύπλοκη διαστρωμάτωσή του. Είναι σπουδαία και μεγάλα κείμενα αυτά, έχουν αντέξει χιλιάδες χρόνια και δεν θα δικαιώσω εγώ τον Ευριπίδη.

Προσωπικά, τα θεωρώ πηγή δημιουργίας και είναι εξαιρετικό να μπαίνει κάποιος μέσα σε αυτά τα τοπία, να ψάχνει και να προτείνει κάτι. Είναι ενδιαφέρον το πώς καταλήγει το έργο με τα λόγια της Αγαύης, “ας αναλάβουν άλλες Βάκχες”, κάτι που συμβαίνει και με την τέχνη. Με το θέατρο κάνουμε αυτό που μπορούμε τη δεδομένη στιγμή, σε έναν συγκεκριμένο κόσμο. Aύριο θα έρθουν να το διαβάσουν αλλιώς κάποιοι επόμενοι και αυτό δίνει χαρά σε έναν δημιουργό».

Υπάρχει ο Διόνυσος, ο ανδρόγυνος, ο λαμπρός, που γνωρίζουμε, όμως στις Βάκχες αναβιώνει η λατρεία του και μας πάει πολύ πίσω, πολύ πριν από την απεικόνισή του στα αγγεία της κλασικής Αθήνας, που τον θέλουν πιο εξευγενισμένο. Πηγαίνουμε σε μια λατρεία άγρια, όπου έχει τη μορφή Σατύρου, ενός θεού τρομακτικού, που όσο κι αν τον λειάνεις και είναι πρόσωπο που κινεί τον μύθο.

«Μιλάμε για έναν θεό που στον πυρήνα του είναι ο μεγάλος καταστροφέας, αυτός που καταλύει τα όρια, ανακατεύει τα πάντα, είναι ένας ίλιγγος, μια μαύρη τρύπα η ύπαρξή του. Όποια βεβαιότητα, σταθερά έχεις, όποια τακτοποίηση έχεις κάνει στη ζωή σου και στον κόσμο, έρχεται αυτός και σου λέει “ξέχνα τα όλα”, στην ίδια σκηνή τυχαίνει να είναι ο γλυκύτερος και ο χειρότερος. Με απασχόλησε και ένας άλλος ισχυρός άξονας που φέρνω στην παράσταση: ο Διόνυσος είναι ο θεός του θεάτρου.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Ο Αργύρης Πανταζάρας υποδύεται τον Πενθέα. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Όπως ξεκινά το έργο, μοιάζει σαν ο Διόνυσος να χειρίζεται ακόμα και σωματικά, σαν θηριοδαμαστής, το στήσιμο μιας σκηνής όπου γίνεται μια διαδοχική τελετή ακρωτηριασμού. Για μένα η μανία και η βακχεία βρίσκονται σε έναν ευθύ διάλογο και μετατρέπουν τη σκηνή σε έναν άλλο Κιθαιρώνα, όπου επιτρέπονται τα πάντα. Μπαίνει ο θεός και τους χειρίζεται όλους, μπαίνει μαζί και το ζήτημα του δημιουργού και του τρόπου που χειρίζεται αυτό τον μίτο».

cover
Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Τον Θάνο Παπακωνσταντίνου τον απασχολεί πολύ λιγότερο το θεολογικό κομμάτι του έργου. Προσηλώνεται στην ανθρώπινη διάσταση, στην ικανότητα ενός ανθρώπου να είναι το καλύτερο και το χειρότερο την ίδια στιγμή, και για το εαυτό του και για τους άλλους». Όλα υπάρχουν μέσα μας και πολλές φορές δεν ξέρουμε τι να κάνουμε.

«Όταν είναι κάτι έξω από εμάς μπορούμε να του δώσουμε όνομα. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που δεν μπορούμε να δούμε και δεν αντέχουμε». Ο Γιώργος Χειμωνάς, που έχει κάνει τη μετάφραση, με την ιδιότητά του του ψυχιάτρου δίνει στη λειτουργία του λόγου τη διάσταση μιας μεγάλης παραίσθησης.

