Οι La Fura dels Baus θα αναστατώσουν το Ηρώδειο με τη «Νόρμα» τους

Η προβοκατόρικη ομάδα από τη Βαρκελώνη ανοίγει το Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο, παραδίδοντας στο αθηναϊκό κοινό, σε συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή, τη δική τους εκδοχή για μια εμβληματική ηρωίδα του οπερατικού ρεπερτορίου.

Ματούλα Κουστένη 15.5.2019 | 12:16

15.5.2019 | 12:16

Mέχρι να φτάσω στο ραντεβού, είχε στήσει ήδη στο τραπεζάκι μπροστά του ένα μίνι γραφείο: τα ηχεία του λάπτοπ έπαιζαν μουσική από το «Game of Thrones», οι πολύχρωμες ξυλομπογιές είχαν βγει από την κασετίνα, ένα μεγάλο μπλοκ ζωγραφικής είχε ένα προσχέδιο του Ηρωδείου, το backpack ήταν ανοιχτό και στον καναπέ είχαν απλωθεί σημειώσεις, ημερολόγια, διορίες. Πέντε βράδια έχουν στη διάθεσή τους οι La Fura dels Baus στην Αθήνα και η αντίστροφη μέτρηση έχει ξεκινήσει ήδη. Σε περίπου είκοσι μέρες από σήμερα, όταν ο ήλιος πίσω από το Ηρώδειο θα δύει, τα φώτα θα ανάβουν, οι προβοκάτορες από τη Βαρκελώνη θα παραδίδουν στο αθηναϊκό κοινό τη δική τους εκδοχή για μια εμβληματική ηρωίδα του οπερατικού ρεπερτορίου.

Η Νόρμα του Μπελίνι επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή και σηκώνει την αυλαία του Φεστιβάλ Αθηνών στο Ηρώδειο, με την εκκεντρική καλλιτεχνική κολεκτίβα να έχει απίθανα σχέδια. Μπορεί να εγκατέλειψαν γρήγορα τη σκέψη να τοποθετήσουν τη χορωδία στις θέσεις των θεατών, αλλά ας είμαστε έτοιμοι για μια φουτουριστική παράσταση με φωτισμένα κοστούμια, ακροβάτες και μέλη του θιάσου που θα κινούνται ανάμεσα στο κοινό σαν τους λύκους από το «Game of Thrones», περιβαλλοντικές ανησυχίες, σκηνικά από ανακυκλώσιμα υλικά και για πρωταγωνίστρια μια απεγνωσμένη ιέρεια σε περιβάλλον... Mad Max. «Προτιμώ το Interstellar γιατί έχει καλύτερη μουσική. Υπόσχομαι ότι σας περιμένει μια εμπειρία 360 μοιρών» λέει γελώντας.

Aυτή η ομάδα, από χρόνια ταυτισμένη με την ευρωπαϊκή θεατρική πρωτοπορία, θα ξαναζωντανέψει το ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στην επίορκη πρωθιέρεια των Δρυιδών, τη νεότερη συνάδελφό της Ανταλτζίζα και τον Ρωμαίο ανθύπατο, ιδωμένο μέσα από μια προχριστιανική οπτική και με οδηγό το έργο του Νίτσε Η γέννηση της τραγωδίας.

Απέναντί μου βρίσκονται ο Κάρλους Παντρίσα, ένας από τους έξι καλλιτεχνικούς διευθυντές της διάσημης κολεκτίβας από τη Βαρκελώνη, και η συνεργάτις του Μιρέγια Ρομέρο Μιράλες. Φιλικός και άνετος, μιλάει κάνοντας χειρονομίες, γελάει δυνατά, εξηγεί σκέψεις, επιστρατεύει βιώματα και αναλύει πεποιθήσεις σε τρεις διαφορετικές γλώσσες, ονειρεύεται να κάνει τον γύρο του κόσμου σαν ένας σύγχρονος Μαγγελάνος, παραδέχεται πως το μόνο που φοβάται για την πρεμιέρα του Ηρωδείου είναι η βροχή, εξομολογείται πως καμιά ηρωίδα της αρχαιότητας δεν τον συγκινεί όσο η Ηλέκτρα και με προειδοποιεί: «Σας παρακαλώ, μετά τον αποκλεισμό της Μπαρτσελόνα από τον τελικό του Champions League υποφέρω. Ας μιλήσουμε για όλα, εκτός από ποδόσφαιρο».

