Είναι εντυπωσιακό πόσο πολύ έχει εμπνεύσει και έχει αναπαραχθεί ο μύθος του Αμφιτρύωνα στη σκηνή από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Από τη χαμένη τραγωδία του Σοφοκλή και τη διάσημη κωμωδία του Πλαύτου μέχρι τον Γκοντάρ και το κινηματογραφικό Hélas pour moi του 1991, ο συγκεκριμένος μύθος μοιάζει να έχει στοιχειώσει σχεδόν το ευρωπαϊκό θέατρο όσο λίγοι! Ήδη, το 1929 ο Ζιροντού παρουσιάζει τη δική του εκδοχή που ονομάζει Amphitryon 38, υπονοώντας πόσες εκδοχές του ίδιου έργου έχουν παιχτεί πριν από το δικό του. Εκείνη του Μολιέρου, πάντως -ίσως και εκείνη του Χάινριχ φον Κλάιστ του 1807, η οποία ουσιαστικά είναι διασκευή του Μολιέρου-, όχι μόνο έχει επιβιώσει μέχρι σήμερα αλλά θεωρείται από τα αριστουργήματα του μεγάλου Γάλλου δραματουργού. Πρόκειται για ένα έργο που γράφτηκε και πρωτοπαρουσιάστηκε το 1668 στην αυλή του Λουδοβίκου 14ου, του οποίου ο Μολιέρος ήταν προστατευόμενος, σατιρίζοντας τον ίδιο τον βασιλιά και τις ερωτικές του αυθαιρεσίες εις βάρος γυναικών της αυλής. Ο Μολιέρος, μάλιστα, χρησιμοποίησε τον αρχαίο μύθο κατά τον οποίο ο Δίας υποδύεται τον Αμφιτρύωνα για να πλαγιάσει με τη γυναίκα του, την Αλκμήνη, με αφορμή ένα πραγματικό, όπως λέγεται, περιστατικό, κατά το οποίο ο Λουδοβίκος εφάρμοσε ένα ανάλογο τέχνασμα. Στην πρεμιέρα γέλασε με την ψυχή του κι ένιωσε ιδιαίτερα κολακευμένος από την ταύτισή του μ’ έναν θεό. Άλλωστε, το κυνήγι της ηδονής στην αυλή έδινε κι έπαιρνε και θεωρούνταν τιμή για μια κυρία να γίνει ερωμένη του βασιλιά. Απόδειξη η φράση «και με τον Δία μια μοιρασιά δεν είναι κάτι που ατιμάζει», που ακούγεται μέσα στον Αμφιτρύωνα. Ο Μολιέρος στα έργα του συχνά στηλίτευε τη φινέτσα και την υποκρισία της αριστοκρατίας που κάλυπταν την απάτη και την ίντριγκα. Στον Αμφιτρύωνα δανείζεται στοιχεία τόσο από την κωμωδία του Πλαύτου όσο και από το προγενέστερο έργο (1636) του Ροτρού Οι δύο Σωσίες αλλά και από δικό του παλιότερο, το Dom Garcie de Navarre, δημιουργώντας ένα έργο που έχει καταγραφεί ως το πλέον αληθινό του με πραγματικούς ανθρώπινους χαρακτήρες. Για πάρα πολλά χρόνια ήταν από τα πλέον δημοφιλή του, μέχρι που ξεχάστηκε και παραμελήθηκε. Η Χρύσα Προκοπάκη, η οποία μετέφρασε τον Αμφιτρύωνα για το Εθνικό Θέατρο και τη νέα παράσταση που σκηνοθετεί ο Λευτέρης Βογιατζής και θα παιχτεί στην Επίδαυρο, εξηγεί: «… Για πολλά χρόνια ούτε καν αναφερόταν στα μεγάλα του έργα». Ο Μολιέρος έχει προσθέσει στους χαρακτήρες του Πλαύτου και μια γυναίκα, τη σύζυγο του Σωσία, για να τη διεκδικήσει ο Ερμής, ο υπηρέτης του Δία, κι έτσι να υπάρχει ένα αντίστοιχο ζευγάρι με εκείνο των αρχόντων. Η μετάφραση είναι έμμετρη και είχε ειδικές δυσκολίες. Η μεταφράστρια, παλιά συνεργάτις του σκηνοθέτη στη Νέα Σκηνή στον Μισάνθρωπο, προσθέτει: «Εδώ ο Μολιέρος σπάει τον δωδεκασύλλαβο, τον εναλλάσσει με σύντομους στίχους και χρησιμοποιεί διαφόρων ειδών ομοιοκαταληξίες. Αυτή είναι η καινοτομία του και γι’ αυτό παινεύτηκε από κριτικούς και άρεσε στο κοινό τόσο πολύ. Ο λόγος είναι πιο επίσημος κι ερωτικός όταν μιλούν εκπρόσωποι της αριστοκρατίας και γίνεται πιο λαϊκός στις φαρσικές σκηνές». Μια κωμωδία που παντρεύει την ποίηση και το κωμικό στοιχείο και παράλληλα βρίθει χαριτωμένων ευτράπελων κι εξωφρενικών παρεξηγήσεων, αναδεικνύοντας συμπεριφορές που επιβιώνουν ανά τους αιώνες, όσο ο έρωτας δεν παύει να κινεί την ανθρώπινη φύση και οι άνθρωποι συνεχίζουν να κινούνται από την άσβεστη επιθυμία για το επόμενο ερωτικό τους θήραμα.
Ερμηνεύουν οι Αμαλία Μουτούση, Γιώργος Γάλλος, Νίκος Κουρής, Δημήτρης Ήμελλος, Χρήστος Λούλης, Εύη Σαουλίδου, Στεφανία Γουλιώτη, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ανδρέας Κωνσταντίνου, Χάρης Φραγκούλης και Νικόλας Χανακούλας.
_________
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΟΙ ΑΘΗΝΑΙΟΙ: ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ
Ισως η πιο εξομολογητική και προσωπική αφήγηση του μεγάλου θεατρικού σκηνοθέτη και ηθοποιού
σχόλια