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO
Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
Ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης στον ρόλο του Διόνυσου. Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

«Κάτι που με ενδιαφέρει να φανεί στη παράσταση είναι πώς ο Πενθέας αυτό το κομμάτι της λατρείας του Διονύσου που αρνείται το έχει μέσα του. Βλέπεις ό,τι μπορείς και αντέχεις από αυτόν τον θεό, αν έχεις χώρο μέσα σου βλέπεις και τον τιμωρό και την πηγή της χαράς, της ευφροσύνης. Είναι ένα καθρέφτης και ό,τι είσαι, αυτό θα δεις. Αυτό εκθέτουμε, το πόσο δύσκολα ανοιγόμαστε στον άλλον και πόσο μπορούμε να διασταλούμε και να ανοίξουμε τελικά ώστε να έχουμε χώρο μέσα μας».

Οι γυναίκες, οι Βάκχες, αυτά τα απελευθερωμένα πλάσματα είναι ένας υπέροχος χορός, ο πιο επιδραστικός από τους σωζόμενους, ισάξιος των προσώπων που παρεμβαίνουν, ζητούν, καθοδηγούν· είναι αυτές που προχωρούν τη δράση.

«Πηγαινοέρχονται και γλιστράνε σε περιοχές ψυχικές και σωματικές με μια ελευθερία, ισχύ και ανάταση γιατί δεν ενδιαφέρονται πώς φαίνονται στους άλλους. Μοιάζει με ευχή για τις ζωές μας να μπορούμε να ακούμε την επιθυμία μας και να λειτουργούμε χωρίς να μας ενδιαφέρει πώς φαινόμαστε. Εδώ ο θεός σού λέει “επιτρέπονται όλα”, αλλά την ίδια στιγμή αυτή η απελευθέρωση είναι και κάτι τρομακτικό. Δεν μπορείς να χειριστείς εύκολα το “επιτρέπονται όλα”. Πόση ελευθερία μπορούμε να αντέξουμε χωρίς να διαλυθούμε; Γιατί και ο θεατής αυτό που θέλει και μπορεί να αντέξει θα δει τελικά».

Οι Βάκχες και ο διπλός καθρέφτης της ανθρώπινης φύσης Facebook Twitter
«Όταν είναι κάτι έξω από εμάς μπορούμε να του δώσουμε όνομα. Αλλά το πιο δύσκολο είναι να καταλάβουμε τα κομμάτια του εαυτού μας που δεν μπορούμε να δούμε και δεν αντέχουμε». Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/ LIFO

Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση εδώ.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Θέατρο
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηow to resuscitate a dinosaur/ Έι, Romeo, πώς δίνεις το φιλί της ζωής σε έναν δεινόσαυρο;

Guest Editors / «Ο Καστελούτσι σκηνοθετεί μια υπόσχεση· και κάνει τέχνη εκκλησιαστική»

«Πέρασαν μέρες από την πρώτη μου επαφή με τη Βερενίκη. Μάντρωσα ένα κοπάδι σκέψεις» – ο Κυριάκος Χαρίτος γράφει για μια από τις πολυσυζητημένες παραστάσεις της σεζόν, που ανέβηκε στη Στέγη.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΙΤΟΣ
Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Θέατρο / Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Ένα νέο, αλλιώτικο σύμπαν για τον «χορό» ξεδιπλώνεται από τις 3 έως τις 6 Απριλίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, μέσα από τα πρωτοποριακά έργα τεσσάρων κορυφαίων Ελλήνων χορογράφων και του διεθνούς φήμης Damien Jalet.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κώστας Νικούλι

Θέατρο / «Μπορώ να καταλάβω το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος»

Ο 30χρονος Κώστας Νικούλι μιλά για την πορεία του μετά το «Ξενία» που του χάρισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού όταν ήταν ακόμα έφηβος, για το πόσο Έλληνας νιώθει, για την πρόκληση του να παίζει τρεις γκέι ρόλους και για το πόσο τον έχει αλλάξει το παιδί του.
M. HULOT
Μέσα στον θησαυρό με τις εμβληματικές φορεσιές της Δόρας Στράτου

Θέατρο / «Κάποτε έδιναν τις φορεσιές για έναν πλαστικό κουβά, που ήταν ό,τι πιο μοντέρνο»

Μια γνωριμία με τη μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου μέσα από τον πλούτο αυθεντικών ενδυμάτων που δεν μπορούν να ξαναραφτούν σήμερα και συντηρούνται με μεγάλο κόπο, χάρη στην αφοσίωση και την εθελοντική προσφορά μιας ομάδας ανθρώπων που πιστεύουν και συνεχίζουν το όραμά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Οι Αθηναίοι / Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Ανατρέποντας πολλά από τα στερεότυπα που συνοδεύουν τους ανθρώπους με αναπηρία, η Βασιλική Δρίβα περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε αλλά και τις χαρές, και μπορεί πλέον να δηλώνει, έστω δειλά, πως είναι ηθοποιός. Είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ξαναγράφοντας τον Ίψεν