Ρίχνοντας μια ακόμα κλεφτή ματιά στο μπλοκ που κρατά και στο οποίο ζωγραφίζει όση ώρα μιλάμε, βλέπω πια ότι στη μια μεριά της σκηνής έχει προστεθεί ένα πελώριο δέντρο και στην άλλη ένας γερανός. Γερανός στο Ηρώδειο; «Ναι, από τη μία μεριά το πελώριο άγιο δέντρο, ντυμένο με πλαστικό, σαν αντίφαση στη φύση που την έχουμε γεμίσει σκουπίδια. Και από την άλλη, όντως ένας γερανός. Η Νόρμα είναι μια τραγωδία του Μπελίνι που μιλάει για μια γενοκτονία. Εμείς θα αναφερθούμε στη γενοκτονία των ημερών μας: στη γη που καταστρέφουμε και διαλυμένη την κληροδοτούμε στα δικά μας παιδιά».

Με τα πολλά αντιλαμβάνομαι πως αυτή η ομάδα, από χρόνια ταυτισμένη με την ευρωπαϊκή θεατρική πρωτοπορία, θα ξαναζωντανέψει το ερωτικό τρίγωνο ανάμεσα στην επίορκη πρωθιέρεια των Δρυιδών, τη νεότερη συνάδελφό της Ανταλτζίζα και τον Ρωμαίο ανθύπατο, ιδωμένο μέσα από μια προχριστιανική οπτική και με οδηγό το έργο του Νίτσε Η γέννηση της τραγωδίας.

Από το 1979, που ιδρύθηκαν, έως σήμερα, οι La Fura dels Baus έχουν ασχοληθεί με κάθε μορφή των παραστατικών τεχνών: θέατρο δρόμου, ψηφιακό θέατρο, τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της Βαρκελώνης και όπερα, στην οποία μοιάζει να βρήκαν την ιδανική μορφή έκφρασής τους. Διαρκώς ανήσυχοι και δραστήριοι ακτιβιστές, περιζήτητοι και τολμηροί, αγαπούν να καταργούν τα όρια ανάμεσα στη σκηνή και το κοινό, να παιδεύουν τις παραστάσεις τους στο πλαίσιο της επικαιρότητας.

H λίστα των συνεργασιών τους με σπουδαία λυρικά θέατρα και φεστιβάλ είναι ατελείωτη: Όπερα του Παρισιού, Βασιλική Όπερα Λονδίνου, Τεάτρο Ρεάλ Μαδρίτης, Ζάλτσμπουργκ, Βερόνα, Βρυξέλλες, Λιόν, Ρώμη, Φρανκφούρτη, Σίδνεϊ, Μόναχο, Χιούστον κ.ά. «Τα πρώτα χρόνια νιώθαμε την ανάγκη να κάνουμε ακρότητες. Σπάγαμε αυτοκίνητα, δεν μας επηρέαζε η ιερότητα των κειμένων, αντιμετωπιστήκαμε ως κάτι προχωρημένο, σχεδόν εξωτικό. Η όπερα, όμως, είναι ο χώρος όπου έχουμε τα μεγαλύτερα κρατήματα. Σε μια σκηνή συνυπάρχουν συμπυκνωμένες όλες οι τέχνες.

Προφανώς, όταν έχουμε ένα έργο που συνδυάζει μουσική του Βάγκνερ ή του Βέρντι ή του Μπελίνι και κείμενο του Σαίξπηρ δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε όπως όταν δίναμε παραστάσεις στον δρόμο. Όχι γιατί συμβιβαστήκαμε ή απωλέσαμε το στυλ μας αλλά γιατί εξελιχθήκαμε. Αφήστε που στην όπερα κουμάντο κάνει ο μαέστρος. Καμία σκηνοθετική ιδέα ή επινόηση δεν είναι πάνω από τη μουσική. Όσα αυτοκίνητα κι αν σπάσαμε στη ζωή μας, τίποτα δεν μπορεί να ξεπεράσει την ορμή της παρτιτούρας».