Θέατρο / Ο Ίψεν στον Πειραιά, στο μουράγιο

«Δεν είναι εύκολο να είσαι ασυμβίβαστη. Όπως δεν είναι εύκολο να ξαναγράφεις τον Ίψεν» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση «Εχθρός του λαού» σε διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Lifo Videos / «Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Η ηθοποιός Παρασκευή Δουρουκλάκη μιλά για την εμπειρία της με τον Πέτερ Στάιν, τις προσωπικές της μάχες με το άγχος και την κατάθλιψη, καθώς και για το θέατρο ως διέξοδο από αυτές.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Θέατρο / Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Από τον ρόλο της Μάσα στην πραγματική ζωή, από το Ηράκλειο όπου μεγάλωσε μέχρι τη ζωή με τους ανθρώπους του θεάτρου, από τον φόβο στην ελευθερία, η ζωή της Μαρίας Σκουλά είναι ένας δρόμος μακρύς και δύσκολος που όμως την οδήγησε σε κάτι δυνατό και φωτεινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Θέατρο / Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Μέσα από την εναλλαγή αφηγήσεων, εμπειριών, αναπαραστάσεων, χορού, βίντεο και ήχου, η παράσταση του Γιώργου Βαλαή αναδεικνύει τις διαφορές αλλά και τις συνδέσεις που υπάρχουν μεταξύ των δυο διαφορετικών γενεών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρομέο Καστελούτσι: «Όπου παρεμβάλλεται το κράτος, δεν υπάρχει χώρος για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εναντίον του κράτους και το κράτος εναντίον του έρωτα».

Θέατρο / Ρομέο Καστελούτσι: «Πάντα κάποιος πολεμά τον έρωτα. Και οι εραστές είναι πάντα τα θύματα»

Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, λίγο πριν επιστρέψει στην Αθήνα και στη Στέγη για να παρουσιάσει τη «Βερενίκη» του, μας μίλησε για τον έρωτα, τη γλώσσα και τη μοναξιά, την πολιτική και την ανυπέρβλητη Ιζαμπέλ Ιπέρ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
CHECK How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της συστημικής ιστορίας

Θέατρο / How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της Iστορίας

Σκηνοθετημένη από έναν νέο δημιουργό, η παράσταση που βασίζεται στο τελευταίο κείμενο της Γλυκερίας Μπασδέκη επιχειρεί έναν διάλογο με μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της ελληνικής ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αγορίτσα Οικονόμου

Αγορίτσα Οικονόμου / «Πέφτω να κοιμηθώ και σκέφτομαι ότι κάτι έχω κάνει καλά»

Βρέθηκε να κυνηγάει το όνειρο της υποκριτικής, χωρίς να γνωρίζει τον τρόπο, αλλά με τη βεβαιότητα ότι δεν ήθελε ποτέ να μείνει με την απορία «γιατί δεν το έκανα;». Μέσα από σκληρή δουλειά και πολλούς μικρούς ρόλους, κατάφερε να βρει τον δρόμο της στην τέχνη, στον οποίο προχωρά και αισθάνεται τυχερή. Η Αγορίτσα Οικονόμου είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 

Θέατρο / «Αν κλάψω με ένα έργο, είμαι σε καλό δρόμο»

Ο Χρήστος Θεοδωρίδης, που έχει σκηνοθετήσει με επιτυχία δύο έργα φέτος, του Βιριπάγιεφ και της Αναγνωστάκη, εξηγεί γιατί τον ενδιαφέρουν τα κείμενα που μιλάνε στον άνθρωπο σήμερα, ακόμα κι αν σε αυτά ακούγονται ακραίες απόψεις που ενοχλούν και τον ίδιο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Να είσαι γκέι στη Νέα Υόρκη

Θέατρο / «Η Κληρονομιά μας»: Τι αποκομίσαμε από την εξάωρη παράσταση στο Εθνικό

«Μία ποπ queer saga, παραδομένη πότε στη μέθη των κοκτέιλ Μανχάταν και πότε στο πένθος μιας αλησμόνητης συλλογικής απώλειας» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το πολυβραβευμένο έργο του Μάθιου Λόπεζ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Γιάννη Μόσχο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