Κι αυτή η διαρκής επιθυμία τους να μετατρέπουν την επικαιρότητα σε πηγή έμπνευσης γιατί δεν κοπάζει με τον χρόνο; «Την έχουμε απόλυτη ανάγκη. Όχι γιατί πρέπει να έχουμε άποψη για όλα. Κανονικά, πρέπει να σιωπάς για όσα δεν γνωρίζεις. Θέλουμε απλώς να τοποθετούμε τις παραγωγές μας σε αυτόν τον μεγάλο, δημιουργικό κύκλο, όπου το χθες συνομιλεί με το σήμερα, όπου οι σοβαρές ανησυχίες των καιρών μας θα συμβαδίζουν με τα ιερά κείμενα».

Τουλάχιστον, αυτήν τη φορά στην Αθήνα έρχονται υποψιασμένοι. Ξέρουν πως η όπερα αυτή είναι απολύτως και πολλαπλά συνδεδεμένη με την Ελλάδα (υπήρξε από τις πρώτες που παρουσιάστηκαν στην πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους το 1837). Με τον χρόνο έχει αποκτήσει ιερές διαστάσεις για τους Έλληνες και είναι στοιχειωμένη από τη Μαρία Κάλλας, την κορυφαία Νόρμα του περασμένου αιώνα.

«Κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει το φάντασμα της μεγάλης αυτής τραγουδίστριας, κι εμείς δεν μπορούσαμε να αποτελέσουμε εξαίρεση. Η φωνή της στην προσευχή "Casta Diva" πραγματικά αποτελεί την ύψιστη ερμηνεία. Ακόμα και ως φόβητρο τη θέλουμε στην παράστασή μας. Θα υπάρξει, μάλιστα, μια στιγμή που η φωνή της θα κάνει "ντουέτο" με τη δική μας ερμηνεύτρια. Φιλοδοξούμε να φτάσουμε στην απόλυτη ένωση...».

Ούτε και η δική τους Νόρμα είναι τυχαία. Τον απαιτητικό ομώνυμο ρόλο έχει αναλάβει η διάσημη Ιταλίδα υψίφωνος Κάρμεν Τζανατάζιο, μια συναρπαστική πρωταγωνίστρια των κορυφαίων λυρικών θεάτρων που οι κριτικοί συγκρίνουν ‒σε ταμπεραμέντο‒ με σταρ του κινηματογράφου σαν τη συμπατριώτισσά της Άνα Μανιάνι και την Τζίνα Λολομπρίτζιτα. Αρκετά σύνθετη προσωπικότητα, η ιέρεια Νόρμα, πριν καταλήξει στην πυρά, θα βασανιστεί από ενδόμυχα συναισθήματα, θα συγκρουστεί με το καθήκον, θα νιώσει απελπισία από την απόρριψη, θα χρειαστεί να αποφασίσει αν θα θυσιάσει τα παιδιά της στον βωμό της εκδίκησης.

«Βρισκόμαστε στο 2050, μετά την κλιματική καταστροφή, και η Νόρμα είναι η ιέρεια, το πρόσωπο της ελπίδας και της γονιμότητας, το φως το ίδιο, η γυναίκα που θα διχαστεί απέναντι στο καθήκον και τον έρωτα που την κατακαίει. Στα συναισθήματα θα παραμείνουμε γήινοι, αλλά για την ανάπτυξη του σκηνικού και των πενιχρών κοστουμιών ανακυκλώνουμε λύματα της Μεσογείου. Μέχρι και φωτισμένα με led κοστούμια θα δείτε».

Αέρας, φωτιά, χώμα, πόλεμοι, προδοσίες, γενναιότητα, ανυπότακτα συναισθήματα, αισθησιασμός και σκηνικό από ανακυκλωμένα λύματα της Μεσογείου. Αντέχει τόσο ξεγύμνωμα η όπερα; Αντέχει να της ψαλιδίζετε το μεγαλείο; «Δεν θέλουμε να στερήσουμε το γκλάμουρ από την όπερα. Απλώς να την φέρουμε στα σημερινά μέτρα. Το Ηρώδειο, σε αυτή την κατάσταση η οποία μαρτυρά το παρελθόν, τις απώλειές του στον χρόνο, θυμίζει κατεστραμμένο σκηνικό. Είναι ό,τι ιδανικότερο μπορούσαμε να βρούμε».